Prof.Dr.Gülgün ERDOĞAN TOSUN Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi

... konulu sunumlar: "Prof.Dr.Gülgün ERDOĞAN TOSUN Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi"— Sunum transkripti:

1 Prof.Dr.Gülgün ERDOĞAN TOSUN Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi
SAĞLIK HABERCİLİĞİ Prof.Dr.Gülgün ERDOĞAN TOSUN Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi

2 “İletişimin sağlık ve sağlıklı olmanın, hastalık ve rahatsızlığın tanımlanmasında, ayrıca bu sağlık sorunları ile başa çıkma yolları ile ilgili stratejilerin geliştirilmesinde oynadığı rol dikkate alınarak, iletişimin sağlık ve sağlık hizmetleri üzerindeki etkisinin incelenmesidir”. Lederman Sağlık İletişimi

3 Disiplinlerarası Yaklaşım
Sağlık iletişimi disiplinlerarası bir yaklaşıma dayanır. Tıp ve sağlık alanında yaşanan gelişmelerin yanı sıra, sağlığın geliştirilmesi, sağlık eğitimi, iletişim, sosyoloji, psikoloji, ekonomi, antropoloji, istatistik, işletme, siyaset bilimi, enformasyon teknolojileri ve kamu sağlığı gibi disiplerin kavşağında yer alır. Disiplinlerarası Yaklaşım

4 Kitle İletişim araçları aracılığıyla sağlıkla ilgili mesajların iletilmesi sürecini genel olarak sağlık haberciliği faaliyetleri olarak değerlendirebiliriz. Geleneksel medya ve yeni medyada sağlık haberciliği örnekleri gözlenebilir. Sağlık haberleri yaşam ve ölüm, umut ve korku, sağlık ve hastalık, güven ve riskleri içinde barındırır. Sağlık Haberciliği

5 Sağlık haberi gazetelerde, dergilerde, televizyonlarda, radyolarda, internet mecraları ve sosyal medya ortamlarında yayımlanan sağlıkla ilgili enformasyonların tamamıdır. Sağlık haberi sağlıkla ilgili bir bilginin olabildiğince nesnel ve gerçeğe uygun bir şekilde kamuoyuna aktarılmasıdır. Sağlık Haberi

6 Konularına Göre Sağlık Haberleri
Genel sağlık haberleri Magazin – Sağlık haberleri Ekonomi – Sağlık haberleri Hukuk – Sağlık haberleri Adliye – Sağlık haberleri Tanıtım – Reklam haberleri Konularına Göre Sağlık Haberleri

7 Genel Sağlık Haberleri
Tıp anabilim dallarından biriyle ilgili bilgi veren, halk sağlığı ile ilgili bir olayı konu edinen, tanı ve tedavi yöntemlerinden bahseden sağlık konulu yazılar genel sağlık kategorisindeki haberlerdir. Genel Sağlık Haberleri

8 Magazin – Sağlık Haberleri
Ağırlıklı olarak güzellik, bakım, kozmetik, egzersiz, sağlıklı yaşam konularını ele alan ya da ünlülerin sağlık durumlarına ilişkin bilgiler veren magazinel türde yazılar bu kategoriye girmektedir. Magazin – Sağlık Haberleri

9 Ekonomi-Sağlık Haberleri
Sağlık kurumları, ilaç, tıbbi ürün veya tıbbi cihaz firmaları vb. gibi sağlık alanında hizmet veren kurumların finansal, tıbbi yatırımlarına ilişkin yazılar ile, araştırma geliştirme çalışmalarına ilişkin konular bu grupta yer alır. Sağlık Bakanlığı veya hükümet tarafından gerçekleştirilen tasarruflar, sosyal güvenlik sisteminin ekonomik boyutu, sağlık hizmeti alanları ve sağlık çalışanlarını ilgilendiren her tür ekonomik önlem ve düzenleme gibi konuların yanında, sağlık alanında yaşanan yolsuzluk, usulsüzlüklerin konu edildiği yazılar ekonomi-sağlık haberleri kategorisini oluşturmaktadır. Ekonomi-Sağlık Haberleri

10 Hukuk-Sağlık Haberleri
Sağlık kurumları, sağlık çalışanları ve sağlık hizmeti alanlarını ilgilendirebilecek her türden yasal düzenlemeye ilişkin yazılar hukuk-sağlık haberleri kategorisinde değerlendirilmektedir. Hukuk-Sağlık Haberleri

