Bilgi Merkezlerin Hukuksal Sorumlulukları 1.. Kaynak Henkoğlu, T. (2015). Hassas bilgi varlıklarının ve kişisel verilerin hukuksal düzenlemeler ile korunması.

... konulu sunumlar: "Bilgi Merkezlerin Hukuksal Sorumlulukları 1.. Kaynak Henkoğlu, T. (2015). Hassas bilgi varlıklarının ve kişisel verilerin hukuksal düzenlemeler ile korunması."— Sunum transkripti:

1 Bilgi Merkezlerin Hukuksal Sorumlulukları 1.

2 Kaynak Henkoğlu, T. (2015). Hassas bilgi varlıklarının ve kişisel verilerin hukuksal düzenlemeler ile korunması ve bu kapsamda üniversiteler için bilgi güvenliği politikasının geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi). Henkoğlu, T. (2015). Bilgi güvenliği ve kişisel veilerin korunması. Ankara: Yetkin Yayınları. * Bu ders bu iki kaynağa dayanarak hazırlanmıştır.

3 Bilgi Merkezlerinin Sorumlulukları Kurumların kişisel verilerin korunmasına ilişkin anayasal sorumlulukları Anayasanın13.Maddesinde,kişisel verilerin korunmasına yönelik temel hak ve hürriyetin sadece kanunla sınırlandırılabileceği belirtilmiştir. Buna göre, kişinin açık rızası olmaksızın kişisel verilerin işlenmesi ancak kanun ile yapılmalıdır. Kamu hizmetlerinde çalışanlar, Anayasanın 137. Maddesinde «kanunsuz emir» başlığı altında yer alan hususlara dikkat etmelidirler.

4 Kanunun bağlayıcılığı TCK Madde 4 (1)Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. (2)Ancak sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen kimse cezaen sorumlu olmaz Çarpışan (eş seviyede) kanunlar/düzenlemelerde yeni olan eski olana, özel olan genel olana göre önceliklidir. Anayasa ile hiçbir kanun çarpışmaz

5 Ceza Hukukuna İlişkin Açıklamalar CezaHukuku, suç ve yaptırım hukukudur. İSPAT (Suçun / suçluluğun kesin olarak ortaya çıkması gerekir) SUÇ, tamamlanmış suçtur. Düşünce değil,hareket cezalandırılır. Suça teşebbüs olabilmesi için; kasten işlenmiş, icraya başlanmış, ancak elde olmayan bir nedenle tamamlanmamış olmalıdır. Yaptırımlar; güvenlik tedbirleri ve cezalardır. Cezalandırmanın Amacı; genel önleme, özel önleme ve tasfiyedir.

6 Ceza Takibi (Kovuşturulması) Açısından Suçlar Resen takip edilen suçlar Devletin otomatik olarak takibata başlamasıdır Takibi şikayete bağlı suçlar Suçtan zarar gören kişi istemediği sürece takibat yapılmaz Suçun takibinin şikayete bağlı olmasının nedenleri; Devletin küçük çapta suçlarla uğraşmaması için, Fail ile mağdur arasındaki yakın ilişkiye karışılmaması için, Suçun mağdurunun ceza yargılamasıyla daha fazla mağdur olmaması için (cinseltaciz/saldırıMd.102, taksirle yaralama, tehdit, hakaret, özel hayatın gizliliğini ihlal Md.134/1-2vb.).

7 Ceza Hukukunda Suçun Unsurları 1-Maddi Unsurlar Hareket Nedensellik bağı Netice Fail Mağdur Suç Konusu ( Örn.; Hırsızlığın konusu =>Taşınan mal, Adam öldürme => Hayata karşı suçlar ) 2-Manevi Unsurlar Kast: Suçun kanun tanımındaki unsurlarını bilerek ve isteyerek yapmaktır. Taksir: Suçun kanun tanımındaki unsurlarını bilerek, ancak istemeyerek(dikkatsizlik ve özensizlik sonucu) gerçekleştirmektir.

8 Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran sebepler Kanun hükmünün yerine getirilmesi (TCK Madde 24/1) Meşru savunma (TCK Madde 25/1) Hakkın kullanılması (TCK Madde 26/1) İlgilinin rızası (TCK Madde 26/2)

9 Hukuka aykırı emir Türk Ceza Kanunu (Madde 24/2-3-4) Hukuka aykırı olmayan emir her koşulda yerine getirilmelidir. Hukuka aykırı olan emir yerine getirilmek zorunda değildir. Anayasa (Madde 137) Hukuka aykırı olan emir, amir tarafından yazılı olarak verilirse yerine getirilir (Ancak sonuçlarından amir sorumludur) Konusu suç olan emir (yazılı da olsa) yerine getirilmez (Aksi halde emri uygulayan sorumludur)

10 Soruşturma ve Kovuşturma Soruşturma: Suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabul edilmesine kadar geçen evredir.Şüpheliye ihtiyaç duymaksızın delillerin toplanarak gerçeğe ulaşılmasına çalışılır. Şüpheli:Soruşturma evresinde suç şüphesi altındaki kişi Kovuşturma: İddianamenin kabulünden hükmün kesinleşmesine kadar geçen evredir. Amaç:Sanığa ihtiyaç duymaksızın delillerin toplanarak gerçeğe ulaşılmasıdır. Sanık:Kovuşturma evresinde suç şüphesi altındaki kişi

11 Bilgi Hukuku ve Bilişim Suçlarına İlişkin Temel Yaklaşımlar Toplumsal ihtiyaçların teknolojiyi belirlediği etkileşim Teknolojinin toplumsal ihtiyaçları belirlediği etkileşim Her ikisinin karşılıklı olarak birbirini etkilediği etkileşim

12 Bilişim suçları Bilişim Sistemine Girme (TCK Madde:243) Konusu: Bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak girilmesi ve orada kalmaya devam edilmesi. Maddenin kendi içindeki çelişkiden dolayı olarak uygulanabilirliği çoğu zaman mümkün değil. Sorumluluk: Sistem erişimlerinin kontrol edilmesi ve meydana gelen hukuka aykırı fiilin farkedildiği anda ilgili makamlara bildirilmesi.

13 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları Suçu Bildirmeme (TCK Madde:278 Madde:279) Konusu:Görevle ilgili olarak karşılaşılan suçların ilgili makamlara iletilmesinde ihmal veya gecikmenin olması. Kamu görevlisi tarafından suçun bildirilmesinde ihmal yada gecikme olması halinde ceza yaptırımı daha fazladır. Sorumluluk:İşlenmekteyadaişlenmiş(ancaksonuçlarısınırlandırılabilen) suçlarenkısasüredeyetkilimakamlarabildirilmelidir.

14 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme(TCK Madde:281) Konusu: Gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, bir suçun delillerinin yokedilmesi, silinmesi, gizlenmesi, değiştirilmesi veya bozulması. Bilgisayar olaylarına ilişkin eylem planının uygulanması, doğru adımların atılması açısından önemlidir. Sorumluluk: Meydana gelen veri ihlalleri sonrası öncelikle gerekli analizlerin yapılması, daha sonra sistemin yeniden aktif hale getirilmesi sağlanmalıdır.

15 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları Kişisel Verilerin Kayıt Altına Alınması (TCK Madde:135) Konusu:Bilgi merkezlerinde hukuka aykırı olarak kaydedilen kişisel bilgiler ve hassas veriler. Özel nitelikli verilerdir. Kişinin rızası dışında kaydedilmesinin tamamen hukuka aykırı olduğu değerlendirilmektedir. Suçun gerçekleşmesi için, zararın oluşması şartı aranmaz. Sorumluluk: Kişilerin siyasî, felsefî veya dinî görüşlerine, ırkî kökenlerine; hukuka aykırı olarak ahlâkî eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal bağlantılarına ilişkin bilgiler kişisel veri olarak kaydedilmemelidir.

