DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN DURUMU

... konulu sunumlar: "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN DURUMU"— Sunum transkripti:

1 DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN DURUMU
Hazırlayan : Duygu SERT ISPARTA, 2015

2 Kooperatifleşmeye genel bakış
Tarım işletmelerinin çoğunluğunun küçük işletmelerden oluştuğu Türkiye’de bu işletmelerin ekonomik ve sosyal yönlerden kalkındırılmasını sağlamak için en önemli araçların başında tarım kooperatifleri gelmektedir. Küçük işletmelerin kooperatif şeklinde örgütlenmesiyle ; 1- Her türlü bilgi ve deneyim alışverişinin sağlanması, 2- İletişim ve etkileşim yoluyla yenilik ve gelişmelerin izlenmesi, 3- Girdilerin daha ucuza ve zamanında temin edilmesi, 4- Piyasada daha etkin duruma gelmesi, 5- Sesini yükseltebilmesi, 6- Kamuoyu ve baskı ortamı oluşturması sağlanabilir.

3 Kooperatifleşmeye genel bakış
Üretici örgütleri ,kırsal kalkınma ve üreticilerin kendi girişimlerini gerçekleştirmek için önemli bir gündem kaynağı idi. Fakat kırsalın sorunları bu paradigma ile çözülememiştir. Bunda özellikle kırsal yoksulluk belirleyici olmaktadır. Kooperatiflere kalkınma konusundaki kolaylaştırıcı ve canlandırıcı bakış açısı sık sık tartışılmakla birlikte, gelişmeler kooperatiflerin küçük ve orta ölçekli işletmeler için hala en uygun yapılanmalar olduğunu ortaya koymuştur. Kooperatifler; kriz dönemlerinde yaşayabilmekte, çevrenin olumsuz yönde hızlı değişmesine ve dönüşmesine direnç göstermektedir. Ortak sorunlar için çözüm bulma noktasında güç birliği oluşturmaktadırlar (Gülçubuk, 1997; Gülçubuk, 2007).

4 DÜNYADA SEKTÖRLERE GÖRE KOOPERATİFLERİN DURUMU
Çizelge 1: Dünyada sektörlere göre koop.sayısı , üye sayısı, çalışan sayısı ,gelir durumu Sektör Koop .Sayısı Üye sayısı Çalışan sayısı Yıllık Brüt Gelir % Yıllık Brüt Gelir Bankacılık/Kredi Birlikleri 5,65 Sigortacılık 3.644 41,16 Tarım 11,40 Elektrik/Su 1.714 94.882 1,42 Bakkaliye/Tüketim 81.437 5,22 İşgören Sağlama 84.799 4,21 Konut 15.247 0,70 Sağlık 1.700 0,14 Eğitim/Sosyal Hizmetler 87.998 0,42 Satın Alma/Pazarlama 41.865 24,86 Diğer/Tanımsız 4,83 Toplam 100 Kaynak:Measuring the Size and Scope of the Cooperative Economy: Results of the 2014 Global Census on Co-operatives

5 Kooperatifleşmeye dünyadan vurgular
Birleşmiş Milletler, kooperatiflerin sosyal gelişmedeki rolünü , özellikle de yoksulluk azaltıcı, istihdam geliştirici ve sosyal bütünleşmeyi sağlayıcı rolünü desteklemek amacıyla 2012 yılını Uluslararası Dünya Kooperatifler Yılı ilan etmiştir(Anonim, 2011). Dünya , ekonomilerinde kooperatif işletmelerin yer aldığı  96 ülkede, kooperatif üye sayısı 1 milyara ulaşmıştır. Dünyadaki en büyük 300 kooperatifin yıllık iş hacmi 1,6 trilyon ABD doları civarında olup dünyanın 9. büyük ekonomisine (İspanya) eşdeğer bir iş  hacmine sahiptirler. Bu kooperatiflerin % 99’u ekonominin 7 ana sektöründe yoğunlaşmışlardır. Bunlar : Tarım-gıda/ormancılık (% 29), Finans kurumları ( % 26), Tüketim/ perakende satış (% 22), Sigorta (% 17), Emek/Sanayi Kooperatifleri (% 2), sağlık kooperatifleri (% 2), kamu hizmetleri (% 1) ve diğerleri (% 1). (Anonim, 2012a)

6 Kooperatifleşmeye dünyadan vurgular
Kooperatif üye sayısının ülke nüfuslarına oranı bakımından ilginç ülkeler bulunmaktadır. Kooperatife katılım oranı olarak bilinen ve ülkelere göre kooperatifçiliğin gelişme düzeyi göstergesi kabul edilen bu oran bazı ülkelerde şöyledir: İrlanda % 70, Finlandiya %60, Avusturya % 58 ve Singapur %50, Türkiye’de bu oran % 10 civarındadır. Dünyadaki kooperatif finans kurumlarının toplam aktif miktarı 25 trilyon Dolar civarındadır. Kooperatif  bankalar, dünyadaki banka şubelerinin % 23’ünü temsil etmekte, 870 milyon üye/müşteriye bankacılık hizmeti sunmakta ve küresel düzeyde 2. bankacılık ağına sahip bulunmaktadırlar. Ticari banka şubelerinin %26’sı kırsal bölgelerde iken kooperatif bankaların şubelerinin % 45’i kırsal alanlardadır.

7 Kooperatifleşmeye dünyadan vurgular
Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA), BM ve diğer benzeri evrensel kuruluşların araştırmaları; dünyada en çok kooperatif örgütü ile öne çıkan ilk beş ülkenin ABD, Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya olduğunu gösteriyor. Dünyada kooperatiflerin ilk sırasında "Japon Tarımsal Kooperatifler Ulusal Federasyonu (Zen-Noh)" geliyor. Yıllık toplam cirosu 47 milyar dolar.Varlıklar toplamının ise 400 milyar dolar olduğu belirtilmektedir. Fransa'nın en büyük bankası bir kooperatif örgütlenmesidir. Ortak sayısı 21 milyon, Şube sayısı ise 9 bindir. Credit Agricole Grup, Fransa'da bireysel bankacılık pazarının yüzde 24'ünü kontrol ediyor. Yıllık cirosunun 30 milyar doları aştığı vurgulanıyor. Varlıklar toplamı ise 1 trilyon 385 milyon dolar.

8 KOOPERATİFLEŞME DE AVRUPANIN DURUMU
Avrupa’da 37 ülkede (Türkiye dahil) 160 bin kooperatifin  123 milyon üyesi bulunmaktadır. Bu kooperatifler 5,4 milyon insana iş sağlamaktadırlar (2010).  Kooperatif sayısı bakımından ilk üç ülke İtalya (41 552), İspanya (24 276) , Fransa (21000)’dır. Fransa, 23 milyondan fazla üyesi ile Avrupa’nın lider figürünü oluşturmaktadır. Onu Almanya (20,5 milyon) ve İtalya (13,1 milyon) izlemektedir.  Bu üç ülke, ayni zamanda, kooperatif sektöründe yarattıkları istihdam bakımından da farklılık göstermektedirler.  İtalya’da bir milyondan fazla, Fransa’da bir milyona yakın ve Almanya’da 830 bin civarında insan kooperatifler tarafından istihdam edilmektedirler. Avrupa’daki ortakların ve kooperatif çalışanların yarısından fazlası Fransa, Almanya ve İtalya’da bulunmaktadır. Kooperatiflerin amiral gemisi sektörleri endüstriyel hizmetler (% 41) ve tarım (% 33)’dır.  Kooperatif faaliyetlerinin doğası gereği, üyelerinin daha çok olduğu sektörler bankacılık (% 54) ve tüketim (% 25) sektörleridir. Çalışan işçiler, daha çok sanayi ve hizmet sektörlerindedir, onları tarım ve bankacılık sektörleri izlemektedir.

9 KOOPERATİFLEŞMENİN ÖNEMİNİ GÖSTEREN DÜNYADAN ÖRNEKLER :
Kooperatiflerin milli ekonomilere katkısı önemini korumaktadır. Tarımsal kooperatiflerin gayri safi milli hâsıladan 2009 yılında Brezilya’da %40, Kenya’da %45, İran'da %6 pay almışlardır. Aynı yılda kooperatifler Finlandiya’da et üretiminin %74’ünü, süt üretiminin %96’sını sağlamıştır. Fransa’da kooperatifler bankası kredilerin %60’ını sağlamakta, Polonya’da ise sütün %75’i kooperatifler tarafından pazarlanmaktadır (Anonim, 2012a). Nijerya’da yoksulluğun azaltılmasına dönük birçok programın uygulanması ve sorunun giderilememesi üzerine kooperatif kurumları ortaya çıkmış ve ülkede hızlıca yaygınlaşmıştır. Ülkede kamu kurumları da dahil olmak üzere kooperatiflerin olmadığı bir ekonomik aktivite yok gibidir (Shekari, 2012). Yeşil kooperatiflerde kadın girişimini teşvik etmenin ve güçlendirmenin sürdürülebilir kırsal kalkınmayı kuvvetlendirmek ve yoksulluğu azaltmak için önemli bir yaklaşım olduğu kabul edilmektedir. Kadınlar gelir yaratıcı faaliyetlerde, istihdam geliştirmede ve yaşam kalitesini yükseltmede öncü bir rol üslenebilirler(Sanyang ve Huang, 2008). Afrika’da tarımsal kooperatifler modern pazarlar geliştirme yoluyla uzak sayılabilecek kırsal alanları değişim ekonomisine katmayı başarabilmişlerdir. Bu sayede kooperatifler elleme-boşaltma, taşıma gibi, aracılar tarafından toplanan transfer masraflarını da ortadan kaldırmış olmaktadırlar (Holloway vd, 1999).

10 KOOPERATİFLEŞMENİN ÖNEMİNİ GÖSTEREN DÜNYADAN ÖRNEKLER :
Yeni jenerasyon kooperatifler kooperatifçiliğe başka bir yaklaşım getirmişlerdir. Geleneksel kooperatifler ürüne odaklanmaktadırlar. Yeni jenerasyon kooperatifler ise gıda işleme faaliyetlerine de katılarak ürünlerinden büyük oranda katma değer yaratabilmektedirler. Bu buğday yerine pasta satmak anlamında gelmektedir ki ortaklara yeni pazarlama fırsatları doğurmaktadır (TCCD, 2007). Kooperatifler artan bir oranda ticarileşme ve tarımsal gelişme için bir mekanizma /kurumlar olarak görülmektedir. Etiyopya pazarlama kooperatifleri ortak olmayanların da kooperatif aktivitelerinin yan etkilerinden pozitif yararlanmaktadırlar. Kooperatifler sadece ekonomik dayanışmanın kurumları değil, aynı zamanda doğrudan pazarlama ya da adil ticaret gibi ekonomide alternatif faaliyetlerde de bulunmaktadırlar.

11 Türkiye’de sektörlere göre kooperatif türleri ve ortak sayılarının dağılımı
Çizelge 2:Türkiye’de sektörlere göre kooperatif ve ortak sayılarının durumu Kooperatif Türleri Kooperatif Sayıları Ortak Sayıları Konut-Yapı 44.910 Tarımsal Kalkınma 7.534 Taşıma 6.491 Tüketim 2.617 Sulama 2.381 Tarım Kredi 1.625 Üretim Pazarlama 428 18.845 Tarım Satış 304 Yaş Sebze-Meyve 37 3.142 Pancar Ekicileri 31 Diğer 6.205 Toplam 72.563 Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2014

12 Türkiye’de tarımsal amaçlı kooperatiflerin sayıları
Çizelge 3: Türkiye’de tarımsal amaçlı kooperatif , ortak , birlik sayıları Kooperatif Çeşitleri Kooperatif Sayısı Ortak Sayısı Birlik Sayısı Tarımsal Kalkınma 8.173 82 Sulama 2.497 13 Tarım Kredi 1.767 16 Su Ürünleri 522 29.972 14 Pancar Ekicileri 31 1 Toplam 12.990 126 Kaynak: Anonim, 2012

13 Türkiye’de kooperatiflerin ve ortakların bölge bazında (%) dağılımı :
Çizelge 4: Türkiye’de kooperatiflerin ve ortakların bölgelere göre oransal durumu Bölge Adı Kooperatif oranı (%) Ortak oranı(%) Marmara 26,8 22,2 İç Anadolu 23,1 21,7 Ege 13,8 16,9 Akdeniz 13,4 11,7 Karadeniz 10,1 16,8 Doğu Anadolu 7,6 7 Güneydoğu Anadolu 5,2 3,7 Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2014 İl bazında en fazla kooperatif ortak sayısı ; İstanbul : , Ankara : İzmir : İl bazında en az kooperatif sayısı; Hakkari : Tunceli : Siirt :

14 Türkiye’de ki kooperatiflerin durumu
Pazarlama kooperatifleri iki sebepten dolayı aracı kuruluşların masraflarını etkin bir şekilde azaltmak amacıyla geliştirilmişlerdir: 1-Kooperatifler ortaklarıyla daha kolay iletişim kurarlar. 2- Çok sayıda ortak ve büyük çaplı üretimden dolayı üreticilerin bilgiye ulaşımı ve piyasa gücünü arttırmalıdırlar. Birchall (2003)’e göre gelişmekte olan ülkelerde tarımsal kooperatiflerin yoksulluk azaltıcı yaklaşımları fazla değildir. Bu, kooperatif modelinden değil, içsel ve dışsal kısıtlardan kaynaklanmaktadır. Kısıtlar, kooperatiflerin devletten bağımsız olmamaları, pazara ulaşımda yetersizlik, erkeklerin karar alıcı, kadınların tarımsal üretici olması, işbirliği kültürünün zayıf olması, kaynak yetersizliği ve kötü yönetimdir. Bu sınırlılıklar ortadan kaldırıldığı ve kooperatiflerin büyümeleri için uygun bir ortam oluşturulduğu zaman kooperatiflerin yaşama süreleri daha da artacaktır.

15 Türkiye’de kooperatifçiliğin durumu
Lemeilleur vd, (2007), Türkiye yaş meyve ve sebze üreticileri kooperatiflerine dönük yaptıkları bir araştırmada , komisyoncuların hala daha baskın bir rol oynadıklarını belirlemişlerdir. Yaş meyve sebze üreticilerinin sadece %1’i köy bazında geleneksel kooperatif yapısında organize olmuşlardır. 120 kooperatif yaş meyve sebze üretiminde aktif olmasına rağmen sadece %20’si hal yasası muafiyetinden yararlanmaktadırlar. Böylece komisyoncuyu aşmakta ve komisyon ödememekteler. Söz konusu bu 120 kooperatifin büyük çoğunluğu hala komisyoncular aracılığıyla ürün pazarlamaktadırlar. Aslında kooperatifler sadece girdi alımında pazarlık gücü oluşturmayı amaçlamakta ve ürünlerini bölge tüccarlarına pazarlamak istememektedirler. Kooperatiflerin rolü, ürünü küçük parsellerden toplamak, belki paketlemek ve belli bir miktar büyüklüğe erişince komisyoncuya satmaktır. Bu tür kooperatifler hal pazarlarından uzak bölgelerde kurulmuşlardır. Hal yasasına karşı başarısızlığın iki sebebi vardır. Bunlardan birincisi; kooperatiflerin çoğunun sertifika için yeteri sayıda (50) ortağı olmamasıdır. ikincisi ise, birçok kooperatifin üretimi satış sorumlusunun ücretini ödeyemeyecek kadar düşüktür.

16 Türkiye’de kooperatifçiliğin durumu
Sulama Kooperatifleri yeraltı sulamalarında yaklaşık %81 paya sahiptir. Su Ürünleri Kooperatiflerinin sektördeki payı ancak %5 civarındadır. Pancar Ekicileri Kooperatifleri (PANKOBİRLİK) ülke şeker üretiminin yaklaşık %42’sini gerçekleştirmektedirler. Tarım Kredi Kooperatifleri tarımsal kredi alanında payları 2007 yılı rakamlarına göre yaklaşık %12’dir (Anonim, 2012b). Süt sektöründe 1163 Sayılı Kanun kapsamında kurulmuş, 750 tarımsal kalkınma kooperatifi mevcut olup, toplam üyesi bulunmaktadır. Kooperatifler, çiftliklerden ya da toplama merkezlerinden alınan sütün bir merkezde toplanmasını sağlayarak sütün depolanması, soğutulması, laboratuvar analizlerinin yapılması ve daha sonra büyük şirketlere satılmasını amaçlamaktadır. Ayrıca, yem hazırlama donanımı gibi girdiler de sağlamaktadırlar (TKB, 2006). Kamu, 1163 Sayılı Kanun kapsamında kurulmuş kooperatiflere yatırım ve işletme kredisi sağlamaktadır. Son 20 yılda 2550 kooperatif bu kapsamda kredi desteğinden yararlanmıştır. Bu kooperatiflerden sürdürülebilir başarılı örnekler sayıca azdır. Kooperatiflerin, devlete dayanmaksızın hizmet üretme ve istihdam yaratma potansiyeli yüksek gözükmemektedir (GTHB, 2011).

17 TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN DURUMU
Ülkemizde tarım kredi kooperatiflerinin çok köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Bugüne kadar T.C. Ziraat Bankasının tamamlayıcı bir unsuru olarak faaliyetlerini sürdürmeye çalışan bu kooperatifler günümüzde 2500 birim kooperatif ve 16 bölge birliği ve birçok iştiraki ile dev bir kurum görünümündedir. Bu kooperatiflerin çatısı altında 1.5 milyondan fazla çiftçi ailesi kooperatif ortağı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir (Yercan, 2002). 2011 yılı itibariyle tarım satış kooperatifleri mevcut 17 birlikten 14’ü (Tariş,Trakyabirlik , Marmarabirlik , Fiskobirlik, Çukobirlik, Antbirlik, Karadenizbirlik, Güneydoğubirlik, Kozabirlik, Gülbirlik, Tiftikbirlik) aktif olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Gapbirlik, Kayısıbirlik ve Taskobirlik ise, yürürlükte olmalarına rağmen finansman sıkıntısı nedeniyle ürün alımı gerçekleştirememekte ve dolayısıyla faaliyetlerini devam ettirememektedirler. Doğu Anadolu Bölgesinin bir kısmı dışında, Türkiye’nin tamamına yakınında (57 ilde) tarım satış kooperatifleri bulunmaktadır. Bu kooperatifler; pamuk, yağlı tohumlar, kuru incir, kuru üzüm, zeytin, zeytinyağı, narenciye, fındık, Antep fıstığı, baklagiller, ipek kozası, gül yağı, tiftik gibi ürünlerde faaliyet göstermektedir (Anonim 2012a). Ürün bazında ise kooperatifçilik, daha çok bozulmayan ve dış satımı kolay ürünlerde ilerlemiştir. Hububat, et, canlı hayvan gibi alanlarda ise tarım satış kooperatifçiliği henüz hiç gelişmemiştir.

18 Türkiye'de KOOPERATİFLERİN DURUMU
Birliklerin yurt dışı ürün satışlarında pazar payları incelendiğinde , bazı Birliklerin faaliyet alanına giren ürünlerde ithalata bağımlı olunması (yağlı tohum ve pamuk işleyen birliklerde), bazı Birliklerde ürün teknoloji altyapısının yetersizliği ve ürünlerinin dünya piyasalarında tercih edilen kalitede olmayışı (Tiftikbirlik ve Kozabirlik) ve genelde dış pazarda rekabet güçlerinin zayıflığı, Birliklerin yurt dışı pazar paylarının düşük olmasına neden olmaktadır. Dış piyasada en büyük pazar payına sahip birliklerin (Marmarabirlik, Tariş Zeytin Birliği, Tariş İncir Birliği, Gülbirlik) pazarlama araçlarının tümünden (reklam vb) etkin şekilde yararlanan ve kurumsal altyapısı sağlam olan birlikler olduğu dikkat çekmektedir. Küresel rekabet açısından pazarlama olanaklarını genişletmek ve pazarda farklılık yaratılması, Türkiye’ye özgü değerlerin kullanılması önem taşımaktadır. Bu açıdan yeşil pazarlama, geleneksel ürünlerin, organik ürün potansiyelinin geliştirilmesi, Coğrafi işaret (Cİ), e-ticaretin yaygınlaşması öngörülmektedir(Albayrak vd., 2010). Pazarda kalıcılık açısından TSKB’ nin de bu alanlarda kendilerini geliştirmeleri önemlidir. Pazara yönelik bir üretimde, özel sektörün araçlarını bilmek ve uygulamak kooperatifler için gereklidir.

19 Türkiye’de kooperatifte rekabeti etkileyen etmenler:
Geleneksel ürünlerin, bölge kalkınmasında ürünleri taklitlerine karşı koruma, gerek yerel gerekse ulusal düzeyde ürünün bilinirliğini artırma, tüketicinin bölgesel gıdalara artan ilgi avantajını fırsata çevirme ve ürün üzerinden prim elde etme fırsatı üzerine etkileri de bulunmaktadır (Albayrak vd., 2010). Türkiye’de sanayi ve piyasa tecrübesine sahip tarım satış kooperatifleri birlikleri, özellikli yöresel ürünlerimizi uluslar arası düzeyde Cİ’ lerle tescil ettirmek suretiyle, markalarının tutundurulması, birliğin öneminin tanınması ve güvenin artmasının yanı sıra büyük bir pazarlama üstünlüğü de sağlayacaklardır. Bunun sonucunda tarım satış kooperatiflerinin ve ortağı olan üreticilerin gelirleri önemli ölçüde iyileşecektir (Ertan, 2010).

20 Türkiye’de kooperatifte rekabeti etkileyen etmenler:
Türkiye’de son yıllarda e-ticaretin kullanımı ve desteklenmesinde artışlar söz konusudur. Ancak, tarım ve gıda ürünleri üreten ve satan firmaların, tarımın geleneksel yapısından kaynaklanan engeller nedeniyle e-ticaretten yeterince yararlanamadıkları bilinmektedir. Tarımsal ürünlerin pazarlanmasında büyük pay alan Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri sadece tanıtım amaçlı ya da hem tanıtım hem satış amaçlı olarak e-ticaretten yararlanmaktadır. Ancak, ürün satışı amacıyla e-ticaret kullanan birliklerin satışlarında e-ticaretin payı (%1-2) oldukça düşüktür. Türkiye’de birlik ürünleri, direkt birlik tarafından ya da özel firmalar veya kurmuş oldukları şirketler yoluyla pazarlanmaktadır. 4572 sayılı Kanun ile tarım satış kooperatiflerine getirilen şirket kurma serbestliği sayesinde, TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği tarafından kurulan Zeytin A.Ş. TARİŞ ürünlerinin pazarlanmasında, Gülbirliğin kurmuş olduğu kozmetik şirketi (Rosense) ise Gül birlik ürünlerinin kozmetik sanayinde değerlendirilmesinde ve pazarlanmasında oldukça büyük katkılar sağlamıştır. Tariş birliklerinin ortak hisseleriyle kurmuş oldukları pazarlama şirketi Tariş AYMA İç ve Dış Ticaret A.Ş. birlik ürünlerini dağıtım kanallarına ulaştırmaktadır. Bu birlikler şirketin kurulmasının ardından, üretim odaklılıktan, satış ve pazarlama odaklı bir yapıya geçmiş ve kullanılan pazarlama araçları daha da artırılarak tüm pazarlama enstrümanları ile pazarlamaya odaklanmışlardır.

21 Türkiye’de coğrafi işaret ve kooperatif
Coğrafi işaret tescili alan tek Tarım Satış Kooperatifi , Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği’dir. Birlik, ürün farklılaştırma ve çeşitlendirme faaliyetlerine büyük önem vermiş ve ürünlerinin kalite ve homojenlik yapısını göstermek amacıyla “ Güney Ege zeytinyağları” ve “Edremit körfez zeytinyağları” olmak üzere 2 coğrafi işaret almıştır. Ürün ambalajında ve etiketlerinde tasarım çalışmaları yapılmış ve ürünler, işleme yöntemi ve lezzet farkına göre ayrıştırılmıştır. Birlik diğer yandan, sürdürülebilir tarım çerçevesinde, tüketicilerin çevre ve sağlık hakkındaki bilinç düzeylerinin artmasıyla tüketici taleplerini ön planda tutan bir pazarlama anlayışıyla organik üretime bağlanmış ve %80 pazar payına ulaşılmıştır. Tarım Satış Kooperatifleri içinde ürün pazarlaması açısından en başarılı olanları Marmarabirlik ve Tariş Zeytinyağı’dır. Yeniden Yapılandırma Kurulu tarafından eski borçları silinen ilk birlikler arasında yer alan her iki birliği de başarıya taşıyan strateji alanlarında markalaşmaları olmuştur. Marmarabirlik zeytinde marka yaratarak yeniden yapılanmayı sağlamış, Tariş Zeytinyağı ise ödüllü ambalajlarıyla ihracatta markalı satışlarının payını artırmış ve güçlü dağıtım ağı (bayiler , zincir mağazalar, franchising mağazalar ve catering grupları vb) ile yurt içi ve yurt dışı piyasada büyük pay almıştır.

22 Kooperatiflerin faydaları
Küçük işletmelerin bireysel olarak başaramayacakları fırsatlar sunarlar. Küçük işletmelere, kooperatifleşme yoluyla gıda güvenliği ve yoksulluğun azaltılmasını sağlayan pazarlık gücü ve kaynakların ortak kullanımı gibi önemli yararlar sağlarlar. Milyonlarca küçük tarım üreticisinin ve ailesinin yaşam standartlarının geliştirilmesinde tarımsal kooperatiflerin önemi göz ardı edilemez. Kooperatifleşerek büyük bir grubun üyesi olmak ve güç oluşturmak, küçük işletmelere, sözleşmeli üretimde daha iyi şartlar ve girdileri daha düşük fiyatlardan elde etme gibi yaşamsal faktörler üzerinden önemli avantajlar sağlar. Tarım Kredi Kooperatifleri ortakların tarımsal girdi ve diğer gereksinmelerinin uygun koşullarda sağlanması ve ürünlerinin en akılcı bir şekilde değerlendirilmesi faaliyetlerini yürütürler. Tarım Kredi Kooperatiflerinin köylerde de hizmet binalarının olması ortakların girdilere rahat ulaşmasını sağlamaktadır. Birçok ülkede FAO tarım kooperatiflerine tohum ve gübre temin etmektedir , onlarla uygun ve verimli tarım teknikleri konusunda birlikte çalışmaktadırlar. Kooperatiflerin bünyelerinde kurulan işleme tesisleriyle kırsal alanda istihdama ve ürüne katma değer yaratılması yoluyla kırsal kalkınmaya katkıda bulunmaktadırlar.

23 Türkiye'de kooperatiflerin gelişimini engelleyen en önemli etmenler
Ekonomik ve politik çevrenin direnci, Finansman yetersizliği Kooperatifçilik bilinci gelişmiş personel yetersizliği, 3.Kooperatiflerin hitap edeceği kitlenin genel kültür ve eğitim düzeyinin düşüklüğü, 4.Sosyolojik faktörler, 5.Kooperatif politikalarının uygulanmasında karşılaşılan aksaklıklar, 6.Devletin kooperatifçiliğe müdahalesi, 7.Kooperatifler arası işbirliği eksikliği.

24 Sonuç ve öneriler Dünya’da toplam kooperatif sayısı; , toplam kooperatiflerin içerisinde tarıma ait kooperatif sayısı; ‘dir. Dünya’da toplam kooperatife üye sayısı; , toplam üye sayısının içerinde tarıma ait üye sayısı; ‘dir. Dünya’da en çok kooperatif örgütü ile öne çıkan ilk beş ülke ABD,Fransa,İngiltere,İtalya ve Japonya’dır. Türkiye’de toplam kooperatif sayısı;72.563, toplam kooperatiflerin içerisinde tarıma ait kooperatif sayısı;12.990’dır. Türkiye’de toplam kooperatife üye sayısı; , toplam üye sayısının içerisinde tarıma ait üye sayısı; ’dir. Kooperatiflerin ortaklarına daha iyi hizmet sunabilmesi için daha iyi denetlenmesi, eğitim ve araştırma faaliyetlerinde üniversitelerle ortaklaşa çalışılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Üreticinin krizlere karşı güçlü olması , kırsal kalkınmanın sağlanması açısından kooperatiflerin özerk ve bağımsız faaliyet göstererek etkinliklerinin artırılması, güçlü ve rekabet edici niteliğe kavuşması, tarım sektörünün geleceği yönünden de son derece gereklilik göstermektedir. Sorunların arasında ortakların görev ve sorumluluk bilinç düzeylerinin düşük olması, bu sorumlulukların genellikle yerine getirilmemesi, kooperatif ortaklarının kooperatifçilik ilkeleri konusunda yeterli bilgilerinin olmaması gelmektedir. Üreticilerin yeni teknolojileri takip edebilmeleri ve işletmelerinde uygulayabilmeleri, tarımsal gelirlerini artırabilmeleri, tarımsal girdileri daha düşük fiyat ile temin edebilmeleri, ürünlerini en iyi koşullarda pazarlayabilmeleri ve küreselleşme sürecinde tekelleşen firmalar ile rekabet edebilmeleri açısından kooperatiflere sahip çıkmaları kaçınılmazdır.

25 kaynaklar SANER,G.,UÇAR,K.,AĞIR,H.(2012).’’Kırsal Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü ‘İzmir-Seferihisar Gödence Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ‘Örneği,’Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, İzmir. GÜL,M.,YILMAZ,H.,AKPINAR,G.,GÜRSOY,A.,BAYINDIR,Ö.(2010).’’Kooperatifler Aracılığıyla Desteklenen Süt Sığırcılığının Ekonomik ve Sosyal Etkileri:Isparta İli Örneği’’, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. TOP,B.,ALBAYRAK,M.(2011). ‘’Türkiye’de Tarım Ürünleri Pazarlaması ve Kırsalda Yoksulluğun Azaltılmasında Tarım Satış Kooperatiflerinin Rolü’’,Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Ankara EVEREST,B.,YERCAN,M.(2011). ‘’Yoksullukla Mücadelede Kooperatiflerin Rolü’’,Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, İzmir. AKIN,S.,KARA,F.(2011).’’Bahşılar Köyü Kooperatif Algısı ve Pazarlama Davranışları’’,Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi,Şanlıurfa. KILIÇ,B.,BOZOĞLU,M.(2011). ‘’Samsun İlindeki Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Ortaklarının Kooperatifçilik İlkeleriyle İlgili Bilinç Düzeyleri’’On Dokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Samsun. Measuring the Size and Scope of the Cooperative Economy: Results of the 2014 Global Census on Co-operatives Anonymous, 2012a. “Cooperative Statistics”.

26 BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM