Ordinal Fayda Teorisi Doç. Dr. Ahmet UĞUR.

... konulu sunumlar: "Ordinal Fayda Teorisi Doç. Dr. Ahmet UĞUR."— Sunum transkripti:

1 Ordinal Fayda Teorisi Doç. Dr. Ahmet UĞUR

2 Ordinal Fayda Teorisi 19. yüzyılda HICKS, ALLEN ve HOTELLING ordinal fayda teorisini geliştirmişlerdir. Ordinal fayda yaklaşımı mallardan sağlanan faydanın sayısal olarak belirtilemeyeceği ve ölçülemeyeceği esasına dayanır. Faydayı bir sayı olarak belirtmeyip bir sıralama ve dereceleme yaparak değerlendirir.

3 Ordinal Fayda Fonksiyonu
Bu teoriye göre fayda fonksiyonu, çeşitli mal ve hizmet tüketimlerinin mutlak fayda düzeylerini değil bu bileşimlerin faydalılık bakımından nasıl sıralandığını gösterir. Ordinal fayda fonksiyonu belirli bir zaman dilimi için tanımlıdır. Ordinal fayda fonksiyonu, sübjektif yani öznel bir fayda fonksiyonudur. Ordinal fayda fonksiyonunun öznelliği, bir malın bütün tüketiciler için aynı ölçüde faydalı olmayabileceği anlamına gelir.

4 Ordinal Fayda Teorisinin Varsayımları
Rasyonellik: Ordinal yaklaşım tüketicileri davranışlarında rasyonel varsaymıştır. Rasyonellik kavramı aşağıdaki önermelerden oluşur; Bütünleme (Tamamlama) varsayımı; bunun anlamı tüketici piyasadaki bütün mal demetlerini mukayese ve sıralama yapabilir. Geçişlilik varsayımı; bunun anlamı tüketici A mal demetini B mal demetine ve B mal demetini C mal demetine tercih ederse o zaman tüketici A mal demetini C mal demetine tercih edecektir.

5 Ordinal Fayda Teorisinin Varsayımları
Çeşitli Oranlarda Birden Çok Mal ve Hizmet Bileşimlerinin Olması: Tüketici karar, davranış ve tercihini çok sayıda mal ve hizmetlerin çeşitli oranlardaki çok sayıda bileşimlerine göre verir. Tüketici karar, davranış ve tercihini çeşitli mal bileşimlerinden kendisine maksimum faydayı sağlayanı seçer. Tüketici, her bir tüketim demetinin tatminine göre tercihlerini sıralar. Bunu yaparken bu demet, diğer demetten daha fazla fayda sağlar veya bu demet diğer demetin sağlayacağı faydaya eş düzeyde olacaktır şeklinde bir karşılaştırma yapar.

6 Ordinal Fayda Teorisinin Varsayımları
Faydanın Bir Ölçü Biriminin Olmaması: Ordinal teori, tüketicinin mal demetlerinden elde edeceği faydaların derecesine veya faydasının miktarını temsil eden rakamları tespit etmeye gerek olmadığı esası üzerine oturtulmuştur. Tüketici mal demetleri arasındaki derecelendirmeyi sezgisel olarak ve mal demetleri hakkında sahip olduğu kanaate göre yapar. Tüketicinin mal sıralamasında kullandığı rakamlar, değişik mal demetlerini rütbelendirmek veya sıralamak içindir.

7 Ordinal Fayda Teorisinin Varsayımları
Tüketici Karar ve Davranışlarını Bir Kısıntı Altında Yapar: Tüketici, gelir veya bütçesinin sınırları içerisinde kalan mal demetlerini tercih etmek zorundadır. Tüketicinin karar, davranış ve tercihleri bir yandan kendi gelir seviyesi ile diğer yandan mal ve hizmetlerin fiyatları ve fiyatlarındaki değişme sınırları ile kısıtlıdır.

