FARMAKOGNOZİ ANABİLİM DALI

... konulu sunumlar: "FARMAKOGNOZİ ANABİLİM DALI"— Sunum transkripti:

1 FARMAKOGNOZİ ANABİLİM DALI
Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. H. GÜLÇİN SALTAN Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Belma KONUKLUGİL Prof. Dr. M.Levent ALTUN Prof. Dr. Betül SEVER YILMAZ Prof. Dr. Alev TOSUN Doç. Dr. Dr. Özlem BAHADIR ACIKARA Yard. Doç. Dr. Sinem ASLAN ERDEM Yard. Doç. Dr. Alper GÖKBULUT

2 Öğretim Üye Yardımcıları
Dr. Ecz. Burçin ERGENE Dr. Ecz. Serkan ÖZBİLGİN Uzm. Ecz. Ayşenur YAZGAN Uzm. Ecz. Melek KARACAOĞLU Uzm.Ecz. Ekin KURTUL Ecz. Selman ŞABANOĞLU

3

4

5 Farmakognozi: Doğal kaynaklı ilaç hammaddelerini inceleyen bilim dalı
İlaç Hammaddesi: Drog Etken madde Yardımcı madde

6 Farmakognozi’nin kapsamı
Drogların tanımı Saflık ve kalite kontrolleri Etkili bileşiklerin standardizasyonu Koruma ve saklama Etkili bileşiklerin teşhis ve miktar tayini

7 Yerüzünde bulunan bitki türü: 250.000
Türkiye’de Eczacılık, bitkilerin taşıdığı etken maddelerin, etkilerinin, kullanılış biçimlerinin ve zararlarının öğretildiği tek meslek grubudur.

8 Farmakognozi’nin kapsamı
Tıbbi bitki kültürü Hücre ve doku kültürü Biyokimya ve genetik Biyolojik kaynaklı bir bileşiğe ulaşmak,yeni ilaç hammaddesi bulmak ve geliştirmek, botanik, farmakognozi, biyoloji, farmakoloji,kimya ve toksikoloji bilim dallarını içine alan multidisipliner bir çalışma gerektirir.

9 Farmakognozi’nin kapsamı
Etken madde +yardımcı madde=müstahzar İlaç hammaddeleri: Doğal kaynaktan tüketme Sentez Yarısentez Drog: Farmakognozinin konusu olan doğal kaynaklı ilaç hammaddeleri Droque: kuru ot

10 İlaç Hammaddeleri İnorganik Mikroorganizma ve mantarlar
Bitkisel ilaç hammaddeleri (glusitler, alkaloitler, yağlar, reçineler, balsamlar v.s.) Hayvansal maddeler

11 Drog Bitkisel kaynaklı (Bitkilerden, Mikroorganizmalardan)
Hayvansal kaynaklı (Hayvanlardan, İnsanlardan) Deniz canlıları (bitkiler ve hayvanlar

12 Farmakognozi Eğitimi Doğal İlaç Hammaddesi (Drog) Kaynak
Türkiye’de yetişme yerleri Elde ediliş yöntemi Saflaştırma Miktar tayini Teşhis ve kalite kontrol Eczacılıktaki kullanım alanları Müstahzarlar

13 Drog seçimi Avrupa Farmakopesi’nde yer alanlar ayrıca eski TK, TF
Türkiye’de müstahzarlarda bulunanlar Halk arasında yaygın kullanılanlar

14 Doğal maddeler Yiyecek Zehir İlaç

15 Sınıflandırma Kimyasal sınıflandırma (drogların taşıdıkları etken madde grupları) Morfolojik sınıflandırma (drog tayin ve tanımı) Terapötik sınıflandırma (tedavi etkileri) Taksonomik sınıflandırma (familyalar) Biyogenetik sınıflandırma

16 Drogların kullanım alanları
Fabrikalarda müstahzarların üretiminde Eczanelerde reçete hazırlanmasında Araştırma kuruluşlarında yeni ilaç geliştirilmesinde

17 Drogların kullanım amaçları
Çay hazırlanması Galenik preparat hazırlanması Etken madde eldesi Yardımcı madde eldesi Yarısentez ürünlerinin eldesi Sentetik ilaçlara model oluşturmak

18 Çay Hazırlanması Suyla infüzyon ya da dekoksiyon şeklinde hazırlanan preparatlardır. Bu şekilde hazırlarken kullanılacak bitkinin özelliğine dikkat edilmelidir. Örneğin elimizde UY taşıyan bir bitki, ince yaprak, çiçek varsa infüzyon tercih edilir. UY taşımayan kök, meyve, tohum, kalın yaprak gibi organları taşıyan bitkiler için dekoksiyon tercih edilir.

19 Galenik Preparat Hazırlamak
Saf alkol ve çeşitli oranlardaki alkol- su karışımı ile hazırlanan ekstreler eczacılıkta Galenik Preparatlar arasında yer alır. TF’de Tinctura Opii, Tinctura Digitalis, Sirupus Ipecacuanhae compositus bunlara örnek olarak verilebilir.

20 Etken madde eldesi 1803 morfin 1921 lobelin 1810 kinin 1930 digoksin
1831 atropin reserpin 1848 papaverin tubokürarin 1860 kokain ergometrin 1869 digitoksin sennozit 1875 pilokarpin 1918 ergotamin Vitaminler, antibiyotikler, antikanser ilaçlar

21 National Cancer Institute Malone metodu (1981)
Bitki seçimi (bilgisayar) Bitkisel örnek toplanması (floralar araştırılarak) Toz etme, süspansiyon hazırlama, hayvanlara verme Semptomlara göre sonuçların kaydedilmesi

22 National Cancer Institute Malone metodu
Değişik ekstrelerin hazırlanması Materyal toplama Ekstraksiyon, izolasyon, saflaştırma Saf maddenin farmakolojik, toksikolojik incelenmesi Kimyasal yapı tayini Sentez ve yarısentez yollarının araştırılması

23 Halk ilaçları Halk ilacı olarak kullanılan bitkiler özellikle Uzakdoğu’da Çin’de incelenip modern yöntemler kullanılarak araştırmalar yapılmış ve bu sayede birçok etken madde saptanmıştır. Örneğin; Artemisia annua, artemisin, sıtma Pamuk yağı, gossipol, antifertiliter Catharanthus roseus, vinkristin, vinblastin, antikanser

24 Yarısentez ürünlerinin eldesi
MORFİN Apomorfin (emetik) Kodein, dionin (antitussif) Eroin (uyuşturucu) Ergotamin Dihidroergotamin Fitosteroller---steroidal hormon sentezi

25 Sentetik İlaçlara Model Oluşturmak
Kas gevşetici olan tübokürarin bisbenzilizokinolein yapısında olup araştırmacılar moleküldeki azotlar arasındaki mesafeyi ölçmek suretiyle bu mesafede azot taşıyan flaksadil gibi yeni moleküller keşfetmişlerdir.

26 Anabilim Dalı Çalışmaları
Doğal kaynaklı materyalden hareketle biyoaktif bileşiklerin saptanması Elde edilmesi,saflaştırılması Spektroskopik analizlerle yapı tayini (UV, GC-MS, HPLC, NMR) Biyolojik etkiler

27 Anabilim Dalı Fiziki Yapısı
Lisans öğrenci laboratuvarı ile 2 adet lisansüstü araştırma laboratuvarı bulunmaktadır. Laboratuvarlar her öğrencinin ayrı çalışmasına imkan verecek şekilde gerekli araç ve gereç ile donatılmıştır.

28 Anabilim Dalı Fiziki Yapısı
Bu laboratuvarda çoğunlukla bitkisel olmak üzere doğal kaynaklı materyalden kalitatif analizler ile ekstraksiyon, izolasyon ve kromatografik uygulamalar yapılabilmektedir.

29 Temel Cihazlarımız Yüksek PerformanslıSıvı Kromatografi Cihazı, Flash kromatograf, LC-MS ve Gaz Kromatografi Cihazı ile UV – spektrofotometresi ve Kromototron cihazı bulunmaktadır. Bu laboratuvarlar mikro ölçekte ekstraksiyon ve izolasyon çalışmalarının yanısıra endüstriyel ölçekte ekstraksiyon ve distilasyon için de uygundur.

30 Lisansüstü Programı Tezli Yüksek Lisans (akademik kurumlar, ilaç sanayii, araştırma ve kontrol laboratuvarları) Fitoterapi Tezsiz Yüksek Lisans (eczaneler, bitkisel ilaç sanayii,tıbbi bitki tarım alanları) Doktora (akademik kurumlar, ilaç sanayii, araştırma ve kontrol laboratuvarları)

31 Tezli Yüksek Lisans Akademisyen yetiştirmek, araştırma becerisini ve edinilen bilgilerin değerlendirilmesini kazandırmaktır. Böylece günümüzde ve gelecekte eğitim ve araştırma kalitesini artırarak ülkemizdeki doğal kaynak potansiyelini çalışıp değerlendirecek eleman yetiştirmek

32 Tezli yüksek lisans zorunlu dersler
Ekstraksiyon Yöntemleri Teorik Ekstraksiyon Yöntemleri Pratik Farmakognozide Kullanılan Kromatografi Yöntemleri Teorik Farmakognozide Kullanılan Kromatografi Yöntemleri Pratik Literatür Tarama Yöntemleri Teorik Literatür Tarama Yöntemleri Pratik Bitkilerde Bulunan Etken Madde Grupları

33 Seçmeli dersler Distilasyon Yöntemleri Teorik
Distilasyon Yöntemleri Pratik Farmakope Analizleri Teorik Farmakope Analizleri Pratik Doğal Yolla Üretilen İlaç Hammadeleri Teorik Doğal Yolla Üretilen İlaç Hammadeleri Pratik Koku Bileşenleri ve Koku Analizi Teorik Koku Bileşenleri ve Koku Analizi  Pratik Farmakognozide Özel Konular  Teorik Farmakognozide Özel Konular  Pratik Uçucu Yağların Fraksiyonlu Distilasyonu Teorik Uçucu Yağların Fraksiyonlu Distilasyonu Pratik Bitki Morfolojisi ve Bitki Tanıma Yöntemleri Teorik Bitki Morfolojisi ve Bitki Tanıma Yöntemleri Pratik

34 Seçmeli dersler Afyon Alkoloitleri
Türkiyede Üretilen Uçucu Yağlar ve Terpenler Müstahzarlarda Yer Alan Doğal Ürünler Immunostimulan Bitkiler  Halüsinojen, Allerjen ve Teratojen Bitkiler Fitokozmetik Doğal Kaynaklı Kozmetik Hammaddeleri Bitkisel Banyolar Drogları Hazırlama Yöntemleri  Homeopati Vitamin ve Mineral Yönünden Zengin Doğal Ürünler Geleneksel Tedavide Kullanılan Droglar Hayvansal Kaynaklı Droglar Doğal Antioksidanlar Fitoterapi Müstahzarları Bitkisel İlaç Mevzuatı

35 Yüksek Lisans Program Hedefleri
Bilgi     :Programın amacına uygun olarak doğal ürünler ile ilgili bilgilerin (kaynak, elde edilişi, etki , kullanım vb.) lisans eğitim temellerine dayanarak daha detaylı biçimde verilmesidir. Beceri  :Yüksek lisans eğitimi sırasında edinilen teorik bilgilerin uygulanabilir hale geçirilmesi (doğal kaynaklardan hareketle bazı preparatların hazırlanabilmesi, analizlerinin yapılabilmesi vb.)

36 Yüksek Lisans Program Amacı
Akademisyen yetiştirmek, araştırma becerisini ve edinilen bilgilerin değerlendirilmesini kazandırmaktır. Böylece günümüzde ve gelecekte eğitim ve araştırma kalitesini artırarak ülkemizdeki doğal kaynak potansiyelini çalışıp değerlendirecek eleman yetiştirmek

37 Fitoterapi DroglarıTezsiz Yüksek Lisans
Fitoterapinin (doğal ürünlerle tedavi) Türkiye'de de yaygın hale gelmesi, bu droglara (örneğin bitkisel) ait preparatların ülkemize de ithal edilerek kullanılması yaygınlaşmıştır. Eczacıları bu konularda eğiterek bilgilendirmek ve bu bilgilerini bu tip doğal ürünleri kullanacak kişilere aktararak daha faydalı olabilmeleri sağlanmaktadır.

38 Tezsiz YL zorunlu dersler
Ekstrelerin Hazırlanması (Teorik) Ekstrelerin Hazırlanması (Pratik) Aromaterapi Literatür Tarama Yöntemleri (Teorik) Literatür Tarama Yöntemleri (Pratik) Fitoterapi I Fitoterapi II Bitkisel Çaylar (Teorik) Bitkisel Çaylar (Pratik) Fitoterapide Kromatografi Uygulamaları (Teorik) Fitoterapide Kromatografi Uygulamaları (Pratik) Dönem Projesi

39 Doktora Programı Akademisyen yetiştirmek, araştırma becerisini ve edinilen bilgilerin değerlendirilmesini kazandırmaktır. Böylece günümüzde ve gelecekte eğitim ve araştırma kalitesini artırarak ülkemizdeki doğal kaynak potansiyelini çalışıp değerlendirecek eleman yetiştirilmiş olacaktır.

40 Doktora programı hedefleri
Bilgi     :Programın amacına uygun olarak doğal ürünler ile ilgili bilgilerin (kaynak, elde edilişi, etki , kullanım vb.) lisans  ve yüksek lisans eğitim temellerine dayanarak daha detaylı biçimde verilmesidir. Beceri :Yüksek lisans ve doktora eğitimi sırasında edinilen teorik bilgilerin uygulanabilir hale geçirilmesi (doğal kaynaklardan hareketle bazı preparatların hazırlanabilmesi, analizlerinin yapılabilmesi vb.)

41 Doktora zorunlu dersler
Fitokimyada Araştırma Yöntemleri (T+Pr) Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (T+Pr) Farmakognozide Yeni Teknikler  Fitokimyada Araştırma Yöntemleri

42 Doktora seçmeli dersler
Farmakognozide Yeni Konular (T+Pr) Bitkilerde Etken Madde Biyogenezi Gaz Kromatografisi (Teorik) Gaz Kromatografisi (Pratik) Saponozitler Doğal Ürünlerde Antibakteriyal Aktivite Tayini

43 Doktora seçmeli dersler
İridoitler (Teorik) İridoitler (Pratik) Alkaloitler (Teorik) Alkaloitler (Pratik) Sabit Yağlar

44 Doktora seçmeli dersler
Tanenler Kemotaksonomi Doğal Monoterpenler  Doğal Seskiterpenler  Doğal Pestisitler Deniz Ürünleri Farmakognozisi  Fitofarmakolojik Tarama Yöntemleri Steroidal Alkaloitler  Farmakognozide Hücre Doku ve Organ Kültürü Mikrobiyal Farmakognozi 

45 Doktora seçmeli dersler
Antikanser Bitkiler  Etnofarmakognozi  Protein Drogları  Saponozitler Flavonozitler Antrasenozitler Tanenler Doğan Diterpenler  Poliholozitler Lignanlar Kumarinler ve Basit Fenolik Bileşikler 

46 BİTKİLERLE İLGİLİ YARARLANILABİLECEK KAYNAK KİTAPLAR
HERBAL MEDICINE , COMMISION E PDR FOR HERBAL MEDICINES MEDICAL BOTANY PRINCIPLES AND PRACTICE OF PHYTOTHERAPY (MODERN HERBAL MEDICINE) FFD MONOGRAFLARI TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER VE KULLANIMLARI FUNDAMENTALS OF PHARMACOGNOSY AND PHYTOTHERAPY PHARMACOGNOSY, PHYTOCHEMISTRY, MEDICINAL PLANTS HERBAL DRUGS

47 BİTKİLERLE İLGİLİ YARARLANILABİLECEK KAYNAK KİTAPLAR
TÜRKİYE’DE BİTKİLERLE TEDAVİ GEÇMİŞTE VE BUGÜN FLORA OF TURKEY AND THE EAST ISLANDS FARMAKOGNOZİ DERS KİTABI I- II (MEKİN TANKER- NEVİN TANKER) FARMASÖTİK BOTANİK DERS KİTABI HEALİNG REMEDIES  AVRUPA FARMAKOPESİ (EP) DİĞER FARMAKOPELER EMA, EFSA (European Food Safety Authority) FFD MONOGRAFLARI

48 BİTKİLERLE İLGİLİ YARARLANILABİLECEK KAYNAK KİTAPLAR
ESCOP MONOGRAFLARI Medline Plus, Science finder/direct, Pubmed, PDR, Komisyon E, AHA (American Herb Association) AHPA (American Herbal Product Association) Scopus Science direct (TREASE AND EVANS) PHARMACOGNOSY (BRUNETON) PHARMACOGNOSY KİTABI

49 Sağlıklı ve Başarılı olsun.
Yeni DÖNEM Hepiniz için Sağlıklı ve Başarılı olsun.