BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

... konulu sunumlar: "BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ"— Sunum transkripti:

1

2 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik Yönetmelikte geçen tanımlar: Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan endoparazitlerini ifade eder. Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlığı ifade eder. Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesidir.

3 İşyerlerinde çalışılan alanın temizlik koşullarına yeteri kadar özen gösterilmezse bakteriler, parazitler, mantarlar ve virüsler bulunabilir. Bunlar insan sağlığını etkileyen faktörlerdir. İşyerlerinde bunlarla mücadele edilmezse çok çeşitli hastalıklar meydana gelebilir.

4 Bakteri nedir? Bakteriler tek hücreli mikroorganizma grubudur. Tipik olarak birkaç mikrometre uzunluğunda olan bakterilerin çeşitli şekilleri vardır, kimi küresel, kimi spiral şekilli, kimi çubuksu olabilir. Yeryüzündeki her ortamda bakteriler mevcuttur. Toprakta, deniz suyunda, okyanusun derinliklerinde, yer kabuğunda, deride, hayvanların bağırsaklarında, asitli sıcak su kaynaklarında, radyoaktif atıklarda büyüyebilen tipleri vardır

5

6 Virüs Nedir? Protein kılıfla çevrili bir nükleik asit çeşidine sahip olan, konakçısına girdiğinde üreyebilen bir çok hastalığa neden olabilen bir mikroptur. Bunlar 10 ila 400 nm(nanometre) büyüklüğündedir

7

8 Parazit Nedir? Parazit, bir canlıya bağımlı olarak
yaşayabilen ve üzerinde yaşadığı canlıya zarar verebilen organizmalardır. Bu canlılardan bazıları mikroskobik boyuttan çok büyük boyutlara ulaşabilecek kadar erginleşebilir.

9

10 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Tanımlanan biyolojik etkenler; enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubunda sınıflandırılır; Grup 1: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. Grup 2: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler. Grup 3: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler. Grup 4: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler.

11 BİYOLOJİK RİSKLERE MARUZ KALINAN SEKTÖRLER
Tarım: Ürünün yetiştirilmesi ve hasadı (Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık) Tarım ürünleri: Gıda paketleme, Depolama (Tahıl siloları, tütün ve diğerleri) Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi: Tekstil fabrikaları Sağlık hizmetlerinin verildiği yerler (karantina dahil morglar) Atıkları yok eden fabrikalar Kanalizasyon, arıtma tesisleri Ağaç işleme: marangozhaneler Hasta insan bakımı: Tıbbi ve Dental, Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları Klinik, veterinerlik, teşhis ve araştırma Laboratuarları Hayvan Bakım Laboratuarları Gıda üretilen fabrikalar Kişisel bakım: Saç bakımı, vücut bakımı Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi Endüstriyel atıkların yok edilmesi

12 Biyolojik etkenlere bağlı meslek hastalıkları
daha çok tarım ve hayvancılıkla uğraşan kişilerde ve sağlık personellerinde görülmektedir. Ayrıca bazı sanayi iş kollarında da mikroorganizmalara bağlı hastalıklar ortaya çıkabilir. Gelişmekte olan ülkelerde enfeksiyon hastalıkları diğer toplumlara göre daha çok görüldüğünden, çalışanlarda da bu oran yüksektir.

13 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
GENEL ÖNLEMLER • Periyodik taramalarla duyarlı kişi saptanması, • Personel eğitimi, • Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, • Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, • Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, • Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, • Aktif immünizasyon (aşılama)

14 Biyolojik bir etkenin sağlıklı kişide hastalığa yol açması
1. Etkenin hasta etme yetisinin yüksekliğine (patojenite-virülans)(Patojenite;bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneğidir. Virülans; etkenin öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneğidir. Patojen; hastalığa neden olan bakterilerdir.) 2. Bulaşma yollarına (temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava ve vektörler) 3. Konakçı adı verilen kişinin duyarlılığına 4. Çevre etmenlerine (ısı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akımının hızı, kimyasal maddeler, gazlar ve toksinler) bağlıdır.

15 Sağlık çalışanlarında görülebilen başlıca mikroorganizmalara bağlı hastalıklar
Viruslar Bakteriler Diğer Etkenler Herpes Simpleks Tüberküloz Mikoplazma Enfeksiyonu Hepatit B Salmonella Enfeksiyonu Chlamydia Psittaki Hepatit C Menengekok Enfeksiyonu Coxsiella Burnetti HIV Shigella Enfeksiyonu İnfluenza Difteri Kızamık Bordotella Enfeksiyonu Kızamıkçık Kabakulak Su çiçeği Sitomegalovirus

16 Tarım ve Hayvancılıkla ilgili işlerde çalışanlarda görülen biyolojik etkenlere bağlı hastalıklar
Hastalık Belirtileri Kaynak Riskli İşler Şarbon Deride siyah püstül Enfekte koyun, inek ve ürünleri Çiftçi, kasap, veteriner Tüberküloz Öksürük, ateş, terleme Enfekte koyun Çiftçi, kasap, veteriner Brusellozis Ateş, terleme, eklem ağrısı Hasta koyun, keçi, inek Besici, sütçü, veteiner Salmonellozis Ateş, üşüme, ishal, başağrısı Kümes hayvanı, kedi, köpek Veteriner, aşçı,mezbaha işçisi Kedi sıyrığı hastalığı Ateş, deri lezyonu, lenf bezi büyümesi Kedi, köpek Veteriner, kedi köpek sahibi Kuduz Baş ağrısı, ajitasyon, salya akması Kedi, köpek, tilki Veteriner, çiftçi, vahşi hayvan bakıcısı

17 Diğer alanlarda çalışanlarda görülen biyolojik etkenlere bağlı hastalıklar
Madencilerde parazit hastalıkları ve tüberküloz, (siliko-tüberküloz), İnşaat işçilerinde histoplazmozis, Çiçekçilerde sporotrikozis, Orman işçilerinde kayalık dağlar humması, tuleremi, Lağım işçilerinde leprospirozis ve parazit hastalıkları görülebilir

18 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BİYOLOJİK RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ İşçinin sağlık ve güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri belirlemek için, işçinin maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir. Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır. Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla ve işçinin biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir

19 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Risk değerlendirmesi, aşağıdakileri de kapsayan tüm bilgiler dikkate alınarak yapılır; Biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, Yetkililerin biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, Ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili işçilerin bilgilendirilmesi gerekir İşçilerin ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler hakkında bilgilendirilmesi gerekir. İşçilerin yakalandıkları veya yakalanabilecekleri hastalıklar Hakkında bilgi sahibi olması gerekir

20 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinde işverenler aşağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdürler. İkâme: İşveren yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınmalı ve teknik gelişmelere uygun olarak, işcilerin sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanmalıdır. . 2. Risklerin azaltılması için: • Maruz kalan veya kalabilecek işçi sayısı en az sayıda tutulmalıdır. • Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. • Öncelikle toplu koruma önlemleri mümkün değilse kişisel korunma yöntemleri uygulanmalıdır. • Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması veya sızmasının önlenmesi veya azaltılmasını sağlayacak şekilde uygulanmalıdır.

21 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
• Yönetmelikte verilen biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyar işaretleri de kullanılmalıdır. • Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanmalıdır. • Gerekiyorsa ve teknik olarak mümkünse, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılmalıdır. • Atıkların, uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılmalıdır. • Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

22 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
3. Bakanlığın Bilgilendirilmesi: Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa işveren; • Risk değerlendirmesinin sonuçlarını, • İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalabileceği işleri, • Maruz kalan işçi sayısını, • İşyerinde sağlık ve güvenlikten sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği. • Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemleri, • Fiziksel engellerin ortadan kalkmasından kaynaklanabilecek, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planını, • Biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı, • İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, maruz işçilerin listesi ile tutulan tüm tıbbi kayıtları Bakanlığa vermekle yükümlüdür.

23 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
4. Hijyen ve kişisel korunma: Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulmalıdır. İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmemelidir.

24 İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanmalıdır.

25 İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanmalıdır.

26 Koruyucu ekipmanlar, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilmeli, her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan once kontrol edilip temizlenmelidir.

27 Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.

28 İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenmelidir.

29 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
5. Eğitim-talimatlar-bilgilendirme: İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim ve aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar verilmelidir. • Olası sağlık riskleri, • Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler, • Hijyen gerekleri, • Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi, • Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler. Eğitim; • Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce, • Eğitim, yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, • Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler verilmelidir.

30 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Maruz Kalan İşçilerin Listesi: Biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerinin listeleri aşağıdaki esaslara göre tutulmalıdır. a) Grup 3 veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesi, yapılan işin türüne, maruz kalınan biyolojik etkene, meydana gelen kaza ve olaylara uygun olarak, b) Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra da en az 20 yıl saklanmalıdır. Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyette ise bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanmalıdır. 1) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette,

31 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
2) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4) Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5) Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, Sağlık Gözetimi Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; 1) Çalışmalara başlamadan önce ve 2) Düzenli aralıklarla, sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.

32 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
ETKENLERİ Bakteriler Protozoalar MİKROORGANİZMALAR Virüsler Mantarlar Ve benzeri mikro organizmalardan oluşur.

33 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Virüsler Mantarlar Bakteriler Protozoalar MİKROORGANİZMALAR Bu mikro organizmalar ; Hava ve vektörleri Doğrudan temas Ortak kullanılan canlı veya cansız maddeler Vasıtasıyla insanlara bulaşırlar.

34 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Ağızla pipet kullanılmamalı, • Pipetle çalışırken baloncuk oluşmamasına dikkat edilmesi, • Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, • Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, • Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, • Tüm tehlikeli işlemlerin “Biyolojik Güvenlik Kabini”nde yapılması,

35 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması, İğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması • Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, • Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi,

36 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplarda toplanması, • Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, • Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, • Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63 ancak temizlenmek daha da güzeldir
Kirlenmek güzeldir, ancak temizlenmek daha da güzeldir Kirlenmek güzeldir

64 A) Bakteriyal/Tetanos B)Viral/AIDS C) Mantarlar/Parazitler
Çalışma ortamında ve çevremizde en sık rastlanılan biyolojik risklerin aşağıda verilen gruplarından hangisi yanlıştır? A) Bakteriyal/Tetanos B)Viral/AIDS C) Mantarlar/Parazitler D) Viral/ Tüberküloz c-D

65 B )Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması,
Laboratuvarlarda alınması gerekli güvenlik önlemleri aşağıdakilerden hangisidir ? A) Parenteral enjeksiyon ve aspirasyonun iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması B )Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, C) Tüm tehlikeli işlemlerin “Biyolojik Güvenlik Kabini”nde yapılması, D) Hepsi c-D

66 Aşağıdakilerden hangisi Biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işyerlerinde İşverenlerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirimde bulunması gereken konulardan değildir? A) İşyerinde sağlık ve güvenlikten sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği. B ) İşçilerin radyasyona maruz kaldığı veya kalabileceği işler. C) Risk değerlendirmesinin sonuçları. D) Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler

67 "Menengokoksik Menenjit, Gastrointestinal Sistem Enfeksiyonları, Lejyoner Hastalığı, Difteri, Boğmaca enfeksiyonlara birer örnektir" cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Tetanos B )Bakteriyel C) Tüberküloz D) Viral

68 Aşağıdakilerden hangisi Çalışma yaşamında karşılaşılan biyolojik risk etkenleri arasındadır?
A) İnsan parazitleri B )Hücre kültürleri C) Mikroorganizmalar D) Hepsi

69 Biyolojik etkenler, enfeksiyon risk düzeyine göre kaç grupta sınıflandırılır ?
C) 4 D) 5

70 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik’e göre; İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler hangi grupta tanımlanmıştır? A) 2. Grup biyolojik etkenler B )1. Grup biyolojik etkenler C) 4. Grup biyolojik etkenler D) 3. Grup biyolojik etkenler

71 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler hangi risk grubuna girer? 1.grup 2.grup 3.grup 4.grup

72 Aşağıdakilerden hangisi biyolojik risk etmenlerine maruz kalınan sektörlerden biri değildir?
A) Metal kaplama işleri B )Saç ve vücut bakımı yapılan sektörler C) Gıda üretim, paketleme ve depolama işleri D) Tıbbi ve dental olarak yapılan işler

73 Belirlenen biyolojik etkenlerden enfeksiyon risk düzeyine göre en tehlikeli risk grubu aşağıdakilerden hangisidir? A) Grup 2 B )Grup 3 C) Grup 4 D) Grup 1

74 a-Laboratuarda yemek, içmek ve sigara içilmemelidir
Aşağıdaki biyolojik tıbbi laboratuarlarda alınması gerekli önlemlerden hangisi yanlıştır? a-Laboratuarda yemek, içmek ve sigara içilmemelidir b-Pipetler ağızla kullanılmalıdır c-Özeler kullanılmadan önce soğutulmalıdır d-Santrifüj işlemi iyi havalandırılmış odada yapılmalıdır Cevap: b

75 Grup biyolojik etkenlere neden olacak maddelerin ilk kez kullanımında Ç. ve S. G. Bakanlığına işin başlamasından önce kaç gün içinde bildirimde bulunulmalıdır? a-3 gün b-15 gün c-20 gün d-30 gün Cevap:d

76 Aşağıdakilerden hangisi mesleki biyolojik risklere maruz kalınan iş koludur?
a-Tarım b-Makine c-Enerji d-Metalürji Cevap a

77 “Küf ve Maya, çok hücreli bir ……
“Küf ve Maya, çok hücreli bir …….dır” cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? a. Helmintler b. Basil c. Artropodlar d. Mantar Cevap d