ÜRİNER SİSTEM VE UYGULAMALARI

... konulu sunumlar: "ÜRİNER SİSTEM VE UYGULAMALARI"— Sunum transkripti:

1 ÜRİNER SİSTEM VE UYGULAMALARI
Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı BEÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi 2017

2 ÜRİNER SİSTEM Homeostazis, yaşamın sürdürülebilmesi için iç ortamın değişmez tutulması ve olan şartların devamlılığıdır. Homeostazisin sürdürülebilmesi için hücre içi ve dışı sıvıların organizma tarafından sabit ve dengede tutulması, kan basıncının ayarlanması, asit- baz dengesinin sağlanması, sıvı- elektrolit dengesi ve Ph’ ın düzenlenmesi gereklidir. Bu işlevler boşaltım sistemi ya da üriner sistemin görevidir.

3 İdrar oluşturmak... Üriner sistemin ana görevi Vücutta oluşan metabolik artıkları idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırmak ve sıvı elektrolit dengesini korumaktır.

4 Üriner sistemi oluşturan yapılar
BÖBREKLER • ÜRETERLER • MESANE • ÜRETRA

5 İdrar böbreklerde oluşturulur, üreterler ile idrar kesesine taşınır ve
üretra ile de dışarı atılır.

6 Üriner Sistem İle İlgili Anormal Durumlar
SEMPTOM TANIM Sıkışma (urgency) Aniden gelen, bekletilmesi zor hatta mümkün olmayan idrar boşaltma hissi Dizüri Ağrılı ve zor idrar yapma Sık idrara çıkma Belirli aralıklarla idrara çıkma (<2) Kesik kesik idrar yapma (Hezitansi) İdrar yapmaya başlamada güçlük Poliüri İdrar miktarının fazla olması (24 saatte ml’ den fazla) Oligüri Sıvı alımına göre azalmış idrar miktarı ( 24 saatte 400 ml’den az) Anüri 24 saatte 100 ml’ den az idrar çıkarılması İdrar kaçırma ( inkontinans) İdrarın istem dışı atılması

7 Üriner Sistem İle İlgili Anormal Durumlar
SEMPTOM TANIM Retansiyon İdrarın boşaltılma yetersizliği nedeniyle mesanede birikmesi Rezidüel idrar İdrar yaptıktan sonra mesanede kalan idrar ( >100 ml) miktarı Hematüri İdrarda eritrositlerin bulunması Piyüri İdrarda lökosit bulunması ( mikroskop ile yapılan incelemede her sahada 5’den fazla lökosit olması Enürezis Mesane kontrolü geliştiği yaştan sonra altta yatan bir patofizyolojik sebep olmaksızın uykuda istemsiz idrar kaçırma

8 İdrar Tetkiklerinin Normal Bulguları
TEST NORMAL BULGU Renk konsantrasyonuna göre açık renkten, ekin sapına kadar değişebilir Koku Karakteristik bir koku Protein 0-150 mg / 24 saatte Ketonlar Hiç yok Glikoz Bilüribin Dansite Osmolarite mOsm/ kg pH Ortalama 6 ( )

9 İDRAR ÖRNEĞİ ALMA Bazı hastalıkların tanısı için idrar tahlilinin yapılması gerekir. Bu nedenle doğru idrar örneğini alma yöntemini bilmek önemlidir. İdrar örneğini doğru yöntemlerle almama, tahlil sonuçlarını yanlış olmasına ve yanlış tanı konmasına neden olur.

10 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma
Üretral yolla mesane kateteri takılmaksızın üriner sistem dışındaki mikroorganizmalarla kontamine olmamış steril idrar örneği almak için kullanılır.

11 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma
Örnek için küçük steril kaplar kullanılır. İçi steril olan bu kapların içine ve kapak altına dokunulmamalı, herhangi bir cisimle temas ettirilmemelidir. Doğru sonuç elde edilmesi için oda sıcaklığında beklemeden, en fazla 15 dk içinde laboratuvara gönderilmelidir.

12 Malzemeler Antiseptik solüsyon Steril gazlı bez Steril idrar kabı
Gerekirse sürgü yada ördek Steril ve non-steril eldiven

13 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma İşlem Basamakları
Hastanın boşaltım durumu tanıla Hastaya işlemi açıkla. İdrar örneği almadan 30 dk öncesinde sıvı alımını destekle. Perde/ paravan çek, kapıyı kapat. Elleri yıka. Nonsteril eldiven giy. Hastanın alt giysilerini çıkar. Genital bölge açık olmalıdır. Hastanın üzerinde yalnızca çarsaf kalacak şekilde, üst yatak takımlarını ayakucuna topla. Hastaya pozisyon ver. Kadın hastalarda; dorsal rekümbent, erkek hastalarda supine pozisyonu verilmelidir.

14 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma İşlem Basamakları
9. Perianal bölgenin temizliğini sağla. kadınlarda perine temizliği için; Labia minörleri aralanır Meatüsü antiseptikli solüsyonla yukarıdan aşağıya doğru sil. Silme işlemini farklı tamponlarla 3 kez tekrarlanır. erkeklerde perine temizliği için; Sünnet derisi varsa, geriye doğru çekilir. Aktif olmayan el ile, bedene dik açı yapacak biçimde, penis gövdesinden tutulur. Penis meatüsten başlayarak, dairesel hareketlerle gövdeye doğru antiseptik solüsyonlu tamponla silinir. Silme işlemi farklı tamponlarla 3 kez tekrarlanır.

15 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma İşlem Basamakları
Hasta kadın ise sürgü, erkek ise ördek ver. Hastaya az miktarda idrarını yapmasını söyle. Ancak tüm idrar değil ilk idrar yapılmalıdır. Kısa bir süre idrarını tutmasını söyle, kabı meatüs altına yerleştir ve tekrar idrar yapmasını iste. Steril idrar kabına ml idrar alınır. Hastaya geri kalan idrarını sürgü ya da ördeğe veya tuvalete yapmasını söyle. Bu sırada erkek hastada sünnet derisini eski haline getirilmelidir. Steril idrar kabının genital organlara, parmakların idrar kabının steril olan iç yüzüne ve idrar kabının kenarına dokunmamasına dikkat ederek idrar kabının kapağı kapatılır. Kabın dışı idrarla bulaşmışsa temizle. Plastik ürün toplama kabının içine koy.

16 Temiz İdrar ya da Orta İdrar Örneği Alma İşlem Basamakları
15. Eldivenler çıkarılır. 16. Gerekirse tekrar eldiven giyerek malzemeleri ortamdan uzaklaştırılır, tıbbi atık kutusuna atılır. 17. Eller yıkanır. 18. İdrar kabının üstüne adını, soyadını, idrarın alındığı gün ve saat yazılı etiket yapıştırılır. 19. İdrar örneği 15 dk içinde laboratuvara gönderilir. 20. İşlemi, gözlemlerini, hastanın tepkilerini ve örnek alma tarih ve saati kayıt edilir.

17 Kalıcı Üriner Kateterden İdrar Örneği Alma
Kalıcı mesane kateteri olan hastadan idrar kültürü ve kültür antibiyogram testi gibi mikrobiyolojik analizlerde kullanılacak idrar bu yöntemle alınır. Kalıcı kateteri olan hastada, idrar torbasında bakterilerin hızla üremesi ve idrarda mikroorganizma miktarı ölçümünde hataya neden olabilmesi nedeniyle, idrar örneği idrar torbasından alınmamalıdır.

18 Kalıcı Üriner Kateterden İdrar Örneği Alma
İşlem basamakları: Hastaya işlem açıklanır. Perde/ paravan çekilir, kapı kapatılır. Eller yıkanır. Nonsteril eldiven giyilir. Klemplemeden önce kataterden idrarın idrar torbasına akması sağlanır. Sonra klemplenir. Klempleme süresi 30 dk geçmemelidir. Antiseptikli solüsyonla drenaj tüpünün aspirasyon girişi temizlenir. Enjektör iğnesinin steril kılıfı açılır. Aspirasyon girişine 90’ lik açı ile iğne batırılır, idrar enjektöre çekilir. ( kültür için 2 ml, idrar analizi için 30 ml idrar alınmalıdır.

19 Kateter kauçuktan yapılmışsa;
İdrar torbasının tüpü üzerinde özel giriş yok ise; Katetere iğne batırılmamalıdır. Antiseptikli solüsyonla idrar torbası ve katater bağlantı noktası silinir. Kateter ve idrar torbasını bağlantı yerinden ayırarak, az miktarda idrar dışarı akıtılır. Orta idrar steril idrar kabına alınır. İdrar örneği alındıktan sonra idrar torbası ve kateter birleştirilir. Bağlantı noktası tekrar antiseptikli solüsyonla silinir. Kateterin bağlantı yaptığı yer antiseptikli solüsyonla silinir. Enjektör ile 45’ lik açı ile girilerek idrar enjektöre çekilir.

20 Kalıcı Üriner Kateterden İdrar Örneği Alma
İşlem basamakları: 8. İdrar örneği steril idrar kabına boşaltılarak kapağı kapatılır. 9. Eldivenler çıkarılır. 10. Gerekirse tekrar eldiven giyerek malzemeler ortamdan uzaklaştırılır, uygun biçimde temizlenir ya da atılır. 11. Eller yıkanır. 12. İdrar kabının üstüne adını, soyadını, idrarın alındığı gün ve saat yazılı etiketi yapıştırılır. 13. İdrar örneğini 15 dk içinde laboratuvara gönderilir. 14. İşlem, gözlemler, hastanın tepkileri ve örnek alma tarih ve saati kayıt edilir.

21 24 Saatlik İdrar Toplama Bazı tanı testleri için 24 saat boyunca yapılan idrarın tamamı toplanır. Bu test için genellikle 2-3 litrelik plastik veya cam bir kap kullanılır. 24 saatlik idrar toplanırken, hasta sabah ilk idrarını yaptıktan sonra gün boyu tüm idrarını toplamaya başlar. 24 saat boyunca hastanın yaptığı tüm idrar biriktirilir. Hastaya defekasyondan önce idrarını alacağını böylelikle idrarın feçesle kontamine olmaması gerektiği hatırlatılmalıdır. İdrar kabının üzerine hastanın adı soyadı idrarın alındığı gün ve saatinin yazılı olduğu etiket yapıştırılır ve alınan kan örneği ile beraber laboratuvara gönderilir.

22 ÜRİNER KATETER UYGULAMASI
Mesane kateterizasyonu, idrar akışının sürekliliğini sağlamak için üretra yoluyla mesane içine, taşınma tehlikesi olması nedeniyle ancak gerekli olduğu durumlarda yapılmalı ve aseptik teknikle çalışılmalıdır. Kadın ve erkek üreme sisteminin anatomik yapısının farklılığına bağlı olarak uygulama biçiminde de değişiklikler vardır. Kateter numarası hastanın üretral kanalının büyüklüğüne göre belirlenmelidir. Çocuklarda 8-10 Fr, kadın hastalarda Fr, erkek hastalarda Fr.’ lik kateter kullanılır.

23 ÜRİNER KATETER UYGULAMASI
Kateterin kalış süresine göre kateter materyalinin seçimi yapılmalıdır. Plastik kataterler esnemedikleri için sadece aralıklı kullanımlar için uygundur. Lateks ve kauçuk kataterlerin 3 haftaya kadar kullanımı tavsiye edilmektedir. Hastanın bu materyallerden birine allerjisi olup olmadığı konusunda dikkatli olunmalıdır. Silikon kataterler uzun dönem kullanım (2-3 ay) için en uygun katater türüdür. Üretral meatüste daha az kir birikimine neden olur.

24 ÜRİNER KATETER UYGULAMASI
Kalıcı mesane katateri balonları farklı miktarda sıvı alabilecek şekilde üretilmişlerdir. Balon hacimleri paket üzerinde belirtilmiştir. Çocuklarda 3 ml sıvı ile doldurulması önerilmektedir. Ancak yetişkin hastalarda 5-20 ml sıvı ile doldurulması önerilmektedir. Balonu şişirmede sadece serum fizyolojik kullanılmalıdır.

25 Üriner Kateter Tipleri
Nelaton (Düz) Kateter Tiemen Kateter Kalıcı olmayan kateter tipidir. Tek bir kanalı/lümeni vardır. Üretral yolla mesanenin geçici olarak boşaltılması için kullanılır. İçi boş, tek yollu, ucu yukarı doğru kıvrık, sert ve incelir şekildedir. Nelaton kateterin takılamadığı BPH hastalarında kullanılır.

26 Üriner Kateter Tipleri
Foley Kateter Kalıcı kateter tipidir. Enine kesitinde birden fazla (2 ya da 3) kanal/lümen görülür. Kanallardan biri kateterin alt ucunda bulunan balonda sonlanır. Uygulama sırasında, kateter mesaneye yerleştikten sonra bu balon distile su ile doldurulur. Böylece kateterin mesaneden çıkmaması sağlanır. Diğer kanal ise idrar akış yoludur. Balonun bulunduğu kanal dışında, biri idrarın dışarı akmasını, diğeri mesaneye sıvı verilmesini sağlayan mesane irrigasyonu için kullanılan 3 kanallı kateterler de bulunmaktadır.

27 Geçici Mesane Kateterizasyonu
Bir kez uygulanan kateterizasyon tipidir. Genellikle nelaton kateter olmak üzere düz bir kateter mesanenin boşalmasını sağlayacak kadar yeterli bir süre (5-10 dak.) boyunca takılır ve çıkarılır.

28 Geçici Mesane Kateterizasyonu
Mesane distansiyonu varlığında; Ameliyattan 8-12 saat sonra idrar yapamayan, Üretral travmadan sonra akut idrar retansiyonu olan, Sedatif veya analjezik ilaçların etkisiyle idrar yapamayan hastalarda uygulanır.

29 Geçici Mesane Kateterizasyonu
Mesane yetersizliği olan hastaların uzun süreli bakımı için; Spinal kord yaralanmaları, Nöromüsküler dejenerasyon, Yetersiz mesane kapasitesi durumlarında uygulanır.

30 Geçici Mesane Kateterizasyonu
Steril idrar örneği almak amacıyla; İdrar yaptıktan sonra rezidüel idrar olup olmadığını belirlemek için uygulanır.

31 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
Kalıcı mesane kateterizasyonunda kateter belirli bir süre mesanede kalır. Kalıcı kateterizasyonda genellikle foley kateter kullanılır.

32 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
Prostat büyümesi, üretral darlık gibi nedenlerle idrar akışında bir tıkanma olduğunda , Üretra ve çevre dokuların onarıldığı cerrahi girişimlerde, Üretranın kan pıhtıları ile tıkanmasını önlemek için, Yoğun bakımdaki, durumu ağır olan veya komadaki hastaların çıkarılan saatlik ve günlük idrar miktarını doğru olarak ölçmek amacıyla, İdrar inkontinansı olan ve durumu ağır hastalarda idrarın cildi tahriş etmesini önlemek için, Mesane irrigasyonu yapmak için, Papiller mesane karsinomlarının tedavisinde ilaç uygulamak amacıyla uygulanır.

33 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
MALZEMELER: Koruyucu örtü/ hasta alt bezi Steril Kateterizasyon Bohçası ( Kare örtü, tepsi, gazlı bez, steril gazlı bez, antiseptik solüsyon için kap, kayganlaştırıcı kabı, pens, penset, böbrek küvet) Steril kateter Steril eldiven Nonsteril eldiven Enjektör Serum fizyolojik Antiseptik solüsyon Steril kayganlaştırıcı Flaster İdrar ölçüm kabı İdrar torbası Tıbbi atık kutusu

34 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
İŞLEM BASAMAKLARI Eller yıkanır. Gereksinimlere uygun malzemeler hazırlanır. Hastanın bilinç ve kooperasyon durumu değerlendirilir. Hastaya işlem açıklanır. Hastaya ağrı duymayacağı, hafif bir basınç hissedeceği söylenmelidir. Perde/ paravan çekilir, kapı kapatılır Kullanılacak malzemeler kolay ulaşılabilecek şekilde yerleştirilir. Genital bölge açıkta kalacak şekilde hastanın alt giysileri çıkarılır. Hastaya uygun pozisyon verilir ve üzeri örtülür.

35 Kadın hastalarda Erkek hastalarda
Dorsal rekumbent pozisyonu ya da hasta sırtüstü yatamıyorsa Sim’s pozisyonu verilir. Bacaklar birbirine bitişik supine pozisyonu verilir.

36 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
Elleri yıkanır. Hastaya işlem hakkında bilgi verilir. Hastayı uygun pozisyon verilir. Kalçalarının altına hasta altı bezi serilir. Eldivenler giyilir. Antiseptikli tamponla penis içten dısa doğru dairesel hareketlerle silinir. (erkek hasta) Antiseptikli tamponla perine bölgesi önden arkaya tek bir hareketle silinir.(kadın hasta)

37 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
Eldivenler çıkarılır. Enjektöre %0.9 NaCl çekiniz. Steril delikli örtü penis dısarıda kalacak sekilde örtülür.(erkek hasta) Steril delikli örtüyü perine bölgesine ört.(kadın hasta) Steril eldivenler giyilir. Foley kateter açılır. İdrar torbası kateterin ucuna takılır. Meatustan içeri kayganlastırıcı madde uygulanır. Penis dik tutularak Foley kateter meatustan içeri doğru ilerletilir. (erkek hasta) Pasif elin 1 ve 2. parmakları ile labialar iki yana doğru açılarak Foley kateter meatustan içeri doğru ilerletilir. ( bayan hasta)

38 Kalıcı Mesane Kateterizasyonu
İdrar gelişi gözlemlenir. Enjektör kateterin balonla bağlantılı ucuna takılarak 10 cc sıvı ile şişirilir. Kateter hafifçe geri çekilerek yerinde olup olmadığı kontrol edilir. İdrar torbası mesane seviyesinin altında yatak kenarına asılır. Kullanılan malzemeler toplanır. Atık maddeler uygun atık torbasına atılır. Eldivenler çıkarılır. Eller yıkanır.

39 Kateter komplikasyonları
Akut komplikasyonlar Bakteriüri Travma Nonbakteriyel üretrit

40 Kateter komplikasyonları
Kronik komplikasyonlar Taş Obstrüksiyon Üretral darlık Kanser Piyelonefrit

41 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
Endikasyon varlığında ise kateter takılmalıdır Kateteri takan kişi kateter takma konusunda eğitimli olmalıdır El hijyenine uyum Kateter aseptik teknik ile steril malzeme kullanılarak takılmalı ve uygun şekilde sabitlenmelidir

42 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
Kapalı drenaj sistemi bozulmamalıdır Kesintisiz idrar akımı sağlanmalıdır Tıkanma olmadıkça yıkama yapılmamalıdır Örnek almak için kapalı drenaj sisteminin bütünlüğü bozulmamalıdır

43 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
Üriner kateteri olan hastalardan endikasyon olmaksızın rutin idrar kültürü gönderilmemelidir. İdrar akımının devamlılığının sağlanması için drenaj sistemi ve kateter kontrol edilmeli, idrar torbası düzenli olarak boşaltılmalıdır.

44 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
Yatar pozisyondaki hastalarda üriner kateter bacak üstünden geçirilerek sabitlenmelidir. İdrar torbası her zaman mesane düzeyinin altında tutulmalıdır. Hasta transferinde torba boşaltılmış ve bağlantılar kapalı olmalıdır

45 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
Sabit aralıklarla değişim uygun değildir, hastaya göre karar verilmelidir (ÜSİ yada irrigasyonla giderilemeyen tıkanıklık) Mümkün olan en kısa zamanda kateter çıkarılmalıdır.

46 Kateterle ilişkili ÜSİ’larının önlenmesi
İdrar torbası boşaltılırken eldiven giyilmeli, ve el hijyeni sağlanmalıdır. Torba boşaltmak için hastadan hastaya geçerken mutlaka eldiven değiştirilmelidir. İdrar torbaları boşaltılırken kullanılan kap, idrar torbası ile temas ettirilmemeli

47 Kalıcı Kateterin Çıkarılması
Mesane içine yerleştirilmiş kalıcı kateterin uygun biçimde, tıbbi aseptik teknikle çıkarılması işlemidir. Uzun süre mesane kateterizasyonundan sonra kas tonüsü kaybı şeklinde mesane işlev bozukluğu sık görülen bir sorundur. Bu nedenle mesanenin esnekliğini tekrar kazandırmak, güçlendirmek ve idrar yapma hissinin oluşması için mesane eğitimi yaptırılarak kateter çıkarılmalıdır.

48 Kalıcı Kateterin Çıkarılması
Mesane eğitimi; kateterin belli aralıklarla kapatılıp- açılarak mesanede birikmiş idrarın boşalmasını içerir. böylece, mesanenin idrarla dolarak genişlemesi ve boşaltılarak daralması sağlanır. Katater çıkarılma kararı verildikten sonra, kateter klemplenir. Kateterin klembi 1-2 saat kapatılarak 10 dk açık bırakılır ve daha sonra tekrar kapatılır. Bu işlem 3-4 kez tekrarlandıktan sonra çıkarılabilir.

49 Kalıcı Kateterin Çıkarılması
Malzemeler: Tek kullanımlık eldiven Enjektör Koruyucu örtü/ hasta alt bezi Tıbbi atık kutusu

50 Kalıcı Kateterin Çıkarılması
İşlem basamakları: Elleri yıkayınız. Hastaya işlem hakkında bilgi veriniz. Hastayı uygun pozisyon veriniz. Kalçalarının altına hasta altı bezi seriniz. Eldivenleri giyiniz.

51 Kalıcı Kateterin Çıkarılması
Enjektörü kateterin balonla bağlantılı ucuna takarak 10 cc sıvıyı geri çekiniz. Foley kateteri meatustan dısarı doğru kontrollü olarak çekip çıkarınız. Kullanılan malzemeyi toplayınız. Atık maddeleri uygun atık torbasına atınız. Eldivenleri çıkar. Elleri yıkayınız.

52