BBY 368 Bilimsel ve Teknik Bilgi Yönetimi 1. Fen Bilimleri Prof. Dr. Nazan Özenç Uçak.

... konulu sunumlar: "BBY 368 Bilimsel ve Teknik Bilgi Yönetimi 1. Fen Bilimleri Prof. Dr. Nazan Özenç Uçak."— Sunum transkripti:

1 BBY 368 Bilimsel ve Teknik Bilgi Yönetimi 1. Fen Bilimleri Prof. Dr. Nazan Özenç Uçak

2 OKUMA LİSTESİ Information seeking and communicating behavior of scientists and engineers. (1991). Ed. By Cynthia Steinke. London: The Haworth Press, (Bilkent: Q223 I49 1991). Pinelli, Thomas ve diğerleri. (1993). The Information seeking behavior of engineers, Encyclopedia of Library and Information Science. Vol.52, supp.15, N.Y.: Marcel Dekker, ss.167-201. Poland, Jean A.(1994), Information communication among scientists and engineers, Encyclopedia of Library and Information Science. Vol.53, supp.16, N.Y.: Marcel Dekker, ss.171-181. How To Find Chemical Information. (1998). Robert E. Maizell. New York: Wiley, Pinelli, T. E. (1991). The Information- Seeking Habits and Practices of Engineers, Science and Technology Libraries 11, 3, 5-25. Tenopir, C. and King, D. W.(2004). Communication Patterns of Engineers. IEEE.

3 Okuma Listesi Fidel, R. and Green, M. (2004).The many faces of accessibility: engineers’ perception of information sources. Information Processing and Management, 40, 563-581. Palmer, J. (1991). Scientists and information. Journal of Documentation, 47, 2, 105-129. Hertzum, M. and Pejtersen, A. M. (2000). The information seeking practices of engineers. Information Processing & Management, 36, 5, 761-778. Von Seggern, M. and Jourdain, J. M. (1996). Technical communications in engineering and science. Special Libraries, 87, 2, 98-119. Information Sources in Science and Technology. (Bilkent: Q224 P37 1986).

4 İşlenecek Konular Bilimsel ve teknik bilgi Bilimsel ve teknik alanda disiplinlerarası özellikler ve bilgi erişim, bilgi hizmetleri, sorunları ve çözüm önerileri disiplinlerarası alanlarda temel bilgi kaynakları Fen bilimleri: alan özellikleri, alt alanları, kullanıcıları, temel kaynakları, Web of Science, bilgi hizmetleri.

5 Biyoloji: alan özellikleri, kaynakları, Veri tabanları: BIOSIS, CAB Abstracts Botanik ve Zooloji: Biyolojiden ayrılan özellikleri, kaynakları Matematik ve İstatistik: alan özellikleri,kaynakları, dernekler, sınıflama şemaları, Veri tabanları: STMA-Z, MR

6 Mühendislik: alan özellikleri, mühendislikte bilgi, mühendislikte iletişim, bilgi kullanımı, temel kaynaklar ve servisler, Veri tabanları: IEEE, Engineering Vilage, COMPENDEX, INSPEC Sanayide bilgi: küçük ve büyük ölçekli sanayi kollarının bilgi ihtiyacı patent, hazırlanması, türleri, faydalı model, patentlere erişim standartlar, özellikleri, standartlara erişim teknik raporlar, özellikleri ve erişim markalar, telif hakları ve erişim

7 Kimya: alan özellikleri bilgi kullanımı, bilgi erişim, Chemical Abstracts, SciFinder, dernekler Fizik: alan özellikleri, bilgi kaynakları, Science Abstracts, INSPEC Değerlendirme

8 Sınav ve ödevler 1. Ara sınav: 16 Nisan 2015 2. Ödev: 30 Nisan - 14 Mayıs sunumlar

9 Bilimsel bilgi nedir? Fen ve sosyal bilimlerde bilimsel bilgi üretimi aynı mıdır? Bilimsel bilgiyi diğer bilgi türlerinden ayıran özellikler nelerdir? – Yöntem ve süreklilik

10 Bilimsel Bilginin Özellikleri Nelerdir? Özgünlük Doğruluk Devamlılık Güvenilirlik Etik kurallara uygunluk

11 Bilimsel iletişim Bilimsel araştırma sonuçlarının paylaşımı Bilimsel dergiler Bilimsel iletişimde basılı ve elektronik ortam Yayın sayısında artış

12 Bilimsel Bilgi Kaynakları Basılı Birincil İkincil Elektronik Birincil İkincil

13 Bilimsel Bilgiye Erişim Birincil Kitap Süreli yayın Gri yayın – Tez – Patent – Standart – Teknik rapor vb. İkincil Katalog Bibliyografya Indeks Abstrakts Veri tabanı Arama motoru

14 Bu sürecin aktörleri Bilimsel iletişim sürecinde rol alan aktörler. – araştırmacı / yazar – editör, – hakem, danışman – yayıncı, – kütüphaneci, – okuyucu Bilimsel iletişimin etik kurallar içinde gerçekleşmesi yazar başta olmak üzere bu rolleri üstlenen kişilerinde sorumluluğundadır

15 Bilim Dalları İnsan Bilimleri (Beşeri bilimler) Sosyal Bilimler Fen Bilimleri Teknik Bilimler

16 Bilim dalları arasında farklar Bilgi ihtiyacında farklılıklar Bilgi kaynaklarında farklılıklar Bilgi kanallarında farklılıklar Bilgi erişimde farklılıklar Bilgi kullanımında farklılıklar Bilgi üretiminde farklılıklar

17 Fen veTeknik Alanda Bilgi Erişim Disiplinlerin benzeşen ve ayrılan yönleri Branşlaşma, uzmanlaşma Disiplinler arası alan oluşturma

18 DİSİPLİNLERARASI ALANLAR ( FEN-TEKNİK ) Bilim ve teknoloji sürekli birbiriyle kesişen yeni alanlar oluşturmaktadır. Bu alanlar, koleksiyonları ve kullanıcıları kesişen alanların özelliklerini kendinde toplamaktadır. Örneğin, elektrik mühendisliği daha önceden olduğu gibi net ve kesin parametrelerle tanımlanamamakta, bilgisayar mühendisliği gibi bir alanla büyük ölçüde kesişmektedir.

19 Disiplinlerarası alanların özellikleri Bilimsel gelişmelere paralel olarak daha çok alanın kesişmesi; yeni uzmanlık alanlarının ortaya çıkması; bu alanlarda üretilen materyal sayısı ve türündeki fazlalık; fen ve teknik alanlarda uzmanlaşmanın artması; geleneksel bölünmenin giderek kaybolmasıdır.

20 Disiplinlerarası alanda bilgi hizmetlerinin tasarlanmasında karşılaşılan sorunlar Kullanıcı özellikleri beklentilerinin değişkenliği Koleksiyon oluşturmada görülen sıkıntılar Koleksiyon oluşumunun çok yönlü ele alınması zorunluluğu Yayınların izlenmesi ve sağlanmasında yaşanan sorunlar Sınıflama sistemiyle ilgili sorunlar. Kaynakların birden fazla alanla ilgili olması, göndermelerin çok yönlü düzenlenmesi gereği Elektronik koleksiyon oluşturma ve hizmetleri elektronik ortamda düzenleme gereği

21 Yapılması gerekenler bilgi ihtiyacının kişiye göre belirlenmesi, zamanla değişen ihtiyaç ve beklentilerin dikkate alınması, İhtiyaç duyulan bilginin belli bir formatla sınırlandırılamayacağı, ekip özelliklerinin ve çalışmalarının dikkate alınması, koleksiyon seçiminde ve sınıflama aşamasında daha esnek ve çok yönlü yaklaşımlarda bulunulması, konu başlıklarının geniş tutulması, erişimin kolaylaştırılması, içerikten erişim sağlanması elektronik kaynakların öneminin anlaşılması, zaman faktörünün ve güncel bilginin öneminin anlaşılması,

22 Disiplinlerarası alanların hizmet verirken Tam, doğru ve güncel bilgi sağlanması gerekir. Eski yayın kullanımı çok az, sık ayıklama yapılmalıdır. Süreli yayınlar ve el kitaplarına ağırlık verilmelidir. Bilgiye erişimde indeks, abstrakt ve veri tabanları bibliyografyalardan daha çok tercih edilmektedir. Yayın seçiminde; yayıncısına, kapsamına, amacına, çıkış aralığına, güncelliğine ve düzeyine dikkat edilmesi gerekir. Materyalin üretim hızının bibliyografik denetimin önünde olduğu ve aradaki sürenin kullanıcı için önemli olduğunun bilinmesi, yeni çıkan yayınların, değişikliklerin yakından izlemesi gerekir. Koleksiyon oluşturulurken ve yayınlar izlenirken ilgili tüm alanların (kesiştiği alanların) kapsanmasına özen gösterilmelidir.

23 Disiplinlerarası alanlarda belli başlı kaynaklar GENEL SEÇİM KAYNAKLARI 1.ARBA Guide to Subject Encyclopedias and Dictionaries. 2nd. Ed., Libraries Unlimited, ARBA’nın on yıllık yayını içinden seçilen 1000 den fazla kaynağı tanıtmaktadır. Daha çok konu sözlükleri ve konu ansiklopedilerine yer vermektedir. Üç bölümlük kaynağın bir bölümü fen ve teknik konulara ayrılmıştır. 2. Guide to Reference Books. 11. ed. ALA. 1907’den bu yana düzenli olarak basılmaktadır. Her alanda belli başlı danışma kaynaklarının tanıtıldığı eserde yaklaşık 16.000 giriş vardır. 3. ONLINE 100. Pemberton Press, 1995- En önemli 100 veri tabanı tanıtılıp değerlendirilmektedir. Bunların içinde fen ve teknik konularında olanlar yoğunluktadır. Her veri tabanının hangi taramalar için uygun, hangileri için uygun olmadığı belirtilmektedir. Online taramalar ve kullanıcıların bu alanda eğitimi için de uygundur. 4. Walford’s Guide to Reference Materials. vol:1 Science and Technology London, Library Association, Kaynakta konuyla ilgili 7.500 giriş tanıtılmaktadır. 5. Reference Sources in Science, Engineering, Medicine and Agriculture. Oryx Press, 1994- Yaklaşık 2000 eser tanıtılmakta ve değerlendirilmektedir. Bu dört alan için önemli kaynaklar yayıncı tarafından değerlendirilmiştir. Önemli bir seçim kaynağıdır.

24 Sürekli yayınlanan bibliyografyalar 1.ASLIB Book Guide: A Monthly List of Recommended Scientific and Technical Tools with Annotations. London, ASLIB, 1935  (aylık) Aylık olarak yayınlanan eserde konularına göre kaynaklar UDC ye göre düzenlenmiştir. Kaynaklar değerlendirilerek tanıtılmaktadır. 2. New Technical Books: A Selective List of Descriptive Annotations. N.Y. Public Library, 1915  (2 aylık) Kaynaklar DDC sistemine göre belli başlıklar altında tanıtılmaktadır. Ayrıca yıllık olarak yazar ve konu indeksi vardır. 3. Pure and Applied Science Books: 1876-1982. N.Y. Bowker, 220.000 den fazla başlığı kapsamaktadır. Ağırlıklı olarak fizik, biyoloji ve teknik konuları içine alır. 4. Scientific Revolution: An Annotated Bibliography. Locust Hill Press, 1996- Akademik ve profesyonel kullanıcılar için iyi bir seçim kaynağıdır. 5. SciTech Reference PLUS, Bowker. 550.000 den fazla bibliyografik kaydı içerir. Fen ve tekniğin yanısıra disiplinlerarası konularda da iyi bir seçim kaynağıdır. Büyük koleksiyonlar için uygundur.

25 Abstrakt ve indeksler 1. Current Contents. Philadelphia, ISI (Institute for Scientific Information) 1961  Fen ve teknik konularında çıkan dergilerin içindekiler listesidir. Fen, teknik ve sağlıkla ilgili olan bölümleri şunlardır: CC: Life Science CC: Physical, Chemical and Earth Sciences CC: Engineering, Technology and Applied Sciences CC: Agricultural Biology and Environmental Sciences.

26 2. Science Citation Index. (Web of Science) Philadelphia, 1961  Atıfların %85’i süreli yayınlardan alınmaktadır. Kalan kısım patentler, devlet yayınları ve raporları, kitaplar, tezler ve kişisel kayıtlardandır. Uluslararası fen, teknik konularında tüm disiplinleri içine alacak genişliktedir. Yapılan atıfların verilmesi en önemli özelliğidir. Online erişim için web of science 1999 yılından bu yana kullanılmaktadır 3. Conference Proceedings Citation Index (CPCI-S)--1990- Biyoloji, tarım, biyoteknoloji, kimya, bilgisayar, tıp, fizik ve mühendislik alanlarında yapılan proceedingsleri kapsar. 1990 bu yana hazırlanmaktadır. Haftalık olarak güncellenir. Web of Science’ dan taranabilir.

27 Ansiklopediler 1.Encyclopedia of Physical Science and Technology. Academic Press, 2. Mc Graw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. Mc Graw-Hill, 3. Mc Graw-Hill Multimedia Encyclopedia of Science and Technology. Mc Graw-Hill, 4. Mc Graw-Hill Yearbook of Science and Technology. Mc Graw- Hill, 5. Van Nostrand’s Scientific Encyclopedia. Van Nostrand Reinhold,

28 AccessScience (Encyclopedia of Science and Technology)

29 Sözlükler 1.Larousse Dictionary of Science and Technology. N.Y., Larousse,1995. 1236s. 5.000 giriş ve 500 resim vardır. Kullanımı kolay bir kaynaktır. 2. Mc Graw-Hill Dictionary of Scientific and Technical Terms. 5th. Ed. N.Y., Mc Graw-Hill, 1994. Tüm bilim ve teknik alanlarında 115.000 terimi kapsamaktadır. Daha çok elektronik, bilgisayar, fizik ve kimya ağırlıklıdır. Her edisyonu yeni sözcük ve tanımlarla zenginleştirilmektedir. 3. The Facts on File Dictionary of Science.

30

31 El kitapları 1. CRC Handbook of Chemistry and Physics. Chemical Rubber, 1913- Fizik ve kimya konusundaki çok sayıda veriyi tablolar halinde sunan değerli bir kaynaktır. Elementler, atomik ağırlıklar, organik bileşikler ele alınmaktadır. Profesyonel kullanıma uygun olan kaynak yıllık olarak çıkmaktadır. Son sayısı tercih edilmelidir. 2. Handbooks and Tables in Science and Technology. 3rd. Ed. Orxy Press, 1994- Başlangıç çalışmaları için yararlı bir kaynaktır. 3.600 giriş olan kaynakta bilgiler özetlenerek verilmiştir. Son edisyonu tercih edilmelidir. 3. New York Public Library Science Desk Reference. N.Y., Simon& Schuster, 1995- Ready reference sorularını cevaplamada yararlı bir kaynaktır. 10 disiplin altında işlenen konular grafik, tablo ve resimlerle desteklenmiştir. Akademik, halk ve okul kütüphaneleri için uygundur.

32 CRC Handbook

33 Seriler 1.Directory of Published Proceedings, Series SEMT (Science- Engineering-Medicine-Technology). N.Y., InterDok, 1965- Basılı bildiri, kongre, konferans, seminer ve toplantı metinlerini yıllık olarak ve düzenli duyuran bir kaynaktır. Çok çeşitli erişim noktalarının olması kullanımını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca konuya ve sponsorlara göre indeksleri vardır. InterDok’un http://www.interdok.com sayfasından elektronik ortamda erişimi vardır.http://www.interdok.com 2. Proceedings in Print. Arlington, 1964- Fen, teknik ve tıp alanlarında düzenlenen proceedingleri duyurmaktadır. Yıl sonunda toplu indeks veren kaynak, bildirilere yapılan atıfları da vermektedir.

34 Rehberler 1. Information Industry Directory. Detroit, Gale, 1985- Fen ve teknik konularında var olan bilgi merkez ve sistemlerini tanıtmaktadır. 2. European Research and Development Database on CD-ROM. N.J., Bowker, 1997- 39 ülkedeki 20.000 den fazla araştırma merkezi ve 100.000 den fazla araştırmacıyı kapsamaktadır. 3. World Guide to Scientific Associations and Learned Societies. 6th. Ed., N.Y., K.G. Saur, 1994- 150 ülkeden fen ve teknik alanlarında 22.000 ulusal, uluslararası, bölgesel kurum ve kurumlara ait 12.000 den fazla süreli yayın tanıtılmaktadır. Konuya, kurumlara, etkinliklere ve ülkelere göre düzenlenmiş indeksleri ile erişim kolaydır.

35 Biyografiler 1. American Men and Women of Science. 9th. Ed. N.J., Bowker. 191 konuda 120.000 bilim adamı tanıtılmaktadır. 2. Biographical Dictionary of Scientists. N.Y., Oxford Un., 3. Biographical Encyclopedia of Scientists. Philadelphia, Institute of Physics, 4. Dictionary of Scientific Biography. N.Y., Scribner’s. Eski Yunan’dan bugüne geniş bir kapsamı vardır. 5. Notable Twentieth-Century Scientists. Detroit, Gale, Tüm dünyadan 1300 çağdaş bilim adamını tanıtmaktadır. 6. Who’s Who in European Research and Development N.J., Bowker-Saur. 7. Who’s Who in Technology. 7th. Ed., Detroit, Gale.. 25.000 bilim adamı ve mühendisi kapsar. Kişilerin yanısıra, istihdam bilgisi, ödüller ve özel başarılara da yer vermektedir.

36 Tezler 1. Dissertation Abstracts International B: The Science and Engineering. University Microfilms International, 1969  Kaynağın anahtar sözcüklerden başlık ve yazardan erişim olanağı vardır. 2. Masters Abstracts International. UMI, 1986  Seçilmiş üniversitelerden mastır dereceli tezleri tanıtmaktadır. Toplu yazar ve konu indeksleri vardır. 3. Masters Theses in the Pure and Applied Sciences Accepted by Colleges and Universities of the United States. Purdue Un., 1955  250 Amerikan üniversitesinde yapılan mastır tezlerini kapsamaktadır. Belli disiplinler altında yazar adına göre düzenlenmiştir. 4. YÖK Tez Merkezi Türk üniversitelerinde yapılan tezlere erişim amacıyla kullanılabilir.

37 Toplantılar 1.Forthcoming International Scientific and Technical Conference. Yapılacak toplantıları tarih, yer, başlık ve adresleriyle duyurmaktadır. Konuya, yere, kuruma göre düzenlenmiş indeksleri vardır. Emerald’ dan elektronik ortamda erişim sağlanabilir. 2. The Meetings Index. N.Y., InterDok. 3. Scientific Meetings. CA., Scientific Meetings Pub. Fen, teknik, sağlık, mühendislik alanlarında ulusal ve uluslararası toplantıları duyurur. Geniş kapsamlıdır.

38 Patentler ve Telif Hakları 1. Central Patents Index – CPI -. London, Derwent, 1970- Dünya çapında 24 ülkeden düzenli olarak patent bilgisi sağlamaktadır. Haftalık olan kaynağa ortalama 12.000 yeni kayıt girişi yapılmaktadır. Bu kayıtlar genel konular, elektrik, mekanik ve kimya olmak üzere dört ayrı bölüm altında toplanmaktadır. Her birinin 6 erişim indeksi vardır. 2. Indeks of Patents Issued. Washington, Government Printing Office, 1920- Amerikan ağırlıklı bir kaynaktır. 3. Copyrigth Handbook. Ed. N.Y., Bowker. 4. Index of Trademarks Issued. Washington, US Patent and Trademark Office, GPO, 1927- Patent Ofisine kayıtlı markaları tanıtan değerli bir kaynaktır.

39 İnternet erişim kaynakları 1.Directory of Electronic Journals, Newsletters, and Academic Discussion Lists. Washington, Associaton of Research Libraries. 2. Essential Internet Information Guide. N.Y., Mc Graw-Hill. 3. Internet Directory. N.Y., Random House. 4. World Databases in Biosciences and Pharmacology. N.J., Bowker-Saur (Özel koleksiyonlar için uygundur).