MESLEKİ REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA

... konulu sunumlar: "MESLEKİ REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA"— Sunum transkripti:

1 MESLEKİ REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA

2 içerik *KARİYER GELİŞİMİ SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

3 içerik *Psikolojik Faktörler *Sosyolojik Faktörler *Cinsiyet
*Politik ve Ekonomik Faktörler

4 KARİYER GELİŞİMİ SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

5

6 ETKİLEYEN FAKTÖRLER *Her birey biriciktir ve kendine özgüdür.
*Farklı gen donanımları ve farklı çevrelerle ilişkiye girmemizin doğal bir sonucudur.

7 ETKİLEYEN FAKTÖRLER *Buna bağlı olarak her birey için farklı bir kariyer gelişiminden söz etmek mümkün olacaktır. *Her birey farklı=her bireye özel bir iş???

8 ETKİLEYEN FAKTÖRLER *Buradaki gerçekçi bakış açısı şu olabilir:
*Kişisel özellikler de, işlerin gereksinimleri de normal dağılır *Bir başka deyişle mesleklerin gereksinimleri ile bireylerin özellikleri arasında bir denge olduğu varsayılmaktadır.

9 ETKİLEYEN FAKTÖRLER

10 STANDART PUANLAR

11

12 ETKİLEYEN FAKTÖRLER * Genellikle bu başlıkta ele alınan özellikler, faktörler meslek seçimini çağrıştırsa da, ele alacağımız özelliklerin meslek seçiminin yanı sıra işe girme, işi sürdürme, iş başarısı ve iş doyumu boyutlarını da kapsadığı unutulmamalıdır.

13 PSİKOLOJİK FAKTÖRLER

14 PSİKOLOJİK FAKTÖRLER

15 YETENEK Çeşitli alanlarda sergilenebilen performans kapasitesi.
Öğrenme gücü Bir iş, görev ya da faaliyeti diğer insanlara göre daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme yetisi.

16 YETENEK Yetenek, herhangi bir davranışı (bilgi ya da beceriyi) öğrenebilmek için doğuştan sahip olunan gizil gücün (kapasitenin) çevre ile etkileşim ve eğitim sonucu işlenmiş ve yeni öğrenmeler için hazır hale getirilmiş kısmı olarak tanımlanmaktadır. Kişinin bir görevi/işlevi yerine getirmek için göstereceği olası potansiyeldir.

17 YETENEK Yeteneğin Kaynağı Genetik Çevresel faktörler

18 YETENEK Yeteneğin çevresel faktörlerle etkileşim sonucu geliştirilebilir olmasına karşın doğuştan gelen güçlü bir yanı da vardır. Yetenek görece durağanlık gösterir.

19

20

21 «form is temporary, class is permanent»

22 YETENEK *Yetenek, kavram olarak kendisine çok yakın anlamda olan beceri kavramıyla sıklıkla karıştırılmaktadır. *Yetenek bireyin performansına yansıtacağı/yansıtabileceği potansiyeldir. *Beceri, bireyin bilişsel, psikomotor ya da fiziksel işlev görmesi olarak tanımlanan alanlarda şu andaki performans düzeyidir.

23 İyi bir ressam olacak bir potansiyel(yetenek) ile dünyaya gelen bir birey eğer resim yapmayı sevmiyor ya da ilgi duymuyorsa o faaliyetlere zaman ayırmayacağı için o alana ilişkin becerisi yeterince gelişmeyecektir.

24 Çevresel koşullarda önemli bir etmendir.

25 BECERİ *Beceri= Potansiyel kapasite+İlgi düzeyi+Çevresel olanaklar
***Fazıl SAY’ a kulak verelim…

26

27 BECERİ *Daha çok psikomotor veya fiziksel alanlarda kullanılsa da sözel becerileri, sosyal beceriler gibi kavramlarda nispeten oturmuş durumda.

28 YETENEK İnsanoğlunun sahip olduğu belki de sınırsız sayıda yetenek vardır. Teorik olarak her davranış için, o davranışı öğrenebilme gücünü ifade eden bir yetenek türünden bahsedebiliriz. Bütün yetenek alanlarını ölçmek hem olanaklı hem de işlevsel değildir.

29 Yetenek alanları

30 YETENEK ALANLARI *Rotundo, 2006;
Zihinsel Yetenekler (Cognitive abilities) Psikomotor yetenekler (Psychomotor abilities) Duyusal veya Algısal (Sensory or perceptual abilities) Fiziksel yetenekler (Physcical abilities)

31 YETENEK ALANLARI Zihinsel Yetenekler (Cognitive abilities)
Daha çok düşünme, muhakeme, okuma, yazma, matematiksel usavurum (problem çözme) gibi zihinsel kapasite ile ilgili olan yeteneklerdir.

32 YETENEK ALANLARI Psikomotor yetenekler (Psychomotor abilities)
*Kaslar ve bedenle yapılan aktivitelerde kendini gösterir. *Bu yetenek bedensel etkinliklerde ortaya konan; Reaksiyon zamanı, Reaksiyon hızı, Duyarlılık, Bedensel koordinasyon ve Bedensel faaliyetlerde kendini gösterir

33 YETENEK ALANLARI Psikomotor yetenekler (Psychomotor abilities)

34 YETENEK ALANLARI Duyusal veya Algısal (Sensory or perceptual abilities) Bir uyarıcıyı algılama ya da fark etmeyi sağlayan görsel, işitsel kapasite ile ilgilidir.

35 YETENEK ALANLARI Fiziksel yetenekler (Physical abilities)
Fiziksel yetenekler ise kas gücü, dayanıklılık ve bedensel olarak yapılabilen hareket kalitesi ile ilişkilidir.

36 YETENEK ALANLARI *Yetenek alanlarına ilişkin yapılan sınıflandırmalar arasında en bilinen olanı ABD İstihdam Kurumu Tarafından 9 yeteneği ölçmek amacıyla geliştirilen 12 farklı testten oluşan Genel Yetenek Test Bataryası'dır. *Türkiye iş Kurumu tarafından 1979 yılında uyarlama çalışması yapılmıştır.

37 YETENEK ALANLARI *GATB'de yer alan yetenek alanları aşağıdaki gibidir:
1. Zekâ (G- Intelligence) 2. Sözel Yetenek (V- Verbal) 3. Sayısal Yetenek (N- Numeric) 4. Uzay-Mekân ilişkileri Yeteneği (S- Spatial) 5. Şekil Algısı (P- Form Perception) 6. Büro işleri Yeteneği (Q- Clerical Perception) 7. Motor Koordinasyon (M- Motor Cooordination) 8. Parmak Becerisi (F- Finger Dexterity) 9. El Becerisi (M- Manual Dexterity)

38 YETENEK ALANLARI *1. Zekâ
Genel öğrenme becerisi. Okulda başarılı olmak için gerekli olan genel akademik yetenek. *2. Sözel Yetenek Sözcüklerin anlamını bilme, sözcüklerle akıl yürütme, okuduğu bir metni anlama ve bir düşünceyi sözcüklerle etkili bir biçimde anlatabilme yeteneği. *3. Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı ve doğru bir biçimde yapabilme yeteneği.

39 YETENEK ALANLARI *4. Uzay-Mekan İlişkileri Yeteneği
Cisimlerin uzaydaki biçimlerini algılama, cisimleri iki veya üç boyutlu olarak görebilme veya geometrik şekilleri farklı açılardan baktığında anlama yeteneği. *5. Şekil Algısı Bir cisim, resim veya grafik üzerindeki ayrıntıları algılama veya birbirine oldukça benzeyen iki görseli karşılaştırabilme ve aralarındaki küçük farklılıkları görebilme yeteneği. Cisimlerin uzunluk genişlik gibi ölçüleri arasındaki ince farklılıkları algılayabilme yetisi.

40 YETENEK ALANLARI *6. Büro İşleri Yeteneği
Yazılı bir metinde ya da tablodaki detayları algılayabilme, iki ayrı metin arasındaki farklılıkları görebilme, sözcük veya sayısal verileri düzeltebilme yeteneği. *7. Motor Koordinasyon Göz ile eli veya göz ile parmakları hızlı, doğru ve koordineli bir biçimde hareket ettirebilme yeteneği.

41 YETENEK ALANLARI *8. Parmak Becerisi
Küçük cisimleri parmakla hızlı, doğru ve istenen yöne hareket ettirebilme veya istenen yere koyabilme yeteneği. *9. El Becerisi Elleri çabuk ve ustalıkla kullanabilme yeteneği.

42 Birlikte Düşünelim Önceki slaytta belirtilen 9 yetenek alanında kendi durumunuzu değerlendiriniz. Hangi alanlarda iyi olduğunuzu düşünüyorsunuz, somut kanıtlarınız nelerdir?

43 ZEKA Zeka kavramı soyut düşünme yeteneği ile eş anlamlı olup akademik eğitim veren kurumlarda başarı için gerekli zihinsel bir beceriyi öğrenme gücüdür. Zeka kavramının kariyer gelişimi ile ilişkisi yetenekler bağlamında değerlendirilebilir ve zihinsel yetenek alanına girer.

44 ZEKA Zekanın okul başarısını yordama gücü eğitim kademesi yükseldikçe azalır. İlköğretim %36-%49 Lise %25-%36 Üniversite %16-%25

45 Birlikte Düşünelim Bu düşüşün sebepleri neler olabilir?

46 ZEKA Zekanın sadece okul performansını değil iş performansını da yordadığına dair bulgular mevcuttur. Akademik ve üst düzey yönetim mesleklerinde başarının %34’ ünü yordadığı bildirilmektedir. En alt düzeydeki işlerdeki performansın ise %5’ ini açıkladığı bulunmuştur.