8 Ordinal Fayda Teorisinin Varsayımları
Zaman ve Tercihlerin Değişmesi: Tüketicinin karar, davranış ve tercihlerinde zaman veya dönem belli bir anlam ifade eder. Tüketicinin geliri, mal ve hizmetlerin fiyatları ve tercihlerinin değişmediği bir dönemde tüketicinin denge analizi yapılırsa bu denge analizi kısa dönem tüketici denge analizidir. Aksine, tüketici denge analizi gelirinin ve mal ve hizmetlerin fiyatlarının değiştiği bir dönemde yapılacak olursa bu denge analizi de uzun dönem tüketici denge analizidir.

9 Ordinal Fayda Teorisi Araçları
Ordinal fayda yaklaşımında da tüketicinin amacı çeşitli mal ve hizmetlerin tüketiminden elde edilen toplam faydayı maksimize etmektir. Bu analizde kayıtsızlık eğrileri ve bütçe doğrusunun karşılıklı uyumu incelenerek fayda maksimizasyonu yapılır.

10 Kayıtsızlık Eğrileri 19. yüzyılda İngiliz iktisatçı Francis Y. EDGEWORTH tarafından ilk kez kayıtsızlık eğrileri kullanılmış ve bu isimle adlandırılmıştır. Daha sonraları İtalyan iktisatçı Vilfredo PARETO kayıtsızlık eğrisini daha genişletmiş ve yaygın olarak kullanmıştır. Tüketiciye aynı tatmin (fayda) düzeyini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik yerine kayıtsızlık eğrisi denir. Kayıtsızlık eğrisinin diğer adı farksızlık eğrisi veya eş fayda eğrisidir. Farksızlık eğrisi analizi yapılırken iki mal veya mal demeti tüketildiği varsayılır.

11 Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilişi
Kahve Koordinat 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g

12 a Çay Kahve Çay Kahve Koordinat 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a
b c d e f g Çay fig Kahve

13 a b Çay Kahve Çay Kahve Point 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b
c d e f g Çay fig Kahve

14 a b c Çay d e f g Kahve Çay Kahve Point 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13
15 20 a b c d e f g c Çay d e f g fig Kahve

15 I4 I5 Kayıtsızlık Paftası I2 I3 I1 Y Malı Tüketimi fig X Malı Tüketimi

16 Kayıtsızlık Eğrilerinin Özellikleri
Bir farksızlık eğrisi üzerindeki bütün noktalarda toplam fayda aynıdır. Kayıtsızlık eğrileri negatif eğimlidir. Bir başka ifadeyle sol yukarıdan sağ aşağıya doğru inerler. Bir tüketicinin aynı fayda seviyesinde kalabilmesi için mallardan birinin miktarını arttırırken diğerinin miktarını azaltmak zorundadır. Farksızlık eğrileri neden negatif eğimlidirler? sorusunun cevabı olarak “aynı toplam fayda düzeyinde kalabilmek için” diyebiliriz.

17 Kayıtsızlık Eğrilerinin Özellikleri
Kayıtsızlık (farksızlık) eğrileri orjine göre dış bükeydir. Kayıtsızlık eğrilerinin orjine göre dış bükey olmasının nedeni, marjinal ikame oranının azalan bir seyir izlemesidir. Yani, tüketilen mallardan birinin miktarı eşit parçalar halinde arttırıldığında her seferinde diğer malın kullanımından vazgeçilen miktar azalacaktır. Buna göre marjinal ikame oranı şu şekilde ifade edilebilir: Bir malın tüketilen miktarı eşit parçalar halinde arttırıldığında, aynı fayda düzeyinde kalabilmek için diğer malın tüketiminden ne kadar vazgeçilmesi gerektiğini gösteren orandır. Dolayısıyla vazgeçilen miktarın, yerine konulan miktara oranlanması ile bulunur.

18 Marjinal İkame Oranı Y malından vazgeçilen miktar
MRS = ————————————————— Y malı yerine konulan X malı miktarı ΔY MRS = ΔX

19 Marjinal İkame Oranı Marjinal İkame Oranı, dikey eksendeki mutlak değişmenin yatay eksendeki mutlak değişmeye oranıdır. Hatırlanacağı üzere bu oran eğimi vermektedir. Dolayısıyla marjinal ikame oranı kayıtsızlık eğrisinin eğimini vermektedir. Tüketici bir maldan tükettiği miktarı arttırdığında (+), aynı fayda düzeyinde kalabilmek için diğer maldan tükettiği miktarı azaltması (–) gerektiği olgusundan dolayı marjinal ikame oranı daima negatif değere sahiptir.

20 MRS = Y/X a MRS = 4 DY = 4 b DX = 1 Y Malı Tüketimi MRS = 1 c d
26 b DX = 1 MRS = Y/X Y Malı Tüketimi MRS = 1 c DY = 1 d 13 14 9 DX = 1 6 7 fig X Malı Tüketimi

21 Marjinal İkame Oranı Kayıtsızlık eğrisinin orijine dış bükey olmasının nedeni “azalan marjinal ikame oranı”dır. Azalan marjinal ikame oranının nedeni ise “azalan marjinal fayda kanunudur.” Yani, tüketilen X malı miktarı bir birim arttırıldığında her seferinde daha az Y malından vazgeçilmesinin nedeni (Bu durum marjinal ikame oranının azalan bir seyir izlediği anlamına gelir), azalan marjinal fayda kanunudur. Marjinal ikame oranını belirleyen ise X malının marjinal faydasının Y malının marjinal faydasına oranıdır. Dolayısıyla marjinal ikame oranı X malının marjinal faydasının Y malının marjinal faydasına oranına eşittir.

22 Marjinal İkame Oranı Kayıtsızlık eğrisi üzerindeki tüm noktalarda fayda sabittir. Dolayısıyla faydadaki değişme sıfırdır. ΔU = 0 A noktasından B noktasına geçildiğinde ΔY kadar tüketilen Y malı azaldığı için Y malından elde edilen toplam fayda azalır. –ΔY . MUy Diğer taraftan tüketilen X malı ΔX kadar artar. Tüketilen X malı arttığı için X malından elde edilen toplam fayda artar. +ΔX . MUx Y malından elde edilen toplam fayda azalıp, X malından elde edilen toplam fayda arttığı için toplam fayda değişmez.

23 Marjinal İkame Oranı

24 Marjinal İkame Oranı Örnek: Yandaki grafiğe göre c noktasından d noktasına geçildiğinde marjinal ikame oranı nedir?

25 Kayıtsızlık Eğrilerinin Özellikler
Orijine göre daha uzak olan kayıtsızlık eğrisi, daha yüksek tatmin düzeyini göstermektedir. Yani kayıtsızlık eğrisi orjinden uzaklaştıkça elde edilen fayda düzeyi artmaktadır. Buna “Doymazlık Varsayımı” denir.

26 Kayıtsızlık Eğrilerinin Özellikler
Kayıtsızlık eğrileri birbirini kesmezler. Bu duruma tercihler arasında tutarlı olma özelliği (geçişkenlik varsayımı) denir. Zira orijine göre daha uzak olan kayıtsızlık eğrisi daha yüksek fayda düzeyini temsil etmektedir. Kayıtsızlık eğrilerinin kesişmesi durumunda orijine göre daha uzak olan daha yüksek fayda düzeyini göstermemektedir.

27 Özel Kayıtsızlık Eğrileri
Tam İkame Durumu: Kayıtsızlık eğrileri doğrusal ve eksenleri kesen bir görünüm arz ediyorsa mallar arasında tam ikame söz konusudur. Mallar arasında tam ikame söz konusu iken, marjinal ikame oranı sabittir. Diğer bir ifadeyle, mallardan birinin tüketilen miktarı eşit parçalar halinde arttırıldığında aynı fayda düzeyinde kalabilmek için diğer malın tüketilen miktarından eşit miktarda vazgeçilecektir.

28 Özel Kayıtsızlık Eğrileri
Tamamlayıcı Mallar İçin Kayıtsızlık Eğrileri: Mallar arasında ikame mümkün değilse, yani mallar arasında mükemmel tamamlayıcılık ilişkisi söz konusu ise bu durumda kayıtsızlık eğrileri L şeklinde bir görünüm arz eder. Bunun nedeni şudur: Bu mallar belli bileşimlerde kullanılabilir. Kullanılan bu bileşimler, başlangıç noktasından başlayan ve eksenlerin pozitif yönlerine doğru paralel olarak uzanan bir görünüm arz eder. Ayakkabının sol teki-sağ teki, gömleğin sol kolu-sağ kolu gibi. Bu mallarda ideal kullanım oranı geçerli olduğu için ikame (birbirinin yerine kullanım) söz konusu değildir. Bu nedenle farksızlık eğrisi L şeklinde köşelidir ve ideal kullanım oranları eğrinin köşe noktasıdır. Eğrinin eğimi yoktur, MRS ya sıfırdır ya da tanımsızdır.

29 Özel Kayıtsızlık Eğrileri

30 Özel Kayıtsızlık Eğrileri
Mallar Arasında Artan İkame Durumunda Kayıtsızlık Eğrileri: Mallar arasında artan ikame ilişkisi söz konusu ise kayıtsızlık eğrileri orijine göre iç bükeydir. Bu mallar tek başına tüketildiklerinde birlikte tüketildikleri duruma göre daha fazla fayda sağlayan mallardır. Eğim (MRS) artmaktadır. Bireylerin rasyonel oldukları ve israf yapmadıkları, yanlış tercihte bulunmadıkları dikkate alındığında bu tip farksızlık eğrisini görmek mümkün değildir.

31 Tüketicinin Zevk ve Tercihleri İle Kayıtsızlık Paftası Arasındaki İlişki

32 Bütçe Doğrusu Tüketicinin mevcut geliriyle herhangi iki maldan satın alabileceği miktarları gösterir Tüketici tüketim kararı verirken gelirini (bütçesini) ve tüketeceği malların fiyatlarını dikkate alır. Fayda maksimizasyonunu hedefleyen tüketici gelirinin tamamını harcamak zorundadır. Tasarruf yaparsa maksimum faydaya ulaşamaz, çünkü tüketim arttıkça toplam fayda artar. Ayrıca borçlanma gibi bir durum da söz konusu değil.

33 Bütçe Doğrusu

34 Bütçe Doğrusunun Elde Edilişi
Örnek: Gelir (M): 100 TL X’in Fiyatı (Px): 5 TL Y’nin Fiyatı (Py): 10 TL ise bütçe doğrusunu çiziniz.

35 Bütçe Doğrusu Bütçe denkleminde malların fiyatlarının birbirine oranı bütçe doğrusunun eğimini vermektedir.

36 Bütçenin Değişmesinin Bütçe Doğrusuna Etkisi
Malların fiyatları sabitken, tüketici geliri değişebilir. Böyle durumda yeni bütçe doğrusu eskisine göre paralel olarak değişir, yani bütçe doğrusunun eğimi değişmez.

37 Mal Fiyatlarındaki Değişimin Bütçe Doğrusuna Etkisi
Gelir sabitken malların fiyatının aynı oranda artması veya azalması. gelir sabitken malların fiyatları aynı oranda artar ya da azalırsa bütçe doğrusu yine paralel olarak değişir, yani eğim aynı kalır. Aynı gelir değişikliğindeki etki ortaya çıkar.

38 Mal Fiyatlarındaki Değişimin Bütçe Doğrusuna Etkisi
Örnek: M = 100 TL, Px1 = 5 TL, Py1 = 10 TL, ikinci dönemde malların fiyatları iki katına çıkarak Px2 = 10 TL, Py2 = 20 TL, olsun. Üçüncü dönemde ise fiyatlar %50 ucuzlayarak Px3 = 2,5 TL, Py3 = 5 TL olsun. Bu verilere göre bütçe doğrunu çizelim.

39 Mal Fiyatlarındaki Değişimin Bütçe Doğrusuna Etkisi
Gelir ve bir malın fiyatı dönemler arasında sabitken diğer malın fiyatının arttığını ya da azaldığını varsayalım. Örnek; M = 100 TL, Px1 = 5 TL, Py = 10 TL, ikinci dönemde X malının fiyatının Px2 = 10 TL ve üçüncü dönemde de Px3 = 2,5 TL olduğunu varsayalım. Bu verilere göre bütçe doğrunu çizelim.

40 Mal Fiyatlarındaki Değişimin Bütçe Doğrusuna Etkisi
Gelir ve Y malının fiyatı sabit olduğu için Y malından alınabilecek maksimum miktar değişmeyecektir. X malının fiyatı ucuzladığında daha çok X malı alınabileceği için 20 birimden 40 birime çıkacak ve bütçe doğrusunun eğimi azalacak (mavi bütçe doğrusu), X malının fiyatı arttığında ise daha az X malı alınabileceği için Bütçe doğrusu orijine yaklaşacak ve eğimi artacaktır (kırmızı bütçe doğrusu).

41 Tüketici Dengesi Tüketici dengesi bütçe doğrusunun kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu noktada oluşmaktadır.

42 r v s u Y Malı Tüketimi t Y1 X1 I5 I4 I3 I2 I1 O fig X Malı Tüketimi

43 Tüketici Dengesi Tüketici denge noktası matematiksel bakımdan farksızlık eğrisinin eğimi ile bütçe doğrusunun eğiminin eşitlenmesi anlamına gelir. Kayıtsızlık eğrisinin eğimi, marjinal ikame oranına eşitttir. Marjinal ikame oranı ise malların marjinal faydalarının birbirine oranına eşittir. Bütçe doğrusunun eğimi ise malların fiyatlarının birbirine Px oranına eşittir.

44 Tüketici Dengesi Tüketici dengede iken bütçe doğrusunun eğimi, kayıtsızlık eğrisinin eğimine eşit olduğu için denge koşulu şu şekilde ifade edilebilir. Yukarıdaki denge koşulu dikkatle incelendiğinde aynı zamanda Kardinalist yaklaşımın denge koşulu olan “Eş marjinal fayda ilkesinin” sağlandığı görülecektir. Eş marjinal fayda ilkesine göre tüketici dengesi, malların marjinal faydalarının fiyatına oranının bütün mallar itibariyle eşit olmasını gerektirmektedir. Yukarıdaki denge koşulu bu durumu sağladığı için aynı zamanda Kardinalist yaklaşımın denge koşulunu sağlamıştır.

45 Örnek Sorular Soru1: Kayıtsızlık eğrisinin dış bükey olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?(KPSS-2003) Tüketicilerin gelirlerinin sınırlı düzeyde olması Azalan marjinal fayda kanununun geçerli olması “fazla miktar her zaman iyidir” düşüncesinin hakim olması Tercihlerin sabit olması Tercihlerin değişken olması Soru2: Tam ikame olan X ve Y mallarının kayıtsızlık eğrileri için aşağıdakilerden hangisi geçerli değildir?(KPSS-2010) Geçişlilik Tamamlama Doymazlık Azalan marjinal ikame oranı Eğimin sabit olması

46 Örnek Sorular Soru3: Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği noktayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?(KPSS-2010) Bütçe doğrusunun eğimini verir Mallar arasındaki ikame oranını gösterir Yatay eksendeki malın marjinal faydasını gösterir Gelirin marjinal faydasını sıfır yapan mal demetini gösterir Gelirin tamamı yatay eksendeki mal için harcandığında bu maldan alınabilecek miktarı gösterir Soru4: Kayıtsızlık eğrilerinin kesiştiği noktada aşağıdakilerden hangisi söz konusudur? Tüketici faydasını minimalize etmektedir Azalan marjinal ikame oranı varsayımı ihlal etmektedir Azalan marjinal fayda varsayımı ihlal etmektedir Kayıtsızlık eğrileri orijine göre dışbükey değildirler Geçişlilik varsayımı ihlal edilmektedir

47 Tüketici Dengesindeki Değişmeler
Tüketici dengesi analiz edilirken iki malın tüketildiği, malların fiyatlarının, tüketicinin gelirinin, zevk ve tercihlerinin değişmediği varsayılmıştır. Bu üç unsurdan biri değiştiğinde tüketicinin denge noktasında değişme meydana gelecektir. Buna göre tüketici dengesinde değişmeye yol açan etmenler şunlardır: ✓ Malların fiyatlarındaki değişmeler ✓ Tüketicinin gelirindeki değişmeler ✓ Tüketicinin zevk ve tercihlerindeki değişmeler

48 Zevk ve Tercihlerin Değişmesinin Dengeye Etkisi
Zevk ve tercihler değiştiğinde kayıtsızlık paftası, bütçe doğrusu üzerinde bir bütün olarak yer değiştirir.

49 Tüketici Bütçesindeki Değişmenin Tüketici
Dengesine Etkisi Y Malı Tüketimi a B1 I1 O fig X Malı Tüketimi

50 Tüketici Bütçesindeki Değişmenin Tüketici
Dengesine Etkisi Y Malı Tüketimi I2 B1 B2 I1 O fig X Malı Tüketimi

51 Tüketici Bütçesindeki Değişmenin Tüketici
Dengesine Etkisi Y Malı Tüketimi I4 I3 I2 B1 B2 B3 B4 I1 O fig X Malı Tüketimi

52 Gelir - Tüketim Eğrisi Tüketicinin gelirinin sürekli değişmesi durumunda oluşan denge noktalarının geometrik yeri alındığında “Gelir - Tüketim Eğrisi”ne ulaşılır. Gelir - tüketim eğrisi elde edilirken mallardan en az birinin normal mal olması gerekir. Gelir - tüketim eğrisi üzerinde yukarı doğru gidilmesi, tüketici bütçesinin arttığı anlamına gelmektedir. Gelir - tüketim eğrisi üzerinde aşağı doğru hareket edilmesi, tüketici bütçesinin azaldığı anlamına gelmektedir. Gelir - Tüketim Eğrisi vasıtasıyla, Engel Eğrisi’ne ulaşılır.

53 Gelir-Tüketim Eğrisi Gelir Tüketim Eğrisi Y Malı Tüketimi I4 I3 I2 B1
O fig X Malı Tüketimi

54 Gelir - Tüketim Eğrisi Aracılığıyla Engel Eğrisinin Elde Edilmesi

55 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap I3 I2 I1 B1 B2 B3 CD

56 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap I3 I2 I1 B1 B2 B3 CD

57 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap I3 I2 I1 B1 B2 B3 CD Gelir (TL) CD

58 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap Gelir-tüketim eğrisi Qb1 a I3 I2 I1 B1 B2 B3 Qcd1 CD Gelir (TL) CD

59 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap Qb1 a I3 I2 I1 B1 B2 B3 Qcd1 CD Gelir (TL) Y1 a Qcd1 CD

60 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap Gelir-tüketim eğrisi Qb2 b Qb1 a I3 I2 I1 B1 B2 B3 Qcd1 Qcd2 CD Gelir (TL) Y2 b Y1 a Qcd1 Qcd2 CD

61 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap Qb3 c Qb2 b Qb1 a I3 I2 I1 B1 B2 B3 Qcd1 Qcd2 Qcd3 CD Y3 c Gelir (TL) Y2 b Y1 a Qcd1 Qcd2 Qcd3 CD

62 Gelir-tüketim eğrisinden Engel eğrisinin türetilmesi
kitap Qb3 c Qb2 b Qb1 a I3 I2 I1 B1 B2 B3 Qcd1 Qcd2 Qcd3 CD Engel eğrisi Y3 c Gelir (TL) Y2 b Y1 a Qcd1 Qcd2 Qcd3 CD

63 Gelir artışının düşük (inferior) mal talebine etkisi
Y malı birimi (normal mal) a B1 I1 O X malı birimi (düşük mal)

64 Gelir artışının düşük (inferior) mal talebine etkisi
Y malı birimi (normal mal) I2 a B1 I1 B2 O X malı birimi (inferior mal)

65 Gelir artışının düşük (inferior) mal talebine etkisi
Gelir-tüketim eğrisi b Y malı birimi (normal mal) I2 a B1 I1 B2 O X malı birimi (düşük mal)

66 Malların Fiyatlarındaki Değişmelerin Tüketici Dengesine Etkisi
Mallardan Birinin Fiyatı Sabitken Diğerinin Fiyatının Değişmesi: Başlangıçta tüketici MN bütçe doğrusunun İo kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu A noktasında dengede iken, X malının fiyatının düştüğünü varsayalım. Bu durumda bütçe doğru X malı ekseninde sağa doğru kaymış ve denge daha yüksek bir fayda düzeyini temsil eden MN1 bütçe doğrusu ile İ1 kayıtsızlık eğrisinin teğet olduğu B noktasında oluşmuştur.

67 Fiyat - Tüketim Eğrisi *Mallardan birinin fiyatı sabitken diğerinin fiyatının sürekli değişmesi durumunda oluşan denge noktalarının geometrik yerine fiyat - tüketim eğrisi denir. *Fiyat - Tüketim eğrisi vasıtasıyla bireysel talep eğrisine ulaşılır.

68 Bireysel Talep Eğrisi

69 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
Y malı I1 B1 X malı birimi

70 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
X malı fiyatında düşüş a b Y malı I2 I1 B1 B2 X malı birimi

71 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
X malı fiyatında Yeniden düşüşler a b c d Y malı I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi

72 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi c d Y malı I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi

73 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi c d Y malı I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi a P1 X malı fiyatı Q1 X malı birimi

74 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi Yapılan harcamalar Diğer tüm mallara c d I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi a P1 X malı fiyatı P2 b Q1 Q2 X malı birimi

75 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi Yapılan harcamalar Diğer tüm mallara c d I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi a P1 X malı fiyatı P2 b P3 c Q1 Q2 Q3 X malı birimi

76 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi c d Y malı I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi a P1 X malı fiyatı P2 b P3 c P4 d Q1 Q2 Q3 Q4 X malı birimi

77 Fiyat-tüketim eğrisinden talep eğrisinin türetilmesi
b Fiyat-tüketim eğrisi c d Y malı I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X malı birimi a P1 X malı fiyatı P2 b P3 c P4 d Talep Q1 Q2 Q3 Q4 X malı birimi

78 Fiyat Değişiminin Etkileri (Gelir ve İkame Etkileri: Hicks Yaklaşımı)
Bir malın fiyatında meydana gelen değişme talep edilen miktarını etkileyecektir. Ortaya çıkan toplam değişme gelir ve ikame olmak üzere iki kısımda ele alınabilir. X malı fiyatında meydana gelen değişme y malını daha cazip yapıyorsa tüketici mukayeseli olarak daha ucuz olan x malını tüketmeyi tercih edecektir. Tanım olarak ikame etkisi bir malın fiyatında meydana gelen değişme sonucu reel gelir sabit tutulurken talep edilen miktardaki değişmeyi gösterir. Fiyat düşmesi (yükselmesi) sonucu ikame etkisi sürekli olarak talep edilen miktarda bir artış (düşüş) meydana getirecektir.

79 Fiyat Değişiminin Etkileri (Gelir ve İkame Etkileri: Hicks Yaklaşımı)
Bir malın fiyatında görülen bir düşüş tüketicinin reel gelirini artırma yoluyla da talep edilen miktarı etkileyecektir. Gelir Etkisi, fiyatta meydana gelen düşme sonucu reel gelirdeki artış nedeniyle söz konusu bir malın talep edilen miktarındaki değişmeyi açıklamaktadır. Bu nedenledir ki gelir etkisinin belirlenişi esasında mukayeseli fiyatlar sabit tutulmalıdır. Fiyat düşmesi halinde 1) normal bir mal için satın alınan miktar artarken 2) düşük mallar için satın alınan miktar düşecektir.

80 İkame ve Gelir Etkileri (Normal Mal)

81 İkame ve Gelir Etkileri (Normal Mal)

82 İkame ve Gelir Etkileri (Düşük Mal)

83 Örnek Sorular Soru1: Aşağıdakilerden hangisi fiyat-tüketim eğrisi üzerindeki her nokta için doğrudur?(KPSS-2005) Fayda düzeyi sabittir Malların tüketilen miktarları sabittir Gelirin tamamı harcanır ancak fayda maksimize edilmez Fayda maksimize edilir ancak gelirin tamamı harcanmaz Fayda maksimize edilir ve gelirin tamamı harcanır Soru2: Gelir tüketim eğrisi kullanılarak aşağıdaki eğrilerden hangisi elde edilir? Arz eğrisi Engel eğrisi Farksızlık eğrisi Talep eğrisi Gelir-fiyat eğrisi