Doç.Dr.Eray YURTSEVEN KİMYASAL TEHLİKELER

... konulu sunumlar: "Doç.Dr.Eray YURTSEVEN KİMYASAL TEHLİKELER"— Sunum transkripti:

1 Doç.Dr.Eray YURTSEVEN KİMYASAL TEHLİKELER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYASAL TEHLİKELER Doç.Dr.Eray YURTSEVEN

2 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek kimyasal risk etmenleri: Tozlar: Sınıflandırılması (organik tozlar, inorganik tozlar) Mesleki maruziyet alanları Çalışan sağlığına etkileri Ortam ve biyolojik ölçüm metotları Erken tanı yöntemleri

3 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS Korunma yöntemleri Gaz, buhar ve dumanlar Kaynak çeşitleri ve gazları Solventler, asit ve bazlar, metaller ve tuzlar Pestisitler Çalışan sağlığına etkileri

4 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS), Risk (R) ve Güvenlik (S) tanımları, Önleme ve korunma yöntemleri Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü Kanserojen, mutojen ve toksik maddeler Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat

5 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS 1. Bu madde sağlığım için tehlikelimidir ? 2. Kendimi nasıl koruyabilirim ? 3. Acil durumlarda neleri yapmam gerekiyor ? 4. Bu soruların cevabını nereden bulabilirim “

6 Yeni kimyasallar her yerde
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS Yeni kimyasallar her yerde Yediğimiz gıdadan, Bakım ürünlerine, Böcek kovucularından, Halılara, Plastik oyuncaklara ve çok fazlasında…

7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS TV & Bilgisayar Kişisel Bakım/ Kozmetikler Mobilyalar Sıradan bir ev Kimyasal ev Otomobil Temizlik maddeleri Döşeme Mobilya Yerdöşem & Pestisitler esi

8 KİMYASAL MADDE Doğal halde bulunan veya Üretilen veya
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYASAL MADDE Doğal halde bulunan veya Üretilen veya Herhangi bir işlem sırasında veya Atık olarak ortaya çıkan veya Kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışım olarak tanımlanmıştır. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:4)

9 KİMYA SANAYİİ’NİN TASNİFİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYA SANAYİİ’NİN TASNİFİ ANA GRUPLAR -Organik ve inorganik kimyasal maddeler, -Plastikler, sentetik reçineler, elyaflar, -Farmostatik kimya maddeleri ve ilaçlar, -Temizleme, yıkama, parlatma maddeleri, parfümeri, -Boyalar, vernikler, laklar , emaye boyalar, -Zirai kimya maddeleri, -Çeşitli kimyasal müstahzarlar, -Petrol ürünleri,

10 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI Elektrokaplama, metal işleme, kimyasallar Aşındırıcı asitler, Kesme yağı, Asidik Çamur Bitkisel yağ, kimya sanayi Darphane, pil sanayi Boksit, gübreler Gübre, ağaç işleme Üretim ve formulasyon, atık izolesi Monomerler, vinil klorür, acrilonitril, Demir ve çelik, petrokimyasallar Asbestli çimento, izolasyon ve yapı sanayi Boya, kurşun batarya sanayi Siyanid atıkları Metal işleme atıkları Solventler Civa Atıkları Florid Arsenik Pestisitler Plastik, Fenol Asbest Kurşun

11 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS Her kimyasal madde Uygun yolla ve uygun dozda canlı organizmalara verildiğinde zararlı etki meydana getirme kapasitesine sahiptir. Bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe olması gereklidir. SONUÇTA meydana gelen etkinin şiddeti, organizmada etki yerine ulaşan madde miktarına bağlıdır.

12 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYA SANAYİNİN FAALİYET ALANI DOĞAL MADDELERİN KİMYASAL YAPISINI DEĞİŞTİREREK DİĞER ENDÜSTRİLERDE VEYA GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANILMAK ÜZERE YENİ MADDELER ÜRETMEKTİR

13 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYASALLAR KİMYASALLAR BÜTÜN KİMYASALLAR AYNI DERECEDE ZARARLI DEĞİLDİR KİMYASALLARIN ZARARLI ETKİLERİ KENDİ ÖZELLİKLERİ İLE SINIRLI DEĞİLDİR BİRDEN FAZLA ZARARLI ETKİYE SAHİP OLABİLİR AYNI YOLLA , AYNI ŞEKİLDE, AYNI SÜREDE ZARAR VERMEZLER KİMYASALLARIN ETKİLERİ KULLANIM VE SAKLAMA KOŞULLARINA BAĞLIDIR YAŞAM KALİTEMİZİ ARTIRIRLAR SAĞLIK VE GÜVENLİK İÇİN TEHLİKE KAYNAKLARI SAĞLIK KİMYA SANAYİNDE ÇALIŞANLAR BESLENME SANAYİNİN DİĞER ALANLARINDA ÇALIŞANLAR ÇEVRE

14 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS KİMYASALLAR TEHLİKELİ KİMYASALLAR ANİ, TEKRARLANAN VEYA UZUN SÜRELİ MARUZİYET SONUNDA SAĞLIĞA ZARARLI OLANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ NEDENİYLE ZARAR VERME RİSKİ OLANLAR ÇEVREYE ZARAR VERENLER

15 ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 170 NO’LU SÖZLEŞME KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 177 NO’LU TAVSİYE KARARI KİMYASALLARIN TAŞINMASI ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI TOKSİK ÖZELLİKLERİ PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME, TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ, ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA ÖZELLİKLERİ KANSOREJEN ETKİLERİ, TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ PATLAYICI MADDELER SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ PARLAYICI, PARLAYICI OLMAYAN VE ZEHİRLİ GAZLAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR OKSİDAN MADDELER, ORGANİK PEROKSİTLER ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN OLABİLECEK MADDELER RADYOAKTİF MADDELER AŞINDIRICI MADDELER DİĞER ZARARLI MADDELER KİMYASALLAR

16 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
AVRUPA BİRLİĞİ SINIFLANDIRMASI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ ZEHİRLİ AŞINDIRICI TAHRİŞ EDİCİ HASSASİYET OLUŞTURUCU KANSEROJEN ÜREME İÇİN TOKSİK MUTAJEN ÇEVREYE ZARAR VEREN KİMYASALLAR

17 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 14 İşyerlerinde meydana gelen kazaların çok düşük bir bölümü teknik hatalardan Büyük bir bölümü ise insan hatalarından kaynaklanmaktadır.

18 ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL KAZALAR•
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL KAZALAR• Kimya Deposu Yangın ve Patlamaları• İstanbul Tuzla LMA Fab. Reaktör Patlaması(Reçine üreten reakörün patlaması)• İstanbul Başakşehir Saf Kimya Yangını Gaziantep Allen Kimya Yangını Gebze Boya Fabrikası Yangını İst. Tuzla Kayalar Kimya Boya Fab. Yangını

19 YIL ŞEHİR ÜLKE NEDENİ TEHLİKELİ MADDE ÖLÜ YARALI TAHLİYE 1970 Osaka/
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ YIL ŞEHİR ÜLKE NEDENİ TEHLİKELİ MADDE ÖLÜ YARALI TAHLİYE 1970 Osaka/ Patlama Gaz 92 - Japonya 1972 Duque de Proses Gas (LPG) 39 51 Brazil/Caxias hatası 1974 Fixborough/ Siklohekzan 23 104 300 İngiltere 1976 Houston/ Trafik Amonyak 6 178 A.B.D. kazası 1978 LosAlfaque Propilen 216 200 İspanya 1979 Bremen/ Değirmen Flor 14 27 Almanya Mississaug Tren kazası Klor 25000 Kanada 1

20 İçme suyunda kontaminasyon Fenol 250
YIL ŞEHİR/ÜLKE NEDENİ 1982 Tacoo/ Venezuela Tank patlaması Fuel oil 153 20.000 40.000 1983 İstanbul/ Patlama 42 50 - Türkiye 1984 River Dee/UK İçme suyunda kontaminasyon Fenol 250 (2milyon maruziyet) San Juanico/ Gaz 452 4228 Meksika (LPG) 1989 Ufa/ Boru hattı-sızma Doğal 645 Rusya gaz 1992 Çorlu/ Metan 32 64 1993 Bangkok/ Tayland Oyuncak fabrikası yangın Plastik 240 547 2001 Tolouse, Fransa Gübre tesisi patlaması Amonyum nitrat 30 - 2500

21 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
KİMYASALLAR TEHLİKELİ KİMYASALLARIN RİSKLERİ SAĞLIK RİSKLERİ GÜVENLİK RİSKLERİ ÇEVRE İÇİN RİSKLER Meslek hastalıkları İş kazaları İş kazaları Yangın Parlama-patlama Ekosistemin dengesini bozma ÇEVRE İÇİN ZARARLI OLAN MADDELER ÇOK TOKSİK MADDE TOKSİK MADDE ZARARLI MADDE AŞINDIRICI MADDE TAHRİŞ EDİCİ MADDE ALERJİK MADDE KANSEROJEN MADDE MUTAJEN MADDE ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİRENLER

22 Bir kimyasalın risk değerlendirmesi başlıca 4 basamakta yapılır:
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Bir kimyasalın risk değerlendirmesi başlıca 4 basamakta yapılır: Toksisitenin değerlendirilmesi Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi Maruziyetin belirlenmesi Risk karekterizasyonu

23 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN SAĞLIK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLER

24 MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ YAŞ YENİ DOĞMUŞ ÇOCUKLARDA BAZI ENZİMLER HENÜZ OLUŞMADIĞI İÇİN BU TÜR ENZİMLERLE DETOKSİFİYE OLAN KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİSİ ARTAR. İLERİ YAŞLARDA DA BAĞIRSAK FAALİYETLERİ VE ABSORBSİYON YAVAŞLADIĞINDAN AĞIZ YOLUYLA ALINAN MADDELERİN ETKİSİ GECİKEBİLİR. GENELLİKLE YAŞLI KİMSELER İLAÇ VE TOKSİK MADDELERE KARŞI DAHA DAYANIKSIZDIRLAR.

25 MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ BESLENME YETERSİZ BİR ŞEKİLDE BESLENEN SIÇANLARIN DDT VE KAFEİNE DAHA DUYARLI OLDUKLARI GÖSTERİLMİŞTİR. AYRICA YÜKSEK PROTEİNLİ VE KARBONHİDRATLI BESİNLER KLİNİKTE TOKSİK MADDELERLE OLUŞAN KARACİĞER HARABİYETİNE KARŞI KULLANILMAKTADIR. YAĞ DOKUDA BİRİKEN BAZI KİMYASALLARDA YAĞLI BESLENME SONUCU VÜCUTTA DAHA FAZLA TUTULURLAR.

26 MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ CİNSİYET HAMİLE GENETİK FAKTÖRLER BAZI BİREYLERDE DOĞUŞTAN NEDENLERLE BAZI ENZİM SİSTEMLERİNDE EKSİKLİK VEYA DAHA YÜKSEK AKTİVİTE SÖZ KONUSUDUR. BU NEDENLE AYNI MADDEYE FARKLI CEVAPLAR VERİLİR. 21

27 KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI SOLUNUM ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM KİMYASALLAR İŞYERİ HAVASINDA TOZ, SİS, DUMAN, GAZ VE BUHAR. LİF ŞEKLİNDE DAĞILMIŞ OLABİLİR VE SOLUNABİLİR (ÇAPI 3 MİKRONDAN AZ UZUNLUĞU 5 MİKRONDAN FAZLA UZUNLUK, ÇAP, ORANI 3:1 DEN BÜYÜK LİFLER) SIVI KİMYASALLAR DERİ YOLU İLE ABSORBLANABİLİR AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA VEYA BUHAR ŞEKLİNDE BULUNAN MADDELERİ ABSORBE EDEBİLİR. ORTAM HAVASINDA BULUNAN TOZLARIN YUTULMASI, KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ ELLERİN TEMİZLENMEDEN YEMEK YENİLMESİ, SİGARA İÇİLMESİ YOLUYLA, YANLIŞLIKLA YUTMA YOLUYLA, GAZ, TOZ, BUHAR, DUMAN SIVI VEYA KATI MADDELERİN VÜCUDA GİRMESİDİR. 22

28 Kimyasalların vücuda giriş yolları
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Deri Kimyasalların vücuda giriş yolları Solunum yolu Sindirim kanalı

29 HEDEF ORGANLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ DERİ AKCİĞER
KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HEDEF ORGANLAR DERİ AKCİĞER MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ KAN DOLAŞIM SİSTEMİ KARACİĞER BÖBREK KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN LOKAL VEYA (KAN DOLAŞIMINA GEÇER VE BÖYLECE VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) SİSTEMİK ETKİLERE NEDEN OLABİLİRLER KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR. GENELLİKLE 1-2 ORGANI ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK TANIMLANIR

30 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun kurşun

31 KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ (Interactions) BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA BİR KİMYASAL MADDENİN ETKİSİ DİĞERİ TARAFINDAN ORTADAN KALDIRILABİLİR. (ANTİDOT-PANZEHİR) (n-Hegzan ile toluene) VÜCUDA ALINAN HER KİMYASAL BİRBİRİNDEN TAMAMEN BAĞIMSIZ FİZYOLOJİK ETKİDE BULUNABİLİR KİMYASALLAR AYNI ORGANDA AYNI YÖNDE VE AYNI ŞEKİLDE ETKİ EDEBİLİRLER. POTANSİYALİZASYON ADDİTİF ETKİ ORGANİZMAYA GİREN VE AYNI YÖNDE ETKİ GÖSTEREN 2 KİMYASAL MADDE TOPLU ETKİSİ BUNLARIN BİR BİRLERİNDEN AYRI İKEN GÖSTERDİKLERİ TOKSİKOLOJİK ETKİNİN TOPLAMINA EŞİTTİR (1+1=2) BİR KİMYASAL MADDE DİĞERİNİN ETKİSİNİ ARTTIRIR. BÖYLECE BİRİNCİ MADDE POTANSİYATÖR OLARAK ETKİ EDER VE TOPLAM ETKİDE HER İKİ KİMYASALIN KENDİ ETKİLERİNİN TOPLAMINDAN FAZLADIR (1+1=4) 26 BAZI DURUMLARDA BİR MADDE TEK BAŞINA ZARARA NEDEN OLMAZ, AMA BAŞKA BİR KİMYASAL MADDENİN TOKSİK ETKİSİNİ İNDÜKLEYEBİLİR (0+1=3)

32 SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR VE ZARARLARI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR VE ZARARLARI TAHRİŞ EDİCİLER DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) KANSEROJEN, MUTAJEN, ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER ÇOK TOKSİK, TOKSİK VE ZEHİRLİ MADDELER TAHRİŞ EDİCİLER AKUT ETKİLER KANSEROJENLER KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR MESLEK HASTALIKLARI MUTAJENLER ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER RENK DEĞİŞİMİNE VE LEKELERE NEDEN OLANLAR TERATOJENLER 27

33 ÇOK TOKSİK TOKSİK ZEHİRLİ KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
GAZLAR SIVILAR KATILAR ZEHİRLİ GAZLAR KARBON MONOKSİT FOSGEN AMONYAK HİDROJEN SÜLFÜR KLOR HALOJENLİ HİDROKARBONLAR vb. BOĞUCU GAZLAR KARBON DİOKSİT ÇÖZÜCÜLER, ORGANİK-İNORGANİK BİLEŞİKLER AMONYAK ORGANİK KURŞUN BİLEŞİKLERİ KARBON SÜLFÜR HİDROKARBONLAR vb. METALLER ARSENİK, BERİLYUM, KADMİYUM, KROM, MANGAN, NİKEL, KURŞUN CİVA vb. AMETALLER FOSFOR, ORGANİK VE İNORGANİK BİLEŞİKLER TOZLAR

34 TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR DUYARLILAŞTIRICILAR KARBON DİSÜLFİT, GÜÇLÜ TAHRİŞ EDİCİLER KROMATLAR, EPOKSİ REÇİNELER AKRİLİK REÇİNELER PETROL DAMITMA ÜRÜNLERİ KUVVETLİ ASİT VE BAZLAR H2SO4, HCl, NaOH TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) ZAYIF TAHRİŞ EDİCİLER RENK DEĞİŞİMİ VE LEKELERE NEDEN OLANLAR KRONİK TAHRİŞ ZAYIF ASİTLER ZAYIF ALKALİLER AĞIR METALLER GÜMÜŞ, CIVA, ARSENİK

35 SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ - İZLEME
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ - İZLEME ORTAMIN İZLENMESİ- ÖLÇÜMLER MARUZİYET SINIR DEĞERİ VERİLMİŞ KİMYASALLAR İÇİN ORTAM ÖLÇÜMLERİ YAPILIR ORTAM ÖLÇÜMÜ ZAMAN, YER KOŞULLAR

36 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI VE BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN MADDELER KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ YANGIN PARLAMA PATLAMA

37 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER FİZİKSEL HALLERİ YANMA NOKTALARI KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ PATLAMA LİMİTLERİ PARLAMA NOKTALARI KAYNAMA NOKTALARI

38 UYGUN KONTROL MEKANİZMALARINI KUR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ RİSKİ ÖNLEMEK TEHLİKELERİ BELİRLE RİSKİ DEĞERLENDİR UYGUN KONTROL MEKANİZMALARINI KUR

39 RİSK KONTROL ÖNLEMLERİNİN HİYERARŞİSİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ RİSK KONTROL ÖNLEMLERİNİN HİYERARŞİSİ ORTADAN KALDIRMAK TEHLİKESİZ VEYA DAHA AZ TEHLİKELİ OLANI KULLANMAK IZOLE ETMEK MÜHENDİSLİK ÖNLEMLERİ UYGULAMAK GÜVENLİ ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK (EĞİTİMİ DE İÇEREN) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANMAK

40 KİMYASAL HİJYEN PROGRAMI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİMYASAL HİJYEN PROGRAMI Ortaya çıkan sorunların bir daha oluşmaması için kaydedilmesinin sağlanması Sorunları ortadan kaldırmaya yönelik önlemler

41 TEHLİKENİN OLUŞMASI BULAŞMA YOLU ETKEN-KAYNAK KONAK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TEHLİKENİN OLUŞMASI BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava) ETKEN-KAYNAK KONAK (Duyarlılık)

42 KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ •Kaynakta, •Ortamda, •Kişiye yönelik, olmak üzere sırasıyla 3 aşamada değerlendirilmelidir.

43 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi – Benzen yerine toluen, benzin yerine gazyağı vs. gibi daha az zararlı madde kullanmak.

44 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler İşlemin Değiştirilmesi – Örneğin, işyeri ortamına bol miktarda boya ve tiner yayan tabanca boyası yerine havas tabanca tekniğini uygulamak veya durum uygunsa fırça kullanmak hem boyadan, tinerden ekonomi sağlayacak hem de ortam havası daha az kirlenmiş olacaktır.

45 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler İşlemin Kapalı Sisteme Alınması İşlemin Yer ve Süre Olarak Sınırlanması

46 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Islak (Sulu) Yöntemler Kullanılması – Özellikle tozun ortama karışmadan bastırılmasına yarayan bu yöntem maden işletmelerinde çok yararlı olmaktadır.

47 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması – Gaz, toz, buhar gibi maddelerin kaynağında, ortama yayılmadan çekilerek dışarı atılmasını sağlayan bu yöntem ne yazık ki, pek çok yerde yanlış uygulanmakta ve bazen yarar yerine zarar vermektedir.

48 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Sürekli Ortam Ölçümleri – Ortamda, sık sık sorun olan madde veya etkenler özel detektör tüpleri veya deteksiyon cihazları ile kontrol edilerek alınan önlemlerin yeterliliği denetlenmeli, gerekiyorsa yeni önlemler alınmalıdır.

49 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Yeterli Bakım Programı – Risklerin kaynağında önlenmesi için tesis edilen sistemlerin bakımlarının yapılması kimyasalların ortama yayılmasını önlemede etkili olacaktır.

50 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler İşyeri Düzeni – Düzensiz bir işyeri, iş verimini düşüreceği gibi iş kazaları olasılığını arttıracak ve iş gereği oluşan süprüntü vb. maddeler örneğin bulaşık üstüpüler, tozlar sağlığı olumsuz yönde etkileyebilece4k5 tir.

51 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler Genel Aspirasyon Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin soludukları hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.

52 Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava Sağlanması) – Tamamen kapalı iş ortamlarında bir yandan yerel aspirasyon ile zararlı maddeler dışarı atılırken gerekli olan temiz hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.

53 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Eğitim – Önlemlerin en etkili ve yararlısı, çalışanların, hangi tehlikelerle karşı karşıya olduğu, nasıl korunacağı, alınan önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanan işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimleridir.

54 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Kişisel Koruyucular – Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en son başvurulacak fakat gerektiğinde kesinlikle kullanılması zorunlu araçlardır. Bu araçlar ancak, hangi tehlikeye karşı ne kadar ve ne sürede koruduğu bilinci ile kullanılırsa yararlı olurlar.

55 KİŞİSEL ÖNLEMLER •Kaza durumunda duşlar ve göz yıkama üniteleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KİŞİSEL ÖNLEMLER •Kaza durumunda duşlar ve göz yıkama üniteleri –Saniyeler içerisinde ulaşılır mesafede olmalı

56 Kimyasal Risk Önlemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Yeterli Sağlık Kontrolü – Çalışan kişilerin işe giriş muayeneleri ve periyodik tıbbi kontrolleri sorunların erken tespit edilmesi ve gereken önlemlerin alınarak tedavilerinin yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı olmaktadır.

57 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
YÜKSEK PERFORMANS SIVI KROMATOGRAFİSİ HPLC) Ve İYON KROMATOGRAFİSİ(IC) İşyeri ortamındaki aldehitler, polinukleer aromatik hidrokarbonlar, tekstil boyaları, pestisitler, asitler vb. kimyasalların analizleri yapılabilmektedir. TARAYICI ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM) Asbest liflerinin sayımında kullanılan çok güçlü ve kesin sonuç veren bir mikroskoptur. KİŞİSEL ORNEKLEME CİHAZLARI Kişisel gaz ve toz örnekleyicileri İsçilerin maruz kaldığı kimyasal maddelerden ve tozlardan numune almak için kullanılırlar Gürültü ve titreşim ölçüm cihazları İşçilerin maruz kaldığı gurultu ve titreşim Düzeyini ölçmek için kullanılırlar. Termal konfor ölçüm cihazları İs yerinin termal özelliklerini ölçmek için kullanılırlar (Sıcaklık, nem, hava akım hızı).

58 Kimyasallara Maruz Kalmanın
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasallara Maruz Kalmanın Gözlenmesi Fabrika içi denetim ile gözetilmesi Doğrudan okuma yapabilen cihazlarla Numune toplama pompalarıyla Sensörler Renkli Tüpler Taşınabilir Gaz Kromotografları DETAM İş Sağlığı ve Güvenliği Numune Toplama Pompası

59 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

60 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
KKD’ler biraz rahatsız edici olmalarına rağmen gerekli olduğunda kullanılmaları gerekir. KKD’ler kullanım alanı için çok dikkatli seçilmeli ve kullanıcılar bu konuda eğitilmelidir.

61 Depolama Depolamada işaretlere dikkat edilmeli
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Depolama Depolamada işaretlere dikkat edilmeli Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalı Dökülmelere karşı önlem alınmalı Etkileşen kimyasallar yan yan konulmamalı

62 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Depolama Malzeme tanklarının etrafı taşma havuzu ile çevrilmeli ve dökülmelere karşı önlem alınmalıdır. Varil, bidon vb malzemeler kirlilik yaratmayacak şekilde depolanmalıdır. Kullanım alanlarında göz duşları ve malzeme güvenlik bilgi formları bulundurulmalıdır. Yanıcı kimyasallar diğerlerinden ayrı olarak güneşten etkilenmeyecek şekilde kapalı alanda depolanmalıdır. Dökülmelere karşı uygun nitelikte absorban malzemeler konulmalıdır. Kaplar Tanımlı olmalıdırlar