Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı

... konulu sunumlar: "Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı"— Sunum transkripti:

1 Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı

2 İÇERİK İnsan yaşamında çalışmanın anlamı
Mesleki rehberlik ve temel kavramlar Kariyer danışmanlığı Mitler ve gerçekler Kariyer danışmanlığı yeterlikleri

3 Yapmayı planladığınız mesleğin sizin için anlamı nedir?
1. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Yapmayı planladığınız mesleğin sizin için anlamı nedir?

4 Eğitim bireyi şu üç yönüyle yetiştirmeyi hedefler:
ÇALIŞMANIN ANLAMI Eğitim bireyi şu üç yönüyle yetiştirmeyi hedefler: Birey olarak insan Sosyal bir varlık olarak insan Meslek elemanı olarak insan

5 Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı temelde şunları hedefler:
ÇALIŞMANIN ANLAMI Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı temelde şunları hedefler: Ülke kalkınması Bireyin kendi potansiyelini en üste çıkaracak mesleği bulması Kariyer gelişimini sürdürmesi

6 ÇALIŞMANIN ANLAMI Meslek seçimi insan yaşamında karar verme ve anlamlı bir yaşam sürdürme için önemli dönüm noktalarından biridir.

7 ÇALIŞMANIN ANLAMI

8 Meslek İnsanın Yaşamını Nasıl Etkiler?
2. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Meslek İnsanın Yaşamını Nasıl Etkiler?

9 UYANIK OLDUĞUMUZ ZAMANIN YAKLAŞIK YARISINI ÇALIŞARAK GEÇİRİRİZ.

10 “İş, bireyin gerçekle bağlantısıdır”

11 *Yaptığımız iş, düşüncelerimize ve yaşamımıza belli bir biçim verir.
ÇALIŞMANIN ANLAMI *Çünkü yaptığımız iş, yaşamdaki diğer rollerimizi ve yaşam içindeki tüm konumumuzu etkiler. *Yaptığımız iş, düşüncelerimize ve yaşamımıza belli bir biçim verir. *Bireyin sosyal statüsünü belirleyen en önemli kriter mesleğidir.

12 *Büyüyünce ne olacaksın?
ÇALIŞMANIN ANLAMI *Mesleğe/işe yönelik bu önem atfetme çok küçük yaşlardan itibaren toplumca bireye hissettirilir. *Büyüyünce ne olacaksın?

13 ÇALIŞMANIN ANLAMI

14 Meslek ve iş sahibi olmanın temelinde psikososyal etmenler de vardır:
ÇALIŞMANIN ANLAMI Meslek ve iş sahibi olmanın temelinde psikososyal etmenler de vardır: *Toplumsal saygınlık iş bağlantısı *Üretkenlik *Psikososyal ihtiyaçların karşılanması

15 “Sağlıklı insan sevebilen ve çalışabilen kişidir”

16 ÇALIŞMANIN ANLAMI Bireyin fizyolojik, psikolojik ve toplumsal ihtyaçlarını karşılamada en önemli araç durumunda olan meslek/iş, yaşama anlam veren ve yaşam doyumunu etkileyen en önemli değişkendir.

17 Yaşam kalitenize en fazla etki eden değişkenler nelerdir?
3. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Yaşam kalitenize en fazla etki eden değişkenler nelerdir?

18 KADINLAR PARA İŞ AİLE

19 iş ERKEKLER aile para

20 İŞ/ÇALIŞMA – İHTİYAÇ İLİŞKİSİ ÖZET

21 İHTİYAÇLAR

22 Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığının Dili:
Temel Kavramlar

23 MESLEK (Occupation) Bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, diğer insanlara yararlı bir hizmet ya da ürün sağlamaya yönelik olan, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünüdür.

