Anksiyete, Baş etme mekanizmaları, Anksiyete bozukluklarında tedavi ve hemşirelik bakımı Prof. Dr. Gülsüm Ançel.

... konulu sunumlar: "Anksiyete, Baş etme mekanizmaları, Anksiyete bozukluklarında tedavi ve hemşirelik bakımı Prof. Dr. Gülsüm Ançel."— Sunum transkripti:

1 Anksiyete, Baş etme mekanizmaları, Anksiyete bozukluklarında tedavi ve hemşirelik bakımı
Prof. Dr. Gülsüm Ançel

2

3 Anksiyete nedir? Anksiyete, evrensel olarak yaşanan normal bir uyarılma tepkisidir ve hoşa gitmeyen bir duygudur. Herkes yaşamında mutlaka anksiyete yaşar… Anksiyete bir belirti veya bir durumun tehdit ya da stres olarak algılanması ve buna karşı geliştirilen verilen savunma tepkisidir. Korku ve endişe duygusuyla birlikte ortaya çıkmakta, bedensel belirtiler de eşlik etmektedir.

4 Anksiyetenin işlevi Normal anksiyete işlevseldir, gereklidir, bireyi yaşamak için harekete geçirir. Zihnimiz tehlikelere karşı erken uyarı sistemi içerir. Anksiyete gerçek tehlikeyle baş etme ve yapabileceğimizin en iyisini yapmamıza katkıda bulunan bir sistemdir.

5 Anksiyetenin kaynağı Anksiyete öğrenme, benlik yapıları arasındaki çatışmalar, biyolojik ve kalıtımsal kaynaklı ortaya çıkabilir Anksiyete,geçmişte anımsadıklarımız, gelecek veya kendimizle ilgili konularla ilgili ortaya çıkabilmektedir. Gerçek veya algılanan tehlikeler her yaş ve sosyal grupta bireyde anksiyete yaratabilir. Anksiyete gerçekçi olmayan düşüncelerden kaynaklandığında normal yaşamı bozar.

6 Yaratılmış/algılanan tehlike
Gerçek bir tehlikenin olmadığı durumda anksiyete tepkisi veriliyorsa , anksiyete problem haline gelmiş demektir. Anksiyete algısı, subjektif tepkiler ve yorumlardan kaynaklanır.

7 Hangisi gerçek bir tehlike?

8 ABC Modeli ve anksiyete
uyaran B davranış C yorum (Ellis-1973)

9 YAŞAM İÇİN GEREKLİ OLAN İNANÇLAR
Dünya güvenli bir yerdir. Evim en güvenli yerdir. (çocuklarda) Dünya adildir. Benimle ilgilenecekler. (çocuklarda) Bana bakan yetişkinler beni koruyacaklar. (çocuklarda) Ben değerliyim. Kötü olaylar benim başıma gelmez.

10 Günlük yaşamda anksiyeteye neden olabilecek durumlar
Yaşam biçiminin değişmesi Sevdiği birini kaybetme, İş kaybı Boşanma, sevdiğinden ayrılma, Ekonomik problemler, Kişilerarası ilişkilerde çok büyük değişiklikler Hastalanma,hastanede yatma Belirsizlikler

11 Anksiyete ne zaman problem haline gelir?
Anksiyete, bireyin onu yönetememesi durumunda problem haline gelir.

12 Anksiyete tipleri Akut, kronik, Normal, patolojik
Patolojik anksiyete,belli bir uyarana karşı,süresi ve şiddeti bakımından uygun olmayan bir yanıttır. Uzun süreli ve patolojik anksiyetede birey fobi, obsesyon, kompulsiyon gibi baş etme davranışları geliştirebilir

13 Anksiyete,stres, kriz ilişkisi-1
Stresli durum Organizma Denge Dengenin bozulması Yeniden denge bulma

14 Anksiyete,stres, kriz ilişkisi-2
Denge bulma gereksinimi Dengeleyici faktörler Yetersiz dengeleyici faktörler Durumun gerçekçi algılanması Yeterli destek Yeterli baş etme Problem çözümü Dengenin sağlanması KRİZ YOK

15 Anksiyete,stres, kriz ilişkisi-3
Akut başlatıcı olay Bireyin algısı Hemşirelik girişimi (konu hakkında konuşma) Problem var Problem yok Baş etme becerileri Yeterli Yetersiz KRİZ Egoya tehdit Anksiyete artışı Yeni baş etme becerileri Orta Ciddi Panik Olumsuz baş etme becerileri Somatizasyon Kontrolsüzlük Kaçma-kaçınma

16 Anksiyete olduğunu nasıl bilebiliriz?
Fiziksel değişiklikler Psikolojik değişiklikler Davranışsal değişiklikler

17 Fiziksel değişiklikler
Subjektif belirtiler: Kas gerginliği Çarpıntı hissi Nefes almada zorluk Sık idrar, gaita hissi Sersemlik, bayılma hissi Huzursuzluk Uyuşma, karıncalanma hissi Bulantı ve karın ağrısı hissi Yutma güçlüğü Ani sıcaklık, soğukluk hissi Uyuşma hissi Yorgunluk, rahatsızlık hissi Objektif belirtiler: Pupillada genişlenme Soluk cilt Tremor Yüz kızarması Terleme Kan basıncı artışı Kalp hızında artış

18 Fiziksel değişiklikler
Fizyolojik ölçümde tespit edilenler: Kas gerginliği artar Sempatik(terleme,KB ve solunum artışı,uzuvlarda titreme,kas gerginliği) parasempatik(Kalbin duracağı hissi,baygınlık hissi,kramplar,karın ağrısı) aktivite artar Stres hormonları,epinefrin, norepinefrin düzeyi yükselir Kortizol, büyüme hormonu, prolaktin artar Testesteron salınımı azalır

19 Fiziksel değişiklikler
Fiziksel semptomun anlamını bilmezseniz bedeninizde ne olduğunu doğru olarak yorumlayamazsınız. Beynimde tümör mü var?,Kalp krizi geçiriyorum galiba? Bu düşünceler sizi daha fazla anksiyeteli yapar ve bu olumsuz döngü devam eder. Bazen anksiyete yaratıcı düşünce ve duyguları kendiniz çağırıyor olabilirsiniz.. Örneğin: Sınava girerken, “ya panik olup hiçbirşeyi hatırlayamazsam” düşüncesi sizi olumsuz döngüye sokabilir

20 Psikolojik değişiklikler
Korku, panik, rahatsızlık duygusu Baş edemeyeceğim duygusu Aklını yitiriyor olma duygusu Kalp krizi geçiriyor olma düşüncesi Hastalanmaktan korkma, endişelenme Beyinde tümör gibi bir anormallik olduğu nu düşünme Çaresizlik, karamsarlık hissi

21 Psikolojik değişiklikler
İnsanların sana baktığı ve acayip davrandığın düşüncesi Aptalca davrandığın ve konuştuğunu düşünme Kaçma, uzaklaşma, güvenli bir yere gitme isteği Kontrolünü kaybetme ve delirme endişesi Huzursuzluk, kötü bir şey olacağı duygusu, gerginlik, Bu değişikliklerden hepsi yaşanmayabilir, sadece biri çok yoğun yaşanabilir

22 Davranışsal, kognitif(bilişsel) değişiklikler
Konsantrasyon güçlüğü Dikkatte azalma/artma/dağınıklık Problem çözme becerisinde azalma Ortamdan uzaklaşma Yaptığın şeyler için mazeret bulma Rahatsızlık verici duygulardan uzaklaşmak için sürekli konuşma, İnsanlardan uzaklaşma, kalabalığa girmeme, göz iletişiminden kaçınma

23 Davranışsal, kognitif değişiklikler
Bellek sorunları, Düşünce sürecinde ve hızında değişim, blok olması, Anksiyete düzeylerine göre öğrenmede artış,yavaşlama veya öğrenme zorluğu Çevre ve olayları değerlendirmede değişim Ani tepki verme,ürkme, kolay öfkelenme, Kendini ve başkalarını eleştirme, Ağlama.

24 Anksiyete düzeyleri Hafif Orta Şiddetli Panik
Hafif ve orta düzey anksiyete çoğu insanda değişik durum veya olayla karşılaştığında normal olarak ortaya çıkar Anksiyete, bireyi fiziksel, kognitif,algısal, duygusal ve davranışsal olarak etkiler

25 Anksiyete tepkileri Her bireyin tepkisi kendine özgüdür
Adaptif/uyumlu tepkiler Adaptif olmayan tepkiler

26 Geçmiş deneyim ve öğrenmeler Genetik , kalıtım, yaş
Beslenme Geçmiş deneyim ve öğrenmeler Genetik , kalıtım, yaş Uyum kapasitesi Psikososyal faktörler Psikolojik kaynaklar Uyku-uyanıklık döngüsü Uyum hızı Uyumu etkileyen faktörler

27 Uyumlu/Adaptif tepkiler(Fortinash&Worret, 2007)
Anksiyeteden kaçınmanın normal bir tepki olduğunu bilme Anksiyete belirtilerinin farkında olma Anksiyetenin iç tepkiler süreci olduğunu öğrenme:Zihin, problem durumuna çözüm arar,düşünür, durumdan kurtulmak için gerçekçi yollar arar,bunlar işe yaramazsa veya yapılamazsa,savunma mekanizmaları uyarılmış olur. Anksiyetenin yapıcı olarak kontrol edilebileceğini öğrenme Durum ve ortama uyum sağlama

28 Uyumlu/Adaptif tepkiler
Bireye zarar verici olmaması Sosyal olarak kabul edilebilir olması Genel olarak yararlı olması

29 Örnek 1 Düşük not alan ve bitirme ödevini bitirmemiş bir öğrenci
Öğretmen, öğrenciyi uyarıyor, sınıfta kalabileceğini söylüyor Öğrenci bursunu kaybedebileceği ve sınıfta kalabileceğini düşününce anksiyete hissediyor Bu uyarı öğrenci için harekete geçirici motivasyon kaynağı oluyor ve öğrenci ödevini bitiriyor, yapıcı önerileri kabul ediyor

30 Örnek 2 Kocası Alzheimer tanısı almış kadın:
hastalığın tedavisini bilmediği, Hiç kimseden yardım ve destek alamadığı eşine bakarken kendi sosyal ilişkilerini kaybedebileceği düşüncesiyle anksiyete yaşıyor

31 Örnek 2 Hastalık tedavisi ve prognozu öğrenmek için kaynaklar okuyor ve seminerlere katılıyor Alzheimer hastalarının ailelerinin yürüttüğü destek gruplarına katılıyor ,onlarla ilişki kurup yeni sosyal ilişkiler geliştiriyor, empatik olabiliyorlar

32 Anksiyeteyle baş etmede kullanılan uyum sağlayıcı tepkiler
Anksiyete yerine “uyarılma”, “heyecanlanma” sözcüklerini kullanma Arkadaş, aileden birini arama Spor, egzersiz yapma Kitap okuma Kısa bir süre ağlama Kısa bir süre uyuma

33 Anksiyeteyle baş etmede kullanılan uyum sağlayıcı tepkiler
Oyun oynama Hobilerinizle ilgilenme Dışarı çıkma, yemeğe gitme,sinemaya gitme Arkadaşlarla buluşma Yazma Gevşeme tekniklerini uygulama

34 Uyum sağlamayan(Maladaptive) tepkiler
Kendine, başkalarına zarar verici eylemler Bu eylemlerin sürekliliği nedeniyle gelişen hastalıklar

35 Uyum sağlamayan(Maladaptive) tepkiler
Alkol, ilaç ve seksin kötüye kullanımı Aşırı yeme, aşırı egzersiz yapma, aşırı oyun oynama, TV, oyun izleme, para harcama Kendine, başkalarına şiddet uygulama Hafif bir uyarmayla aşırı ağlama Kontrolü kaybetme Kendini uyarma, aşırı mastürbasyon

36 Anksiyete bozuklukları sınıflandırılması
Agorafobi olmadan panik bozukluğu Agorafobi ile birlikte panik bozukluğu Panik bozukluğu öyküsü olmadan agorafobi Özgül fobi Sosyal fobi Obsesif-kompulsif bozukluk Travma sonrası stres bozukluğu Akut stres bozukluğu Yaygın anksiyete bozukluğu Genel tıbbi duruma veya madde kullanımına bağlı anksiyete bozukluğu Başka türlü adlandırılamayan anksiyete bozukluğu

37 Panik bozukluk Ani olarak ortaya çıkan fizyolojik belirtilerle birlikte yönelim bozukluğu, delireceği, kontrolünü kaybedeceği, öleceği korkusu yaşanır. Ataklar 5-10 dakika içinde ani olarak başlar, genellikle 30 dakikayı aşmaz. Nadiren bir saati geçer. Bazen halka açık yerlerde, bazen evde, bazen de uykudan uyanırken ortaya çıkar. Hastalarda derin bir korku ve endişe duygusu, ağır hasta olacağı korkusu, depersonalizasyon ve derealizasyon belirtileri olasıdır. Sıklıkla yaşları arasında başlar.%1-2 oranında yaygındır, kadınlarda daha yüksek oranda görülür.