47 «Bu bulgular zekanın bilgi işleme süreçleriyle doğrudan ilişkili olan ve karmaşık zihinsel yetenek gerektiren işlerdeki başarıyı daha iyi yordadığını göstermektedir.»

48 ÇOKLU ZEKA

49

50 ÇOKLU ZEKA Sözel-Dilsel Zekâ (Linguistic Intelligence)
Mantıksal Matematiksel Zekâ (Logical- mathematical Intelligence) Müziksel Zekâ (Musical Intelligence) Kinestetik -Bedensel Zekâ (Kinesthetic Intelligence) Uzamsal Zekâ (Spatial Intelligence) Doğa Zekâsı (Naturalist Intelligence) İçsel Zekâ (Intrapersonal Intelligence) Kişilerarası Zekâ (Interpersonal Intelligence)

51 ÇOKLU ZEKA 1. Sözel - Dilsel Zekâ
Akademik başarıyla ilişkili olan genel zekânın temel unsurudur. Kendisini yada başkalarını anlatırken ya da bir konuyu açıklarken kendini gösterir. Gardner şairleri örnek göstermştir.

52 ÇOKLU ZEKA Sözel – dilsel zekâ bir anlamda okuma, yazma, dinleme ve konuşmada kelimeleri etkili kullanma yeteneğidir. Gazetecilik, Öğretmenlik, Psikolojik danışmanlık ve psikologluk vb.

53

54 ÇOKLU ZEKA 2. Mantıksal-Matematiksel Zekâ
Bu zekâ türü de okul başarısıyla ilişkili olan genel zekânın temel unsurlarından biridir. Hesaplama becerisi, mantıksal nedensellik ilişkisi kurma ve problem çözme becerisini kapsar. Matematikçiler, Mühendisler, Mantık bilimci, Felsefeciler vb.

55

56 ÇOKLU ZEKA 3. Müziksel Zekâ
Bu zekâ türü sesin ritim ve tınısına, ayrıca şarkı söyleme, bir müzik enstrümanı çalma gibi müziksel etkinliklerde sesin duygusal boyutuna duyarlı olmayı gerektiren becerileri kapsar.

57 ÇOKLU ZEKA Yaratıcı müziksel zeka: Bestekârlık Teknik müziksel zeka:
Bir çalgı aleti çalmak, Vokalistlik yapmak vb.

58

59 ÇOKLU ZEKA 4. Kinestetik -Bedensel Zekâ
Bu zekâ türü, bireyin bedensel etkinliklerde başarılı olmasını sağlar. Görsel bedensel beceriler: Dans, aktörlük, oyunculuk vb. Yaratıcı Devinimler: Kareografi, film yönetmenliği vb.

60 ÇOKLU ZEKA Sportif beceriler: (dikkat, çeviklik, kontrol)
Profesyonel futbolcular, Uzakdoğu sporları jimnastikçiler vb. Üst düzeyde motor beceriler: Beyin cerrahları , elmas kesiciler vb. Karmaşık ve soyut düşünceleri jest ve mimiklerini ifade edebilme Modern dansçılar, pandomim sanatçıları vb.

61

62 ÇOKLU ZEKA 5. Uzamsal Zeka
Görsel dünyayı doğru algılamayı gerektiren zeka türüdür. Sanatsal tasarım yapmayı gerektiren meslekler Görsel tasarım yapmayı gerektiren meslekler Grafikerler, Harita mühendisliği, İç mimar (yaratıcı yetenek + teknik konularda uzmanlık)

63 ÇOKLU ZEKA 6. Doğa Zekâsı Doğa zekâsı gelişmiş bireyler bitkiler, hayvanlar gibi canlı varlıklara ve jeolojik doğal varlıklara empati duyar, onlara duyarlı davranırlar. Çiftçiler, Ziraatçılar, Veterinerler, Bilim adamları, Doğa bilimciler vb.

64 ÇOKLU ZEKA 7. İçsel Zekâ İçsel zekâ beynin ön loblarıyla ilişkili bir zekâ türüdür. İçsel zekâ insanın kendini bilmesini sağlar. İçsel zekâ insanın kendini takdir etmesi, amaç belirlemesi, kendini ayarlaması ve duygusal öz yönetimini sağlamaya destek olur.

65 ÇOKLU ZEKA 8. Kişilerarası Zeka Bireysel iyi oluşu etkiler.
Diğer insanlarla başarılı ilişkiler kurmayı sağlayan bir zekâ türüdür. Bireysel kariyer gelişimini kolaylaştırıcı niteliği vardır. Bireysel farklılıkları görebilme,nasıl bir ruh hali içinde olduklarını algılama, kendini ve diğer bireyleri motive etme, kısacası etkili kişilerarası ilişkiler kurabilmeyi sağlar

66 ÇOKLU ZEKA Ayrıca bir grubu yönetebilme ve motive edebilme becerileri de özellikle yönetici ve liderlik pozisyonlarındaki bireylerin sahip olmaları gereken önemli özellikler arasındadır. Psikolojik danışmanlık, psikologluk, öğretmenlik ve satış danışmanlığı vb.

