DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

... konulu sunumlar: "DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU"— Sunum transkripti:

1 DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU
MSÖ405 ÖZEL EĞİTİM DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

2 DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIII: OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIV: ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XV: ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

3 ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
Kaynaştırmayla ilgili yasal düzenlemeler Kaynaştırma sınıfında bulunması gereken unsurlar Kaynaştırmada işbirliği yapacak ekip çalışanları Uzmanlar arası işbirliği Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

4 Kaynaştırmayla ilgili yasal düzenlemeler
İlk olarak 1975 yılında ABD'de yürürlüğe giren PL Tüm Engelliler İçin Eğitim Yasası'nda kullanılan “en az kısıtlayıcı eğitim ortamı” kavramı, öğretim yılında ilk kez uygulamaya aktarıldığında, “kaynaştırma” olarak isimlendirilmiştir. Türkiye'de ise, kaynaştırmanın, ABD’de 1975 yılında kabul edilen P.L Tüm Engelliler İçin Eğitim Yasası'nın diğer ülkelerde de benimsenmesinden oldukça uzun bir süre sonra, 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu ile yasal olarak benimsenmiştir. Bu kanundan sonra tarihli KHK/573 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'yle tekrar gündeme gelmiştir. 2000 ve 2006’da yürürlüğe konulan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile de ….. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

5 “En az kısıtlayıcı ortam” ve “Kaynaştırma”
En az kısıtlayıcı eğitim ortamı, öğrencinin bireysel özelliklerine bağlı olarak kendi yakınları ve akranları ile mümkün olan en fazla düzeyde bir arada olabileceği; yine bireysel özellikleri göz önünde bulundurularak, eğitsel gereksinimlerinin en yüksek oranda karşılanabileceği eğitim ortamı olarak açıklanabilmektedir. Kaynaştırma, gerektiğinde sınıf öğretmenine ve/veya yetersizliği olan öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşulu ile, yetersizliği olan öğrencilerin normal eğitim ortamlarında eğitilmesidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

6 Kaynaştırma sınıfında bulunması gereken unsurlar
Kaynaştırma öğrencisinin kendisini bulunduğu ortamın bir parçası gibi hissedebilmesi için yapılması gerekenler bulunmaktadır. Öğrencinin gereksinimlerini karşılamaya yönelik programlar hazırlanması ya da var olan programların öğrencinin gereksinimlerine göre uyarlanması, etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin kullanılması ve gerekli destek hizmetlerin sınıf içinde ve dışında sağlanması bunlardan bazılarıdır. Kaynaştırmanın başarıyla uygulanmasında etkili olabilecek faktörler; Toplumsal ve sosyal kabul, Öğrenci gereksinimlerinin farkına varılması ve önemsenmesi, Öğrencinin programa dayalı gereksinimlerinin belirlenmesi, Etkili yönetim ve öğretim sunulması ve Personel desteği ve işbirliği. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

7 a) Toplumsal ve sosyal kabul
Kaynaştırma, ideal olan şekliyle uygulandığında, sınıftaki her bir öğrencinin değerli olduğu bir ortam olmalıdır. Bu tür ortamlarda, tüm bireyler eşit olarak görülür, tüm bireylerin ortama katkıda bulunmaya hakları vardır ve tüm katkılara saygı gösterilir. Özel gereksinimli öğrenciler yerleştirildikleri sınıfların gerçek bir parçası olabiliyorsa, öğretmenleri tarafından kabul ediliyorsa ve sınıf arkadaşları tarafından da sosyal olarak kabul görüyorsa, bu öğrencilerin gerçekten “kaynaştırıldıklarından” söz edilebilir. Kaynaştırma öğrencisinin sadece akademik değil, aynı zamanda sosyal gereksinimlerinin de içinde bulunduğu ortamda karşılanması, kaynaştırmanın başarılı olmasında son derece önemlidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

8 b) Öğrenci gereksinimlerinin farkına varılması ve önemsenmesi
Sınıf içinde öğrenmeyi en üst düzeye çıkarmak için sınıf öğretmeninin sınıftaki tüm öğrencileri çok iyi tanıması gerekmektedir. Sınıftaki öğrencilerin birbirlerinden farklı özelliklere sahip olduğunu, her birinin öğrenme özelliklerinin ve bireysel gereksinimlerinin birbirlerinden son derece farklı olabileceğini göz önünde bulundurarak öğretim etkinliklerini planlamak hem sınıftaki öğrencilerin başarısını arttıracaktır hem de öğretmenin. Sadece öğrencilerin özelliklerinin değil, aynı zamanda kültürel ve aile özelliklerinin de farklı olması nedeniyle, sınıf öğretmeninin sınıf içindeki etkinlikleri düzenlerken bazen bu kültürel farklılıkları da öğrencilere anlatacak şekilde etkinlikler seçmek, öğrencilerin birbirlerinin farklılıklarını anlamalarını da sağlayacaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

9 c) Öğrencinin programa dayalı gereksinimlerinin belirlenmesi
Kaynaştırmanın başarıyla gerçekleşmesinde çok önemli bir rol oynayan öğrencinin programa dayalı gereksinimlerinin belirlenmesi, öğretmenin ders yılı başında ve düzenli aralıklarla gerçekleştirmesi gereken bir süreçtir. Kaynaştırma öğrencisinin okulda işlenen programa dayalı olarak değerlendirilmesi ve programda yer alan bilgilerden hangilerini öğrenmeye gereksinim duyduğu belirlenmelidir. Ancak, kaynaştırma öğrencisinin programda bilmediği bilgiler her zaman o öğrenci için öncelikli bilgiler olmayabilir. Öğrencinin öğrendiği bilgileri işlevsel olarak kullanabilmesi gerekmektedir. Bu durumda, sınıf öğretmeninin kaynaştırma öğrencisi için programdaki öncelikli bilgileri belirleyerek gerekli uyarlamalarla birlikte sunması gerekmektedir.

10 d) Etkili yönetim ve öğretim sunulması
Başarılı kaynaştırma uygulamasının önemli bir unsuru da sınıf öğretmeninin etkili bir sınıf yönetimi gerçekleştirmesi ve öğrencilerin gereksinimlerini karşılayabilecek etkili öğretim yöntem ve tekniklerini kullanmaktır. Bu unsurun içinde dört temel uygulama yer almalıdır: başarılı sınıf yönetimi etkili öğretim teknikleri etkili uyarlamalar öğretimde esneklik Bu uygulamalardan herhangi birinde etkili uygulama gerçekleştirilmediğinde, başarılı kaynaştırmadan söz edilemez. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

11 Başarılı sınıf yönetimi
Kaynaştırma öğrencisinin bulunduğu sınıfta gerçekleştirilecek olan başarılı sınıf yönetimi, fiziksel, süreç, öğretimsel ve davranışsal yönetimi içermelidir. Sınıf içinde tüm öğrencilerin farklılıklarını göz önünde bulundurarak her birinin gereksinimlerini karşılayabilecek öğretimin sunulabilmesi için başarılı bir sınıf yönetiminin olması şarttır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

12 Etkili öğretim teknikleri
Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıfta tüm öğrencilerin gereksinimlerini karşılayarak öğreteceği bilgileri sunabilmesi için etkili öğretim tekniklerini uygulayabiliyor olmalıdır. Özellikle de öğrenme yetersizliği olan kaynaştırma öğrencisi olan öğretmenlerin, bu çocukların sınıfta başarılı olmasını sağlayabilmek için, etkili öğretim tekniklerinden daha fazla yararlanmaları gerekmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

13 Etkili uyarlamalar Bazı öğrenciler fiziksel ortama, öğretim programına, sınıfta gerçekleştirilen öğretime ya da öğrencilere verilen ev ödevlerine uyum sağlamada bazı uyarlamalara gereksinim duyabilmektedirler. Uyarlamalara örnekler; Öğt. yönteminde uyarlama (Doğrudan öğretim vb.) Öğrt. Gruplarında uyarlama (Küçük grup yada bireysel eğitim vs) Süreçte uyarlama (Zaman yönetimi gibi) Ev ödevlerinde düzenleme, Sınavlarda uyarlamalar vb. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