38 DSM IV'e göre panik atağı için tanı ölçütleri(4 veya fazlası)
çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama ya da kalp hızında artma olması terleme titreme ya da sarsılma nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma duyguları soluğun kesilmesi göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi bulantı ya da karın ağrısı baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma) kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu ölüm korkusu paresteziler (uyuşma ve karıncalanma duyumları) üşüme, ürperme ya da ateş basmaları

39 Panik bozukluk Fiziksel durumlar panik ataklarını kolaylaştırabilir. Örneğin astım, panik bozukluğu için risk etkenidir Kafein panik olgularında bunaltıyı arttırır Bazı ilaçlar panik atak belirtilerine neden olabilir

40 Panik bozukluk Panik atak sırasında bayılma korkusu gelişir, hiperventilasyon ile birlikte kanda CO2 düzeyi, iyonize kalsiyum ve fosfor azalır. Buna bağlı olarak da paresteziler, uyuşukluk, görme bozuklukları ve gerçeklik duygusundaki değişiklikler bayılma korkusunu arttırır Ataklar arasında hasta belirtisizdir. Atağın yineleyeceği kaygısı, beklenti anksiyetesi olarak bilinir. Yaklaşık % 90 kadar hastada beklenti anksiyetesi gelişir.

41 Panik bozukluk Uzun süreli izleme çalışmalarında (5-20 yıl süreli) yaklaşık % kadarında belirtiler önemli ölçüde düzelir. 1/5 inde ise orta ve ağır düzeyde yeti kaybı devam eder. İntihar girişimleri sıktır. Yoğun anksiyete belirtileri intihar girişimleri için belirleyici bir etken olabilmektedir. Panik bozukluğunda kardiyovasküler hastalık ve intihar nedeni ile ölüm normal kontrollere göre iki kat daha fazladır. İkincil olarak depresyon gelişebilir. Alkolizm oranı ise % 17 kadardır

42 Panik bozukluk tedavisi
İlaç tedavisi:Antidepresan+Benzodazepin. İlaç tedavisi en az bir yıl sürmelidir İlaç kesildikten sonra 1-5 yıl içinde yineleme oranı % oranındadır. Davranışçı-bilişsel tedavi.Hastanın fiziksel belirtilerle ilgili yanlış algıları değiştirilmeye çalışılır. Anksiyete ile baş etme güçleri arttırılır Hastanın motivasyonu, beklentisi, tedaviye inanması psikoterapotik yöntemlerin başarısını arttırır.

43 Panik bozuklukta hemşirelik yaklaşımları
Hastayla birlikte oturun ve rahatsızlığını kabul edin Kısa, basit cümlelerle sakince konuşun Hiperventilasyonu varsa kesekağıdına solutun Ağlamasını önlemeyin Kontrol altında olduğunu söyleyin Uyaranı az, sessiz bir ortama alın Korku ve algılarını ifade etmesine yardımcı olun

44 FOBİLER Fobik bozukluk,özel bir durum veya obje ile ilgili korku ile belirli sürekli bir durumdur. Fobiler normal korkulardan yoğunluk, süre, mantık dışılık ve yeti kaybına neden oluşu ile ayrılırlar. Erişkinler arasında % 5 oranında fobi (agorafobi dahil) bulunmaktadır. Tedavisinde farmakoterapi, davranışcı-bilişsel yaklaşımlar uygulanır Panik atağı göstermeyen agorafobi, özgül fobi ve sosyal fobi olarak üç çeşittir

45 Agorafobi Açık alan korkusudur.
Agorafobi zor durumda kalındığında, güvenliğin kolayca sağlanamayacağı, kendini rahatsız hissettiğinde yardımın gelmeyeceği veya mahçup düşeceği durumlarda bulunmaktan korkma olarak tanımlanabilir. Bunlar kalabalık yerler, yoğun trafik, köprü, asansör vb. gibi durumlardır. Bu kişiler toplu ulaşım araçlarına binemez, yolda bekleyemez, evde yalnız kalamazlar. Tüneller, köprüler, asansör, kuaför, berber, diş hekimi koltuğu vb. katlanılması güç yerlerdir.

46 Sosyal fobi Sosyal durumlarda mahçup olma veya rezil olma korkusu yaşanır Performansları ile ilgili korku yaşanır Ortaya çıkarıcı bir etken olmadan geç çocukluk ve genç erişkinlik döneminde ortaya çıkan bir bozukluktur. Başkalarının önünde yemek yerken boğulacakmış gibi olma, genel tuvaletleri kullanamama vb. gibi belirtiler vardır. Müzik aletlerini kullanamazlar. Başkalarının yanında şarkı söyleyemezler. Alay edileceği korkusu ile başkalarının yanında yüzemez, soyunamazlar. Başkalarının eleştirileri karşısında ciddi korkular yaşarlar.

47 Özgül fobi Çocukluk çağında çok sıktır. Bu dönemde yabancı, hayvan, karanlık ve yaralanma korkuları yaygındır. Gelişme ve olgunlaşma ile birlikte bu korkular kaybolur. Özgül fobi, tek bir obje veya durumdan korku ve kaçınmayı belirtir. Kişi bu obje ve durumdan kaçınır Örümcek,kelebek,yükseklik, kapalı yerden korkma.

48 Obsesif kompulsif bozukluk
Obsesyon(saplantı): istemli bir çaba ile bilinçten uzaklaştırılamayan düşüncelerdir. Kompulsiyonlar(zorlantı): istemli bir çaba ile durdurulamayan eylemlerdir. Obsesif kompulsif bozukluk: obsesyon ve kompulsiyonların temel belirti olduğu bir anksiyete bozukluğudur. Önemli ölçüde yeti kaybına neden olan bir hastalıktır. Anksiyete bozuklukları içinde tedavisi en zor olanıdır

49 Obsesif kompulsif bozukluk
Obsesyon konuları: Başkalarını, kendini, yakın akraba ve çocuklarını yaralama, Kir bulaştırma, başkalarından kir bulaşması, İşleri gerektiği gibi yapıp yapmadığı kuşkusu, Sosyal normları zorlama (açıkta soyunma, seksüel dürtüler vb.) Kontrolünü kaybetme korkusu, kaçınma davranışı ve sosyal yeti kaybı ile sonuçlanan ritüeller gelişmesine neden olabilir. Bu düşünceler benliğe yabancıdır, belirtileri ile ilgili olarak gerçeği değerlendirme yetisi bozulmamıştır. Hasta düşüncesinin mantık dışı niteliğinin farkındadır

50 Obsesif kompulsif bozukluk
Obsesyonel imajlar canlı hayali sahneler şeklinde olup sıklıkla şiddet, seksüel, iğrenç sahneler veya kendine zarar verme şeklinde olur. Çocukların öldürülmesi, anne baba ile seks veya dışkılama ile ilgili sahneler şeklinde olabilir. Büyülü düşünce sık görülür. Bu hastalıkta yap-boz, yer değiştirme,karşıt tepki kurma savunmaları kullanılır

51 Obsesif kompulsif bozukluk
Sık görülen kompulsiyonlar temizlenme, dokunma, kontrol etme, şeklinde olur. Eylem tamamlanınca rahatlayacağı duygusu olur. Bir yaşam olayı belirtileri başlatabilir. Bir yakının ölümü, seksüel çatışma, aşırı çalışma, gebelik ortaya çıkarıcı bir rol oynayabilir.

52 Travma sonrası stres bozukluğu
Doğal felaketler, savaş, soygun, trafik kazaları, saldırı, tecavüz vb. gibi bir olayın ardından ortaya çıkar Duygusal değişkenlik,olayı tekrar tekrar yaşama sık görülür Belirtiler birkaç hafta sonra azalarak kaybolur Bir aydan uzun sürer,klinik tablo ağırlaşır, madde kullanımı,dissoyatif durumlar görülürse, depresif belirtiler, psikoz,iş ve sosyal işlev bozukluğu gelişirse tanı konur Travmanın ağırlığına göre başa çıkma süresi iki yıla dek uzayabilir.

53 Travma sonrası stres bozukluğu
Dış uyaranlara tepkisizlik, olayı tekrar tekrar anımsama, olayı rüyalarda yaşama, duygulanım bozukluğu ciddi bir durum geliştiğini gösterir. Psikiyatrik bir hastalığın varlığı kişinin başa çıkma gücünü azalttığından travma sonrası stres bozukluğu olasılığı artar

54 Akut stres bozukluğu Kişinin fizik bütünlüğüne yönelik bir olay yaşaması veya böyle bir olaya tanık olunmasına tepki olarak çıkar. Yoğun korku, çaresizlik ya da dehşete düşme belirtileri vardır. Olay sırasında veya sonrasında disosiyatif belirtiler izlenir (dalgınlık, derealizasyon, depersonalizasyon ve amnezi gibi). Travma sonrası stres bozukluğuna benzerlik gösterir. Ancak ondan farklı olarak 2 gün-4 hafta sürelidir ve travmadan sonraki dört hafta içinde başlar

55 Yaygın anksiyete bozukluğu
En az altı ay süreli yaygın anksiyete ve birçok yaşam olayı konusunda gerçek dışı anksiyete ile belirgindir. Yaygın anksiyete bozukluğu ile panik arasında yüksek oranda binişme vardır. Agorafobiklerin çoğu yaygın anksiyete bozukluğu ölçütlerine uyar, bu nedenle karışabilir. Obsesif kompulsif bozukluk ve depresyon olguları da sık olarak yaygın anksiyete belirtileri gösterirler. Yaygın anksiyete bozukluğu diğer anksiyete bozukluğu türlerine göre -basit fobi dışında- daha az işlev kaybına neden olur

56 Anksiyete bozukluklarında terapotik beceriler ve tedaviler
Progresif gevşeme, nefes egzersizleri vb ilaç dışı yöntemler Farmakoterapi:Antidepresanlar,Benzodiyazepinler Psikoterapiler:Bilişsel davranışçı yaklaşımlar, aile ve bireysel terapiler vb…

57 Anksiyeteyle baş etme/yönetmede terapötik beceriler

58 Anksiyete yönetimi Hafif anksiyete Orta anksiyete
Ciddi, Panik anksiyete Bilgilendirme/eğitim Belirtileri kontrol etme Sosyal destek Bilgilendirme/eğitim Belirtileri kontrol etme, Sosyal destek Konsultasyon (bireyse/grup), Destek grupları, kognitive-davranışçı teknikler, Müzik terapi, hipnoz, biofeedback, Passif, progressive gevşeme sistematik duyarsızlaştırma, hayalleme, bilişsel yeniden yapılandırma farmakolojik tedaviler Belirtileri kontrol etme Sosyal destek, + Orta düzey girişimleri Psikiyatrik tedaviler (Göbel, 2004)

59 Anksiyeteyle baş etme: Psiko-eğitim
Travmatik olayların normal psikolojik etkileri hakkında bilgilendirmek konuya ilişkin anlayış geliştirmek. Birey ve aileyi bilgilendirerek, kendi tepkilerini anlama ve paylaşma olanağı vermek, tepkilerinin doğal olduğunu göstermek ve normalleştirmek, Birey, aile ve sağlık sistemi arasında paylaşımları artırararak iletişimi geliştirmek. Olumlu başa çıkma yöntemlerini kullanılmalarını sağlamak. Tepkilerinin normale dönmesini sağlamaya uygun bir ortam oluşturarak birey ve ailenin öğrenme ve gelişme kapasitelerini arttırmak

60 Anksiyeteyle baş etme: progresif gevşeme tekniği
Kişi,anksiyeteye tepki olarak gelişen tüm duyumlarını azaltır, kas gruplarını gevşetir Metabolizma yavaşlar, fizyolojik işlevler normale döner(kan basıncı, kalp atımı). Kas gerginliği azalır.

61 Progresif gevşeme: Uygulama
Arkaya rahatça yaslan, uzan ve gözlerini kapa. Ayaklarını hisset, ağırlıklarını… Bilinçli olarak gevşet ve rahat bırak, ayak bileklerini kas ve gevşet. Dizlerini hisset, ağırlıklarını… Bilinçli olarak gevşet ve rahat bırak. Dizden alt kısımlarını……..kalçalarını, karnını, göğsünü,omuzlarını,ellerini,dirseklerini, kolunu,sırtını, boynunu, başını……

62 Anksiyeteyle baş etme: Nefes egzersizleri
Derin nefes alma, bedenin gevşemesini sağlar. Sırtüstü uzan. Yavaşça vücudunu gevşet. (progressive relaksasyonu kullanabilirsin) Burundan yavaşça nefes alarak başla. Göğsünün alt bölgesini nefesle doldur, sonra orta bölgeye sonra üst bölgeye ve ciğerlerine doldur. Bunu yavaşça yaptığından emin ol ve 8-10 dakika yap. Tamamen nefes almaya odaklan:hava giriyor, yavaşça ciğerleriniz oksijenle doluyor, göğüs kavitesine yayılıyor

63 Anksiyeteyle baş etme: Nefes egzersizleri
Birkaç saniye dakika nefesini tut. Sonra yavaşça gevşe ve nefesi dışarı ver. Birkaç saniye bekle ve bunu tekrarla. Baş dönmesi hissederseniz bunu fazla yaptınız demektir, yavaşlayın. Kendinizi sıcak bir suyun içinde, ya da bir denizde huzur dolu bir ortamda hayal edin. Dalgaların üzerinde yavaşça kayıp gidiyorsunuz, dalgalar yükseldiğinde nefes alın ve dalgalar indiğinde nefes verin. Uykuya dalıncaya dek bunu tekrarlayın.

64 Anksiyeteyle baş etme: Hayalleme
Amaç, kendinizi huzur dolu bir ortamda görmek. Gözlerinizi kapatarak sırtüstü uzanın. Kendinizi çok güzel huzurlu bir ortamda hayal edin.Güneşli bir plaj olabilir, dağda bir hamakta sallanmak olabilir veya tarihi bir Türk hamamı olabilir.Seçim size ait…

65 Anksiyeteyle baş etme: Hayalleme
Hayal ettiğiniz yerdesiniz.Çevrenizi görün ve hissedin, sesleri duyun, çiçeklerin kokusun hissedin,suyun sıcaklığını hissedin, güneşin ısısını hissedin, ve başka şeyleri…..Gevşeyin ve tadını çıkarın… Her gereksiniminiz olduğunda buraya dönebilirsiniz. Uyumadan önce bunu istediğiniz kadar yapabilirsiniz bu sizi uyku için şartlayan bir uyaran olabilir.

66 Anksiyeteyle baş etme: Odaklanma
İlgilendiğiniz, beğendiğiniz küçük bir obje seçin. Bu bahçenizde bir çiçek olabilir. Bir iki dakika boyunca bu objeye odaklanarak yavaşça derin nefes alıp verin. Bu egzersizi yaparken zihninizde başka bir düşünce veya duygu ile uğraşmayın

67 Anksiyeteyle baş etme: Odaklanma
Eğer zihninize başka şeyler gelirse dikkatinizi seçtiğiniz objeye verin. Bu egzersizin sonunda kendinizi daha huzurlu ve sakin hissedeceksiniz ve gerginliğiniz azalacak

68 Anksiyeteyle baş etme: Anksiyete yaratan düşünceyi kontrol etme
Gevşeme teknikleriyle fiziksel semptomlar kontrol edilebildiği gibi anksiyetenin duygusal ve psikolojik semptomlarını da kontrol edebilirsiniz. Kendinizle konuşarak anksiyete ortaya çıkaran ile ilgili duygu ve düşüncelerinizi kontrol etmeyi öğrenebilirsiniz ve başka bir şeye odaklanarak dikkatinizi sizi korkutan şeyden uzaklaştırabilirsiniz.

69 Anksiyeteyle baş etme: Anksiyete yaratan düşünceyi kontrol etme
Kendi kendine konuşma bu egzersizde önemli role sahiptir.Örnekler: “Bu doğal bir tepki, bedenime ne olduğunu biliyorum" “Ölmüyorum, kalp krizi geçirmiyorum" “Duygularımı nasıl kontrol edeceğimi biliyorum.Sadece kendimi gevşetmeye odaklanmalıyım" “Delirmiyorum" “Kısa bir süre içinde daha iyi hissedeceğim" “Kimse bana bakmıyor. Kendimi gülünç duruma düşürmüyorum”

70 Anksiyeteyle baş etme: Tıbbi tedaviler
Bireyin özellikleri, anksiyetenin nedeni, şiddeti ve süresine göre tedaviler belirlenir Orta, ciddi ve panik düzeyde anksiyetede psikoterapi önerilir. Bilişsel davranışçı tedavi, destekleyici psikoterapiler Antidepresan ve antianksiyete ilaçlar Performans anksiyetesinde propronolol

71 Panik bozukluk için bilişsel davranışçı tedavi-değerlendirme çizelgesi
Tarih Durum Fizyolojik belirti ve şiddeti Düşünce Alternatif düşünce Fizyolojik belirti ve şiddeti İşten eve gelmek Çarpıntı(9) Nefesim tıkanıyor(7) Boğazımda yumru hissi(10) Yine atak geçireceğim Kalp krizi geçirmek üzereyim Kalbimde bir sorunum olmalı İşten eve çok hızlı geldim, merdivenleri hızlı çıktım bu durumda herkesin kalbi hızlı atar Çarpıntı(2) Nefes tıkanması(0) Yumru hissi(2)

72 Sokakta hızla yürüyen biri
Uyaran: Çarpıntı, taşikardi B Davranış:Hastaneye başvurma C yorum:kalp krizi geçiriyorum (Ellis-1973)

73 Yorum Çarpıntı ve taşikardi hızlı yürüme sonrası oluşan normal bir tepkidir.

74 Benzodiazepinler Anksiyete bozuklukları
Anksiyöz özellikli depresyonlar Alkol yoksunluğu sendromu Sedatif-hipnotik Kas gevşetici

75 Benzodiazepinlerin etki mekanizması
GABA(gama amino butirik asit)etkisini artırır.Gaba,nörotransmitter bir maddedir, bunaltıyı azaltır. Bağımlılık yaparlar.Karaciğerde metabolize olurlar. Uzun etkili olanlar gece tek doz ya da sabah ve gece ,toplam iki doz kullanılır. Kısa etkililer günde 3-4 kez birer tablet kullanılır

76 Benzodiazepinler Yan etkiler:
-Davranış inhibisyonu bozulur:Düşmanlık duyguları,saldırganlık,şiddet,eksitasyon,irritabilite -Psikomotor fonksiyonlarda hasar: Koordinasyon ve dikkatin sürdürülmesinde bozulma -Bilişsel bozukluklar:Duygusal algılamada artış

77 Benzodiazepinler Yoksunluk belirtileri: (2-14 gün sonra ortaya çıkar)
GİS belirtileri, Terleme,tremor,baş dönmesi,baş ağrısı, Huzursuzluk, Uykusuzluk, Koku ve seslere duyarlılık artışı, Kulak çınlaması, Depersonalizasyon, Nadiren epileptik nöbetler. Zehirlenme :Günlük dozun 20 katı öldürücü olabilmektedir.Aşırı sedasyon görülür.

78 Benzodiazepileri kullanırken…
Diazepam ağızdan alındığında KB. 20 mm Hg düşürür. REM süresini kısaltırlar Diazepam ve Klordiazepoksit yavaş ve düzensiz emilimi nedeniyle kas içi kullanımı tercih edilmez.IV uygulamada ise tromboflebit riski vardır. Gebelerde kullanımı?

79 Benzodiazepin: Hasta eğitimi
Baş dönmesi yakınması:Dinlenme,TA kontrolü,yavaş hareket Uyku hali:Araba kullanmama,dinlenme,doktor önerisine uygun ilaç Mide yakınmalarını kontrol:Birkaç bisküviden sonra ilaç alın Nikotin,kafein:Sıgara ve kafeinli içecekleri azaltın

80 Benzodiyazepin:Hasta eğitimi
Alkol kullanımı:Alkol,yatıştırıcı etkiyi artırır,kullanmayın Cilt:Kuruluk,döküntü olabilir,uygun sabun kullanın, hemşireye bildirin Aşırı sinirlilik:Gevşeme teknikleri uygulayın,hekim/hemşirenize bildirin