İdrar analizi Dr. Aydoğan Lermi

... konulu sunumlar: "İdrar analizi Dr. Aydoğan Lermi"— Sunum transkripti:

1 İdrar analizi Dr. Aydoğan Lermi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Fatih Medikalpark Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı ISTANBUL

2 İdrar

3 Örnek Alımı Sabah idrarı (en konsantre idrardır)
Örnek saati yazılmaldır Örnek nasıl alınmış ( orta akım örneğimi, kültür temizliği yapılmışmı, idrar sonu örneğimi belirtilmelidir) İdrar örneği iki saat içinde incelenmelidir İdrara vajinal sekresyonlar vb. karışmamalıdır.

4 Perine temizliğinden sonra alınan idrar

5 Supara- Pubik aspirasyon

6 İdrar analizleri Makroskopik muayene Kimyasal analiz
Mikroskopik muayene Kültür ( daha sonra anlatılacak) Sitolojik muayene ( patoloji)

7 İdrarın makroskopik muayenesi
Koku : Amonyak kokusu : (Üreyi parçalayan bakteriler) Kötü foseptik : eski idrar, idrar enfeksiyonu Tatlı – karamel kokusu: Glukoz Meyvemsi koku: Ketonlar Maple şurup karamel : Maple şurup hastalığı Renk : Renksiz Dilüe idrar Koyu Sarı Konsantre idrar, Riboflavin Sarı – Yeşil Bilirübin Biliverdin Kırmızı Kan/ Hemoglobin Kırmızı – Kahverengi Asitli kan ( akut GN) Kahve-Siyah Homojentizik asit ( melanin)

8 İdrar makroskopisi

9 Çok açık renk idrar Aşırı su tüketimi, Diyabet, Kronik nefrit, Alkol,
Vit C eksikliği

10 Koyu sarı idrar Dehidratasyon, İlaçlar B vit – C vit, Akut hepatit

11 Koyu kahve idrar Akut hepatit, siroz, Kan, AGN,
Bilirübin, Ürobilinojen, Melanom, Addison hastalığı, Sülfonamid gibi ilaçlar ..

12 İlaçlar, Gıda boyaları, Pseudomonas enfeksiyonu
Yeşil İdrar İlaçlar, Gıda boyaları, Pseudomonas enfeksiyonu

13 Süt gibi İdrar İdrar yolu enfeksiyonu, Vajinit, Bazı gıdalar.

14 Kırmızı İdrar Kan, Bazı gıdalar, Porfiri, İlaçlar, Taş, Tümör,
Enfeksiyon, Bazı gıdalar, Porfiri, İlaçlar,

15 Turuncu idrar Dehidratasyon, Havuç –karoten, İlaçlar, Gıda boyaları,
Ateş, Sıcak çarpması, Laxatif ilaçlar, Havuç –karoten, İlaçlar, Riboflavin, Gıda boyaları,

16 Bulanık idrar Enfeksiyon, Hücre yada kristallere bağlı.
Hücresek elemanlara veya bakterilere bağlı bulanıklık santrifüj ile kaybolur. Kristallere bağlı bulanıklık ısıtma asit yada alkaliler ile kaybolur. Mikroskopik muayene bulanıklık nednini daha net ortaya koyar.

17 İdrarın Kimyasal Analizi

18 Kimyasal Analiz İdrar Stribi Glukoz Bilirubin Keton Dansite Kan pH
Protein Urobilinogen Nitrit Lökosit Esteraz

19 Glukozun Kimyasal tespiti Horseradish Peroxidaz
The Urine Dipstick: Glukoz Glukozun Kimyasal tespiti Negatif Eser (100 mg/dL) + (250 mg/dL) ++ (500 mg/dL) +++ (1000 mg/dL) ++++ (2000+ mg/dL) Mebzul Glukoz Oksidaz Glukoz + 2 H2O + O2 ---> Glukronik Acid + 2 H2O2 Horseradish Peroxidaz 3 H2O2 + KI ---> KIO3 + 3 H2O Strip 30 sn de okunur Beklemiş strip tekrar okunmaz yanlış çıkar

20 İdrarda Strip İle Şeker Taini
Önemi Diyabet tanısı nı kolaylaştırır. Renal Glükozüri tespitini de kolaylaştırır. Sınırlamalar Keton gibi redüktan maddeler yanlış sonuca yol açar. Glukoz dışındaki şekerleri ölçmez. İdrarda şeker çıkması için renal eşiğin aşılması gerekir (180md/dl). Diğer Testler CuSO4 idrarda şeker için bakır sülfat testi .

21 Redüktan şekerlerin bakır sülfat ile tayini * CuSO4
Şeker Disease(s) - Galactoz Galactozemi - Früktoz Früktozüri, fruktoz intoleransı vs. - Laktoz Laktaz eksikliği - Pentozlar Esansiyel Pentozüri - Maltoz Patojenik değildir * NOT Sukroz hariç çünkü sükroz redüktan şeker değildir.

22 Kan Şekerine Karşı İdrar Şekeri
++ + İDRAR ŞEKERİ eser Negatif 200 400 600 800 1000 KAN ŞEKERİ(mg/dL)

23 İdrar stripinde kan: Bilirrubin Negatif Kimyasal prensip + (zayıf)
++ (orta) +++ (bol) Kimyasal prensip asidik Bilirubin + Diazo salt > Azobilirubin 30. Saniyede okunur tekrar okunmaz

24 İdrarda Bilirübin Ölçümü
Önemi - İdrarda direk bilürübin artışı ( ürobilinojen ve serum bilirübin artışını gösterir) Sınırlamalar - idrar örneğinin günışığında kalması sonucu bozar, - idrarda sadece direk bilirübin bakılır. Diğer testler - Ictotest (aynı testin tablet versiyonudur daha hassastır) - total ve direk bilirubinin serumda bakılması,

25 Asetoasetik asit + Nitropursid ------> renkli bileşik
İdrarda Keton: Ketonlar Negatif Eser (5 mg/dL) + (15 mg/dL) ++ (40 mg/dL) +++ (80 mg/dL) ++++ (160+ mg/dL) Kimyasal prensip Asetoasetik asit + Nitropursid ------> renkli bileşik 40. Saniyede okunur tekrar okunmaz

26 İdrar Stripi İle Keton Değerlendirmesi
Önemi - diyabetik Ketoasidozun hızlı tanısı - Uzun süren açlıkta da pozitif çıkar Sınırlamalar - diğer atıklar ile reaksiyona girer (havadaki nemin fazlalığı sonucu etkiler) - Sadece Asetoasetat a bakar, diğer ketonlara bakamaz ( betahidroksi bütirat- aseton) Diğer testler - Ketostix (aynı testin tablet şeklidne olanı daha hassas) - DKA tanısı için kan şekeri bakılmalı.

27 Strip İle Dansite Spesifik Gravite 1.000 Kimyasal prensip 1.005
1.010 1.015 1.020 1.025 1.030 Kimyasal prensip X+ + Polymetil vinyl eter / maleic anhydrit > X+-Polymethyl vinyl eter / maleic anhydrit + H+ H+ Bromtimol mavisi ile reaksiyona girerek renk oluşur. 2 dakika ya kadar okunur

28 Strip İle Dansite ölçümü
Önemi - Diyabetes İnsipidus tespitinde önemli Sınırlama - Alkali idrarda yanlış sonuç verir - Glukoz gibi iyonize olmayan maddeler hesaba katılmaz. Diğer Testler - Refraktometre ile dansite ölçümü, - Hydrometre - Osmolalite ölçümü ( özellikle su kısıtlaması testinde kullanılır) .

29 Strip İle İdrarda Kan kan Negatif Eser (Hemolize olmamış)
Kimyasal Prensip Eser (Hemolize olmamış) Lysatlar ile eritrosit parçalanır Orta (Hemolize olmamış) Diizopropilbenzen dihidroperoksidaz + tetrametilbenzidin > renkli kompleks Bariz (hemolize) + Heme ++ 60 saniyede okunur Tekrar okunmaz Mm3 de 10 eritrosit bile + reaksiyon verir +++

30 Strip İle İdrarda Kan Önemi Sınırlama Diğer Testler
- hematüri tanısı ( nefrit, travma, tm, taş, vs) - hemoglobinüri tanısı (hemoliz vb. ) - myaoglobinüri (rabdomyoliz vb. ) Sınırlama - redüktan maddeler ve mikrobik peroksizazlar yanlış sonuca yol açar. - yukarıda sayılan hastalıkların ayrımında kullanılmaz. Diğer Testler - idrarın mikroskobik incelemesi mutlaka yapılmaldıır. - idrar sitolojisi ( pat)

