MANTIK - 8 BEŞ SANAT Prof. Dr. Şadi Eren.

... konulu sunumlar: "MANTIK - 8 BEŞ SANAT Prof. Dr. Şadi Eren."— Sunum transkripti:

1 MANTIK - 8 BEŞ SANAT Prof. Dr. Şadi Eren

2 Beş sanat (öncüllerin içerik değeri açısından kıyası) Sanat denilmesi: Bunları kullanmak maharet gerektirir. Burhan Cedel Hitabet Şiir Safsata

3 Burhan, yakiniyat türü önermelerle,
Cedel, meşhurat ve müsellemat ile, Hitabet, makbulat ve zanniyat ile Şiir, muhayyelat ile, Safsata (mugalata) ise vehmiyat ile kurulur.

4 Burhan, kesin bilgiyi netice verir.
Cedel, zannı netice verir. Hitabet, ikna eder. Şiir, hayali okşar. Safsata ise yanıltır.

5 Burhan وَلَقَدْ هَمَّتْ بِه۪ وَهَمَّ بِهَا لَوْلآَ اَنْ رَاٰ بُرْهَانَ رَبِّه۪ “Kadın ona niyetlendi, şayet Rabbinin bürhanını görmeseydi, O da kadına niyetlenirdi.” (Yusuf, 24) Burhanın gayesi, kesin bilgi elde etmek

6 Burhan Burhan-ı inni (dumanın ateşe delaleti gibi, eserden müessire olan istidlâl) Burhan-ı limmi (ateşten dumana istidlal gibi, müessirden esere intikal etmek)

7 Mantık ilmi, burhana erişmek içindir
Mantık ilmi, burhana erişmek içindir. Cedel, hitabet, şiir ve safsata burhana bir alet durumundadır.

8 Cedel (diyalektik) Bir görüşü savunma veya çürütme ile ilgili delil getirme teknikleri Karşı tarafı ilzam etme, delillerini çürütme Kıyas, hasmı kabule mecbur bırakan öncüllerden oluşuyorsa, cedeldir. Cedel, zihni keskinleştirir Bununla, karşıdakine üstün gelmeye çalışılır

9 Cedelleşmek cebelleşmek
Galat-ı meşhur Talaş - telaş Dalalet - delalet Sun’i - sünni

10 İkna ve ilzam

11 Münazara ilmi Tartışmalarda hataya düşmekten korur

12 Cedel - Münazara farkı Cedel, mutlaka galip gelmek için, münazara ise doğruyu bulmak içindir.

13 “Ve onlarla en güzel şekilde mücadele et.”
اُدْعُ اِلٰى سَب۪يلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et!” وَجَادِلْهُمْ بِالَّت۪ى هِىَ اَحْسَنُۜ “Ve onlarla en güzel şekilde mücadele et.” (Nahl, 125)

14 Hitabet (Retorik) «Bazı beyanda sihir vardır.» İknaya yöneliktir
Motive ve sakındırmada etkilidir

15 «Şiir, bir kelamdır, güzeli güzel, çirkini çirkindir. » (H. Ş
«Şiir, bir kelamdır, güzeli güzel, çirkini çirkindir.» (H.Ş.) «Şiirin bir kısmında hikmet vardır.» (H.Ş.) Şiir, hisleri coşturur. (Teşvik, nefret, öfke, meyil, cömertlik vs…) Şiir (Poetika)

16 Şiirin gücü «Muini zalimin dünyada erbab-ı denaettir. Köpektir zevk alan sayyad-ı bi-insafa hizmetten.» (Dünyada zalimin yardımcısı, aşağılık kimselerdir; insafsız avcıya hizmetten zevk alan ancak köpektir.) Namık Kemal

17 «Yarın elbet bizim, elbet bizimdir
«Yarın elbet bizim, elbet bizimdir! Gün doğmuş, gün batmış ebed bizimdir!» Necip Fazıl

18 Safsata Doğruya benzeyen yanlış Gerçeğe benzeyen hayal

19

20 -Bu attır (Resim) -At kişner -Öyleyse bu da kişner

21 Safsata: Mugalata mı? Birincide aldatma niyeti yok, ikincide var. Bilmenin yararı, korunmak içindir.

22 Mugalata, fasit bir kıyastır
Benim sana 1000 lira borcum, senin de benden 1000 lira alacağın var. Bunu ona sayalım, ödeşelim!