67 Birlikte Düşünelim Kendinizi çoklu zeka kuramı perspektifinden değerlendiriniz.

68 Birlikte Düşünelim Psikolojik danışmanlık mesleğini çoklu zeka kuramı perspektifinden değerlendiriniz.

69 DUYGUSAL ZEKA Genel zekanın (IQ) başarıyı tam olarak yordayamadığının görülmesi araştırmacıları yeni arayışlara itmiştir. EQ

70 ZEKA KURAMLARI ve P.D.R.

71 ZEKA KURAMLARI ve P.D.R. Bu konuda bilgi vererek, bireylerin kendilerini tanımaları için bir kapı açabilirler. Güçlü veya zayıf oldukları zeka türlerini fark etmelerine destek olabilirler. Güçlü oldukları yanları vurgulayan bir kariyer planı yapmaları konusunda teşvik edici olabilirler.

72 ZEKA KURAMLARI ve P.D.R. Duygusal zekanın kariyer gelişimi, meslek başarısı ve iş doyumu üzerindeki etkisinin altı çizilebilir. Burada söz ettiğimiz yetenek alanlarını ölçen ölçme araçlarının uygulanması

73 İLGİ

74 İLGİ *Bir faaliyet, görev ya da nesneye karşı duyulan sevme ya da sevmeme durumu *Bireyin bir faaliyetten hoşlanma ve haz alma derecesidir.

75 İLGİ *Bir etkinliğin özünden elde edilen doyum.
-belli faaliyetlere isteyerek yönelme, -bu faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka faaliyetlere tercih etme ve -bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmişlik, bıkkınlık yerine devam etme isteği duyma durumlarında varlığına hükmettiğimiz bir iç uyarıcıdır.

76 İLGİ *Hobi olarak yaptığımız faaliyetlerden de genel anlamda doyum sağlarız. Ancak kısıtlayıcı durumlar altında eğer bir faaliyetten vazgeçebiliyorsak bu faaliyeti hobi olarak yapıyoruz demektir. İlgi duyduğumuz faaliyetleri kısıtlayıcı durumlar altında bile sürdürmeye devam ederiz.

77 İLGİ *Sevmediğimiz faaliyetlerden oluşan bir işi ömür boyu yapamayacağımız düşünüldüğünde, yeteneklerimize ek olarak ilgilerimizi de fark etmemiz önemlidir.

78 İLGİ *Mesleki ilgilerin ölçülmesi 1930’ larda Strong ve Kuder’ in çalışmalarıyla ile başlamıştır. *İlgi iş doyumu ile doğrudan ilişkili bir kavramdır, ilgi duyulan faaliyetler yapılırken mesleki doyum ve performans en iyi şekilde sergilenecektir. *İlgiler her ne kadar içsel dinamikler tarafından gelişse de aile, akran, sosyo-ekonomik düzey, kültür gibi çevresel faktörler tarafından etkilenebilir.

79 İLGİ TÜRLERİ

80 İLGİ TÜRLERİ Kuder, 1939, Kuder Mesleki İlgi Envanteri
Açık alan ilgisi Mekanik ilgi Büro işleri ilgisi Hesaplama ilgisi Bilimsel ilgi Edebi-yazınsal ilgi Sosyal hizmetlere ilgi İkna ilgisi Sanatsal İlgi Müzik ilgisi

81 İLGİ TÜRLERİ Holland, yetenek ve değerler gibi ilgileri de altı grup halinde sınıflamıştır: Gerçekçi Araştırmacı Sanatçı Sosyal Girişimci Gelenekçi

82 İLGİ TÜRLERİ Tan 1971, Gazete Haberleri Testi Fen İlgisi Teknik İlgi
Sanat-dil-edebiyat İlgisi Eğitim-öğretim İlgisi İş-ticaret İlgisi İdarecilik İlgisi Hukuk-politika ilgisi Tarım ilgisi Açık hava ilgisi

83 İLGİ TÜRLERİ Kuzgun 1988, Kendini Değerlendirme Envanteri
Temel Bilim İlgisi Sosyal Bilim İlgisi Canlı Varlık İlgisi Mekanik İlgi İkna İlgisi Ticaret İlgisi İş Ayrıntıları İlgisi Edebiyat İlgisi Güzel Sanatlar İlgisi Müzik İlgisi Sosyal Yardım İlgisi

84

85 «Mesleki İlgi Tanıma Yöntemleri»

86 İLGİ TANIMA YÖNTEMLERİ
Super’ a göre bireylerin mesleki ilgilerini belirlemenin 4 yöntemi vardır. İfade Edilen İlgiler: Bireyin sözcükleriyle ifade ettiği ilgiler. Gözlenen İlgiler: Bireyin yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgiler. Envanterle Ölçülen İlgiler: Bireyin ilgilerini bir dizi maddeden oluşan envanterlerle ölçülen ilgiler. Testlerle Ölçülen İlgiler: Yetenek testlerinden elde edilen sonuçlara bakarak belirlenen ilgiler.

87 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ

88 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Kişilik bir kişiyi başkalarından farklı kılan, tutarlı olarak sergilenen zihinsel, duygusal, biyolojik ve psikolojik özelliklerin tümüdür. *Başka bir ifadeyle kişilik bireyin kendine özgü olan ve onu diğer bireylerden ayıran davranışların tümüdür. *Kişilik bireyin süreklilik gösteren ve kendi içinde tutarlı olan davranışları kapsar.

89 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *İnsanın çevreye kendine özgü bir biçimde uyum sağlamasını belirleyen karakterinin, duygusal, bilişsel ve fiziksel yapısının nispeten kararlı ve durağan bir biçimde örgütlenmesidir (Eysenck, 1970).

90 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Huy (Mizaç): Kişiliğin biyolojik ve fizyolojik yönüdür. Kişiliğin bu yönü doğuştan getirilir. Mesela; sinirlilik, neşelilik, içe dönüklük, dış̧adönüklük, soğukkanlılık, utangaçlık gibi. *Karakter: Bireyin toplumun sosyal değerlerine uygun davranış gösterme özelliğidir. Yani kişiliğin ahlaki/toplumsal yönüdür. Mesela; dürüstlük, sevecenlik, yalancılık, sorumsuzluk gibi.

91 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler:
*Kalıtsal Faktörler: Kişiliğimizin bir yönü olan mizacın kalıtımla doğuştan kazanıldığı kabul edilmektedir. *Sosyo-Kültürel Faktörler: Bireyin içerisinde bulunduğu sosyal çevre bireyin kişilik gelişimini etkilemektedir, özellikle kişinin içine doğduğu kültürün özellikleri kültürel örf, âdet ve gelenekler bireyin kişiliğini şekillendirmede etkilidir.

92 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler:
*Sosyo-Kültürel Faktörler: Bireyin içinde yetiştiği kültürün toplulukçu ya da bireyci bir kültür olması da kariyer seçimini etkileyebilmektedir. Bireyci kültürde yetişen kişiler yalnız çalışmayı, diğerlerine bağlı olmaktan kaçınmayı ve bir birey olarak kabul edilmeyi tercih ederler. Bu nedenle de yüksek rekabetin olduğu mesleklere yönelebilmektedirler. Toplulukçu kültürlerde ise grubun bir parçası olarak çalışmaya, kendi amaçlarını grubun amaçlarının arkasında tutmaya, grup başarısına ve iş birliğine önem verilir.

93 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler:
*Aile Faktörü: Bireyin ilk temas ettiği sosyal çevresi ailesidir. Ebeveynin kişilik özelliklerini çocuklar gösterebilir. Çünkü çocuk ilk önce aile içeresinde gözlem yapar model alır ve taklit eder. *Fizyolojik Faktörler: Kişiliği etkileyen diğer bir faktör de organizmanın yapısı ve işleyişi ile ilgili fizyolojik etmenlerdir. Bu etmenlerin başında; iç salgı bezleri, hormonlar, otonom sinir sistemi gelir.

94 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Kişilik, bireyin değişik durumlarda nasıl davranacağının belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Kişiliğin birçok yönü kariyer gelişimi ile de yakından ilişkilidir. *Kişilik ve meslek seçimi konusundaki en kapsamlı çalışmalar Holland tarafından yapılmıştır.

95 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Holland’a Göre Kişilik Tipleri -Gerçekçi
-Araştırmacı -Sanatçı -Sosyal -Girişimci -Gelenekçi

96 BÜYÜK BEŞLİ (BIG FIVE) nevrotizm, dışadönüklük, yaşantılara açık olma,
uyumluluk ve sorumluluk

97 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Nevrotizm : Duygusal uyumsuzluk, dengesizlik anlamına gelmektedir. Nevrotik kişiler (nevrotizm düzeyi yüksek), kaygılı, kırılgan ve hep kendilerine odaklanmış durumdadırlar. nevrotizm düzeyi düşük kişiler ise duygusal açıdan dengeli, sakin ve soğukkanlıdırlar.

98 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Dışadönüklük: kişiliğin sosyal yönüne işaret eder. Dışadönüklük düzeyi yüksek olan insanlar, konuşkan, atılgan ve kendini kolayca açabilen bireylerdir. *Yaşantılara açık olma: Bu bireyler, yeni ve farklı deneyimler geçirmeyi zenginlik kabul eden, yeni şeyler öğrenme merakı taşıyan kişilerdir.

99 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Uyumluluk
Bireylerin içsel yönelimleri ile ilgilidir. Uyumluluk düzeyi yüksek kimseler, işbirliğine yatkın, takım çalışmasına kolayca adapte olabilen ve arkadaş canlısı bireylerdir. Uyumluluk düzeyi düşük kimseler ise asabi, acımasız, uyumsuz ve sürekli muhalefet etmeyi seven insanlardır.

100 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Sorumluluk
Kişinin içsel motivasyonunu temsil etmektedir. Bu özelliği yüksek olan insanlar sorumluluk sahibi, azimli ve başarılı yönemli insanlar iken bu özelliği sınırlı olanlar sorumsuz, plansız, dağınık ve ihmalkardırlar.

101 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Kişiliğin bütün boyutları çalışma davranışlarını yakından etkiler. Duygusal olarak dengeli---- takım çalışmasına yatkın Yeni yaşantılara açık olma----- değişime hızlı uyum sağlama, yaratıcılık

102 KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ *Bu kişilik özelliklerinin bireylerin iş doyumu ile yakından ilişkili olduğunu ortaya koyan araştırma bulguları dikkat çekmektedir. ***Nevrotiklerin iş doyumları düşük, iş stresleri yüksek, iş ve aile yaşantıları arasındaki çatışmaları da fazla ***Dışa dönük bireylerin iş doyumları içe dönük kişilik yapısındakilere göre daha yüksek

103

104 Birlikte Düşünelim Psikolojik danışmanlık mesleği ile kişilik özelliklerinizi ne ölçüde bağdaştırıyorsunuz?

105 MESLEKİ DEĞERLER

106 MESLEKİ DEĞERLER Değerler, tutumlar, ihtiyaçlar, normlar, ilgiler ve kişilik özellikleri ile birlikte sosyal yaşama uyum sağlamamızı, uyum şeklimizi etkileyen psikolojik yapılardır. Değerler, çoğu psikolog tarafından davranışların temel güdüleyicilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

107 MESLEKİ DEĞERLER 1950’ li yıllarda Super, bireylerin kariyer danışmanlığında bireyi tanıma süreçlerinde yetenek, ilgi ve kişiliğin yanına değerleri de eklemiştir. Mesleki değerler, bir mesleğe girme sonucunda o mesleğin getirilerinden elde edilen doyumdur. Mesleğin kazanç durumu, sosyal güvencesi, kazandırdığı toplumsal saygınlık bu değerlere örnek verilebilir.

108 MESLEKİ DEĞERLER Mesleki değerlerin gelişiminde ailenin rolü de oldukça önemlidir. Örneğin, çocuk evde sanat ve kültür yönünden ne derece zengin uyarıcılarla karşılaşırsa bilimsel ve artistik çalışmalara olanak veren mesleklere o derece değer verebilecektir.

109 MESLEKİ DEĞERLER Bir mesleğe değer atfetme, soyut düşünme yeteneği gerektirdiğinden nispeten yetenek ve ilgiye göre daha geç belirginleşmektedir. Değerlerin ilgilere daha kalıcı olduğu belirtilmektedir.

110 «Mesleki Değerlerin Sınıflandırılması»
**Zorba birini düşünelim, mahkemede yumuşak davranma eğilimindeyken, ailesinin ya da arkadaşlarının yanında daha sert davranma eğiliminde olabilir.

111 SINIFLANDIRMA Mesleki değerlerin sınıflandırılmasına yönelik ilk ölçme aracı Super ve ark, tarafından yılında geliştirilmiş olan Çalışma Değerleri envanteridir. Bu envanterde yer alan iş değerleri; Yaratıcılık, Entelektüel Uyarım, Başarı, Bağımsızlık, Prestij, Ekonomik Kazanç, Güvenlik, Yönetimle ilişkiler, Yakın iş Arkadaşlığı, Yaşam Tarzı, Çeşitlilik

112 SINIFLANDIRMA Ülkemizde bu konuda ilk çalışma 1988’ de Kuzgun tarafından gerçekleştirilmiş ve 9 meslek değeri belirlenmiştir: Yeteneğini kullanma Yaratıcılık Yarışma İş birliği Değişiklik Düzenli yaşam Liderlik Kazanç Ün sahibi olma

113 SINIFLANDIRMA Dünya genelindeki çalışmalar incelendiğinde en yaygın 15 meslek değerinin şunlar olduğu görülmektedir: Ekonomik kazanç Toplumsal saygınlık Sosyal güvence Güvenlik Meslekte ilerleme Yetenekleri kullanma

114 SINIFLANDIRMA Yaratıcılık Bağımsızlık Güç ve Otorite-Liderlik İkna
Değişiklik Düzenlilik İş birliği Tanınma –Ün sahibi olma Özel yaşam

115 Birlikte Düşünelim Sizin için en önemli olan meslek değerlerini irdeleyiniz.

116

117

118

119 TOPLUMSAL SAYGINLIK-MESLEĞİN PRESTİJİ
Mesleğin prestijini en fazla etkileyen 6 faktör (Garbin ve Bates, 1966): 1. Arzulanan bir meslek olması 2. Zeka gerektirmesi 3. Yetişmiş personel/uzman azlığı 4. İlginç ve zorlayıcı olması 5. Staj gerektirmesi 6. Eğitim gerektirmesi

120

121 SOSYOLOJİK FAKTÖRLER

122 SOSYOLOJİK FAKTÖRLER *Aile: Araştırma bulguları, çocukların meslek seçimi üzerinde en etkili kurumun aile, en etkili kişilerin ise anne-babalar olduğunu göstermektedir. Anne-babalar; *Kalıtımsal donanım *Aşılanan değerler ve *Sağlanan olanaklar

123 SOSYOLOJİK FAKTÖRLER *Ailenin çocuğun kariyer seçimine hem olumlu hem de olumsuz katkıları olabilmektedir. ***Anne-baba çocuğun bazı yeteneklerini geliştirici ortamlar hazırlarken bazılarını ihmal edebilir, hatta bastırabilir.

124 SOSYOLOJİK FAKTÖRLER ***Anne-babalar belli mesleklere karşı olumlu ve olumsuz tutumlarını çocuklarına aşılayabilir ve onların değer hiyerarşisini oluşturabilir. ***Anne-baba çocuğun benlik kavramını biçimlendirmede başrolü oynamaktadır.

125 SOSYOLOJİK FAKTÖRLER *Çocukların kararlarına müdahale etme.
*Ailenin erkek çocuktan baba mesleğini sürdürme talebi. *Gencin tercihi ile ailenin isteklerinin çatışması. *Anne-babanın çocuğa ilişkin yüksek beklentileri. *Kendilerinin ulaşamadığı kariyer hedeflerini çocuklarından bekleme

126 Birlikte Düşünelim Sizin kariyer gelişiminizde anne babanızın etkisi ne düzeydedir?

127 SOSYO-EKONOMİK DÜZEY *Ailenin sosyal düzeyi ve ekonomik olanakları çocukların eğitim hedeflerinin belirlenmesinde önemli bir faktördür. *Bir meslek edinmenin çeşitli eğitimler sonucu gerçekleştiğini varsayarsak ailenin bireye sağladığı sosyal ve ekonomik imkânların eğitim olanaklarını belirlediği, bu olanakların da meslek seçimini/kariyer gelişimini etkilediği söylenebilir.

128 SOSYO-EKONOMİK DÜZEY *Yüksek gelirli aileler *Orta gelirli aileler
*Düşük gelirli aileler *Üç gruptan gelen öğrencilerin üniversite tercihleri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur(Uzer).

129 SOSYO-EKONOMİK DÜZEY *Üst SED öğrencilerin “yüksek ücret” ve “statü” değerlerine orta SED öğrencilerden daha fazla önem verdikleri *Orta SED öğrencilerinin ise “başkalarına yardım” değerini üst SED’e ait öğrencilere oranla daha önemli gördükleri belirlenmiştir.

130 SOSYO-EKONOMİK DÜZEY *Bölükbaş tarafından “Yüksek Öğrenimde Program Seçimini Etkileyen Faktörler”i belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmada: *Alt gelir grubuna sahip öğrencilerin daha çok sosyal bilimleri, *Üst gelir grubundaki öğrencilerin ise daha çok idari bilimler, tıp ve sağlıkla ilgili programları tercih ettikleri saptanmıştır.

131 SOSYO-EKONOMİK DÜZEY *Bu çalışmada ayrıca, anne-babalarının eğitim düzeyi lise ya da daha düşük olan öğrencilerin sosyal bilimleri, *Anne-babalarının eğitim düzeyi üniversite olan öğrencilerin ise tıp, sağlık ve idari bilimleri tercih ettikleri bulgusuna ulaşılmıştır.

132 «CİNSİYET»

133 CİNSİYET İstihdamda dengesizlik Ayrımcılık
Cinsiyet rolleri ve toplumsal beklentiler Fırsat eşitliği

134 CİNSİYET Bir mesleğin gerektirdiği becerileri başarı ile gerçekleştirebilme gücü her ne kadar yetenek tarafından belirleniyor olsa da benzer yetenek alanları ve düzeylerine sahip olan bireylerin cinsiyet açısından farklı tercihler yaptıkları gözlenebilmektedir. Yetenek düzeyleri açısından cinsiyete göre anlamlı bir farklılaşma görülmemesine rağmen belirli mesleklerin kadınlara, belirli mesleklerin ise erkeklere atfedildiği gözlenmektedir.

135 Birlikte Düşünelim Ülkemizde tipik olarak kadınlara ve erkeklere özgü kabul edilen meslekler nelerdir?

136 CİNSİYET Özellikle içinde yaşanılan sosyal çevre ve toplumsal cinsiyet rolleri belirli mesleklerde kendini göstermektedir. Kadınların ev dışında çalışmaları yeni bir olgudur. Eğitimli kadınların çoğu ev kadınlığı ile uzlaşabilecek mesleklere yönelmektedirler.

137 CİNSİYET Kadın istihdamının genellikle yükselme olanağı sınırlı, rekabetçi olmayan ve genellikle düşük gelirli işlerde olduğu görülmektedir.

138 Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet
CAM TAVAN

139 CİNSİYET Eşit işe eşit ücret hala kanayan bir yaradır.
Başarılı kadın= iyi eş + iyi anne Başarılı erkek= ?

140 CİNSİYET İlgi ve Cinsiyet:
Kültürler bazı faaliyetleri birinci derecede erkeklere, bazılarını ise kadınlara özgü saymaktadır. Kadınların genellikle Sanat, Müzik, Sosyal Hizmet, El işleri, Büro İşleri; Erkeklerin ise Bilim-teknik, Yönetim alanlarına ilgi duydukları belirlenmiştir.

141 Birlikte Düşünelim Kadınlara ve erkeklere atfedilen/özgü görülen özellikler ve davranışlar nelerdir?

142 CİNSİYET TOPLUMSAL CİNSİYET
Toplumsal cinsiyet kavramı, toplumun verdiği roller, görev ve sorumluluklar, toplumun bireyi nasıl gördüğü, algıladığı, beklentileri ile ilgili bir kavramdır.

143 CİNSİYET Toplumsal cinsiyet rolleri; geleneksel olarak toplum tarafından kadınlar ve erkeklerle ilişkili olduğu kabul edilen rolleri ifade etmektedir.

144 TOPLUMSAL CİNSİYET rolleri
Atılgan Korkusuz Güçlü Akılcı Katı Saldırgan Güvenli Bağımsız Sevecen Hassas Bağımlı Şefkatli Duygusal Narin Bakım veren

145 DELİK BORU

146 TÜRKİYE VERİSİ Kaynak: Belkis, Ö. (2016). Anneliğin kariyer gelişimi etkileri üzerine nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi,5,

147 CİNSİYET Holland’ın Tipolojisi Erkekler: Girişimci Araştırmacı
Gerçekçi Kadınlar: Sanatçı Sosyal Gelenekçi

148 CİNSİYET Kuzgun tarafından liselerde yapılan bir araştırmada;
Kızların sadece sosyal hizmet ilgisi yönünden erkeklerden yüksek puan aldığı, Erkeklerin ise mekanik ve bilim ilgisi yönünden kızlardan daha yüksek puan aldığı görülmüştür. Kız ve erkeklerin ilgilerinde gözlenen bu farklılıkların daha çok eğitimden kaynaklandığı söylenebilir.

149 CİNSİYET ABD (Genel Yetenek Test Bataryası)
ABD Çalışma Bakanlığının Genel Yetenek Test Bataryasını uyguladığı araştırmalarda Erkekler uzay-şekil ilişkilerini görebilme alt testinde, Kadınlar ise;El-göz koordinasyonu, Büro yeteneği ve Şekil algısı alt testlerinde daha yüksek puan almışlardır.

150 CİNSİYET Türkiye (Kuzgun): Kızların ayrıntıları algılamada,
Erkeklerin ise mekanik ilişkileri görme gücü bakımından üstün oldukları bulgusuna ulaşmıştır. Türkiye (Özyürek): 1995 ÖSS Sayısal ve ÖYS Fen Bilimleri puanlarında cinsiyet açısından anlamlı bir fark bulunmadığını belirtmiştir.

151 CİNSİYET

152 MESLEKİ DEĞERLER ve CİNSİYET
Bridges; Kadınlar: kişisel ödül, işte bağımsızlık, başka insanlara yardım etme Erkekler: sosyal statü. Gerçek ve Pişkin, ODTÜ’ de gerçekleştirdikleri çalışmada 40 meslek değerini cinsiyet açısından değerlendirmişlerdir. Çok sınırlı fark bulunmuştur.

153 MESLEKİ DEĞERLER ve CİNSİYET
En fazla önem verilen 5 değerin 4’ ü ortak bulunmuştur: -özel yaşama fırsat tanıma -meslekte ilerleme -yeteneklerini kullanma -yenilik

154 «POLİTİK ve EKONOMİK FAKTÖRLER»

155 POLİTİK ve EKONOMİK FAKTÖRLER
İşletmelerin belirli mesleklere duyduğu ihtiyaç, Arz-talep dengesi/dengesizliği ve iş bulma olanağı, Mesleğin gerektirdiği faaliyetin güçlüğü ile kazancı dengeli olması, Sendikalaşma, grev ve toplu sözleşme hakkının ülke politikasında yer alması, Ülkenin ya da bölgenin içinde bulunduğu ekonomik durum ve iş gücü piyasasının büyüklüğü,

156 POLİTİK ve EKONOMİK FAKTÖRLER
Gelişen teknoloji ile birlikte değişen iş dünyası ve makineleşme ile birlikte iş alanlarında insan gücünün kullanımının azalması, Gelişmiş bölgelerden sanayileşmiş bölgelere doğru yaşanan nüfus hareketliliği, Teknolojinin hızlı değişimiyle birlikte gelen iş güvenliği sorunlarıdır, Yasal zorunlulukların bazı mesleklere olan talebi ortaya çıkarması.