24 4. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Aşağıdakilerden hangileri bir “meslek elemanı” olarak kabul edilir? Neden? Doktor Yankesici Ayakkabıcı Öğretmen Aşçı Ev hanımı

25 Bir uğraşın/etkinliğin/işin meslek sayılabilmesi için gerekli taşıması gereken özellikler:
1. Toplumsal ihtiyaçların karşılanması açısından gerekli hizmetleri sunar. 2. Bireyin doyumunun yanı sıra başkalarının da yararına bir uğraştır. 3. Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayanır. MESLEK (Occupation)

26 4. Meslekler, araştırma, tecrübe ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü teknik ve yöntemlere sahip olurlar. 5. Mesleğe alınacakları seçerken ve yetiştirirken belli standartlar takımının uygulanması gereklidir. 6. Mesleklerin toplumca kabul edilmiş etik değerleri ve ilkeleri vardır. 7.Mesleklerin yasal olarak tanımlanması. MESLEK (Occupation)

27 MESLEK (Occupation)

28 İŞ (job) Belli bir meslek alanında sürdürülen benzer etkinlikler grubudur. Özel bir çalışma alanındaki görevleri tanımlar. İş, mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konmasıdır. Mesleği icra ederken yapılan görev ve aktivitelerdir.

29 İŞ (job) *“Öğretmenlik” bir meslektir.
Ders planı hazırlama, nöbet tutma vb. görevleri “iş” olarak niteleyebiliriz. *Okul psikolojik danışmanlığı bir meslektir. Eğitsel rehberlik yapmak “iş”lerinden bir tanesidir.

30 Kariyer (Career) Bir ömür boyu yaşanan olaylar dizisi, bireyin meslek ve diğer yaşam rollerinin birbirini etkilemesi ve izlemesi sonucu oluşan genel örüntü ve gelişim çizgisinde, özellikle iş ve mesleğe ilişkin rollerinde ilerleme, duraklama ve gerilemeleri de içeren bir süreçtir.

31 Kariyer (Career) Yaşam boyu devam eden dinamik bir süreç olarak mesleğe hazırlanma, meslek görevlerini yerine getirme, hizmet içi eğitimi, boş zaman faaliyetlerini, toplumda üstlenilen diğer rolleri ve bütün görevlerdeki gelişimi içeren bir kavramdır.

32 “Meslek seçilir; kariyer oluşturulur!”

33 Kariyer (Career)

34 Kariyer (Career) KARİYER MESLEK ÖNCESİ GÖREVLER MESLEK SONRASI
FAALİYETLERİ BOŞ ZAMAN TOPLUMSAL ROLLER Kariyer (Career)

35 Kariyer Gelişimi *Bu kavram Gysberg ve Moore tarafından 1973 yılında kullanılmaya başlanmıştır. *Kişinin yaşamı boyunca sergilediği rollerin, içinde bulunduğu ortamların ve yaşadığı olayların etkileşimi ve entegrasyonu sonucunda ortaya çıkmaktadır.

36 *Kişinin içerisinde bulunduğu roller(çalışan, boş zamanları değerlendirme, vatandaş, aile ferdi)
*Ortam, bulundukları yerleri (ev, okul, iş ortamı, toplum) *Olaylar da planlı ya da plansız meydana gelen yaşantıları tanımlamak için kullanılmaktadır. Kariyer Gelişimi

37 Kariyer Gelişimi

38 Kariyer Gelişimi

39 Mesleklerin gerektirdiği akademik yetenek, eğitim düzeyi ile mesleki faaliyetlerin karmaşıklık, soyutluk düzeyi açısından aşamalı olarak sıralanmasıdır. *Doktor -Uzman doktor -Pratisyen doktor +Operatör doktor -Aile doktoru Meslek Düzeyi

40 *Benzer etkinlikleri içeren mesleklerin oluşturduğu gruptur.
*Ruh sağlığı hizmetleri alanı - Psikolog - Psikolojik Danışman Meslek Alanı

41 *İş görenlerin işlerinden duydukları hoşnutluk ya da hoşnutsuzluk olarak tanımlanmaktadır.
*İş doyumu bireyin işini ve iş yaşamını değerlendirmesi sonucunda elde ettiği haz duygusudur. *Bireyin sahip olduğu çeşitli tutumların bir sonucudur: ücret, çalışma koşulları, gelişme olanakları, yeteneğin tanınması vb. İş Doyumu

42 İş Doyumu

43 İş Doyumsuzluğunun Sonuçları
İş Doyumu

44 5. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Öğretmenlerin ve okul psikolojik danışmanlarının iş doyumlarına ilişkin görüşleriniz nelerdir?

45 Okullarda iş doyumunu azaltan etmenler neler olabilir?
5. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Okullarda iş doyumunu azaltan etmenler neler olabilir?

46 *Okul Psikolojik Danışmanlarında İş Doyumunun Yordayıcısı olarak Psikolojik Danışma Özyeterliği ve Dinleme Becerileri (2015). Halil EKŞİ, Esra ISMUK, Simel PARLAK *Rehber Öğretmenlerin İş Doyumunun Yordanması (2001) Binnur YEŞİLYAPRAK İş Doyumu

47 *Resmi eğitim kurumlarında çalışan psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması(1999). Mustafa USLU İş Doyumu

48 *Richard LAYARD İş ve Mutluluk

49 İş ve Mutluluk

50 İş ve Mutluluk

51 İş ve Ruh Sağlığı *Bireyin kendi içinde olan problemler -Özgüven
-Rasyonel olmayan inançlar -Kişilerarası ilişki becerilerinde sorun yaşamak -Süpervizyon ilişkilerine tolerans gösterememe İş ve Ruh Sağlığı

52 İş ve Ruh Sağlığı *Çevresel problemler
-Kişiye olumsuz gelen bir yönetim şekli ile karşı karşıya olmak -İlerlemek için olanak sağlamayan bir iş ortamı, cinsel ayrımcılık yaşanan bir iş ortamı İş ve Ruh Sağlığı

53 İş ve Ruh Sağlığı *Her ikisinin etkileşiminden kaynaklanan problemler
-İş ortamı ve kişinin becerilerinin uyuşmadığı bir iş ortamı -İş-kişi uyumunun olmaması İş ve Ruh Sağlığı

54 Mesleki Rehberlik Nedir?

55 Mesleki Rehberlik *Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması
*Kendi mesleki seçimlerini etkileyecek çevresel fırsatlar ve meslekler dünyasından haberdar olması *Bilinçli tercihler yapması *Seçtiği meslekte başarılı olması için yapılan sistematik ve profesyonel yardım süreci. Mesleki Rehberlik

56 Mesleki Rehberlik

57 Mesleki Bilgilendirme
Meslekler hakkında bilgilendirme *Mesleğin özellikleri *Ünvan ve niteliği *Gerekli eğitim düzeyi *Mesleğe giriş koşulları *Gereksinim duyulan eleman sayısı *Girişteki sınırlamalar *Mesleğin sürekliliği *Meslekte ilerleme koşulları Mesleki Bilgilendirme

58 Mesleki Bilgilendirme
Meslek seçiminde etkili olan özellikler hakkında bilgilendirme *Bireyin kişisel özellikleri *Fiziksel özellikleri *Aile ve çevresel yaşantıları *Okul içi ve dışı yaşantıları Mesleki Bilgilendirme

59 Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberliğin Amaçları:
*Öğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerçekçi bilgiler edinmelerine yardımcı olma *Öğrencilere kendi kişisel değer, ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sunma *Kendi değer ve yeteneklerinin toplum gözündeki değerini anlamasına yardımcı olma Mesleki Rehberlik

60 Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberliğin Amaçları:
*Seçilmesi düşünülen mesleğin gerçek sınırlarını tanımasına yardımcı olma *Gençlerin farklı türdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma *Meslekleri eleştirel bir biçimde değerlendirmelerine yardımcı olma Mesleki Rehberlik

61 Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberliğin Amaçları:
*Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi için gerekli inisiyatifi kazandırma *Öğrencinin ihtiyaç duyduğu bilgileri edinebilmesi *İş ortamı içerisindeki yerini anlamasına yardımcı olma *Farklı alanlarda yetersizliği bulunanlarında iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma Mesleki Rehberlik

62 Mesleki Rehberlik

63 Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberliğin İlkeleri:
*Mesleki rehberlik bir süreçtir *Bebeklik döneminden itibaren çocukların karar verme ve bağımsızlık duyguları desteklenmeli *Erken çocukluk döneminin sağlıklı geçmesi çok önemli *Rol modelleri meslekleri hakkında olumsuz yargılamalarda bulunmamalı Mesleki Rehberlik

64 Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberliğin İlkeleri:
*Çocukların olumlu bir benlik algısı geliştirmelerine yardımcı olma *Bütün mesleklerin gerekli olduğu inancının çocukluk döneminden itibaren yerleştirilmesi *İyi meslek = iyi bir eğitim *Meslekler konusunda cinsiyet farklılıklarının ve ön yargıların kaldırılması Mesleki Rehberlik

65 Kavramsal Değişim

66 (Vocational Guidance) ve
Mesleki Rehberlik (Vocational Guidance) ve Kariyer Danışmanlığı (Career Counseling): Kavramsal Değişim

67 Bu hizmetlere ilişkin ilk yayınlanan kaynakta (1909) Frank Parsons “Mesleki Rehberlik” kavramını kullanmış ve bu hizmetleri “gençlere kendi kapasitelerine uygun meslek seçmeleri için yapılan yardımlar” olarak tanımlamıştı. Kavramsal Değişim

68 *Zaman içinde; mesleki rehberlik kavramı “bireyin mesleki seçim yapma ve mesleki kararlar vermesine yardım” tanımı; kariyer danışmanlığı ile “yaşam boyu kariyer gelişimine yardım süreci” olarak değişmiştir. *Ülkemizde bu hizmetler ABD’ ye göre oldukça yavaş ilerlediği için kavram değişimi süreci de henüz yeni gündeme gelmiştir. Kavramsal Değişim

69 *Genellikle rehberlik kavramı (psikolojik) danışmadan daha geniş kapsamlı olarak kabul edilir ve danışma hizmetleri de rehberliğin için yer alır. *Bu anlamda kariyer danışmanlığı da, mesleki rehberlik hizmetleri içinde yer alan bir yardım şekli olarak kabul edilebilir. Kavramsal Değişim

70 *Kariyer danışmanlığı; danışan birey veya grupla kariyer gelişimi ile ilgili sorunlarda (örneğin: meslek seçimi, karar verme, iş stresi, iş arama vb.) profesyonel bir danışmanın yürüttüğü formal bir ilişki biçimini (psikolojik danışma sürecini) ifade eder. Kariyer Danışmanlığı

71 Amerikan Ulusal Kariyer Gelişimi Derneği (NCDA), kariyer danışmanlığını şöyle tanımlamıştır:
“Bireylerin mesleklere, kariyer rollerine ve sorumluluklarına, kariyer kararları verme ve kariyer planlama, serbest zaman aktiviteleri planlama, kariyer yolları ve diğer kariyer gelişim aktiviteleri (örneğin özgeçmiş yazma, iş görüşmesi, iş arama teknikleri) gibi onların kariyerleri ile ilgili çatışma ve sorunlara yönelik bireysel veya grupla sürdürülen danışma sürecidir”. Kariyer Danışmanlığı

72 Kariyer Danışmanlığı Mitler ve Gerçekler:
1)Kariyer danışmanları, ellerinde var olan standart testlerle bireylere seçeceği uygun mesleği söylerler. 2)Mesleki rol kararı, yaşamdaki diğer rollerden ayrı olarak ele alınır. 3)Kariyer danışmanları, kişisel sorunlarla ilgilenmezler. 4)Kariyer danışmanlığı yapmak için bu alana özgü, özel uzmanlık yeterlikleri gerekmez. Kariyer Danışmanlığı

73 Kariyer Danışmanlığı Mitler ve Gerçekler:
5)Kariyer danışmanı, danışanın içinde bulunduğu kültürel çevre ve koşulları ile ilgilenmezler. 6)Kariyer danışmanlığı, sadece kariyer kararı verileceği zaman yapılan bir yardımdır. 7)Bu yardım kariyer kararı verildiğinde sona erer. Kariyer Danışmanlığı

74 Kariyer Danışmanlığı Mitler ve Gerçekler:
8)Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı ile işsizlik problemine çözüm bulunabilir. 9)Bu hizmetler ile üniversite önündeki yığılmalar ortadan kaldırılabilir. 10)Bireyin yetenek ve ilgilerini ne kadar küçükken saptarsak, uygun mesleğe yönelmesi o kadar isabetli olur. Kariyer Danışmanlığı

75 Ülkemizde bu mitlerden en yaygın olanı hangisidir?
6. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Ülkemizde bu mitlerden en yaygın olanı hangisidir? Bu mitlerin kabul görmesinde neler etkilidir?

76 MİTLERİN KAYNAĞI bürokrasinin rolü “sihirli değnek” sorunsalı.
yeterli bilgi ve beceriye sahip olmayan psikolojik danışmanlar sorumluluğu psikolojik danışmana yüklemeye çalışan danışanlar “testi uygula ve bana söyle” gerçekçi değildir “self-report” kendi algısına dayanır tercih dönemleriyle sınırlı kalması bürokrasinin rolü “sihirli değnek” sorunsalı. biz “normallerin” ilgi ve yeteneklerinin ortaya çıkıp kararlı hale gelmesi yaşlarını bulur.

77 İŞ YAŞAMINDAKİ HAREKETLİLİK
KÜRESELLEŞME EKONOMİK KRİZLER EĞİTİM VE İŞ DÜNYASI ARASINDAKİ BOŞLUK Kariyer Danışmanı kariyer

78 *Bir kariyer danışmanının en önemli görevi; çocukların, gençlerin, yetişkinlerin kendi kariyer gelişimlerini anlamaları ve bu süreci yapılandırmaları için gerekli yardım/destek/müdahale hizmetlerini sunmaktır. *Kariyer danışmanları, bireyin kendi yetenek ve kapasitelerini yaşam boyu nasıl geliştirip nasıl değerlendireceklerine yardım üzerine odaklanırlar. Kariyer Danışmanı

79 *Böylece bireylerin yaşam doyumlarını yükseltmeyi hedeflerler.
YAŞAM DOYUMU *Böylece bireylerin yaşam doyumlarını yükseltmeyi hedeflerler.

80 *Etkili kariyer yönetimi becerilerini kazanmaya yardımcı olurlar:
-Karar verme stratejilerinin nasıl kullanılacağını öğrenmek -Yaşam rollerinin kendisi için önemi ve değerini fark etmek -Yaşamdaki belirsizlik, değişim ve geçişlerle başa çıkabilmek Kariyer Danışmanı

81 *Etkili kariyer yönetimi becerilerini kazanmaya yardımcı olurlar:
-Kendi ilgileri, değerleri, tutumları ve motivasyonuna yönelik farkındalık düzeyini arttırmak -Mesleki ve kariyer farkındalığını geliştirmek ve sürdürmek -Mesleklerle ilgili gerekli bilgi ve becerileri nasıl geliştireceğini öğrenmek Kariyer Danışmanı

82 *Etkili kariyer yönetimi becerilerini kazanmaya yardımcı olurlar:
-İş arama becerilerini kazanmak ve etkili kullanmak -Yaşam boyu öğrenme fırsatlarına erişmek ve sürdürmek -Farklı kültürlere yönelik farkındalık ve iletişim becerilerini geliştirmek ve sürdürmek Kariyer Danışmanı

83 “iyi kariyer danışmanları öncelikle iyi psikolojik danışmanlardır”

84 Ülkemizde kariyer danışmanlığı ne durumda?
7. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Ülkemizde kariyer danışmanlığı ne durumda?

85 *Kariyer danışmanları; kariyer gelişimi destek ve müdahale sürecine odaklanan özel bir uzmanlık eğitimi almış olan profesyonel psikolojik danışmanlardır. *“İlgi ve yeteneklerine ilişkin algısını saptaması” beklenen kişidir. *Mesleki roller ve yaşamsal rollerin bütünleşmesi “farkındalık” Kariyer Danışmanı

86 *Bireyin ve ülkenin gerçeklerini bir araya getirmek oldukça zor bir süreçtir.
- gerçekler vs. hayaller (hayal kırıklıkları) - sınırlı iş olanakları - aile beklentileri - ekonomik yetersizlikler Kariyer Danışmanı

87 Bireyden Beklenenler

88 Beklentiler -Sürekli yeni beceriler öğrenmeyi sürdürme
-Değişim ve belirsizliği tolere edebilme -Farklı özellikteki çalışanlarla etkili iletişim kurabilme ve birlikte çalışabilme. -Hızla değişen iş dünyasının taleplerine uyum sağlayabilme -Mesleki bilgileri elde etme ve etkili kullanabilme Beklentiler

89 Kariyer Danışmanlığı ve Psikolojik Danışma

90 *Kariyer danışmanlığı genel psikolojik danışma kategorileri içinde sınıflanabilir.
*Genel olarak psikolojik danışma becerileri ile kariyer danışmanlığı becerileri örtüşür. Psikolojik Danışma

91 Bu konuda Crites kariyer danışmanlığına ilişkin şu görüşleri savunur:
*Kariyer danışmanlığına duyulan ihtiyaç, psikolojik danışmaya duyulandan çok daha fazladır. *Kariyer danışmanlığı aynı zamanda “iyileştirici(terapötik)” olabilir. *Kariyer danışmanlığı, psikolojik danışmayı izleyebilir. *Kariyer danışmanlığı, psikolojik danışma/psikoterapiden daha etkilidir. *Kariyer danışmanlığı, psikolojik danışma/psikoterapiden daha zordur. Psikolojik Danışma

92 8. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Kariyer gelişimi ile ilgili problemleri, kişisel problemlerden, kişilik yapısındaki veya yaşamın diğer alanlarındaki sorunlardan ayırt etmek mümkün müdür?

93 “I leave this field pretty much with the same viewpoint I had when I started: Career counseling is nearly indistinguishable from personal counseling.” Mark MILLER,2009

94 Kariyer Danışmanı Kariyer Danışmanlığı Yeterlikleri
Amerikan Ulusal Kariyer Danışmanlığı Derneği (NCDA) bu alandaki yeterlikleri 11 alanda özetlemiştir( 1.Kariyer gelişimi kuramları 2.Bireyle ve grupla psikolojik danışma 3.Bireysel ve grup değerlendirmeleri 4.Kariyer bilgileri/kaynakları 5.Program hazırlama , yönetme ve yürütme Kariyer Danışmanı

95 Kariyer Danışmanı Kariyer Danışmanlığı Yeterlikleri
6.Koçluk yapma, konsültasyon ve performans geliştirme 7.Farklı gruplar 8.Süpervizyon 9.Etik/Yasal konular 10.Araştırma/değerlendirme 11.Teknoloji Kariyer Danışmanı

96 Bu yeterliliklerin bir nevi kontrol listesi olabileceği hatırlanmalıdır.