11 Adliye-Sağlık Haberleri
Öncelikli olarak Adli Tıp Anabilim Dalı içine giren otopsi, DNA testi, tecavüz vakaları gibi olayları konu edinen haber ve yazılar adliye-sağlık haberleri başlığı altında değerlendirilebilir. Ayrıca, hastalar ve sağlık çalışanlarının karşılaştıkları mağduriyetler, taciz, fiziksel-sözel saldılar gibi nedenlerle adli yollara başvurmalarını içeren haber ve yazılar da bu türe dahil edilir. Adliye-Sağlık Haberleri

12 Tanıtım-Reklam Haberleri
Türk Dil Kurumu tarafından “Gazete ve dergilerin özel sayfalarında bir reklam çerçevesindeki yazı, tanıtalacak ürünü değişik öğeler yardımıyla haber biçiminde anlatan reklam, bir yayın organında yer satın almış olduğu için bir şirketten, ürünlerinden veya hizmetlerinden söz eden yazı” olarak tanımlanan tanıtım içerikli yazı ve haberler sağlık alanında yaşanan ticarileşme nedeniyle sıkça rastlanan yazı türlerindendir. Her ne kadar sağlık muhabirleri açısından “sağlık haberi” olarak değerlendirilmese de, okuyucuya “sağlıkla ilgili bilgi aktarımı” içermesi sebebiyle bu kapsamda değerlendirilir. Tanıtım-Reklam Haberleri

13 Sağlık Haberlerinin Kaynakları
Sağlık Bakanlığı Devlet hastaneleri ve özel hastaneler Tıp fakülteleri Sağlık Eğitim fakülteleri Hemşirelik yüksekokulları Veterinerlik fakülteleri Eczacılık fakülteleri Diş hekimliği fakülteleri Sağlık sektöründe çalışan tüm sağlık profesyonelleri Türk Tabipler Birliği – Tabip Odaları İl Sağlık Müdürlükleri Sağlık Haberlerinin Kaynakları

14 Sağlık haberlerinin yazımında genellikle ters piramit tekniği kullanılır. (En önemliden önemsize doğru azalan bilgi) Haberin tıbbi terimlerini bilmeyen kişilerin bile rahatça anlayabileceği şekilde açık, sade ve anlaşılır bir tarzda yazılması gerekir. En önemli bilgi (en çok yeralır) Sonraki bilgi (daha az yeralır) Önemsiz bilgi (en az yeralır) Haber Yazım Tekniği

15 Sağlık Muhabiri – Sağlık Habercisi
Sağlık habercisi, medya kuruluşlarında kamuoyuna sağlık konusunda bilgilendirme yapmak amacıyla görev yapan basın mensuplarıdır. Johan Galtung’a göre, iyi bir sağlık muhabirinin hastanın vücudunu yiyip bitiren kanserli hücrelerle mücadelesiyle beraber aynı zamanda kanserin nedenlerini, yaşam tarzı, çevre, genetik yapı gibi unsurlarla ilişkisini, muhtemel çarelerini ve koruyucu yöntemlerini anlatması gerekir. Sağlık Muhabiri – Sağlık Habercisi

16 Kamu sağlığını doğrudan etkileyen sağlık haberlerini yazan muhabirlerin konu hakkında eğitim almış uzman sağlık muhabirleri tarafından yapılması gerekir. Elbette bir muhabirin bir hekim kadar bilgi sahibi olması beklenemez. Ancak en azından temel tıbbi konularda yeterli bilgi seviyesine sahip olacak eğitim alması, kaliteli ve toplum sağlığını olumsuz yönde etkilemeyecek haber yapmasını ve haber kaynaklarıyla daha sıcak ilişkiler kurmasını sağlayabilir. Genç muhabirlerin “acayip”, “ilginç”, “mucizevi” haberlere yönelmesi nedeniyle medya kuruluşlarının sağlık alanında yarattıkları tahribatın önüne geçilmesinin yolu, tıp eğitimi almış editör veya danışmanların istihdamından geçmektedir. Sağlık Muhabirliği

17 Sağlık Muhabirliği Bu nedenle sağlık haberlerinde:
Çare, mucize, büyük buluş, ümit verici, dramatik, umut, vahşet vb. kelimeler kullanılmalıdır. Sağlık haberleri yazılırken doktorların bilgisinden yararlanılmalı, bilimsel yönleri ön plana çıkarılmalıdır. Kişisel olarak doktorun kendisinin veya çalıştığı kurumun reklamını yapacak tarzda haber yapılmamalıdır. Sağlık Muhabirliği

18 Sıkça Yapılan Etik İhlaller
Özel hayata müdahale (doktorun veya hastanın) Kişilik haklarına saldırı (doktorun veya hastanın) Halkı yersiz umutlandıran veya paniğe sevkeden haberler (kene, domuz gribi gibi) Kaynak doğrulaması yapılmadan gazeteci tarafından yapılan haberler Reklam-haber ayrımının yapılmaması veya örtülü reklam Medyatik doktorların önlenemez yükselişi Doktorların hasta yakınları tarafından psikolojik ve fiziksel saldırıya uğramasına yol açacak türden hedef gösteren haberler yapılması Sıkça Yapılan Etik İhlaller

19 Sağlık Muhabirinin Etik Sorumluluğu
Tarafsız olmak, Gerçekleri göstermek, Doğru çözümlemek, Yerinde sorular sormak, Doğru yanıtları almak, Kamuoyuna doğruyu aktarmak, Hekimlikteki “önce zarar vermeme” ilkesine uymak Sağlık Muhabirinin Etik Sorumluluğu

20 Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi
“Sağlık konusunda sansasyondan kaçınmalı, insanlara umutsuzluk veya sahte umut verecek yayın yapılmamalıdır. Tıbbi alandaki araştırmalar kesinleşmiş sonuçlar gibi yayınlanmamalıdır. İlaç tavsiyesinde mutlaka uzmana danışılmalıdır. Hastanelerde araştırmalar yapan, bilgi ve görüntü almaya çalışan gazeteci kimliğini belirtmeli ve girilmesi yasak olan bölümlere ancak yetkililerin izni ile girmelidir. Yetkilinin, hastanın veya yakınının izni olmaksızın hastane ve benzeri kurumlarda hiçbir yolla ses ve görüntü alınmamalıdır”. Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi

21 Türk Tabipleri Birliği (Sağlık ve Medya Konulu Toplantı- 2000)
Halkın Yararı İçin Sağlık Haberciliği Bildirgesi Sağlık haberciliği alanında önemli sorunlar yaşanmaktadır. Sağlıkta uzmanlaşma desteklenmelidir. Sağlık habercisinin haber yapma özgürlüğüne yönelik hiçbir baskıya izin verilmemelidir. Sağlık haberinin sorumluluğu sağlık habercisi taşımalıdır. Sağlık habercileri yalnız haber üretmekle sorumludurlar. Sağlık habercileri için bir bilimsel danışma havuzu oluşturulmalıdır. Sağlık alanındaki haber kaynakları da eğitilmelidir. Sağlık muhabirliği iletişim fakültelerinde ayrı bir ders olarak kabul edilmelidir. Sağlık muhabirlerine sürekli eğitim olanağı yaratılmalıdır. Tıbbi dergilerdeki araştırmaların haber kaynağı olarak kullanılması sağlanmalıdır. Sanayi Bakanlığı Tüketiciyi Koruma ve Reklam Kurulu’nun etik ilkelerine uymayanlarla ilgili haberler caydırıcılık taşıyabilir. Sağlık habercisi ile haber kaynağı alanlarındaki etik kuralları düzenleyen bildirgeleri dikkate almakla yükümlüdürler. Türk Tabipleri Birliği (Sağlık ve Medya Konulu Toplantı- 2000)

22 Dünya Sağlık Örgütü’nün Prensipleri
Dünya Sağlık Örgütü’nün Mayıs 1998’de Moskova’da düzenlediği “Sağlık İçin İletişim” konulu toplantıda, sağlık muhabirlerinin dikkat etmesi gereken 9 prensip şöyle sıralanmıştır: Önce zarar verme, Araştır, doğruyu bul, Umut verme (özellikle mucizevi tedaviden bahsetme), Kendine “bu haberden kim yararlanır” sorusunu sor, Haber kaynağının gizliliği ilkesini unutma, Vereceğiniz haberler hasta, engelli ve çocuklara ait ise bir kez daha düşün, Özel hayatı ve acıları haber yapma, Acıyı duygu sömürüsü için asla kullanma, Kararsız kalırsan haberden vazgeç. Dünya Sağlık Örgütü’nün Prensipleri

23 “Sağlık kitaplarını okurken dikkatli olun: baskı hatası yüzünden ölebilirsiniz”.
Mark Twain

24 İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER