ZEE ZİHİN ENGELLİLERE BECERİ VE KAVRAM ÖĞRETİMİ

... konulu sunumlar: "ZEE ZİHİN ENGELLİLERE BECERİ VE KAVRAM ÖĞRETİMİ"— Sunum transkripti:

1 ZEE 202 - ZİHİN ENGELLİLERE BECERİ VE KAVRAM ÖĞRETİMİ
13. Hafta: Aşamalı Yardımla Öğretim

2 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimin otizm, çeşitli düzeylerde ZY, gelişimsel gerilik gibi değişik yetersizlik gruplarında yer alan çocuk ve yetişkinlere öğretim yapmakta etkili olduğu araştırma bulgularıyla desteklenmiştir. Ancak, çoğunlukla zincirleme davranışların öğretiminde kullanıldığı görülmektedir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

3 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimde uygulamacı öğretime kontrol edici ipucu sunarak başlar ve zamanla kontrol edici ipucunu ortadan kaldırır. Bu öğretim yöntemi diğer yöntemlere, özellikle davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretime çok benzemekle birlikte, bu yöntemi tüm diğer öğretim yöntemlerinden ayıran nokta, uygulamacının bireyin gösterdiği performansa bağlı olarak kontrol edici ipucunu sunup sunmamaya, ipucu türü ve miktarında değişiklik yapıp yapmamaya ilişkin anlık kararlar almasıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

4 Aşamalı Yardımla Öğretim
Bu nedenle, ipucunda yapılan değişiklikler diğer tepki ipuçları yöntemlerine kıyasla aşamalı yardımla öğretim yönteminde daha fazla olmaktadır. Uygulamacı öğretim sırasında kontrol edici ipucunun bireyin doğru tepkide bulunması için gerekli olduğuna inanırsa, kontrol edici ipucunu sunmaya devam eder; öğrencinin doğru tepkide bulunması için kontrol edici ipucunun gerekli olmadığına inanırsa, kontrol edici ipucunu ortadan kaldırır. Uygulamacı bu süreci öğrencinin hedef uyarana bağımsız olarak tepkide bulunmasını sağlayıncaya değin devam ettirir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

5 Aşamalı Yardımla Öğretim
Diğer yöntemlerde olduğu gibi, aşamalı yardımla öğretimde de uygulamacı kullanacağı hedef uyarana, pekiştireçlere ve kontrol edici ipucunun ne olacağına karar vermelidir. Aşamalı yardımla öğretimde hedef uyaran ve kontrol edici ipucu birlikte sunulur ve zaman içinde ipucu geri çekilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

6 Aşamalı Yardımla Öğretim
İpucunun silikleştirilmesi için sistematik bir kural ya da ölçüt yoktur. Uygulamacı bireye sunacağı ipucu sayısı, türü, şiddeti ve yoğunluğu vb. konularda anlık kararlar alarak ipucunu geri çekebilir ya da ekleyebilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

7 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimde üzerinde durulması gereken nokta, birey ipucuna gereksinim duymadığı ya da daha ılımlı bir ipucuna gereksinim duyduğunda ipucunu silikleştirmek ve birey gereksinim duyduğunda daha önce silikleştirilen ipucunu tekrar sunmaktır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

8 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimle yürütülen çalışmalarda ipucunun nasıl silikleştirildiği konusunda inceleme yapıldığında silikleştirmenin aşağıda sıralandığı gibi gerçekleştirildiği görülmüştür: İpucunun türünde, İpucunun yoğunluğunda, İpucu sayısında ve yoğunluğunda, İpucunun türünde ve yoğunluğunda yapıldığı görülmüştür. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

9 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimde birey yanıt aralığında tepkide bulunmazsa ya da yanlış tepkide bulunacağı anlaşılırsa, uygulamacı hemen kontrol edici ipucunu sunar; dolayısıyla, bireyin yanlış tepkide bulunması önlenmiş olur. Aşamalı yardımla öğretimde temel anlayışın bireye gerektiğinde ve yeterince ipucu sunmak ve bu ipuçlarını mümkün olan en kısa sürede silikleştirmeye başlamak olduğunu ifade etmişlerdir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

10 Aşamalı Yardımla Öğretim
Gerektiğinde ve yeterince ipucu sunmak ifadesini biraz açıklamamız gerekirse, aşamalı yardımla öğretimde öğretime mutlaka bireyin doğru tepkide bulunmasını sağlayacak ipucunun kullanılması ile başlanmalıdır. Bu nokta ise, aşamalı yardımla öğretim ile ipucunun giderek arttırılmasıyla öğretim arasındaki farklılıktır. Daha açık ifade etmek gerekirse, ipucunun giderek arttırılmasıyla öğretime başlandığında kontrol edici ipucu öğretimin ilerleyen zamanlarında kullanılırken, aşamalı yardımla öğretimde kontrol edici ipucu öğretimin en başında sunulur ve zamanla silikleştirilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

11 Aşamalı Yardımla Öğretim
İki öğretim yöntemi arasındaki bir diğer farklılığın ise, öğretimde sunulan ipuçlarının silikleştirilme sürecinde olduğu görülmektedir. Aşamalı yardımla öğretimde, birey gereksinim duyduğu anda ipucu sunulmakta, birey gereksinim duymadığında ya da daha az ipucuna gereksinim duyduğunda ipucu ya tamamen ortadan kaldırılmakta ya da ipucunun tür, şiddet veya yoğunluk gibi özelliklerinde silikleştirme yapılmaktadır. Bu süreç öğretimde ölçüt karşılanıncaya değin uygulamacının öğretim sırasında anlık kararlar alması biçiminde devam etmektedir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

12 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretim ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretime de benzemektedir. Ancak, aşamalı yardımda bireye sunulan ipucu türü ve miktarı aynı öğretim oturumunda yer alan denemelerde değişiklik gösterirken, ipucunun giderek azaltılmasında ipucunun türü ve miktarındaki değişiklik arda arda başarılı biçimde gerçekleştirilen denemelerden sonra gerçekleşmektedir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

13 Aşamalı Yardımla Öğretim
Aşamalı yardımla öğretimi kısaca tekrarlamak gerekirse, öğretim sırasında uygulamacı bireyin tepki vermesi için bireye gereksinim duyduğu fiziksel ipucunu sunar; birey bağımsız olarak tepkide bulunmaya başladığında ipucunun türünde ve miktarında silikleştirme yapar. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

14 Aşamalı Yardımla Öğretim
Birey tepkide bulunmaya son verirse ya da yanlış tepkide bulunursa uygulamacı bireyin gereksinim duyduğu düzeyde ipucunu tekrar sunar. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

15 Aşamalı yardımın kullanılması sırasında dikkat edilmesi önerilen noktalar
Her denemede bireyin doğru tepkide bulunmasını kesinleştiren bir ipucu sunarak öğretime başlanmalıdır. Birey deneme sırasında doğru tepkide bulunursa uygulamacı hemen ipucunu silikleştirme sürecini başlatmalıdır. İpucunun silikleştirilmesi davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretimde olduğu gibi dört biçimde gerçekleştirilebilir. Uygulamacı bireyin sergilediği davranışı, bireyle fiziksel temasta bulunmadan gölge gibi takip eder. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

16 Birey tepkide bulunmayı durdurur ya da yanlış tepkide bulunmak üzere girişimde bulunursa, uygulamacı bireyin tepkide bulunmasını kesinleştiren ipucunu sunmaya geri döner ve ardından bireyin performansına bağlı olarak ipucunu silikleştirme sürecini başlatır. Bu süreç birey tepkide bulunmadığı ya da yanlış tepkide bulunduğu zaman tekrarlanır. Birey beceri analizinde tamamen bağımsız olarak doğru yaptığı her basamak için pekiştirilir. Birey becerinin tamamlanması için gerekli olan yardımın sunulmasına direnç gösterirse pekiştireç sunulmamalıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

17 Aşamalı Yardımla Öğretimin Sınırlılıkları
Aşamalı yardımla öğretimde sistematik kurallar olmaması ve uygulamacının anlık kararlarına bağlı olarak uygulamada değişiklikler yapılması nedenleri ile tercih edilmeyen bir yöntem olabilir. Ayrıca, yöntem uygulamacının ani kararlar almasını gerektirdiği için öğretim sırasında alınan bu kararlar her zaman doğru kararlar olmayabilir. Bu durum ise, hem öğrenmenin hızını düşürebilir, hem de yanlışsız öğretimin yararları olarak belirtilen noktalarda sorunlar yaşanmasına neden olabilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

18 Aşamalı Yardımla Öğretimin Yararları
Anımsayacağınız gibi, bireye ipucu sunulduğu için öğretim sırasında gerçekleşen hata düzeyinin düşük olması; öğretmen ve öğrenci arasında olumlu etkileşim kurulmasına yardım edilmesi; bireyin hata yapma olasılığı düşük olduğu için daha fazla pekiştireç alma olasılığının bulunması ve birey olumlu öğrenme yaşantısı geçirdiği için engellenme duygusu gibi olumsuz duygular yaşama olasılığının azalması, yanlışsız öğretimin yararlarıdır. İpucunun silikleştirilmesine ilişkin doğru kararlar alınamamış olursa, bu yararların da söz konusu olamayabileceğini anımsayalım. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

19 Tüm bunlara rağmen, aşamalı yardımla yürütülen araştırmalarda aşamalı yardımın özellikle zincirleme becerilerin öğretiminde etkili olduğu bulunmuştur. O halde “Hangi durumlarda bu yöntemi uygulamak daha uygun olur?” sorusu aklınıza gelebilir. Aşamalı yardımla öğretimle yürütülen araştırmalar incelendiğinde, aşamalı yardımla öğretimin model ipucu sunulmasından yarar sağlayamayan; diğer bir deyişle, taklit etme becerisine sahip olmayan ve ipucunu bekleme becerisine sahip olmayan ya da bekleme eğitimi yapılmasına rağmen bu beceriyi edinemeyen bireylerle çalışılırken etkili olarak kullanıldığı görülmüştür. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

20 Aşamalı yardımla öğretimde, ipucunun silikleştirilmesine ilişkin sistematik bir kural olmadığı ve çoğunlukla uygulamacının ipucunu silikleştirmek ve gerektiğinde tekrar sunmak için birey tepkilerine bağlı olarak anlık kararlar alması gerektiği için uygulama güvenirliği verisi toplamak zorlaşmaktadır. Bu durum ise, aşamalı yardımla öğretim için bir sınırlılık oluşturmaktadır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

21 Olası Tepkiler Üç tür öğrenci tepkisi vardır: doğru tepki,
yanlış tepki, tepkide bulunmama. Aşamalı yardımla öğretim ile öğretime başlamadan önce uygulamacı bireyin tepki tanımlarını belirlemelidir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

22 Aşamalı Yardımla Öğretim Aşamaları
Hedef uyaranı belirleme, Kontrol edici ipucunu belirleme, İpucunu silikleştirme yöntemini belirleme, Birey tepkilerine sunulacak uygun tepkileri belirleme, Veri toplama sistemini belirleme, Uygulama, kaydetme ve öğrencinin gösterdiği performansa göre gerekli değişikliklerde bulunma. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

23 Hedef uyaranı belirleme
Aşamalı yardımla öğretim yönteminde uygulamacının vereceği ilk karar bireye tepkide bulunmasını anımsatan hedef uyarana karar vermektir. Hedef uyaran beceri yönergesi, doğal olarak oluşan olaylar ve çevre düzenlemesi olarak sunulabileceği gibi, bu uyaranların birleşimi kullanılarak da sunulabilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

24 Kontrol edici İpucunu belirleme
Diğer tüm yanlışsız öğretim yöntemlerinde olduğu gibi uygulamacı hedef uyarana karar verdikten sonra öğrencinin bu hedef uyarana doğru tepkide bulunmasını kesinleştiren kontrol edici ipucunu belirler. Aşamalı yardımla öğretimde ilk denemede her zaman kontrol edici ipucu kullanılmalıdır. Bir diğer deyişle, bireyin doğru tepkide bulunmasını kesinleştiren ipucu ile öğretime başlanmalıdır. Anımsayacağınız gibi, kontrol edici ipucu bireysellik göstermektedir. Dolayısıyla, uygulamacı üzerinde çalışılan davranışın özelliklerini, bireyin özelliklerini ve işlevde bulunma düzeyini dikkate alarak kontrol edici ipucunu belirlemelidir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

25 İpucunu silikleştirme yöntemini belirleme
Öğretime başlamadan önce uygulamacı ipucunu nasıl silikleştireceğine ya da bireye nasıl daha az yardımda bulunacağına karar vermelidir. Ancak, yine de ipucunun silikleştirilmesine ilişkin uygulamacının birey performansına bağlı olarak anlık kararlar alacağını unutmayalım. İpucu davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim yönteminde olduğu gibi ipucunun yoğunluğunu azaltarak, ipucunun pozisyonunu değiştirerek, ipucunun sunulma sıklığını azaltarak ya da ipucu türünü değiştirerek silikleştirilebilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

26 Birey bağımsız olarak tepkide bulunmaya başlamışsa ya da bir tür ipucunun sunulmasına doğru tepkide bulunuyorsa, öğretmen hemen ipucunu ortadan kaldırmaya ya da silikleştirmeye başlayabilir. Aşamalı yardımla öğretim kullanılırken öğretime başlamadan önce ipucunun silikleştirilmesi için bir ölçütün belirlenmediğinden ve uygulamacının öğretim sırasında anlık kararlar alarak ipucunu sunduğundan ya da silikleştirme yaptığından söz etmiştik. Anımsayacağınız gibi, gerektiğinde, ipucu silikleştirilmeye başlandıktan sonra da daha yoğun ipuçlarının sunulmasına geri dönülebilmekteydi. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

27 Birey tepkilerine sunulacak davranış sonrası uyaranlar
Aşamalı yardımla öğretimde doğru tepkilerin tümü pekiştirilmelidir. Aşamalı yardımla öğretimde öğrenciye yanlış tepkide bulunma fırsatı verilmez. Bir başka deyişle, uygulamacı bireyin yanlış tepkide bulunacağını anladığı zaman ya da beceri analizinde yer alan herhangi bir basamağı yerine getirmek üzere yanlış bir girişimde bulunduğu an uygulamacı bireyi durdurur ve bireyin doğru tepkide bulunmasını kesinleştiren yardımı sunar. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

28 Veri toplama sürecini belirleme
Aşamalı yardımla öğretimde uygulamacı anlık kararlar aldığı için ve ipucunun sunulması ile ilgili olarak pek çok alternatif söz konusu olduğu için uygulamacının her öğrenci için veri toplaması zordur. Bu yöntemde veri toplama sistemi davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretimden farklılaşmamaktadır. Benzer veri toplama sistemi aşamalı yardımla öğretimde de kullanılabilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN

29 Aşamalı yardımla öğretimde uygulamacı bireyin gösterdiği performansa bağlı olarak ipuçlarının sunulması ile ilgili anlık kararlar alır. Anımsayacağınız gibi, birey ipucundan sonra ya da bağımsız olarak doğru tepkide bulunuyorsa ipuçlarının azaltılacağı ya da ortadan kaldırılacağını; yanlış tepkide bulunuyorsa kontrol edici ipucunu sunmaya geri dönüleceğini açıklamıştık. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi-Arş. Gör. Ahmet FİDAN