ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLAR Hazırlayanlar Özlem DÜLGER Şule BORDANACI.

... konulu sunumlar: "ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLAR Hazırlayanlar Özlem DÜLGER Şule BORDANACI."— Sunum transkripti:

1 ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLAR Hazırlayanlar Özlem DÜLGER Şule BORDANACI

2 Zihinsel yetersizliğin tanımı Zihinsel yetersizlik, zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal,sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir. Bu yetersizlik 18 yaşından önce başlar.

3 Zihinsel Yetersizliğin Nedenleri Doğum öncesi nedenler  Kromozomal bozukluklar(Down Sendromu, Frajil X Sendromu)  Kalıtsal nedenler  Metabolizma bozuklukları (Fenilketonüri)  Beynin gelişimiyle ilgili bozukluklar ( Mikrosefali, Sipina Bifida, Hidrosefali)  Çevresel Faktörler (Fetal Alkol Sendromu)

4 Zihinsel Yetersizliğin Nedenleri Doğum anı nedenler  Kafa travmaları  Kordon Dolanması  Uzun süren doğum  Fizyolojik sarılık Doğum sonrası nedenler  Enfeksiyona maruz kalma  Hastalıklar  Tümör  Kafa Travmaları  Çocuk istismarı  Fiziksel şiddet görme  Toksik maddeye maruz kalma  Anoksi (oksijensiz kalma)

5 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Özellikleri Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukları Tanıyalım  Hem uzun hem de kısa süreli bellekte bilgileri toplama ve bu bilgileri kullanmada problemleri vardır.  Zihinsel yetersizliği olan bireylerin ayırt etme güçlükleri ve sadece belirli bir uyarana dikkatlerini toplama sorunları vardır. ( Bu öğrencilerle çalışacak eğitimcilerin öğretecekleri bilgi ve becerileri küçük adımlara ayırması, onların dikkatlerini toplamasına yardımcı olacaktır. )  Yetersizliğin derecesine bağlı olarak dili anlamakta güçlük yaşamaktadırlar.  Dil gelişimlerinde gecikme, telaffuz ve konuşmalarında akıcılık problemleri normal gelişim gösteren akranlarından daha çoktur.  Alıcı ve ifade edici dil becerilerinde sınırlılık,  Karşılıklı konuşma becerilerinde konuşmayı başlatma güçlüğü,

6 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Özellikleri Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukları Tanıyalım  Belirli bir konu çerçevesinde diyalogu sürdürememe,  Bir hikayeyi anlatamama.  Yönerge takip etme ve yönerge vermede sınırlılık  Bu bireyler normal gelişim gösteren akranlarından akademik alanlarda geri kalır. Bu nedenle daha çok çalışmaları gerekmektedir.  Yetersizliğin derecesine bağlı olarak güçlük yaşamaktadırlar. Bu beceriler bir problemi nasıl çözeceğini planlama, çözümleri kontrol etme, uygulama ve sonuçlarını değerlendirmeyi kapsamaktadır.  Öğrenme ortamlarında önemli kaygılar yaşamaktadırlar.  Öğrenmeye karşı motivasyonlarının az olması geçmişte başarısız olmaları ve başarısızlık yaşantıları onları içsel ödüllendirmeden dışsal kaynaklı ödüllendirme arayışına sokmakta, başkalarına bağımlı kılmaktadır.  Özellikle akademik becerilerde genelleme problemleri vardır.

7 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukları Tanıyalım  Sosyal ilişkilerde güçlük yaşamaktadırlar. Akranları tarafından kabul edilmemekte ya da daha az tercih edilmektedirler.  Kaynaştırmanın başarısı normal gelişim gösteren öğrencilerin engelli öğrenciye karşı olumlu tutum geliştirmesi ve onunla sosyal iletişime girmesine bağlıdır.  Uyumsal davranışlar bireyin çevresinin istek ve beklentilerine yanıt vermesi olarak tanımlanmaktadır.  Bu alan içinde iletişim, öz bakım, sosyal beceriler, ev yaşamı, boş zaman, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, toplum kaynaklarının kullanımı ve işe girmek vardır. (Zihinsel engelli birey engelinin derecesine bağlı olarak bu alanlarda az ya çok oranda yetersizlik gösterebilir. ) Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Özellikleri

8 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukları Tanıyalım  Bazı zihinsel engelli bireyler kendilerini yaralama ve ısırma davranışları gösterebilir, bazıları da aşırı yeme davranışı gösterebilir.  Zihinsel engelli öğrenciler engelli olmayan bireylere oranla daha çok yalnız oldukları, ayrı okullarda eğitim alan öğrencilerin kaynaştırma ortamındakilere göre daha fazla depresyon yaşadıkları görülmektedir. Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Özellikleri

9 Okul Öncesi Müdahale Programındaki Uygulamalar Özel Gereksinimi olan okul öncesi dönemdeki çocuklara en iyi şekilde hizmet verme yöntemlerini içeren çok sayıda erken müdahale modeli geliştirilmiştir. Bu modellerin karakteristik özellikleri şunlardır: 1.Bütünleştirilmiş:Normal gereksinim gösteren çocuklarla özel gereksinimi olan çocuklara aynı ortamda hizmet verilir. 2.Kapsayıcı:Sağlanabilecek tüm uzmanlık hizmetleri disiplinler arası bir yaklaşım izlenerek ve doğrudan öğretim sağlanarak sunulur. 3.Normalleştirme:Öğretim farklı ortamlarda ve yaşa uygun materyaller ve stratejiler kullanılarak yapılır. Zoraki ödüller ve cezalandırmadan kaçınılır ve anne babalar bu yönde desteklenir.

10 Özel Gereksinimi olan okul öncesi dönemdeki çocuklara en iyi şekilde hizmet verme yöntemlerini içeren çok sayıda erken müdahale modeli geliştirilmiştir. Bu modellerin karakteristik özellikleri şunlardır: 4.Uyarlanabilir: Sınıflandırılmayan modeller içerisinde esnek uygulamalar kullanılır. Davranışın gelişimsel oluşumu ve sırası yerine işlevselliği üzerine vurgu yapılır 5.Akran ve Aileye Uygunluk: Çocuğa, aileye, topluma uygunluğuna göre programın geçerliğine karar verilir. Anne baba karar alma mekanizmasının tam üyesidir. 6.Sonuca Yönelik: Gelecekte çocuğun mümkün olduğunca bağımsız yaşayabilmesine yardım edecek becerilerin gelişimine vurgu yapılır. Okul Öncesi Müdahale Programındaki Uygulamalar

11 Zihinsel engelli çocuklar açık, sistematik ve öğretim yöntemleri araştırma bulgularına dayalı olduğunda en iyi şekilde öğrenirler. Bu yönüyle yapılması gerekenler şunlardır:  En önemli öğretimsel hedefleri belirlemek ve öncelik sırasına koymak için her öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyinin belirlenmesi,  Öğrenilecek yeni davranış ya da becerilerin tanımlanması ve görev analizi yapılması,  Çalışmalarda etkin öğrenci tepkisi için öğrenciye zengin fırsatlar sağlayan öğretimsel materyaller ve etkinlikler düzenlemesi,  Aracı stratejilerin kullanılması  Derslerde akıcılığı yapılandırma etkinliklerinin uygulanması  Yeni öğrenilen becerilerin genellenmesi ve kalıcığını arttırabilmek için stratejilerin uygulanması (örneğin: pekiştireç)  Öğrencinin performansının doğrudan ve sıklıkla değerlendirmesive bu verilerin öğretimsel kararlar verilirken kullanılması Okul Öncesi Müdahale Programındaki Uygulamalar

12 Okul öncesi sınıf ortamında bulunan zihinsel engelli çocuk için aşağıdaki tekniklerin kullanılması ve bu tekniklerin öğretmenler tarafından iyi bilinmesi büyük önem taşımaktadır.  Görev Analizi: Karmaşık ya da çok basamaklı becerileri daha ufak alt becerilere ya da görevlere ayırmaktır. Kolaydan zora.  Uygulamalı Davranış Analizi: Edimsel koşullanma kuramının öne sürdüğü davranış ilkelerini kullanarak olumlu davranış değişikliği sağlamayı amaçlayan yaklaşımdır. Çevredeki uyaranların sistemli bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini benimser.  Davranış Değiştirme Programı: Uygun olmayan davranışın azaltılmasında kullanılır.İstendik davranışlar ödüllendirme ile kazandırılır. Uygun olmayan davranışların ortadan kaldırılması içinse ayrımlı pekiştirme, sönme, hoşa giden uyaranı çekme ve hoşa gitmeyen uyaran verme gibiyöntemler yer almaktadır. Okul Öncesi Müdahale Programındaki Uygulamalar

13 Okul öncesi sınıf ortamında bulunan zihinsel engelli çocuk için aşağıdaki tekniklerin kullanılması ve bu tekniklerin öğretmenler tarafından iyi bilinmesi büyük önem taşımaktadır.  İşbirliğine Dayalı Öğrenme: Bireylerin ortak bir amaç için çalışmalarını sağlayan bir yöntemdir. Bir konuda başarılı öğrencinin o konuda yardıma ihtiyaç duyan öğrenciyle birlikte çalışması anlamına gelir.  Etkin Katılım: Sınıfta etkin katılımı sağlamak, yetersizliği olan öğrenciler için daha büyük önem arz eder. Çünkü bu çocuklara arkadaşlarına yetişebilmeleri için kısa zamanda daha çok şey öğretmek gerekir. Okul öncesi dönemde yaşayarak öğrenme temel ilkelerden olmalıdır.  Sistematik Dönüt: Öğrenciye performansı hakkında bilgi sağlanmasıdır. Doğru yanıt ya da tepkiler için ödül, doğrulamanın diğer biçimleri ya da olumlu pekiştirmedir. Doğru olmayan yanıtlar için de hata düzeltmesidir.

14 Okul Öncesi Müdahale Programındaki Uygulamalar Okul öncesi sınıf ortamında bulunan zihinsel engelli çocuk için aşağıdaki tekniklerin kullanılması ve bu tekniklerin öğretmenler tarafından iyi bilinmesi büyük önem taşımaktadır.  Uyaran Kontrolünün Transferi: Deneme-yanılma yoluyla öğrenme yetersizliği olan çocuklarda etkisizdir ve engelleyicidir. Etkili bir öğretmen çocuğun doğru tepkide bulunma olasılığını arttıran ipuçları sağlar. Çocuk ipucunu aldığında doğru tepkide bulunursa pekiştirilir. Doğru tepkiler yeterli sıklığa ulaştığında ipuçları yavaş yavaş ve sistematik olarak çekilir.  Genelleme ve Kalıcılık: Öğrencinin öğrendiğini ortamlar arasında ve zaman içerisinde ne ölçüde kullandığını ifade etmektedir.Zihinsel yetersizliği bulunan öğrenciler genelleme ve kalıcılıkta çeşitli zorluklar yaşarlar. Bu stratejilerden bazıları, toplum merkezli öğrenme, doğal pekiştireçler kullanma, öğretim ortamını genelleme, davranışı doğal ortamlarda gerçekleştiğinde pekiştirmedir.  Doğrudan ve Sık Ölçümler: Doğrudan ve sıklıkla yapılan ölçümle öğrencinin davranışları doğal ortamlarda gözlenir ve nesnel olarak kaydedilir.

15 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Eğitimine Yönelik Öneriler  Öğretmenler engelli olmayan çocuklara uyguladıkları öğretim stratejilerini zihinsel yetersizliği olan öğrencilere uygulayabilirler. Ancak daha fazla tekrar ve zamana ihtiyaç duydukları göz önüne alınmalıdır.  Eğitim programlarında işlevsel becerilere yer verilmelidir.  Gelişim düzeylerine uygun hedefler seçilmelidir.  Öğretilen beceriler bağımsız olarak uygulamaya geçirilmeden önce bu beceriye yönelik pratik uygulamalara yer verilmelidir.  Öğretmenin sınıfı düzenlemesi, öğrenciye istenilen zaman içinde doğru tepkiler verebilmesi için yapacağı yardımlar ve doğru tepkilerin ardından verilen ödüller başarıya ulaştıracaktır.

16 Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Eğitimine Yönelik Öneriler  Öğretim sırasında sık sık destekleyici geri bildirimde bulunulmalıdır. Böylece öğretim olumlu yönde etkilenecektir.  Ödüller sonuçtan çok süreç içinde yer alan tüm aşamaların kazanımı sonucunda verilmelidir.  Öğretilen beceri ve davranışlar mümkün olduğunca gerçek ortamlarda öğretilmelidir.  Öğretim sırasında öğretmenin çocuğa yakın olması, öğretim materyallerini nasıl kullanması gerektiğini göstermesini, geri bildirimi ve ödül vermeyi kolaylaştıracaktır.