14 Öğretimde esneklik Kaynaştırma ortamlarının olmazsa olmaz unsurlarından biri de beklenmedik şekilde değişen durumlarda gerekli uyarlamaları yaparak özel gereksinimli öğrencinin desteklenmesidir. Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin esnek olmaları gerekmektedir. Gün içinde çıkabilecek sorunlarla baş etmede yeterli olmaları, ayrıca, öğrencilerin davranış sorunlarıyla baş edebilmeleri, öğretim sırasında kaynaştırma öğrencisine ve diğer gereksinim duyan öğrencilere fazladan yardım sağlayabilmeli, değerlendirme yöntemlerini kaynaştırma öğrencisinin özelliklerine göre uyarlayabilmeli ve öğrenciler arasındaki sosyal etkileşimi arttıracak önlemleri alabilmelidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

15 e) Personel desteği ve işbirliği
Kaynaştırma öğrencilerinin yerleştirildikleri eğitim ortamında başarılı olabilmeleri için sadece öğretimsel destek yeterli olmayacaktır. Bunun yanı sıra, personel desteğine de gereksinimleri olacaktır. Özel eğitim öğretmenleri, yardımcı öğretmenler, usta öğreticiler, destek hizmet uzmanları (örneğin, konuşma terapisti, fizyoterapist, vb.) yetersizliği olan öğrenciye destek sağlayabilecek personel arasında sıralanabilir. Bu uzmanlar aynı zamanda sınıf öğretmeniyle de işbirliği yaparak öğrencinin sınıf içindeki başarısını arttırmaya çalışırlar. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

16 Kaynaştırmada işbirliği yapacak ekip çalışanları
İşbirliği dendiğinde birden fazla uzmanın bir arada çalışması söz konusu olmaktadır. Bu uzmanların bir ekibin çalışanları olması ve aynı amaca yönelik çalışmalar yapmaları gerekmektedir. Bunun için her birinin görev ve sorumluluklarının uygulamaların başında belirlenerek çalışmaların bu kapsamda yürütülmesi hem işi kolaylaştıracak hem de başarıyı arttıracaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

17 Kaynaştırmada işbirliği yapacak ekip çalışanları
Öğrenciler Anne-baba Öğretmenler Destek hizmet sağlayanlar Öğretmen yardımcıları Okul yöneticileri Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

18 Öğrenciler Kaynaştırma ekibinden söz edildiğinde, kaynaştırma öğrencisinin kendisi de ekibin önemli bir çalışanı olabilir. Öğrencinin kendisinin ekibin bir çalışanı olması, öğrencinin öz farkındalığı üzerinde olumlu etki yapacaktır. Öğrencinin ekip çalışmasının bir parçası oluşunu ailesi de onaylıyor olmalıdır ve alınan kararlardan ailenin mutlaka haberinin olması ailenin de desteğinin alınmasını kolaylaştıracaktır. Ayrıca, öğrencinin kendisi için yapılacak çalışmalar konusunda fikir belirtmesi ve öneriler getirmesi, öğrencinin daha başarılı olmasını sağlayacak çalışmalar yapılmasını da sağlayacaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

19 Anne-Baba Kaynaştırma uygulamaları sırasında kaynaştırma öğrencisinin anne-babasını ekip çalışanları olarak ekibe katmak, öğretmenin işini kolaylaştıracağı gibi, kaynaştırma öğrencisinin de başarısını arttıracaktır. Okulda yapılan çalışmaların nasıl gerçekleştirildiği konusunda bilgi edinen anne-baba, öğrendiklerini evde de tekrarlamasına yardımcı olarak çocuklarının okuldaki başarısını arttıracak ve bu da kaynaştırma öğrencisinin akranları arasında kabul edilme olasılığını arttıracaktır. Ayrıca, anne-babanın, çocukları hakkında verilen kararlara itiraz etme ya da bu kararları onaylamalarını kolaylaştıracaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

20 Öğretmenler Günümüzde hala pek çok insan özel gereksinimleri olan öğrencilerin özel eğitim okullarında özel eğitim öğretmenleri tarafından eğitim alacaklarını düşünmektedirler. Oysa ki, ülkemizde hâlihazırda yürürlükte olan yasalar özel eğitim gerektiren bireylerin normal eğitim okullarında sınıf öğretmenleri tarafından normal gelişim gösteren akranlarıyla birlikte eğitim almaları gerektiği hükmünü getirmektedir. Dolayısıyla her bir sınıf öğretmeninin sınıfında kaynaştırma öğrencilerine hizmet götürmesi söz konusudur. O halde, işbirliği içinde çalışacak ekibin en önemli bireylerinden biri öğretmendir.

21 Destek hizmet sağlayanlar
Destek hizmet sağlayan uzmanlar, yetersizliği olan öğrencilerin farklı gereksinimlerini karşılayacak hizmetleri sağlarlar. Bu uzmanlar, ilk değerlendirmelerde, BEP toplantılarında, öğrencilerin ara değerlendirmelerinde, ailelerle gerçekleştirilen toplantılarda ve diğer çalışmalarda yer almalıdırlar. Bu şekilde destek hizmet sağlayan uzmanların kaynaştırma öğrencileriyle yaptıkları çalışmalar çevredekiler tarafından daha bilinir hale gelebilecek ve bu çalışmaların öğrencilerin günlük yaşantılarında da tekrarlanarak öğrendiklerinin kalıcı ve genellenebilir olması sağlanacaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

22 Öğretmen yardımcıları
Öğretmen yardımcıları, kaynaştırma ortamlarına yerleştirilen yetersizliği olan öğrencilere sınıf içinde destek sağlayarak kaynaştırma öğrencilerinin sınıfın bir parçası olmasını sağlarlar. Bu nedenle öğretmen yardımcılarının özel eğitimle ilgili gerekli yeterliklere sahip olmaları gerekmektedir. Ülkemizde kaynaştırma öğrencilerinin yerleştirildikleri sınıflarda ne kaynaştırma öğrencilerine ne de sınıf öğretmenlerine destek sağlanmamaktadır. Öğretmen yardımcılarının kaynaştırma okullarındaki işbirliği sürecinde üstlenebilecekleri sorumluluklar arasında, yetersizliği olan ve olmayan öğrencilere öğretim yapmak, kaynaştırma öğrencisinin akranlarıyla arkadaşlık edebilmelerine yardımcı olmak ve akran desteği sağlayan akranlara yardımcı olmak sayılabilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

23 Okul yöneticileri Okul yöneticileri, kaynaştırmanın başarıyla uygulanabilmesinde çok büyük bir güce sahiptir. Öğretmenlerin işbirliği yapabilmeleri için onların ders planlarını uygun şekilde ayarlama, öğretmenlerin gereksinim duydukları hizmet-içi eğitimleri sağlama, okulda gerekli olan araç-gereci sağlama gibi sorumluluklar okul yönetiminin görevleri arasındadır. Okul yöneticilerinin kaynaştırmaya ve kaynaştırma öğrencilerine karşı tutumları, sınıf öğretmenlerinin ve diğer okul personelinin tutumlarını etkilemektedir. Okul yöneticilerinin olumlu tutumlar içinde olmalarını sağlayacak hizmet-içi eğitimlerin düzenlenmesi ve olumlu örneklerin aktarılması, okulda uygulanacak kaynaştırma uygulamasını olumlu yönde etkileyecektir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

24 Uzmanlar arası işbirliği
Etkili eğitim-öğretim sağlayan okulların ve başarılı kaynaştırmanın en önemli unsurlarından biri uzmanlar arasındaki işbirliğidir. İyi planlanmış olmazsa işbirliğinin başarılı olmasından söz edilemez. İyi bir işbirliğinden söz edilebilmesi için ise, işbirliği yapan her bireyin ortak amaç doğrultusunda çalışıyor olması, iletişim becerilerinin etkili kullanılması ve tarafların ortak kararlar alarak uyguluyor olması gerekmektedir. Uzmanlar arasındaki işbirliğinin nasıl sağlanacağının okul içinde kararlaştırılması gerekmektedir. Hangi işbirliği modelinin uygulanacağına karar verilmeli ve model tüm uzmanlar tarafından benimsenerek uygulanmalıdır. Model seçilirken hangi modelin okul yapısına daha çok uyduğu, uzmanların daha verimli sonuçlar alabileceği ve sonuçta öğrencilerin başarısını arttıracak modelin seçilmesi gerekmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

25 Uzmanlar arası işbirliği
İşbirliği modeli İşbirlikçi öğretim modeli Akran destekleme (akran desteği) modeli Öğretmen yardımcıları Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

26 İşbirliği modeli İşbirliği modeli, normal sınıf öğretmenleriyle özel eğitim öğretmenlerinin birlikte yakın çalışmalarını gerektiren bir modeldir. Bu modelde normal sınıf öğretmeni ile özel eğitim öğretmeni ve gerektiğinde diğer uzmanlar, sınıf içinde süregelen durumlarla ilgili öneriler üretirler ve bu önerileri sınıf öğretmeni sınıfında uygular. İşbirliğini sağlamanın sorumluluğu öğretmenlerden sadece birinde olabileceği gibi, modelde yer alan uzmanlar arasında da paylaşılabilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

27 İşbirliği modelinin uygulamanın yararları
1. Kaynaştırma ortamların başarısını garantilemek için süregelen bir programlama, planlama, değerlendirme ve uyarlama süreci devam etmektedir. 2. İşbirliği, normal sınıf öğretmenlerinin sınıftaki kaynaştırma öğrencisinin ve diğer öğrencilerin gereksinimlerini yeni ve ilgi çekici yollarla karşılamalarını sağlar. 3. İşbirliği, kendi alanlarında gerçek birer uzman olan farklı alanlardaki kişilerin birbirlerini kişisel ve profesyonel olarak desteklemelerini sağlar. 4. İşbirliği, modele dahil olan tüm katılımcıların kişisel ve profesyonel olarak gelişmelerini sağlar. 5. Birbirleriyle işbirliği yaparak normal sınıf ve tüm uzmanlar öğrencilerin başarısını arttırmak için daha fazla fikir üretebilirler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

28 İşbirlikçi öğretim modeli
İşbirlikçi öğretim modelinde, iki ya da daha fazla öğretmenin ya da okuldaki diğer personelin işbirliği içinde ve düzenli olarak sınıftaki öğrencilerden sorumlu olmaları anlamına gelmektedir. Bu modelde, sınıf öğretmeninin program ve içerikle ilgili uzmanlığını, özel eğitim öğretmeninin çocuk gelişimi, özel eğitim ve davranış yönetimiyle ilgili uzmanlığını ve gerekli diğer personelin kendi alanlarındaki uzmanlıklarını sınıf içinde kaynaştırma öğrencisine destek olmak amacıyla kullanmaları söz konusudur. Ancak sınıf öğretmenleri bütün gün boyunca sınıflarını başka bir uzmanla paylaşmak istemeyebilirler. Bu durumda öğretmenler, sınıfın ders planını, diğer uzmanların günün sadece belli bir zamanında sınıfa gelecekleri şekilde hazırlayabilirler. Örneğin her günün ikinci yarısında diğer uzmanların da sınıfa katılabilecekleri şekilde plan hazırlamak öğretmenin işini kolaylaştıracaktır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

29 Akran desteği modeli Öğrencilerin okulda öğrendiklerinin tümünü sadece öğretmenlerinden ya da diğer yetişkinlerden öğrenmedikleri, akranlarının davranışlarının da öğrenme üzerinde son derece etkili olduğu bilinmektedir. Akran desteği modelinin uygulanması hem yetersizlikleri olan hem de olmayan öğrenciler için yararlar sağlayabilmektedir. Akran desteğinin doğru olarak sağlanabilmesi için, destek sağlayacak akranların bu işi doğru bir şekilde uygulayabilmeleri için yetiştirilmeleri gerekmektedir. Daha sonra da uygulama sırasında öğretmenin sık sık kontrol ederek dönütler vermesi ve akran desteğinin doğru uygulanmasını sağlaması gerekmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

30 Öğretmen yardımcıları
Sınıf içinde kaynaştırma öğrencisini bire-bir destekleyecek olan öğretmen yardımcılarının özel eğitim, özel eğitim gerektiren bireyler, özel eğitim yöntem ve teknikleri gibi konularda çok iyi yetişmiş olmaları gerekmektedir. Bu tür yardımcıların sınıf içinde olması öğretmenin işini çok kolaylaştırabileceği gibi, kaynaştırma öğrencisinin bir kişiye bağımlılık geliştirmesi gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Kaynaştırma öğrencisinin arkadaşlarıyla birlikte zaman geçirmesi ve mümkün olan en üst düzeyde onlarla aynı ortamı ve şartları paylaşması gerekmektedir. Oysa sınıfta kaynaştırma öğrencisinin yanında sürekli bir yetişkin olduğunda, sınıftaki diğer öğrenciler kaynaştırma öğrencisine yeteri kadar yaklaşamayabilirler; bu da kaynaştırmanın mantığına aykırı olduğundan çok dikkatli uygulanması gereken bir uygulama türüdür . Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

31 ÜNİTE V. AİLE EĞİTİMİ Çocuğun eğitimine ailenin katılımının önemi
Özel gereksinimli çocuğun doğumuyla aile tepkilerinin evreleri Ö. G. Çocuğa sahip ailelerin yapması gereken sorumluluklar Öğretmenlerin sahip olması gereken kişiler arası iletişim becerileri Ev-okul iletişimi sağlama Ailenin sınıfa katılımı Ailenin ev ortamında çocuğun eğitimine katılımı Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

32 Anne-babalar, çocuğun yaşamında en güçlü etkiye sahip kişilerdir.
Çocuklar, okul çağına gelmeden önce pek çok beceriyi, anne-baba ve diğer aile üyelerinden öğrenirler. Alanyazın, anne-babaların aile eğitim programlarına katılımının önemini üç madde de vurgulamıştır. Anne-babalar, çocuklarının eğitimine katılmaya isteklidirler, Anne-babaların aile eğitim programlarına katılımlarıyla çocukların performanslarında gelişmeler olduğunu ve katılımlarını çektiklerinde de çocuklarının performansında önemli gerilemeler olduğunu ortaya koyan çok sayıda çalışma vardır, Yasalar, aile ve okul arasındaki işbirliğini gerekli kılmaktadır Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

33 Çocuğun eğitimine ailenin katılımının önemi
Anne-babalar, çocukları hakkında her türlü bilgiyi sağlayan kişilerdir. Anne-babalar çocuklarına okulda öğrendiklerini, ev ve diğer toplumsal ortamlara aktarmaları konusunda yardımcı olurlar. Anne-babalardan alınan bilgiler sınıf içindeki çalışmalara yön verebilir. Anne-babalar, günlük programda yer alan etkinlikler için malzeme sağlayabilirler. Anne-babaların özel yeteneklerinden, ilgi alanlarından ve mesleki deneyimlerinden yararlanılabilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

34 Özel gereksinimli çocuğun doğumuyla aile tepkilerinin evreleri
Anne-babaların, özel gereksinimli çocukları doğduğunda yaşadıkları ve gösterdikleri duygusal tepkileri inceleyen pek çok çalışmanın sonuçları, anne-babaların üç aşamalı bir süreç yaşadıklarını göstermiştir . Anne-babaların, çocuklarını kabul aşamasına kadar yaşadıkları bu evrelerde öğretmenin desteği yetersiz kalabilir. (bir psikiyatrist ya da psikologa yönlendirilmelidir) Bu süreç anne-babanın yaşamında son derece önemlidir ve ciddiye alınmalıdır. Anne-babalar, bu süreci ne kadar kısa sürede yaşarlarsa, çocuklarının eğitimine o kadar erken yaşta başlarlar ve enerjilerini daha çok çocuklarının eğitimine harcarlar. Bu aşamalar; Şok-İnkar-Acı-Depresyon Kızgınlık-Suçluluk Duygusu-Utanç Kabul ve Uyum

35 Şok-İnkar-Acı-Depresyon
Özel gereksinimli çocukların anne-babaları çocuklarının doğumuyla gerçeği öğrendiklerinde, çaresizlik ve aşırı ağlamayla kendini gösteren bir davranış süreci ve şok yaşayabilirler. Bazı anne-babalar, çocuğun yetersizlikten etkilendiği gerçeğinden kaçmaya çalışır ve bu durumu görmezden gelmeye çalışarak inkar ederler. Anne babalar mutsuzdur ve normal çocuk imajının kaybıyla yoğun yas duygusu yaşarak depresyona girebilirler. Bu durum karşısında uzman etkin bir dinleyici rolü üstlenmeli, durumu olduğu gibi kabullenerek anne-babayı dinlemelidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

36 Kızgınlık-Suçluluk Duygusu-Utanç
Kızgınlık iki şekilde kendini gösterir. Birinci tipi “Niçin ben.” sorusuyla ifade edilir. İkinci tipi ise, ait olduğu kaynaktan başkasına yönelerek yer değiştirir. Anne-babalar kızgınlıklarını çocuklarına tanıyı koyan doktora ya da erken müdahale hizmeti sunan merkeze yöneltebilirler. Erken müdahale uzmanını sözel olarak istismar ederler. Suçluluk duygusu, özel gereksinimli çocuğu olan anne-babaların üstesinden gelmede en fazla zorlandıkları duygudur. Anne-babalar, çocuklarının özürlü olmasına neden olduklarına ya da geçmişteki hataları için cezalandırıldıklarına inanabilirler. (psk. destek gerekebilir) Anne-babalar, genellikle çocuklarıyla özdeşleştiklerinden ve onları kendilerinin bir uzantısı olarak gördüklerinden, çocuklarındaki bir kusuru kendilerindeki bir kusur gibi yorumlayabilirler. Bu yüzden, özel gereksinimli bir çocuk, anne-babalarının öz saygılarını tehdit edebilir. Bazı anne-babalar için, çocuğun davranışlarından duyduğu utanç, çocuğuyla evden çıkamayacak kadar büyük olabilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

37 Kabul ve Uyum Son aşama olan kabul aşamasında anne babanın, çocukları için bir şeyler yapmaya çaba göstermesi ve yaşam biçimini düzenlemesi beklenir. Ancak, önceki olumsuz duygular hiçbir zaman tamamıyla ortadan kalkmaz. Anne-babalar bu duyguların üstesinden gelerek gelişir ve kendileri ve çocuklarının güçlü ve zayıf yanlarıyla kabul etmeyi öğrenirler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

38 Özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerin yapması gereken sorumluluklar
Özel gereksinimli çocuğun bakımını üstlenme Finansal (maddi) destek sağlama Özel gereksinimli çocuklarının davranış ve öğrenme sorunlarına karşı destek alma Özel gereksinimli çocukları için psikolojik danışmanlık desteği alma Özel gereksinimli olmayan çocuklarıyla ilgilenme Özel gereksinimli çocuklarının eğitimiyle ilgili yasalar hakkında bilgi sahibi olma Eşler arasında yaşanan sorunlar Çevresindeki kişileri bilgilendirme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

39 Öğretmenlerin sahip olması gereken kişilerarası iletişim becerileri
Anne-baba ve öğretmen işbirliğini etkili kılmanın yolu, öncelikle anne-babalarla çalışan öğretmenin sahip olması gereken kişilerarası iletişim becerileri ile yakından ilişkilidir. Kişilerarası iletişim becerisinin temelinde: anne-babanın ifadelerini kabul etme, dinleme, etkili sorular sorma, anne-babayı cesaretlendirme ve anne-baba ile öğretmen arasında güven duygusunun geliştirilmesi (Tablo 1 ve 2) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

40 Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

41 Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

42 Ev – okul iletişimini sağlama
Aile Görüşmeleri (aile görüşme formu) Aile Görüşmesi Öncesi Yapılması Gerekenler Aile Görüşmesi Sırasında Yapılması Gerekenler Aile Görüşmesi Sonrasında Yapılması Gerekenler Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

43 Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

44 Aile görüşmeleri dışında, anne-baba ve öğretmen arasında yazılı notların yazılması ve belirli zamanlarda telefon görüşmelerinin yapılması karşılıklı iletişimi sağlamada etkilidir Yazılı Notlar: Yazılı notlar anne-baba ve öğretmen arsındaki iletişimin devamlılığını sağlayabilir. Yazılı notlar; öğretmenin anne-babaya günlük öğretimsel etkinlikleri, öğrencisinin davranış özeliklerini, genel sağlık durumunu gibi anlık bilgileri kısaca not alarak aileye göndermesidir. Aynı zamanda ailede öğretmene benzer konulara ilişkin çocuğu hakkında yazılı notlar gönderebilir. Telefon Görüşmeleri: Düzenli telefon görüşmeleri aile katılımını ve ev okul iletişimini sürdürmek için etkili ve verimli bir yol olabilir. Telefon görüşmeleri, çalışan anne-babaların işi nedeniyle okul ziyaretleri sınırlı olduğu durumlarda ya da belirli zamanlarda telefon görüşmelerinin yapılması önemlidir. Bu görüşmeler için belirli bir zaman dilimi belirlenmelidir. Telefon görüşmelerinin olabildiğince kısa olmalı ve öğrencinin olumlu yönleri üzerinde görüşmeye dikkat edilmelidir. Eğer önemli bir sorun varsa anne-baba ve öğretmen için uygun bir zaman belirlenip bu konular yüz yüze görüşülmelidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

45 Yazılı notlar için örnek
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

46 Ailenin sınıfa katılımı
Öğretmen sınıf ortamında zaman zaman bir yetişkine gereksinim duyabilir. Bu tür uygulamalara anne-babanın gönüllü katılımı önemlidir. Öğretmen destek alabileceği, istekli anne-babalarla çalıştığında daha etkili sonuçlar alacaktır. Ancak, anne-babanın sınıfa katılımı da belli bir hazırlığı gerektirmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

47 Ailenin sınıfa katılması konusunda öğretmenin ya da uzmanın yapması gereken davranışlar:
Ailenin sınıf etkinliklerine katılacağı süreyi belirleme Aileye sınıf hakkında bilgi verme Aileye sınıf içerisinde yardımcı olacak öneriler sunma Aile ile birlikte etkinliği belirleme Ailenin sınıfa katılımını aile ile birlikte değerlendirme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

48 Ailenin ev ortamında çocuğunun eğitimine katılımı
Anne-babalar günlük yaşamın getirdiği birtakım sorumluluklar nedeniyle evde çocuklarının eğitimine katılmakta isteksiz olabilirler. Anne-babalar ve öğretmenler, ailenin çocuğunun eğitimine evde katılımıyla ilgili olarak bir araya gelmeli ve karşılıklı olarak gereksinimlerini ve beklentilerini tartışmalıdırlar. (evde çocuklarıyla zamanlarını en verimli şekilde nasıl geçirecekleri, okula devam eden Ö.G.li çocukları için evdeki rutin etkinlikleri nasıl gerçekleştirecekleri ve ev ödevlerinin yaptırılması vb.) Anne-babaların gereksinimlerinin ve beklentilerinin yanı sıra öğretmenlerin de anne-babalardan çeşitli beklentileri vardır. Öğretmenler, anne-babalardan okulda yapılan çalışmaların sürekliliğinin sağlanması, belli becerilerin ev ortamında genellenmesi ve günlük rutin içerisine ailenin katılması gibi çeşitli beklentilere sahiptirler. Bu beklentiler uyuşmadığında ve anne-baba tarafından yerine getirilmediğinde belli sorunlar ortaya çıkabilir Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

49 Ailelerin evde yapılacak etkinlere katılımında, öğretmenlerin yapması gereken davranışlar:
Ailenin günlük rutinleriyle ilişkili bir etkinlik çizelgesinin oluşturulması Belirlenen etkinliklerin önem sırasına göre yazılması ve öncelikli bir becerinin belirlenmesi Etkinliğin günün ya da haftanın hangi saatinde olacağının belirlenmesi Etkinliğe kimlerin katılacağının belirlenmesi Çocukta var olan ya da becerinin öğretimi sırasında ortaya çıkabilecek sorun davranışların belirlenmesi Günlük yaşam içerisinde etkinliğin nasıl meydana geleceğinin belirlenmesi Beceri için gerekli araç-gereçlerin belirlenmesi Becerinin nasıl öğretileceğinin belirlenmesi Aileyle birlikte öğretim planlarının sonuçlarının değerlendirilmesi Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU