ÇOCUKLARDA OKUL BAŞARISI VE TANRI İMGESİ İLİŞKİSİ

... konulu sunumlar: "ÇOCUKLARDA OKUL BAŞARISI VE TANRI İMGESİ İLİŞKİSİ"— Sunum transkripti:

1 ÇOCUKLARDA OKUL BAŞARISI VE TANRI İMGESİ İLİŞKİSİ
Dr. Mualla YILDIZ Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Psikolojisi Anabilim Dalı Özet Öğrencilerin akademik başarısını ile ilişkili pek çok faktörün olduğu öne sürülmektedir. Ailenin ve öğretmenin çocuğa yönelik tutumu, okulun fiziki ve sosyal şartları, okulda verilen eğitimin kalitesi bunlardan sadece birkaçıdır (Şerefli, 2003). Çocukların psikolojik sağlıklarının da okul başarısını etkilediği düşünülmektedir. Basel Ruh Sağlığı Enstitüsü Eski Direktörlerin’den Ord.Prof.Heinrich Meng’e göre gerçek yada gerçek dışı korkulara kapılan çocukların okul başarılarındaki ani düşüşler olabilmektedir. Hatta travmatik korkular yaşayan çocuklarda nevroz kökenli pseudodebilite (yalancı gerizekâlılık) görülebilmektedir (Zulliger, 2005: 39-74). Ülkemizde çocuk korkuları ve korkunun kaynağı üzerine yapılan çalışmalarda konu ile ilgili önemli ip uçları elde edilmiştir. Çocuğun cinsiyetinin ve içinde bulunduğu ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin çocuğun hem korku düzeyini hem de korku türü ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Korkunun ve bu korkunun şiddetinin ve kaynağını incelendiğinde en yoğun korku kaynağının Tanrı/Allah olduğunu anlaşılmıştır (Erol, Şahin ve Özcebe, 1990; Serim, 2010). Araştırmada elde edilen bulgular ışığında akademik başarısı zayıf olan çocukların Korku ve Kaygı Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden aldıkları puan ortalamaları, akademik başarısı orta olan ve akademik başarısı yüksek olan çocukların ortalamasından anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur. Bununla birlikte çocukların Güven veren ve Destekleyen Tanrı alt ölçeklerinden aldıkları puan ortalamaları ile akademik başarıları arasında pozitif yönde, Korku ve Kaygı Veren Tanrı ve Özgür Bırakan Tanrı Alt Ölçeklerinden aldıkları puan ortalamaları ile negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. (Yıldız, 2012). Dolayısıyla çocukların korkuları çocuklarla ilgili pek çok olumsuzluk ile ilişkili olabiliyorken, Tanrı’ya duyulan korku ve güven de çocukların okul başarısı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Giriş Öğrencilerin okul başarısının sadece öğrencinin zihinsel ilişkili olmadığı, bununla ilişkili pek çok faktörün olduğu öne sürülmektedir. Ailenin ve öğretmenin çocuğa yönelik tutumu, okulun fiziki ve sosyal şartları, okulda verilen eğitimin kalitesi bunlardan sadece birkaçıdır (Şerefli, 2003). Okuldaki başarısızlık ise genel olarak, öğrencinin gerçek yeteneğiyle okul performansı arasındaki zıtlık olarak tanımlanmaktadır. Bu durum üç ana başlık altında incelenmektedir: zekâ ve kişilik özellikleri gibi bireyden kaynaklanan nedenler, öğretimin bireysel özelliklere göre gerçekleştirilememesin nedeniyle öğretim sisteminden kaynaklanan nedenler ve aile, okul, öğretmenden yani yakın çevre özelliklerinden kaynaklanan nedenler (Yavuzer, 2008:157). Ayrıca okul başarısı ile öğrencinin motivasyon tipi ve eğitim kurumunda çocuğu korkutan şiddet, sosyal ayrımcılık bazı faktörlerin oluşu (Jackson, 2010) da ilişkili bulunmuştur. Yöntem Çocukların okul başarıları ile Tanrı imgeleri arasında bir ilişki olup olmadığı, varsa nasıl bir ilişki olduğu bu çalışmanın problem durumunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada bir ilköğretim kurumuna devam eden 559 çocuğun kendi algıladıkları okul başarıları ile Tanrı imgeleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çocuklara kişisel bilgi formunun yanında “Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği” verilmiştir. Ölçeğin alt boyutlarından alınan puanların, çocukların algıladıkları okul başarısı düzeyi ile ilişkisi tablolarda gösterilmiştir. Bulgular Çocukların kendi algıladıkları okul başarısı düzeyleri rakamlarla Tablo 1’de rakamlarla ifade ediliştir. 1: zayıf başarı, 2: orta başarı ve 3: iyi durumda başarıyı göstermektedir. Tablo 1: Çocukların Algıladıkları Okul Başarısı Düzeyleri Okul başarısı konusunda araştırmaya katılan çocukların 129 ‘u (%23’ü) zayıf, 230’u (%41’i) orta, 200’ü (%36) iyi durumda olduğunu belirtmiştir. Tablo 2: Okul Başarısı Düzeyine Göre Güven Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden Alınan Puanlara İlişkin ANOVA Tablosu Tablo 2’ye göre Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği’nin Güven Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden çocukların aldıkları puan ortalamaları arasında okul başarısı düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur (F=4,626; p<.05). Farklı olan gruplara bakıldığında, okul başarısı zayıf olan çocukların Güven Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden aldıkları puan ortalamaları (xzayıfbaşarı=34,80), okul başarısı orta olan (xortabaşarı=35,86) ve okul başarısı yüksek olanların (xyüksekbaşarı=35,95) ortalamasından anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur. Okul başarısı orta ve yüksek olan çocukların puan ortalamaları arasında ise bir farklılık bulunmamıştır (xortabaşarı=35,86; xyüksekbaşarı=35,95). Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği’nin Korku ve Kaygı Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden çocukların aldıkları puanların okul başarısı düzeyine göre anlamlı fark gösterip göstermediğini test etmek amacıyla uygulanan ANOVA sonuçları Tablo 3’te verilmiştir. Tablo 3: Okul Başarısı Düzeyine Göre Korku ve Kaygı Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden Alınan Puanlara İlişkin ANOVA Tablosu Tablo 3’e göre Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği’nin Korku ve Kaygı Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden çocukların aldıkları puan ortalamaları arasında okul başarısı düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur (F=14,123; p<.05). Farklı olan gruplara bakıldığında, okul başarısı zayıf olan çocukların Korku ve Kaygı Veren Tanrı Alt Ölçeği’nden aldıkları puan ortalamaları (xzayıfbaşarı=20,25), okul başarısı orta olan (xortabaşarı=17,80) ve okul başarısı yüksek olan çocukların (xyüksekbaşarı=16,31) ortalamasından anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur. Okul başarısı orta ve yüksek olan çocukların puan ortalamaları arasında bir farklılık bulunmamıştır (xortabaşarı=17,80; xyüksekbaşarı=16,91). Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği’nin Destekleyen Tanrı Alt Ölçeği’nden alınan puanların okul başarısı düzeyine göre anlamlı fark gösterip göstermediğini test etmek amacıyla uygulanan ANOVA sonuçları Tablo 4’te verilmiştir. Tablo 4: Okul Başarısı Düzeyine Göre Destekleyen Tanrı Alt Ölçeği’nden Aldıkları Puanlara İlişkin ANOVA Tablosu Tablo 4’e göre Çocuklar İçin Tanrı İmgesi Ölçeği’nin Destekleyen Tanrı Alt Ölçeği’nden çocukların aldıkları puan ortalamaları arasında okul başarısı düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur (F=11,147; p<.05). Farklı olan gruplara bakıldığında, okul başarısı zayıf olan çocukların Destekleyen Tanrı Alt Ölçeği’nden aldıkları puan ortalamaları (xzayıfbaşarı=24,97), okul başarısı orta olan (xortabaşarı=25,90) ve okul başarısı yüksek olan çocukların (xyüksekbaşarı=26,65) ortalamasından anlamlı olarak daha düşüktür. Aynı zamanda okul başarısı orta olan çocukların da Destekleyen Tanrı Alt Ölçeği’nden aldıkları puan ortalamaları (xortabaşarı=25,90) okul başarısı yüksek olan çocukların puan ortalamalarından (xyüksekbaşarı=26,65) daha düşük bulunmuştur. Tartışma Çocuklar için Tanrı imgesi ölçeğinin alt boyutları incelendiğinde korku ve kaygı veren Tanrı imgesinden alına puanlar arttıkça, algılanan okul başarısının azalması, güven veren ve destekleyen Tanrı alt ölçeğinden alınan puanlar artıkça da algılanan okul başarısı arttığının belirlenmesi aslında çok şaşırtıcı değildir. Çocuk korkuları üzerine yapılan çalışmalarda belirgin bir şekilde çocukların başarı ve mutlulukları ile korkuları arasında ilişki olduğu bilim insanlarınca göz önüne serilmiştir. Zulliger (2005) Basel Ruh Sağlığı Enstitüsü Eski Direktörlerin’den Ord.Prof.Heinrich Meng’in “Korku aptallaştırır” sözünü hatırlattıktan sonra bunu gerçek yada gerçek dışı korkulara kapılan çocukların okul başarısındaki ani düşüşleri anlattığı vakalarla örneklendirmiştir. Ayrıca travmatik korkular yaşayan çocuklarda nevroz kökenli pseudodebilite (yalancı gerizekâlılık) görülebildiğini hastalarından örnek vererek açıklamıştır (Zulliger, 2005: 39-74). Çocukların zihinlerindeki olumsuz, korkutucu imgeler nedeniyle okulda gösterdikleri performansların düşmesi olasıdır. Ayrıca yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalarda seven Tanrı imgesine sahip bireylerin daha dinamik ve üretken olduğunu (Özdoğan, 2005), korku ve kaygıdan uzak, güvene veren Tanrı imgesine sahip bireylerin yaşamı sürdürmede ve sorunlarıyla baş etmede daha başarılı olduğunu belirlenmiş olması (Aydın, 2011) önemlidir. Çocuklardaki korku kaynağı ve bununla ilişkili olabilecek faktörler bilim insanlarının dikkatini çekmiştir. Erol, Şahin, Özcebe (1990) yaşlarındaki çocuklarla yaptıkları araştırmada düşük sosyo-ekonomik düzeyden gelenlerin yüksek sosyo-ekonomik düzeyden gelenlere göre daha çok korktuklarını ortaya koymuştur. En çok korkulanlar arasında cehennem, annenin ölümü, babanın ölümü, kurşunla vurulma, araba ya da kamyon çarpması ve anne babanın ayrılığı olduğu tespit edilirken, düşük sosyo-ekonomik statüden gelenlerde ise “şeytan” ve “dini bir kuralı ihlal” en yoğun korkular arasında öne çıkmıştır. Bu konudaki bir diğer çalışmada Serim (2010) Türkiye’de yaşayan 8-18 yaşları arasında farklı sosyo-ekonomik düzeyden gelen kız ve erkek çocuklarının korkularını ve bu korkunun şiddetini ve kaynağını inceleyerek, en yoğun korku kaynağının Tanrı/Allah olduğunu ve bunun da sosyo-ekonomik durumla ilişkili olduğunu tespit etmiştir. Sosyo-ekonomik düzeyi düşük ailelerden gelen çocukların korku düzeyleri daha yüksektir. Korku ve kaygının nereden kaynaklandığı konusunda yapılan araştırma sonuçları bunun psikolojik ve sosyolojik pek çok faktörle ilişkili olabileceğini ortaya koymuştur. Çocuklardaki korku duygusunun yol açtığı sonuçlar ise üzerinde çok fazla inceleme ve değerlendirmenin yapılması gereken bir konudur. Bu çalışmada Tanrı’ya duyulan güven ya da korku duygusunun çocuklardaki okul başarısı ile ilişkili olduğunun anlaşılması aslında bu konuda yapılması ve incelenmesi gereken ne kadar da çok faktörün olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Sonuç Çocuklar için Tanrı imgesi ölçeğinin alt boyutları ele alındığında, korku ve kaygı veren Tanrı imgesinden alına puanlar arttıkça, algılanan okul başarısının azaldığı belirlenmiştir. Ayrıca güven veren ve destekleyen Tanrı alt ölçeğinden alınan puanlar artıkça da algılanan okul başarısı arttığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla algılanan okul başarısını düşük olarak algılayan çocukların korku ve kaygı veren Tanrı imgesi daha baskın iken, okul başarısını yüksek olarak algılayanların destekleyen ve güven veren Tanrı imgeleri Daha baskındır. Öğrencilerin okul başarısı ile ilişkilendirilebilecek pek çok faktör olduğu bir gerçektir. Bu çalışmada çocukların Tanrı’ya duydukları güven ya da korkunun onların okul başarısı ile nasıl da ilişkili olduğunu göstermesi önemlidir. Çocuklar için çevremizde çok sayıda korku ve kaygı kaynağı da vardır. Çevremizde oluşan bu korku ve kaygı kaynakları ile anne baba eğitim düzeyinden, ailenin sosyo-ekonomik düzeyine kadar pek çok ilişkili faktör olduğu bilim insanları tarafından ortaya konulmuştur. Fakat çocukların korku ve kaygıları ile okul başarısının ilişkili olduğunun anlaşılması, çocukların okul başarısızlığıyla ilişkili ne kadar çok faktörün olabildiğini göstermesi önemlidir. Gelecekte öğrencilerin okul başarısızlığının nedenlerinin belirlenmesi ve okul başarısının yükseltilmesi için yapılacak çalışmalarda bu çalışmanın bulguları daha etkin çözümler bulunmasına destek sağlayabilir. Kaynakça Aydın, Ö. (2011) Yaşamı Sürdürmede Dini İnançların Rolü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Din Bilimleri (Din Psikolojisi) Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. Erol, N., Şahin, N., Özcebe, H. (1990) “Çocukluk Korkuları: Korku Tarama Ölçeğinin Psikometrik Özellikleri ve Gecekondu Kesimine İlişkin Norm Çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, S. 1, C. 1, ss Özdoğan, Ö. (2005) “İnsan Allah İlişkisi” Dini Araştırmalar Dergisi, C. 7, S.21, ss Serim, B. ( 2010) Nature, Severity and Origins of Fears Among Children And Adolescents With Respect to Age, Gender and Socioeconomic Status, A Thesis Submitted to The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University By in Partial Fulfilment of The Requirements For The Degree of Master of Science in The Department of Educational Sciences. Şerefli, K. (2003) İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Akademik Başarılarını Etkileyen Zihinsel Olmayan Faktörler, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretimi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde. Yavuzer, H. (2008) Çocuk Psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Yıldız, M. (2012) İlköğretim Öğrencilerinin Tanrı İmgensin Belirlenmesi ve Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Din Bilimleri (Din Psikolojisi) Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. Zulliger, H. (2005) Çocuklarımızın Korkuları, çev. Kamuran Şipal, 3. Baskı, İstanbul: Cem Yayınevi.