DERS 1 – 17/02/2017 Risk kavramı Sigorta kavramı Sigorta şirketlerine genel bakış Sigorta muhasebesine genel bakış.

... konulu sunumlar: "DERS 1 – 17/02/2017 Risk kavramı Sigorta kavramı Sigorta şirketlerine genel bakış Sigorta muhasebesine genel bakış."— Sunum transkripti:

1 DERS 1 – 17/02/2017 Risk kavramı Sigorta kavramı Sigorta şirketlerine genel bakış Sigorta muhasebesine genel bakış

2 Risk nedir-1 Risk, belirli bir tehlikeyle bağlantılı olarak hasar, yaralanma, hastalanma, ölüm ve başka olumsuzlukların meydana gelme olasılığını ifade eder. Risk, gerçekleşmesi kesin olmayan veya ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan ve sigortalı ile sigorta işletmesinin iradesi dışında ileride meydana gelebilecek bir olaydır. Risk, risk konusunun gündeme gelmesiyle gerçekleşir. Örneğin hayat sigortasında, sigortalının ölümü, yangın sigortasında yangının çıkmasıya da kaza sigortasında kazanın olmasıriskin doğmasınıifade eder, yani risk gerçekleşir ve sigorta işleminin yükümlülükleri geçerlilik kazanır.

3 Risk nedir-2 Yangın, deprem, sel, hırsızlık, kaza gibi riskler sigortalanabilirken, terör, halk ayaklanması gibi haller genellikle sigortalanamaz. Sigorta sadece fiziksel bir varlığa gelen zararları kapsamaz, kar kaybı gibi finansal kayıplar, alacak ve borçlar, başkasına verilebilecek zararlardan dolayı mali sorumluluk da sigortalanabilir. Maddi kayba yol açan rizikolar sigortalanarak, maddi kayıp riski azaltılabilir veya ortadan kaldırılabilir. Sigorta temelde, risklere karşı insanların kendilerini koruma yöntemlerinden birisidir ve risk yönetimi konusunda en çok kullanılan yöntemdir.

4 Sigorta nedir? TTK 1401’inci madde:
Sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir.

5 Sigorta Sözleşmelerinin Unsurları
Sigortacı Sigortalı Prim Sigortalanan menfaat Sigortalanan menfaat için verilen teminat Süre Kapsam, muafiyetler, istisnalar ……

6 Sigorta kavramı ve unsurları
Sigorta en basit anlamda, ileride meydana gelme olasılığı bulunan tehlikeden doğacak zararın giderilmesinin, önceden yapılan ödemeler (prim) karşılığında güvence altına alınmasıdır. Sigorta sözleşmesi ise sigorta işletmesinin bir prim karşılığında, diğer bir kimsenin parayla ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan muhtemel bir tehlikenin meydana gelmesi halinde tazminat ödemeyi üzerine aldığı bir anlaşmadır.

7 Sigorta işletmesinin tanımı
Sigorta işletmeleri, risklerin sonucu olarak kişilerin menfaatlerinde meydana gelen zararları güvence altına almak ve karşılamak için kurulan ve faaliyet gösteren, kısaca sigorta güvencesi sunan hizmet kurumlarıdır. Sigorta işletmeleri en basit şekilde, belli bir prim karşılığında riskleri dağıtarak, etkilerini azaltmaya çalışan kuruluşlar olarak tanımlanabilir. Sigorta işletmeleri sözleşme ile yüklendikleri yükümlülükleri diğer bir ifadeyle karşılamayı kabul ettikleri her türlü riskleri günü geldiğinde karşılamak suretiyle kişi ve kuruluşların mal ve canlarını parasal açıdan güvence altına alırlar.

8 Sigorta işletmesinin fonksiyonu
Sigorta işletmeleri, yüklendikleri risklerin bir gün gerçekleşebileceği olasılığını gözönünde bulundurup, muhtemel zararları karşılamak üzere toplanan prim gelirlerinden bir miktar karşılığı ayırmak zorundadırlar. Sigorta işletmeleri bir yandan topladıkları primlerin belli bir kısmını çeşitli yatırım alanlarında değerlendirip fon yaratarak ekonominin gelişmesine katkıda bulunurken, diğer yandan da yarattıkları bu fonları çeşitli yatırım alanlarında değerlendirerek finansal kurum kimliği taşırlar.

