Devlette Reformun İlk Adımları

... konulu sunumlar: "Devlette Reformun İlk Adımları"— Sunum transkripti:

1 1980-1990 Devlette Reformun İlk Adımları
Kamu Yönetiminde Reform

2 Reformların Başarısızlık Nedenleri
Reform Çalışmalarında Bir Bütünlük Olmayışı Yabancı Uzman Raporlarının veya Yabancı Ülkelerdeki Uygulamaların Taklit Edilmesi Siyasi Kararlılık ve Arzu Eksikliği Reformlarda Strateji Eksikliği: Uzun vadeli bakış yok, gündelik sorunları aşma çabası var. Süreklilik yok. Reformların Başarısızlık Nedenleri

3 Neden Reform: Mali kriz
Ekonomik neden: 1970’lerin ortalarından itibaren petrol fiyatlarındaki artışın da etkisiyle baş gösteren kamudaki mali kriz (üretim maliyetleri ve durgunluk içinde enflasyon), bunu aşmak için uygulanan açık bütçe ve borçlanma politikaları. Sonuç: Yeni sağ yaklaşımları Neden Reform: Mali kriz

4 Neden Reform: Mali kriz
1970’lerin krizi talebin daraldığı, ekonomik durgunluk ve işsizliğin tavan yaptığı bir krizdir. Yeni sağ politikalar üretimi çeşitlendirmeyi (post-fordizm) ve büyük ölçekli fabrikaları kapatarak az gelişmiş ülkelere taşınmayı bir çözüm olarak savunmuştur. Neden Reform: Mali kriz

5 Formül: Piyasa için piyasa/Güçlü piyasa için küçük devlet
John Williamson Formül: Piyasa için piyasa/Güçlü piyasa için küçük devlet Washington Oydaşması

6 Washington Oydaşması 1- MALİ DİSİPLİN
Bütçe açıklarının azaltılması: Genel bütçenin, yerel yönetim bütçelerinin, KİT bütçelerinin azaltılması ve merkez bankasının küçültülmesi, Enflasyon vergisine başvurulmaması, GSYH’nin bir yüzdesi olarak birincil fazla sağlanması, 2-KAMU HARCAMA ÖNCELİKLERİ Ekonomik getirisi küçük olan (idari, askeri, sübvansiyon vb. harcamalar) harcamaların azaltılması, Ekonomik getirisi yüksek ve gelir dağılımını iyileştiren (sağlık, eğitim) artırılması, 3-VERGİ REFORMU Vergi tabanının genişletilmesi, Vergi yönetiminin iyileştirilmesi, Marjinal vergi oranlarının düşürülmesi, Washington Oydaşması

7 Washington Oydaşması 4-FİNANSAL LİBERALİZASYON
Faiz oranlarının serbestçe belirlenmesinin sağlanması, Reel faiz oranı verilmesi, İmtiyazlı ödünç alanlara yönelik düşük faiz oranlarının ortadan kaldırılması, 5-DÖVİZ KURLARI İhracatta rekabeti artıran tekli döviz kuru uygulamasına geçilmesi, Washington Oydaşması

8 Washington Oydaşması 6-TİCARETİN LİBERALLEŞTİRİLMESİ
Tarifelerin aşama aşama düşürülmesi, Miktar kısıtlamalarından tarifelere geçilmesi, 7-DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMCILARIN TEŞVİKİ Yabancı firmaların giriş engellerinin kaldırılması, Yabancı firmaların yerli firmalarla eşit koşullarda rekabet yapmalarının sağlanması, Washington Oydaşması

9 Washington Oydaşması 8-BAZI DÜZENLEMELERİN KALDIRILMASI
Rekabeti düzenleyen engellerin kaldırılması, Piyasaya yeni girişleri engelleyen düzenlemelerin kaldırılması, Çevrenin korunması, güvenlik ve finansal kurumların gözetimine/denetimine yönelik düzenlemelerin yapılması, 9-ÖZELLEŞTİRME KİT’lerin özelleştirilmesi, 10-MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI Ekonomide mülkiyet haklarını koruyan bir yasal sistemin oluşturulması, Washington Oydaşması

10 Yapısal Uyum Programları
Yapısal uyum programlarında yer alan ‘yapısal’ yapının değişmesi olarak devlet güdümlü bir ekonomiden piyasa güdümlü bir yapıya geçmeyi, ‘uyum’ sistem ile paralellik taşıma amaçlı ülke ekonomisinin tüm dünya ekonomisi ile uyuşmasını ve ekonominin dışa açılmasını, ‘program’ ise belirli bir süreç içerisinde neoliberal iktisat politikalarına geçmeyi ifade etmektedir. Yapısal Uyum Programları

11 Yeni sağ yaklaşımları Muhafazakarlık Kamu tercihi yaklaşımı
Yeni Kurumsalcılık İşlem maliyetleri İşletmecilik Yeni sağ yaklaşımları

12 Muhafazakâr ideoloji değişime karşı olmayıp “korumak için değişmeyi savunur.
Muhafazakârlar, yaşadığımız dünyanın sonsuz karmaşıklığından dolayı, insan rasyonelliğinin sınırlılığına vurgu yapmaktadırlar. Muhafazakârlar mülk sahipliğini, insanlara güvenlik ve hükümetten bağımsızlık düzeyi vermesi, onları kanunlara ve başkalarının mülkiyetine saygı göstermeye teşvik etmesi bakımından hayati öneme sahip olduğunu düşünmektedirler. Muhafazakarlık

13 1950 ve 60’lı yılarda Amerika’da siyasal süreçleri eleştiren bir düşünce olarak ortaya çıkmıştır.
Bireye odaklanmaktadır. Temsili demokrasinin kurum ve işleyişinin, toplumsal tercihin siyasal karar alma mekanizmalarına taşınmadığını ön görmektedir. Kamu Tercihi Teorisi

14 Kamu tercihi yaklaşımının temelinde “Devletin Başarısızlığı” teorisi vardır.
Siyasal insan-ekonomik insan ayrılmamalıdır. Bu bağlamda bireyler seçmen iken faydalarını, siyasi partiler oylarını, bürokratlar bütçelerini, çıkar grupları ise rantlarını maksimize etmek için çalışmaktadırlar. Kamu Tercihi Teorisi

15 …Ama verginin daha da artması seçmeni memnun etmeyecektir
…Ama verginin daha da artması seçmeni memnun etmeyecektir. Bir başka deyişle seçmen daha fazla kamu hizmeti beklerken, buna karşılık daha az vergi ödeme gibi paradoksal bir eğilime sahiptir. Emisyon ve borçlanma yoluyla finanse edilen kamu hizmetleri uzun vadede ekonomide ciddi sorunları ortaya çıkarır. Öte yandan baskı ve çıkar gruplarının transfer istekleri kamu kesimini daha da genişletir. Kamu Tercihi Teorisi

16 Piyasa kendi kuralları doğrultusunda etkin bir şekilde işlemektedir, bu nedenle aşırı devlet müdahaleleri gereksizdir ayrıca devletin de mal ve hizmet üretiminde piyasa benzeri bir yapıya kavuşturulması önemlidir. Kamu Tercihi Teorisi

17 Kurum, bireyin davranışını düzenleyerek belirsizliği azaltan ve bu anlamda istikrarı sağlayan yazılı olan veya olmayan her çeşit kuraldır. Kurumsal İktisat, 20. y.y.’ın başında ABD’de ortaya çıkan ve Thorstein B. Veblen, John R. Commons ve Wesley Mitchell’in öncülük ettiği bir iktisadi düşünce akımıdır. Ekonomide istikrar için devletin ekonomiyi sürekli olarak izlemesi ve yönlendirmesi gerekli olup gelir dağılımın düzeltilmesi için de devlet müdahalesine ihtiyaç vardır. Çünkü piyasa kendiliğinden dengeye ulaşamaz. Yeni Kurumsalcılık

18 Yeni kurumsalcılık ise Oliver Williamson’un 1975 yılında yayınladığı "Markets and Hierarchies: Analysis and Antitrost Implications (Piyasalar ve Hiyerarşiler: Çözümleme ve Antitröst İçerimler)" isimli eserinden sonra popüler olmuştur. Yeni Kurumsalcılık

19 İktisadi olayların ve faaliyetlerin gelişiminde kurumların önemi büyüktür. Özellikle mülkiyet, piyasa yapısı gibi kurumlar ekonomik gelişme açısından oldukça önemlidir. Ülkelerin geleneklerini ve sosyal çevrelerini şekillendiren kültürel ve tarihsel koşullardaki farklılıklar önemlidir. Yeterli bir kurumsal temel üzerine oturtulmayan liberalizasyon, makro ekonomik istikrar ve özelleştirme politikaları başarılı sonuçlar vermez. Yeni Kurumsalcılık

20 Kurumların biçimsel çözümlenmesinin, ekonomi-siyaset ayrımından uzaklaşılarak, toplumsal, siyasal ve ekonomik etmenlerin birlikte ele alınmasıyla aşılacağı varsayılır. Kurumlar ve çıkarların birbirinden ayrı olmadığı ve kurumların çıkarları belirlediği varsayımlarına dayanmaktadır. Yeni Kurumsalcılık

21 İşlem Maliyetleri Ronald Coase ve Oliver Williamson 1937
Ekonomik analizlerde sadece fiyat yeterli olmayıp fiyat ile birlikte kurumsal yapıların ve maliyetlerin de dikkate alınması gerekmektedir. Genel olarak firma ya da bireylerin herhangi bir mal ve/veya hizmete ulaşmak için geçirdiği zaman, istenilen mal ya da hizmete ulaşmak için yapılan tüm araştırma, ulaşma ve pazarlık-takip çabalarına ilişkin giderlerin toplamıdır. İşlem Maliyetleri

22 Devletin küçültülmesi, kamusal mal ve hizmet üretiminde piyasadan daha çok yararlanma, özelleştirme, yasal yapısal serbestleşme (deregülasyon), sübvansiyonların azaltılması ya da kesilmesi, sosyal fonların daraltılması Kamu İşletmeciliği

23 ABD’de Kaliforniya Üniversitesi’nden James Perry ve Kenneth Kramer «Public Managemet: Public and Private Perspectives» 1983 Özellikle kamu örgütlerine odaklı Siyaset-yönetim ayrımına vurgu Kamu yöneticileri nasıl daha donanımlı olabilir? Kamu sektörü özel sektör gibi çalışmalıdır. Çünkü benzerlikler farklılıklardan daha fazladır. Kamu İşletmeciliği

24 Deregülasyon: Devletin tekelinde toplanmış üretim, dağıtım, karar, izin, onay yetkilerinin ortadan kaldırılmasını sağlayan düzenlemeler demektir. Çeşitli sektör ve endüstrilerdeki her türlü kamu düzenlemelerinin kaldırılması anlamına gelir. Temel İlkeler

25 Temel İlkeler Özelleştirme: Ekonomik-mali deregülasyon
Özel sektör aktörlerinin öneminin artması ve karar alma ve uygulama aşamasında devletin konumunun aşınmasıdır. Temel İlkeler

26 Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasını engelleyen en önemli faktör haline gelmiş bulunan Türk kamu yönetimini…  Kamu görevlilerini siyasi etkinin dışında bırakıcı önlemler almak, Kamu yönetimi örgütünün bütününün gözden geçirilmesi ve kısa sürede pratik düzenlemelerin yapılması, 27 Eylül 1980 tarihinde Milli Güvenlik Konseyinde okunan Hükümet Programı

27 Devlet Memurları Kanunu’nun ve diğer personel ile ilgili mevzuatın süratle ele alınması ve yeniden düzenlenmesi, Aşırı merkeziyetçiliğin terk edilerek, mülki ve mahalli idarelerin yetkilerinin arttırılması, Kırtasiyeciliğin ve bürokratik formalitelerin azaltılması… 27 Eylül 1980 tarihinde Milli Güvenlik Konseyinde okunan Hükümet Programı

28 Beşinci beş yıllık kalkınma planı (1985-1989)
Yetki devri önem kazanıyor. Kaynak israfını önlemek amaçlar arasında Bürokrasinin azaltılması Ekonomik, kaliteli ve hızlı işleyiş Kamu hizmetlerinde etkinlik ve sürat esastır, bu amaçla bürokratik işlemler azaltılacaktır. Merkezi hükümetin yükünü azaltmak amacıyla mahallî idarelerin fonksiyonları artırılacaktır. Beşinci beş yıllık kalkınma planı ( )

29 “Mazisi yüzyıllara dayanan Türk idare yapısı, şartların değişmesiyle yeniliklere ve ihtiyaçlara ayak uyduramayarak eskimiş, ekonomik ve sosyal gelişmelerin gerisinde kalmıştır. Bunun sonucunda kamu yönetiminde, aşırı merkeziyetçilik, görev, yetki ve sorumlulukların dağılımında dengesizlik, normalin çok üstünde istihdam, atıl kapasite, verimsizlik, lüzumsuz formalite ve kırtasiyecilik hastalıkları meydana gelmiştir. Bülent Ulusu:

30 Kalkınmakta olan bir ülke durumundaki Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasını engelleyen en önemli faktör, Türk idaresinin bu hastalıklarıdır. Bu tabloya, bir de son yıllardaki anarşik ortam eklenince, idare toplumun güven ve huzurunu sağlamada yetersiz kalmıştır.” Bülent Ulusu:

31 Kamu personel sorunlarının üç temel nedenden kaynaklandığını ortaya koymuştur. Bunlar; Devletin uyguladığı istihdam politikası, personel rejimi ve kamu yönetimindeki dengesizliklerdir. Bu saptamadan kısa bir süre sonra, üç temel sorun alanına ilişkin olarak, “Kamu İstihdam Politikası”, “Personel Rejimi” ve “Kamu Yönetiminin Yeniden Düzenlenmesi”  komisyonları oluşturularak çalışmaya başlamışlardır. Yöneylem Araştırması

32 Kamu Yönetimi Komisyonu
tarihinde 2680 sayılı “Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Görev ve Yetkilerinin Düzenlenmesi” ile ilgili yetki kanunu çıkarılmıştır. Yetki kanunu uyarınca çok sayıda KHK hazırlanmıştır. Komisyon, çerçeve niteliğinde 7, Başbakanlıkla ilgili 16, Başbakanlık bağlı kuruluşları ile ilgili 15, Bakanlıklar ile ilgili 20, yerel yönetimlerle ilgili 5, kamu iktisadi teşebbüsleri ile ilgili 3, kırtasiyecilikle savaş ile ilgili 18 ve çeşitli konularla ilgili 5 Kanun Hükmünde Kararname Tasarısı Taslağı hazırlamıştır. Kamu Yönetimi Komisyonu

33 Devletin rolü adalet, emniyet, savunma gibi temel hizmetlerle sınırlandırılmıştır.
Devlete doğrudan biçilen rol özellikle karayolları, demiryolları, tersaneler, ulaşım, enerji ve iletişim gibi altyapı hizmetlerinin yapılmasıdır. Temel amaç: Merkezileşmenin azaltılması, özelleştirme, kırtasiyecilik ve ekonomi yönetimini güçlendirmek. Özal Hükümeti

34 Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının kurulması ekonomideki merkezileşmeyi sağlama amaçlı bir adım. Bu müsteşarlığın kurulmasının temel amacı, ekonomi ve dış ticaret politikalarının tespit edilmesine yardımcı olmak ve belirlenen politikalar çerçevesinde uygulamaları hayata geçirmek, bu uygulamaları izlemek ve geliştirilmesini sağlamaktır. Maliye Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığının önemli birimleri bu müsteşarlığa verilmiştir. Özal Hükümeti

35 DPT, Merkez Bankası ile Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı aynı devlet bakanının veya başbakan yardımcısının yetkisi altına alınarak ekonomi tek bir merkezden yönetim altına alınmıştır. Yüksek Planlama Kurulunun yapısında değişikliğe gidilmiştir. Özal Hükümeti

36 “İdareyi Geliştirme Başkanlığı”
Başbakanlık teşkilatını düzenleyen 3056 sayılı kanunla başbakanlık örgütü içinde “İdareyi Geliştirme Başkanlığı” kurulmuştur. Kamu yönetiminin geliştirilmesi ile ilgili hedeflerin, politikaların ve tedbirlerin tespiti için inceleme ve araştırmalar yapmak ve yaptırmak, bunları değerlendirmek ve teklifler hazırlamak, “İdareyi Geliştirme Başkanlığı”

37 1980’li yıllarda ilk reform adımları
1988 yılında Kamu iktisadi Teşebbüslerinde tüm statülerde çalışan personel için sözleşmeli istihdam sistemi getirilmiştir. tarihinde 3030 sayılı Kanunla Büyükşehir Belediyeleri kurulmuştur. Belediye hizmetlerinin etkin ve verimli sunulması, düzenli kentleşmenin gerçekleştirilmesi ve yerel halkın hizmetlere daha etkin katılımı amacıyla… 1980’li yıllarda ilk reform adımları

38 1980’li yıllarda ilk reform adımları
3360 sayılı yasa ile il özel idaresi Kanunu değiştirilmiştir. (1987) Belediyelerin ve il özel idarelerinin mali yönden güçlendirilmesi yönünde düzenlemeler yapılmıştır. 1980’li yıllarda ilk reform adımları

39 1980’li yıllarda ilk reform adımları
3046 Sayılı Kanun Kanunun amacının “kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkili, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için bakanlıkların kurulması, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esas ve usulleri düzenlemek.” 1980’li yıllarda ilk reform adımları

40 Kamu Yönetimi Araştırma Projesi (KAYA)-1988-1991
TODAİE Önceki reform çabalarının uygulamaya ne ölçüde yansıdığına bakmak Bakanlıkların yurt dışı teşkilatlanması ve Avrupa topluluklarına yönetsel uyum ilk kez kapsama giriyor. KİT’ler yine kapsam dışı. Kamu hizmeti gören merkezi yönetimin merkez ve taşra örgütü ile yerel yönetimleri etkili, süratli, ekonomik, verimli ve nitelikli hizmet görecek bir düzene kavuşturmak, Kamu Yönetimi Araştırma Projesi (KAYA)

41 Kamu yönetiminin gelişen çağdaş şartlara uyumunu sağlamak,
Kamu kuruluşlarının amaçlarında, görev, yetki ve sorumluluklarında ve bunların bölünüşünde, örgüt yapılarında, personel sisteminde, kaynaklarında ve bu kaynakların kullanılış biçimlerinde, yöntemlerinde, mevzuatında, haberleşme ve halkla ilişkiler sistemlerinde varolan aksaklıkları ve eksiklikleri tespit etmek ve bu konularda yapılması gerekenleri incelemek ve önermek. (KAYA)-Amaçlar

42 Bakanlar Kurulunun görev sahası sadece hükümetin ortak sorumluluğunu gerektiren konularla, ortak siyasetin yürütülmesine ilişkin olmalıdır. Başbakanlığa bağlı birçok kuruluşun diğer bakanlıklarda toplanması sağlanmalı. Bölgesel ve yerel planlama geliştirilmelidir. KAYA-Öneriler

43 Denetim işlevi, amaç ve planlar ile uygulamayı karşılaştırarak aksaklıkları ortaya koyacak ve bunların düzeltilmesini sağlayacak bir yaklaşım içinde düşünülmelidir. Yerel yönetimler, idari ve mali açıdan güçlendirilmelidir. Merkezi sınav sistemine geçilmelidir. KAYA-Öneriler

44 Proje kapsamında oluşturulan “araştırma grupları” şunlardır: Merkezi Yönetim Araştırma Grubu, Mali ve Ekonomik Kuruluşlar Araştırma Grubu, Avrupa Topluluklarına Yönetsel Uyum Araştırma Grubu, Taşra ve Yurt Dışı Kuruluşları Araştırma Grubu, Yerel Yönetimler Araştırma Grubu, Personel Rejimi Araştırma Grubu ve Bürokratik İşlemlerin Basitleştirilmesi Araştırma Grubu (KAYA)

45 Projenin genel kapsamı, merkezi yönetimi oluşturan genel ve katma bütçeli kuruluşlarla, bunların taşra örgütleri, yerel yönetimler ve öteki kamu kurumlarından oluşmuştur. (KAYA)

46 Dünyada meydana gelen siyasi ve ekonomik ilişkiler es geçiliyor.
Devletin ekonomik ve toplumsal konumu-işlevleri yine sorgulanmıyor. Yine geleneksel bürokrasiye ve bunun düzeltilmesine ilişkin görüşler var. KAYA-Özellikleri