ETK İ L İ Ö Ğ RETMENL İ K E Ğİ T İ M İ HAZIRLAYAN Do ğ an UMUT

... konulu sunumlar: "ETK İ L İ Ö Ğ RETMENL İ K E Ğİ T İ M İ HAZIRLAYAN Do ğ an UMUT"— Sunum transkripti:

1 ETK İ L İ Ö Ğ RETMENL İ K E Ğİ T İ M İ HAZIRLAYAN Do ğ an UMUT www.sinifcilar.com 2012

2 Ö Ğ RETMEN Ö ğ retmenler okuldaki ve ö ğ rencilerdeki sorunlardan dolayı hayal kırıklı ğ ına u ğ rayabilir ya da sorunun çözümünde başarısız görülebilir. Yapılan araştırmalara göre, onların başarısız olmadı ğ ını, tersine ço ğ unun ö ğ retmenlik hakkında çok şey bildi ğ ini fakat bunu uygulamak için yeterli fırsatları bulamadı ğ ını göstermektedir Ö Ğ RETMEN Ö ğ retmenler okuldaki ve ö ğ rencilerdeki sorunlardan dolayı hayal kırıklı ğ ına u ğ rayabilir ya da sorunun çözümünde başarısız görülebilir. Yapılan araştırmalara göre, onların başarısız olmadı ğ ını, tersine ço ğ unun ö ğ retmenlik hakkında çok şey bildi ğ ini fakat bunu uygulamak için yeterli fırsatları bulamadı ğ ını göstermektedir

3 İ yi ö ğ retmen tanımları genelde çok kişi tarafından kabul edilmiş yaygın inançlara dayanır. Örnekler: 1. İ yi ö ğ retmen sakindir, telaşlanmaz, sinirlenmez, so ğ uk kanlıdır. 2. İ yi ö ğ retmen önyargılı ve yanlı de ğ ildir, ö ğ rencilere eşit davranır. 3. İ yi ö ğ retmen her şeyden önce tutarlıdır. De ğ işmez, unutulmaz, hata yapmaz. 4. İ yi ö ğ retmen her sorunun cevabını bilir.

4 Ö Ğ RETMEN-Ö Ğ RENC İ İ L İ ŞK İ S İ Ö ğ retmen ve ö ğ renci arasındaki ilişki, 1. Açıklık 2. Önemsenmek 3. Birbirine ihtiyaç duymak 4. Birbirinden ayrı olmak 5. İ htiyaçlarını karşılıklı olarak giderebilmek Özelliklerini içerirse, iyi bir ö ğ retmen- ö ğ renci ilişkisi kurulmuş demektir

5 KABUL ED İ LEB İ L İ RL İ K Ö ğ retmen-ö ğ renci ilişkilerinde, ö ğ retmenlerin ö ğ rencilerin davranışlarını kabul edip etmemeleri çok önemlidir. Kabul çizgisi de ğ işkendir ve üç nedeni vardır. 1. Ö ğ retmendeki de ğ işiklikler, 2. Ö ğ rencideki de ğ işiklikler 3. Durum ve çevredeki de ğ işiklikler

6 Ö Ğ RENC İ LER İ N SORUNLARI OLDU Ğ UNDA Ö Ğ RETMENLER NE YAPAB İ L İ R? Ö ğ retmenler, sorun ortaya çıkınca, sorunları nasıl etkili bir biçimde tepki göstereceklerini bilemediklerinden yardımcı olamazlar. Ö ğ retmen, ö ğ rencinin davranışının kabul edilemez oldu ğ u mesajını verir, onun de ğ işmesini, sanki sorunu yokmuş gibi davranmasını ve sorunu ne olursa olsun onu bir kenara bırakmasını ister. Ö ğ retmen bu yaklaşım diline EÖE’de “Kabul etmeme dili” denir.

7 1. Emir vermek yönlendirmek, 2. Uyarmak gözda ğ ı vermek, 3. Ahlak dersi vermek, 4. Ö ğ üt vermek, çözüm ve öneri getirmek, 5. Ö ğ retme, nutuk çekmek, mantıklı düşünceler önermek, 6. Yargılamak, eleştirmek, suçlamak, aynı düşüncede olmamak, 7. Ad takmak, alay etmek, 8. Yorumlamak, analiz etmek, tanı koymak, 9. Övmek, aynı düşüncede olmak, olumlu de ğ erlendirme yapmak, 10. Güven vermek, desteklemek, avutmak, duygularını paylaşmak, 11. Soru sormak, sınamak, sorguya çekmek, çapraz sorgulamak, 12. Sözünden dönmek, oyalamak, alay etmek, şakacı davranmak, konuyu saptırmak

8 Üç Yaygın Yanlış Anlama EÖE kurslarında tartışmalar üç temel sorunda yo ğ unlaşıyor: 1. Gerçekleri söylemenin, ö ğ üt vermenin ve açıklamanın nesi yanlış? (Ö ğ retmenin asıl görevi bu de ğ il mi?) 2. Övmek ve de ğ erlendirmek neden engel olsun? (Övme iyi davranışları pekiştirir) 3. Soru sormak neden etkisiz kabul ediliyor? (Çünkü bu ö ğ retmede en de ğ erli yollardan) Üç Yaygın Yanlış Anlama EÖE kurslarında tartışmalar üç temel sorunda yo ğ unlaşıyor: 1. Gerçekleri söylemenin, ö ğ üt vermenin ve açıklamanın nesi yanlış? (Ö ğ retmenin asıl görevi bu de ğ il mi?) 2. Övmek ve de ğ erlendirmek neden engel olsun? (Övme iyi davranışları pekiştirir) 3. Soru sormak neden etkisiz kabul ediliyor? (Çünkü bu ö ğ retmede en de ğ erli yollardan)

9 Kabul Dili Neden Güçlüdür? “12 Engel” kabul etmeme dilidir, çünkü sorunu olan kişiye, de ğ işmesi gerekti ğ i, sorunlu olmanın kabul edilemeyece ğ ini ve sorunlu kişide bir sorun bulundu ğ unu iletir.

10 SORUNLU Ö Ğ RENC İ LERE YARDIM ETMEN İ N ETK İ L İ YOLLARI 1. Edilgen Dinleme (sessizlik): Ö ğ renciye gerçekten kabul edildi ğ ini duyumsatan ve sizinle daha fazla paylaşması için yüreklendiren çok güçlü bir iletidir. 2. Kabul Etti ğ ini Gösteren Tepkiler: Dinlerken, özellikle duraklamalarda gerçekten dinledi ğ inizi göstermek için sözlü ya da sözcük belirtileri vermeye “kabul tepkileri” denir. “Hı-hı”, “evet”, “anlıyorum” gibi...

11 3. Kapı Aralayıcı İ letiler Ne Yapılabilir?: Ö ğ renciler, bazen daha çok konuşmak, direnme ve başlamak için bile ek yüreklendirme beklerler. Bu iletilere “kapı aralayıcılar” denir. “ İ lginç, devam etmek ister misin?” “Söylediklerin çok ilginç”, gibi 4. Etkin Dinlemenin Gere ğ i: daha fazla etkileşim ve dinleyenin yalnız duydu ğ unu de ğ il, aynı zamanda do ğ ru olarak anladı ğ ını da gösterir. Bu nedenle usta dinleyici “etkin dinleme”yi daha yaygın kullanır.

12 ETK İ N D İ NLEME İ Ç İ N NELER GEREKL İ D İ R? 1. Ö ğ retmen, ö ğ rencinin kendi sorunlarını çözebilece ğ ine kesinlikle inanmalıdır. 2. Ö ğ retmen, ö ğ rencinin dile getirdi ğ i duygu ve düşüncelerini, bir ö ğ rencide olması gereken düşünceler saysa bile gerçekten kabul edilmelidir. 3. Ö ğ retmen, duyguların genelde geçici ve anlık oldu ğ unu bilmelidir.

13 4. Ö ğ retmenler, ö ğ renciye sorunlarında yardımcı olmayı istemeli ve bunun için zaman ayırmalı. 5. Ö ğ retmen, sorunu olan ö ğ renci ile birlikte olmalı ama kendi kimli ğ ini korumalıdır. 6. Ö ğ retmenler, ö ğ rencilerin sorunlarını paylaşmak ve konuya başlamak için zorlanabileceklerini bilmelidir. 7. Ö ğ retmenler, ö ğ rencilerin sorunlarının gizlili ğ ine saygı duymalıdır.

14 Etkin Dinlemede Zaman Kazanma Nedenleri: 1. E.D. ö ğ rencilerin sorunları ile başa çıkabilmelerine ve onları çözümlemelerine yardım eder. 2. E.D. ö ğ rencilerin duygularından korkmamalarına ve duyguların kötü olmalarını anlamalarına yardım eder. 3. E.D. sorunu çözmesine yardımcı olur.

15 4. E.D. sorunu çözümleme ve çözme sorumlulu ğ unu ö ğ rencide bırakır. 5. Ö ğ retmen kendilerini dinlerken düşünce, görüş ve duygularını ve kabul etti ğ ini görür, bu nedenle görüşlerini almaya hazır olurlar. 6. E.D. Ö ğ renci ile ö ğ retmen arasında da yakın ve anlamlı bir ilişkinin kurulmasını sa ğ lar.

16 Ö Ğ RENC İ LER SORUN ÇIKARINCA Ö Ğ RETMENLER NE YAPAB İ L İ R Öğretmenler Sorun Kendilerindeyken Ne Yapabilir? Sorunun kendilerinin olduğunu anlatan ip uçları kırgınlık, can sıkıntısı, dikkatin dağılması, yılgınlık, küskünlük, sinirlilik. Öğrencilerin çekilmez davranışları öğretmenlerin davranış penceresinin “kabul etmeme” alanındadır. Öğretmen çocuğun kabul edilmez davranışını değiştirmeye çalışırken etkisini üç değişkene yönlendirmelidir: 1. Öğrencinin davranışına 2. Çevreye 3. Kendi davranışına

17 Tipik etkisiz yüzleşmenin sonuçları: Öğretmenlerin gönderdikleri yüzleşme iletilerinin hemen hemen %15’inin öğrenci üzerinde aşağıdaki etkileri doğurduğu görülür: 1. Değişmeye karşı direnmeye neden olur. 2. Öğretmenin kendini aptal ve yetersiz sandığını düşünmesine neden olur. 3. Kendisini suçlu duyumsatır, utandırır. 4. Benlik saygısını azaltır. 5. Savunmaya iter.

18 Ö ğ retmenlerin ö ğ rencilerle yüzleşirken gönderdikleri iletiler üç ana başlıkta toplanır. 1. Çözüm iletileri 2. Bastırıcı iletiler 3. Dolaylı iletiler

19 Çözüm İ letileri Neden Yararsızdır? Çözüm iletileri ö ğ rencilere tam olarak davranışlarını nasıl de ğ iştireceklerini, ne yapmaları gerekti ğ ini, ne yaparlarsa daha iyi olaca ğ ını ya da ne yapabileceklerini gösterir. Çözüm iletilerinin beş de ğ işik türü vardır. 1. Emir vermek, yönlendirmek; “Cikleti hemen a ğ zından çıkar at !!!”. 2. Uyarmak göz da ğ ı vermek. 3. Ahlak dersi vermek; “4. Sınıf ö ğ rencisi do ğ ruyu yanlıştan ayırabilmeli.”

20 4. Ö ğ retimi mantıklı yürütmek. 5. Ö ğ üt vermek, çözüm getirmek; “Yerinde olsam çalışmaya başlardım” Ço ğ u ö ğ retmen çözüm iletilerini, kendi gereksinmelerini kısa yoldan elde etmek için kullanırlar. Yanlış olan, işe yaramaması ve yaradı ğ ı zaman bile taşıdı ğ ı gizli iletiler neden ile ö ğ renciyi küstürüp uzaklaştırmasıdır. Çözüm iletileri ö ğ rencilerinin ö ğ retmenlerine aynen karşılık verme tehlikesini taşırlar.

21 Bastırıcı İ letiler Neden Yararsızdır? Bunlar ö ğ renciyi küçümser kişili ğ ini sorgular, benlik imajını zedeler. Bunları 6 grupta toplayabiliriz. 1. Yargılamak, eleştirmek, suçlamak, aynı düşünceyi paylaşmamak. 2. Ad takmak, alay etmek. 3. Yorumlamak, çözümlemek, tanı koymak.

22 4. Övmek aynı düşünceyi paylaşma, olumlu de ğ erlendirme yapmak. 5. Güven vermek, desteklemek, duygularını paylaşmak. 6. Sınamak, sorguya çekmek. Bastırıcı iletiler, ö ğ renciler tarafından ya önemsenmez ya da yetersizlik duygularını pekiştirir. Ö ğ renciler genelde bunlara gülüp geçerler.

23 Dolaylı İ letiler Neden Yararsızdır? Bunlar alay etme ğ i, i ğ nelemeyi, takılmayı, utandırmayı içerir. Bunlar, çok gizli olduklarından ya anlaşılmazlar yada ö ğ retmenlerin sinsi davranışları olarak nitelendirirler. Sen- İ letileri’ne Karşı Ben- İ letileri:

24 Ben-iletileri iki açıdan “yükümlülük iletileri” olarak adlandırılabilir. 1- Ben-iletilerini gönderen öğretmen, kendi duygularının bilincinde olmak için önce kendini dinleme ve duygularını tüm açıklığıyla öğrencileriyle paylaşma yükümlülüğü taşır. 2. Ben-iletileri, davranışın yükümlülüğünü öğrencide bırakır. Üç önemli ölçütü vardır: 1- Öğrencilerinin davranışını değiştirme ihtimali yüksektir. 2- Öğrenci ile ilgili çok az olumsuz değerlendirme içerir. 3- İletişimi zedelemez.

25 Ben- İ letili Tümceler Nasıl Kurulur? Ö ğ renciler üzerinde etkili olabilmesi için ben- iletileri üç ö ğ eyi taşımalıdır. 1. Sorun oluşturan davranışın tanımlarını içermelidir: Ö ğ retmenin, kendisi ile neden yüzleşti ğ ini kestirmek zorunda kalmamalıdır. Ö ğ renci iyi bir ben-iletisi yorum içermeyen haber gibidir. “Kabadayılık etti ğ in zaman...” Yargılama ile başlayan ben-iletilerine “kılık de ğ iştirmiş sen-iletileri” denir. İ yi bir ben-iletisinde zaman belirten bir ba ğ laç vardır. Ö ğ renciye sorun teşkil eden davranışın zamanını belirtmek çok önemlidir. Ö ğ retmen, ö ğ renciye de ğ il onun belli bir davranışına kızmıştır.

26 2. Ö ğ rencinin kabul edilmeyen davranışını ö ğ retmen üzerindeki kesin gerçek, somut etkisinin ona söylenmesidir. “senin uzun saçlarını görmeye dayanamıyorum” Ben-iletilerini kullanmaya başlayan ö ğ retmenlerin yapacakları ilk iş kabul edilmez ö ğ renci davranışlarını iki grup içinde sınıflandırmak olmalıdır. Somut etkisi olanlar ve olmayanlar. 3. Duyguların dile getirilmesi: Ben-iletisi, davranış, etki ve duygu zincirinden oluşur.

27 Ben-iletisinden nasıl dönülür?

28 Ben-iletilerinin tehlikeleri 1. Ben-iletileri uygulayabilecek kişinin kendini tüm çıplaklı ğ ıyla ortaya koymasıdır. 2. İ nsanın kendini de ğ iştirme ihtimalidir. 3. Sorumluluktur.

29 SINIF ORTAMINI NASIL DE Ğİ ŞT İ R İ L İ R EÖE’de sekiz yol önerilmiştir. 1. Dikkatin kolay yoğunlaştırılabileceği ve dış etkenden olabildiğince az etkili bir yer seçilmeli. 2. Özel sorunun ne olduğuna karar verilmeli. 3. Düşünce seli için zaman sınırlaması koyulmalı. 4. Ürettiğiniz tüm düşünceleri yazmalısınız. 5. Nitelik değil nicelik arandığından, oldukça çok düşünce üretilsin. 6. Üretilen düşüncelere sınır koymamalısınız. 7. Hiç bir değerlendirmeye izin vermemelisiniz. 8. Bakış açınızı zaman zaman değiştirmelisiniz.

30 Ö Ğ RENC İ LER İ N KULLANDIKLARI BAŞETME YÖNTEMLER İ 1. İ syan etme, direnme, meydan okuma. 2. Karşı koyma. 3. Yalan söyleme, duygularını saklama, sinsice davranma. 4. Başkalarını suçlama, dedikodu yapma. 5. Hile yapma, başkasının çalışmasını sahiplenme. 6. Patronluk taslama zorbalık etme.

31 7. Yenilgiden nefret etme, yenme gereksinimi duyma. 8. İ şbirli ğ i yapma, örgütlenme. 9. Boyun e ğ me, rol yapma. 10. Ya ğ cılık. 11. Yeni şeyler denemekten ve tehlikeden kaçma. 12. Geri çekilme hayal kurma

32 DAHA İ Y İ B İ R Ö Ğ RET İ M İ Ç İ N OKULU İ Y İ LEŞT İ RMEK Ö ğ retmenlere sorun çıkaran okulların özellikleri: 1. Ö ğ retmenler asttır. 2. Ö ğ retmenler kararların alınmasına katılmazlar. 3. Okullar de ğ işime karşı koyar. 4. Bir örnek de ğ erleri kabul ettirmek. 5. Suçu başkasına atmak.

33 Grup toplantılarında nasıl etkili olunur? Genellikle ö ğ retmenler toplantıların çözüm için de ğ il, çözümden kaçmak için yapıldı ğ ını bilir ve bu nedenle toplantıları zaman ve enerji kaybı olarak de ğ erlendirirler. Daha ileri giderek toplantıların pireyi deve yaptı ğ ına inanırlar. Toplantı öncesi yapılması gerekenler: 1. Toplantıdan önce bir önceki tutana ğ ı okuyun. 2. Toplantı gündemine hangi sorun ve konuları getirece ğ inizi bilerek giriniz. 3. Her toplantıya zamanında girin. 4. Gereken her şeyi yanınıza alın. 5. Toplantı zamanını yalnızca toplantıya ayırın (telefonları, özel görüşmeleri vb. kabul etmeyin)

34 Toplantıda yapılması gerekenler 1. Gündem maddelerini abartmadan olabildi ğ ince kısa bir biçimde dile getirin. 2. Bir duygu ve düşünceniz varsa bunu açık ve dürüst bir biçimde dile getirin. Duygularınızı bastırmayınız. 3. Gündeme ba ğ lı kalın. Başkalarının da böyle yapmasına yardımcı olun. 4. Anladı ğ ınız her şeyin açıklamasını yapın. 5. Etkin olarak katılın. Söyleyecek bir şeyiniz varsa söyleyin; size sorulmasını beklemeyin

35 6. Konuşmak isteyenleri dinleyin, konuşmaktan çekinenleri de yüreklendirin. 7. Herkesi dikkatle dinleyin. İ yi anlaşmalarına yardım etmek için etkin dinleme yapın. 8. Yaratıcı çözümler bulmaya çalışın. 9. Grubu bölecek alaya alma, şaka yapma gibi iletişim engellerinden kaçının. 10. Alınan kararları not edin. 11. Kendinize sürekli şu soruları sorun, a) Grubun gereksinimi nedir? b) Nasıl yardım edebilirim? c) Şu an bu sorunun çözülmesine ne gibi yardım edebilirim? d) Grubun daha etkili çalışmasına yardım edebilecek ne tür katkılarım olabilir?

36 Toplantı sonrası yapılması gerekenler 1. Kararları uygulayın. 2. Karaları ve çözümleri toplantıya katılmayanlara da aktarın. 3. Toplantıda yaşanan olayları ve bir üyeyi olumsuz bir biçimde etkileyecek konuşmaları gizli tutun. 4. Toplantıdan sonra alınan bir kararla ilgili olarak yakınmayın. E ğ er o konuda başka bir düşünceniz var ise bir sonraki toplantıda dile getirin.

37 TEŞEKKÜRLER Doğan UMUT Eğitim Yöneticisi www.sinifcilar.com