9 Temel Olarak Sigortacılık
Prim Sigortalı Sigortacı Tazminat Ödemesi

10 Temel Olarak Sigortacılık
Prim Sigortalı Aracı Sigortacı Komisyon Tazminat Ödemesi

11 Temel Olarak Sigortacılık
Prim Prim Sigortalı Aracı Sigortacı Reasürör Komisyon Tazminat Ödemesi Tazminat Ödemesi

12 Temel Olarak Sigortacılık

13 Sigortacılık Piyasasındaki Aktörler
Sigorta Şirketleri: Sigortalanabilir riziko için teminat verir Aracılar: Sigortalı ile sigortacıyı buluşturur (acente: sigortacı adına, broker: sigortalı adına hareket eder) Eksperler: Hasar tutarını belirler Reasürör: Sigortacıların üzerindeki riski paylaşarak piyasaya kapasite sağlarlar

14 Türkiye Sigortacılık Piyasası
2015 Yıl Sonu İtibarıyla Prim Üretimi (Milyon TL) Brüt Prim Üretimi Direkt Prim Üretimi Endirekt Prim Üretimi Reasüröre Devredilen Primler Saklama Payı Toplam (Hayat Dışı Şirketler) 26.194,9 24.874,1 1.320,8 -7.001,5 73,3% Toplam (Hayat ve Emeklilik Şirketleri) 4.634,3 4.514,0 120,2 -221,2 95,2% Toplam (Reasürans Şirketleri) 996,8 748,5 248,3 -115,8 88,4% Toplam (Hayat Dışı Şirketler + Hayat ve Emeklilik Şirketleri) 30.829,2 29.388,2 1.441,0 -7.222,7 76,6% Toplam (Hayat Dışı Şirketler + Hayat ve Emeklilik Şirketleri + Reasürans Şirketleri) 31.825,9 30.136,6 1.689,3 -7.338,5 76,9% Toplam Sigorta Primi Toplam Reasürans Primi 2.437,8 Reasürans Priminde Milli Re Payı 40,9% Toplam Primde Reasürans Primi Payı 7,7%

15 Sigortacılık Muhasebe Sistemi-1
Muhasebe; bir örgütün kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artış ve azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir «bilgi sistemi» dir. Sigorta muhasebe sistemi de, bu tanımda yer alan amaç ve özelliklere ek olarak kendine özgü bazı hususları da bünyesinde barındıran bir sistem konumundadır.

16 Sigortacılık Muhasebe Sistemi-2
Sigorta muhasebesi, belirli bir faaliyet dönemi içinde işletmenin varlıklarında meydana gelen değişiklikleri belirli bir sistem içinde toplamak, sınıflandırmak, bunları para birimi ile ifade etmek ve ilgili hesaplara kaydetmek yoluyla, işletmenin varlıkları hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir. İşletmenin varlıklarında meydana gelen bu değişiklikler belirli zamanlarda düzenlenen bilançolarda gösterilmektedir. Diğer taraftan sigorta muhasebesi, aynı dönem içerisinde, işletmenin ana konusunu oluşturan sigortacılık faaliyetleri ve yan faaliyetleri ile öz varlığında meydana gelen artış ve azalışlarını (gelir tablosu) göstermek suretiyle faaliyet sonuçları hakkında da bilgi vermektedir.

17 Sigortacılık Muhasebe Sistemi-3
-Sigorta işlemlerinin gösterdiği özellikler sigorta muhasebesine de yansımaktadır. Sigorta işletmelerinde her bir sigorta poliçesinin kârlı mı yoksa zararlı mı sonuçlanacağını önceden belirlemek olanaksızdır. -Sigorta işletmelerinde olasılıklar önceden kesin olarak belirlenemediğinden, alınan sigorta primlerinin ne kadarının hizmet maliyetine, ne kadarının kâr ya da zarara ait olduğu önceden bilinememektedir. -Sigorta işletmeleri sigortalılardan güvence karşılığı tahsil ettikleri sigorta primlerinin önemli bir kısmını hasar güvencesi olarak sigortalılara geri ödemektedir. Ancak, ödemenin hangi koşullarda ve hangi sigortalıya yapılacağının ve süresinin önceden bilinmesine olanak yoktur.

18 Sigortacılık Muhasebe Sistemi-4
-Sigorta işletmelerinde de muhasebe, diğer işletmelerde olduğu gibi oluşan kıymet hareketlerini izlemekte ve kayda almakta, bir bilanço ile durum hakkında bilgi vermektedir. -Bunun yanında, sigorta işletmeleri hizmet üreten işletmeler olduğundan, diğer işletmelerden farklı olarak, hizmet özelliklerinden türeyen ayrıntıları da içerecek biçimde hesaplar düzenlenmek durumundadırlar. -Sigorta muhasebesi genel hatları ile genel muhasebeye benzemekte ve onun gibi işletme faaliyetlerini izleyerek, bir düzen içinde ve kendi yöntemleri ile gerekli kayıtları yapmaktadır.

19 Sigortacılık Muhasebe Sistemi-5
Sigorta işletmelerinde muhasebe kayıtları iki gruptan oluşmaktadır. Bunlardan ilki; aynen diğer gerçek ve tüzel kişi işletmelerinde olduğu gibi, oluşan işlemlerin kayıtlara alınmasıdır. Birinci grupta toplanan işlemlerin ayrı bir özelliği bulunmadığı için, bu işlemlere ait muhasebe kayıtları genel, finansal ve şirketler muhasebesi ilkeleri çerçevesinde izlenmektedir. İkinci grupta ise sigorta işletmelerinin kendine özgü işlemlerinin muhasebeleştirilmesi yer almaktadır. Sigorta işletmelerine özgü muhasebeleştirilmesi gereken bu işlemler kısaca prim üretimi muhasebesi, hasar muhasebesi ve reasürans muhasebesi olarak sıralanabilir.

20 Sigortacılık Muhasebe Sisteminin Farkları-1
Sigortacılık faaliyetinin, diğer sektörlerden farklı olarak kendine özgü bir yapısı vardır. Bu özgün yapı nedeniyle, muhasebesi de diğer sektörlerin muhasebelerinden önemli ölçüde farklı ve daha karmaşıktır. Bu özellikleri şu şekilde kısaca sıralayabiliriz; 1) Nakit akış yapısı: Sigortacılıktaki nakit akış yapısı diğer sektörlerin çoğunun tam tersi bir yapıya sahiptir. Şöyle ki, sigortacılıkta, esas faaliyet geliri poliçe tanzim edilmesiyle başlar, esas faaliyet gideri ise riskin gerçekleştiğinin şirkete ihbar edilmesiyle başlar. Başka bir anlatımla, önce poliçe tanzimiyle esas faaliyet gelirleri (primler) tahsil edilmeye başlanır, sonra risklerin gerçekleşmesiyle birlikte esas faaliyet giderleri (tazminatlar) ödenmeye başlanır.

21 Sigortacılık Muhasebe Sisteminin Farkları-2
Sigorta güvencesinde, önce ürünün satışı yapılmakta daha sonra üretimi gerçekleştirilmektedir. Yani sigorta güvencesi diğer ürünler gibi önceden üretilip satılmamakta, teminatın satışı üretimden önce gelmektedir. Üretilen ürünün nitelikleri güvence talebinde bulunanlara göre değişebilmekte ve ürünün depolanması söz konusu olmamaktadır. - 2) Giderlerin yapısı: Gider büyüklüğü başlangıçta bilinemez. Sigortacılıkta, esas faaliyet giderlerinin oluşup oluşmayacağı, oluştuğunda tutarının ne olacağı poliçe tazmini esnasında bilinemez. Bunların büyük kısmı, teminat altına alınan rizikonun gerçekleşip gerçekleşmeyecek olmasına bağlıdır. Ancak, sigortacı geçmiş deneyimlerine göre yaptığı analizlerle maliyetini ve poliçe fiyatını belirler AKTÜERLER NE YAPAR??

22 Sigortacılık Muhasebe Sisteminin Farkları-3
3) Riziko gerçekleşmesinin geç bildirilmesi ve yükümlülüklerin tasfiyesinin zaman alması : Diğer işletmelerin çoğu işlemlerinde, sonuç hesapları genellikle sadece bir hesap dönemine ait işlemleri içermektedir. Ancak sigorta faaliyetlerine ilişkin muhasebe sistemleri finansal tabloların hazırlandığı tarihte tamamlanmamış olan işlem ve bakiyeleri de rapor etmektedir. Sözleşmelerin çoğunun vadesi bir hesap dönemini aşmakta, sözleşmenin sona erdiği süreden sigorta poliçesi üstünden yapılacak son ödemeye kadar geçen süre uzun yıllar alabilmekte ve son poliçe ödemesi yapılıncaya kadar, sigortalının toplam maliyeti bilinememektedir KARŞILIKLAR ---- RESERVLERİN HESAPLANMASI--- AKTÜERLER NE YAPAR?

23 Sigorta Muhasebesi Kuralları
Sigorta şirketleri tarafından, 5684 sayılı Sigortacılık Kanununun 18 inci maddesi, TTK’nın 528 inci maddesi, Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Finansal Raporlamaları Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik), Sigortacılık Hesap Planı Ve İzahnamesi Hakkında Tebliğ ve TFRS Seti dikkate alınarak finansal raporlama yapılır. Temel finansal raporlar bilanço, gelir tablosu, nakit akış tablosu, özsermaye değişim tablosu ve kar dağıtım tablosudur. Finansal raporlama üç aylık dönemlerle yapılmakta olup, Haziran dönemi ile yıl sonu finansal raporları bağımsız dış denetime tabidir.

24 Kavramlar Prim: Herhangi bir riske ilişkin olarak, sigortacının vermiş olduğu teminata karşılık olmak üzere, sigortalı veya sigorta ettiren tarafından para olarak ödenen bedeldir. Hasar: Üzerinde menfaat kurulabilecek herhangi bir şey veya hakkın, tazminat talebine esas teşkil eden bir olay sonucunda uğramış olduğu değer kaybıdır. Kümülatif Hasar-Kümül: Aynı sigorta dönemi içerisinde meydana gelen iki veya daha fazla hasarı ifade etmek için kullanılan terimdir. Olası Maksimum Hasar (Probable Maximum Loss - PML): Normal şartlar altında, tek bir olaydan meydana gelebilecek, muhtemel azami hasar miktarıdır. Hasar Prim Oranı: Ödenmiş ve muallak hasarlar toplamının kazanılmış prime olan oranıdır. Ancak, hasar prim oranı hesaplanırken, bir önceki yılda ayrılmış prim rezervi ve bir önceki yıl muallak hasarları da hesaba katılmaktadır. Katastrofik Risk: Deprem, fırtına, sel, yangın, terör gibi tek veya bir dizi olayın, etkilerinin hissedildiği süreç içerisinde neden olduğu çok büyük miktardaki hasardır. Yenileme: Sigorta poliçesinin (veya reasürans anlaşmasının) yürürlükte olduğu sürenin dolmasıyla birlikte, sigorta sözleşmesinde bulunan her iki tarafın iradesiyle, yürürlükteki poliçenin devam etmesini sağlayan bir süreçtir. Zorunlu Sigorta: Kişinin, yasa dolayısıyla yaptırmak zorunda olduğu sigortadır. Kişinin üçüncü şahıslara karşı sorumlu olması durumunda, üçüncü şahısların tazminatsız kalmasını önlemek üzere, sigorta sistemi kullanılarak oluşturulmuş bir tedbir olarak düşünülmelidir.

25 Kavramlar Sedan Şirket: Yazmış olduğu direkt işlerin veya sigortalıya karşı vermiş olduğu teminat dolayısıyla üzerine almış olduğu riskin belli bir kısmını veya tamamını reasürans yoluyla reasüröre devreden sigorta şirketidir. Reasürör: Sigorta şirketi tarafından sigorta edilmiş riske ilişkin sorumluluğun tamamını veya bir kısmını reasürans yoluyla kabul eden taraftır. Reasürans Primi: Sedan şirket tarafından reasüröre devredilen primdir. Saklama Payı (Konservasyon, Retansiyon) : Sigorta şirketinin, sigorta etmiş olduğu riske ilişkin olarak, reasüröre devretmeyip üzerinde tutmuş olduğu kısmı ifade eder. Sigorta Bedeli: Sigorta poliçesinde belirtilmek kaydıyla, teminat kapsamındaki bir riskin gerçekleşmesi halinde sigortacının ödemekle yükümlü olduğu azami tutardır. Sigorta Değeri: Sigorta edilen kıymetin gerçek değeridir. Teminat: Sigorta konusu olan şeyin kısmen veya tamamen hasarlanması durumunda, hasarın, sigortalının genel prensipler ve poliçe şartları çerçevesinde tazmin edileceği konusunda, sigortacının, sigortalıya veya sigortadan yararlanan kişiye vermiş olduğu garantidir. Sesyon: Sedan şirket tarafından reasüröre devredilen iş miktarıdır. Retrosesyon: Reasürans yoluyla kabul edilen işlerin, tekrar reasüre edilmesidir. Koasürans: Koasüransta, birden çok sigortacının tek bir poliçenin ortak sigortacıları olarak hareket etmesidir. Yani risk birden fazla sigortacı arasında paylaşılmaktadır. Kâr Komisyonu: Reasürans anlaşmasının kârlı sonuçlar verdiği yıllarda reasürörün bu kârı sedan şirket ile paylaşması amacı ile seda şirkete ödemiş olduğu ilave komisyondur. Reasürans Komisyonu: Sedan şirket tarafından alınan ve reasüröre devredilen prim miktarı üzerinden hesaplanan komisyondur.

26 Kavramlar Genel Şartlar: Poliçe üzerinde açıkça ifade edilmiş, teminatın kapsamı, istisna edilen haller, hasar prosedürü, sigortalının görev ve yükümlülükleri, anlaşmazlık halinde uygulanabilecek hükümler, prim ödemesi, rücu durumu gibi sigorta sözleşmesinin esaslarını içeren koşullardır. Özel Şartlar: Özel şartlar, sigortacı ve sigortalının üzerinde anlaştığı ve sigortalının çıkarları dikkate alınarak genel şartlara eklenen koşullardır. Özel şartların TTK'nın emredici hükümlerine ve sigortalının aleyhine olmaması gerekmektedir. Özel şartlardaki amaç, sigortalının veya sigorta edilen menfaatin durumuna ve risklere göre ihtiyaçlara cevap verebilmektir. Poliçe Devri: Poliçe üzerindeki yasal hakların devridir. Bir kişinin sigorta yaptırabilmesi için, sigortanın konusu üzerinde sigorta edilebilir menfaatinin olması önemli bir şarttır. Bu menfaatin varlığı üzerine düzenlenen poliçe üzerindeki her türlü yasal hak, sigorta ettiren kişiye aittir.

27 Kavramlar Trete: Bir reasürans işleminde, sigortacı (sedan) şirketle reasürör arasında imzalanan sözleşme. Kot Par Anlaşmaları: Reasürör ile sedan şirket arasında yapılan en temel bölüşmeli anlaşma çeşididir. Yeni kurulan ve yeterli tecrübesi olmayan şirketler için uygun bir yöntemdir. Eksedan Anlaşmaları: Sedan şirketin, önceden belirlenmiş limiti aşan sorumluluklarını reasüröre devrettiği bir bölüşmeli anlaşma çeşididir. Dilim (Lines, Plen) : Sedan şirketin saklama payına eşit olan miktarı gösterir ve reasürans anlaşmasının azami kapasitesi, dilim adetleri olarak ifade edilmektedir. Hasar Fazlası Anlaşmaları: Sigortacının yazmış olduğu işlerden elde ettiği primin belli bir kısmı karşılığında, o işlere ilişkin meydana gelen hasarların, önceden saptanmış bir tutarı geçen kısmının, sorumluluk limitine kadar, reasürör tarafından karşılandığı bölüşmeli olmayan anlaşma çeşididir. Çalışan Hasar Fazlası Anlaşmaları: Reasürörün anlaşma süresince birden fazla kez hasar tazmin etmesi durumunda kullanılan anlaşmalardır. Katastrofik Hasar Fazlası Anlaşmaları: Sedan şirketin, kontrolü dışında gerçekleşen afet niteliğindeki hasarların teminat altına alındığı anlaşmalardır. Olay Başına Hasar Fazlası Anlaşmaları: En az iki riskin aynı nedenden dolayı hasar görmesi halinde reasürörün sorumluluğu doğacaktır. Sedanın çok sayıda rizikoyu etkileyen bir olayda, her riziko için kendi üzerinde tuttuğu saklama paylarının üst üste gelmesiyle oluşabilecek kümüllerden şirketi koruyamayacağından ötürü belirli bir olayda etkilenen tüm rizikoları bir arada kapsayan riziko başına hasar fazlası anlaşmaları ortaya çıkmıştır. Riziko Başına Hasar Fazlası Anlaşmaları: Bu anlaşmalarda teminat, belirli bir rizikoya ilişkin hasarın önceden saptanan tutarı aşması halinde devreye girmektedir. Toplam Hasar Fazlası Reasürans (Stop Loss): Anlaşmada belirtilen sigorta branşının yılsonundaki hasar miktarındaki dalgalanmalara karşı reasürans güvencesi sunan bir anlaşma çeşididir.