31 Strip ile İdrar pH sı: pH 5.0 6.0 6.5 7.0 7.5 8.0 8.5 Kimyasal Prensip
H+ interacts with: H + yüksek konsantrasyonda metil kırmızısı – düşük konsantrasyonda Bromtmol mavisine baplanır ( dual indikatör) 2 dakika içinde okunur

32 Strip İle İdrar pH sı Önemi Sınırlama Diğer testler
- Asidik idrar (pH< 4.5): metabolik asidoz, yüksek proteinli diyet… - Alkali idrar (pH>8.0): Renal tübüler asidoz (>5.5) Sınırlama - Interference: bacterial overgrowth (alkaline or acidic), “run over effect” effect of protein pad on pH indicator pad Diğer testler - Titrasyon ile idrar asiditesi tayini, - Kan gazlarının beraber değerlendirilmesi gerekir

33 Yanlış pH ölçümü- pH da kayma
Glukoz Bilirubin Keton Dansite Kan pH Protein Urobilinogen Nitrit Lökosit Esteraz Protein ölçen kısımdaki tampon asidik (pH:3) olduğundan bir süre sonra pH kısma yayılır ve pHın düşük görünmesine yol açar.

34 Tetra bromfenol mavisi Normalde negatif olmalı
Strip ile idrarda protein Protein Kimyasal Prensip Negatif Eser + (30 mg/dL) ++ (100 mg/dL) +++ (300 mg/dL) ++++ (2000 mg/dL) Pr H Tetra bromfenol mavisi (Tampon pH 3.0) H+ Pr Pr Pr Pr Pr Pr 60. Saniyede okunur Normalde negatif olmalı

35 İdrarda Proteinüri Sebepleri
Fonksiyonel Renal - Aşırı egzersiz - Glomerulonephrit - Gebelik - Nefrotik sendrom - Ortostatik proteinüri - Renal tümor yada enfeklsiyon Pre-Renal Post-Renal - Ateş - Sistit - Renal hipoksi - Üretrit - prostatit - Hipertansiyon - Vajinal sekresyonla kontaminasyon

36 Nefrotik Sendrom (> 3.5 g / dL / 24 h)
Primer - Lipoid nefroz (ciddi). - Membranöz glomerülonefrit. - Membranoproliferatif Glomerülonefrit. Sekonder - Diyabet (Kimmelsteil-Wilson lezyonları) - SLE Sistemik Lupus Eritematosus. - Amiloidoz ve diğer infiltratif hastalıklar. - Renal ven trombozu.

37 İdrarda Strip ile Protein
Önemi - Proteinüri ve nefrotik sendrom tanısı. Sınırlama - Alkali idrarda yanlış sonuç çıkabilir. - Albumin dışındaki proteinleri tespit edemez ( İg hafif zincir vb). Diğer Testler - Sülfosalisilik asit ( SSA) ile idrar türbidite tespiti. - İdrarda protein elektroforezi (UPEP) - Bence Jones protein tespiti

38 Normal İdrarda Protein ler
Protein % Total Günlük Maksimum Albumin 40% 60 mg Tamm-Horsfall 40% 60 mg Immunoglobülinler 12% 24 mg Sekretuar IgA 3% 6 mg Diğer 5% 10 mg TOTAL 100% 150 mg

39 Urobilinojen + Diethylaminobenzaldehyde -------> renkli komplex
İdrarda Strip ile Ürobilinojen Urobilinogen 0.2 mg/dL 1 mg/dL 2 mg/dL 4 mg/dL 8 mg/dL Kimyasal Prensip Urobilinojen + Diethylaminobenzaldehyde > renkli komplex (Ehrlich ayracı ) 60 saniyede okunur Normali : mg/dL

40 İdrarda Strip ile Ürobilinojen
Önemi - Yüksek ürobilinojen: bilirübin in karaciğerde yapımının artması.. - Düşük ürobilinojen: safra yollarının tıkanması. Sınırlama - idrar örneğinin dışarda uzun süre kalması ve oksijene maruz kalması sonucu ürobilinojenin -ürobilin e dönüşmesi ile düşük sonuç çıkması. - Çok düşük miktarda ürobilinojeni tespit edemez. Diğer testler - Serum total ve direk bilirübini ile birlikte değerlendirilmelidir.

41 Strip ile İdrarda Nitrit:
Nitrite Kimyasal Prensip asidik Negatif Pozitif Nitrit + p-arsenilic acid > Diazo kompleks Diazo kompleks + Tetrahydrobenzoquinolinol > Renkli Kompleks 60. Saniyede okunur Normali negatif

42 Strip İle İdrarda Nitrit tespiti
Önemi - Gram negatif bakteriürilerin tanısında. Sınırlama - bekleyen idrarda bakteri üremesi yanlış pozitif sonuca neden olur . - Sadece Nitratları Nitrite çeviren bakterileri tespit eder. Diğer testler - Lökosit Esteraz ile birlikte değerlendirilmelidir. - İdrarın Mikroskopik Muayenesi ile birlikte değerlendirilmelidir. - İdrar kültürü yapılabilir.

43 Strip ile İdrarda Lökosit Esteraz
Leukocyte Esterase Kimyasal Prensip Derivatize pirol amino acid ester > 3-hydroxy-5-phenyl pirol Negatif Eser + ++ +++ Esterases 3-hydroxy-5-phenyl pirool + diazo tuzu > Renkli Kompleks 2 dakikada okunur Normali negatiftir Analitik hassasiyeti mm3 de 3-5 PNL dir.

44 İdrarda Strip ile Lökosit Esteraz
Önemi - Piüri, - Akut inflamasyon, - Renal taş, Limitasyon - Oksidan ajanlar ve menstrual kontaminasyon ile yanlış pozitif sonuç verir, Diğer testler - İdrarın miktoskopik incelemesi ( PNL, bakteri) ile birlikte değerlendirilmelidir. - İdrar Kültürü gerekebilir.

45 İdrar Mikroskopisi Genel bakış Saklama
- Oda ısısında 1-3 saatte idrar içindeki hücre ve yapılar dağılır. - idrar buzdolabına konursa 48 saate kadar mikrobiyolojik inceleme yapılabilir. İdrarın konsantre hale getirilmesi - santrifujasyon ile konsantre hale getirilmiş idrar daha kolay incelenebilir. Sediment … Mikroskopi tipleri - Faz kontrast mikroskopi (inorganik sedimentlerin incelenmesi) - Polarize mikroskopi ( kristalüri ) - Karanlık saha mikroskopisi ( treponema pallidum, leptospira tespiti )

46 İdrar Mikroskopisi Anormal Bulgular
Her bir Büyük büyütme sahasında High Power Field (HPF) (400x) > 3 Eritrosit > 5 Lökosit > 2 Renal Tübüler hücre > 10 Bakteri Her bir küçük büyütme sahasında Low Power Field (LPF) (200x) > 3 den fazla slendir yada >1 den fazla granüler slendr > 10 squamöz hücre ( kontaminasyonu gösterir) Diğer slendirlerden herhangi biri (Eritrosit yada PNL) Aşağıdakilerin varlığı Fungal Hif, Maya hücresi, parazit, viral inklüzyon , Patolojik kristaller ( sitein, lösin, tirozin) Bol ürik asit yada kalsiyum oksalat kristali

47 İdrar Mikroskopisi Eritrosit Lökosit Epitel Hücresi Hücreler
- dismorfik mi normal mi? (> 10 HPF) Lökosit - Nötrofil PNL (glitter hücresi) > 1 her 3 HPF - Eozinofil Hansel test (özel boyama) Epitel Hücresi - Skuamöz hücre Kontaminasyonu gösterir - Renal tübüler epitel birkaç tane ise normal - Transisyonel epitel Birkaç tane normal - Oval yağ cisimcikleri Anormaldir Nefroz indikatörüdür.

48 İdrar Mikroskopisi Eritrosit -RBCs

49 Eritrosit – RBCs izomorfik – non glomerülar
İdrar Mikroskopisi Eritrosit – RBCs izomorfik – non glomerülar

50 Dismorfik eritrosit – glomerüler eritrosit
İdrar Mikroskopisi Dismorfik eritrosit – glomerüler eritrosit

51 İdrar Mikroskopisi Lökosit - PNL- WBCs

52 İdrar Mikroskopisi Skuamöz Epitel

53 İdrar Mikroskopisi Tubuler epitel

54 İdrar Mikroskopisi Transitional epitel

55 İdrar Mikroskopisi Transitional epitel

56 İdrar Mikroskopisi Oval yağ cisimcikleri

57 İdrar Mikroskopisi Lupus hücresi -LE Cell

58 İdrar Mikroskopisi Bakteri Mantar Virüsler Bakteri ve mantarlar
- Bakteriüri >10 her Büyük Büyütme sahası Mantar - Kandidiyaz Büyük oranda kontaminasyondur, diğer idrar bulguları ve klinikle beraber değerlendirilir. Virüsler - CMV inklüzyonları Muhtemel viral sistit.

59 İdrar Mikroskopisi Bakteri

60 İdrar Mikroskopisi Maya ve mantar

61 İdrar Mikroskopisi Maya ve mantar

62 Cytomegalovirus inklüzyonları
İdrar Mikroskopisi Cytomegalovirus inklüzyonları

63 İdrar Mikroskopisi Slendir - Casts
Eritoid Slendir : Glomerüler hastalıklar Lökosit Slendir : Piüri, Glomerüler hastalıklar Dejeneratif Slendirler : - Granüler slendir Nonspesifik (Tamm-Horsfall protein) - Hyalin slendir Nonspesifik (Tamm-Horsfall protein) - Waxy slendir Nonspesifik - Fatty slendir Nefrotik sendrom (ocal yağ cisimciklerinden oluşur)

64 İdrar Mikroskopisi Slendir

65 Slendir - Cast

66 Slendir formasyonu

67 Slendir formasyonu

68 Slendir – Cast

69 Slendir varlığı ne anlama geliyor
HYALEN SLENDİR YÜKSEK Ph, DANSİTE ARTIŞI, İDRAR AKIMININ AZALMASIN RENAL EPİTELİAL SLENDİR TÜBÜLER HASAR DİĞERLERİ KRİSTALÜRİ VS ERİTROSİT SLENDİR GLOMERÜLONEFRİT PNL SLENDİR PİYELONEFRİT İNCE GRANÜLER SLENDİR KRONİK HASTALIKLAR WAXY SLENDİR BÖBREK YETMEZLİĞİ

70 İdrar Mikroskopisi Eritrosit slendirler

71 İdrar Mikroskopisi Eritrosit slendir

72 İdrar Mikroskopisi Eritrosit slendir

73 İdrar Mikroskopisi Eritrosit slendir

74 Eritroid slendir RBCs Cast - Histology
İdrar Mikroskopisi Eritroid slendir RBCs Cast - Histology

75 Lökosit PNL slendir - WBCs Cast
İdrar Mikroskopisi Lökosit PNL slendir - WBCs Cast

76 Lökosit PNL slendir - WBCs Cast
İdrar Mikroskopisi Lökosit PNL slendir - WBCs Cast

77 Tübüler epitelyal slendir
İdrar Mikroskopisi Tübüler epitelyal slendir

78 Tübüler epitelial slendir
İdrar Mikroskopisi Tübüler epitelial slendir

79 İdrar Mikroskopisi Granüler slendir

80 İdrar Mikroskopisi Hyalin slendir

81 İdrar Mikroskopisi Waxy – mumsu slendir

82 İdrar Mikroskopisi Fatty - yağsı slendir

83 İdrar Mikroskopisi Fatty - yağsı slendir

84 Slendirlerin önemi Eritrosit slendir Lökosit slendir
Bakteriyel slendir Eritrosit Lökosit Bakteri

85 İdrar mikroskopisi - Ürat - Triple Fosfat - Kalsium Oksalat
Kristalüri - Ürat Amonyum biürat Ürik asit - Triple Fosfat - Kalsium Oksalat - Amino Asit Sistin Lösin Tirozin - Sulfonamid

86 Amonyum Biürat Kristalleri

87 Kristaller

88 İdrar Mikroskopisi Kalsiyum Oksalat

89 Kalsiyum Oksalat Kristalleri
İdrar Mikroskopisi Kalsiyum Oksalat Kristalleri Dumbbell Shape

90 Kalsiyum Oksalat kristalleri

91 Kalsiyum Karbonat Kristalleri

92 Kalsiyum Fosfat Kristalleri

93 Triple Fosfat kristalleri
İdrar Mikroskopisi Triple Fosfat kristalleri

94 İdrar Mikroskopisi Ürat Kristalleri

95 İdrar Mikroskopisi Lösin Kristalleri

96 İdrar Mikroskopisi Sistin kristalleri

97 İdrar Mikroskopisi Tirozin kristalleri

98 İdrar Mikroskopisi Sistin kristalleri

99 Amonyum Biürat Kristalleri
İdrar Mikroskopisi Amonyum Biürat Kristalleri

100 Kolesterol Kristalleri
İdrar Mikroskopisi Kolesterol Kristalleri

101 Kolesterol Kristalleri

102 İDRAR TESTİNİ NASIL RAPORLAMAK GEREKİR ?

103 İDRAR TESTİNİ NASIL RAPORLAMAK GEREKİR ?