16 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme Veya Ele Geçirme (TCK Madde:136 Madde:137) Konusu:Bilgi merkezlerinde bulunan ve üyelerin kişisel bilgileri yada meslek bilgileri gibi başkaları tarafından bilinmesini istemedikleri tüm bilgiler. Kişisel verilerin ne şekilde verildiğinin bir önem ibulunmamaktadır. Bu suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturmaktadır. Sorumluluk:Kişisel veriler hukuka aykırı olarak verilmemeli ve üyenin rızası olmaksızın paylaşılmamalıdır.

17 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları Verileri Yok Etmeme (TCK Madde:138) Konusu: Süreleri geçmiş olmasına karşın verilerin yokedilmemesi. Verilerin imha sürelerinin belirlenmiş olması önem taşımaktadır. Sorumluluk: Kanunların belirlediği kullanım süreleri dolan veriler sistem içinde yok edilmelidir. Kullanımı sona ermiş olsa dahi kanunların belirlediği sürenin sonuna kadar veriler saklanmalıdır.

18 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin Sorumlulukları 5237 Sayılı TCK Kapsamındaki Sorumluluk Alanları Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme Bilişim sistemine hukuka aykırı olarak girme Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi Özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmemesi Kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmemesi Kişisel verilerin hukuka aykırı olarak verilmemesi Saklama süreleri geçen verilerin imha edilmesi İşlenmekte olan suçun yetkililere bildirilmesi Suç delillerinin korunması

19 5651 Sayılı Kanun İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun 2007 yılında yürürlüğe giren 5651 sayılı kanun, internet ortamında içerik denetiminin yapılmasına yönelik olarak yapılan ilk kapsamlı hukuksal düzenlemedir. 5651 sayılı kanun, internet ortamında yer alan yayınlara erişimle ilgili özel nitelikli bir kanundur. 5651 sayılı kanun; çocukları, gençleri ve aileyi kötü alışkanlıklara teşvik eden, fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimi zedeleyen yayınların içeriklerinden korumak için önleyici tedbir almak amacıyla düzenlenmiştir. Kanun içeriğinde; elektronik ortamda işlenen belirli suçların içerik, yer ve erişim sağlayıcılar üzerinden önlenmesine ilişkin usul ve esaslar yer almaktadır.

20 Erişim Engelleme Politikası Yaygın Olarak Kullanılan Engelleme Yöntemleri; Alan adı sunucuları (Domain Name Server-DNS) üzerinden ilgili alan adına erişimin engellenmesi Yönlendiricilerin erişim listeleri kullanılarak IP (internet protokol) adresi üzerinden erişimin engellenmesi Arama motorları üzerinden, anahtar kelimelere bağlı filtreleme yöntemleri

21 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin 5651 Sayılı Kanun Kapsamındaki Sorumlulukları İçerik Sağlayıcı Olarak Sorumluluk Yer Sağlayıcı Olarak Sorumluluk Erişim Sağlayıcı Olarak Sorumluluk İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcı Olarak Sorumluluk

22 Bilgi Merkezleri ve Bilgi Profesyonellerinin İçerik Sağlayıcı Olarak Sorumlulukları Bilgi merkezlerinin içerikle ilgili olarak kurumsal sorumluluğu bulunmaktadır Personelin kendi web sayfalarının içeriğine ilişkin bireysel sorumluluğu bulunmaktadır İçeriği denetleme yetkisi bulunan bilgi profesyoneli, içeriğin değiştirilmesi ile ilgili tüm yetkileri devretmediği sürece, «içeriksağlayıcı» olarak yasalara karşı sorumludur.

23 Yer Sağlayıcı Olarak Sorumluluk Bilgi merkezlerinin «Yer Sağlayıcı Faaliyet Belgesi» almaları gerekmektedir Bilgi merkezlerinin, hukuka aykırı içeriği yayından kaldırma yükümlülükleri bulunmaktadır Yer sağlayıcının bilgi güvenliği kapsamında içeriğin güvenliğini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Bilgi merkezlerinin yer sağlayıcı olarak trafik bilgilerini tutma yükümlülüğü bulunmaktadır

24 Erişim sağlayıcı olarak sorumluluklar Erişim Sağlayıcı Olarak Sorumluluk Bilgi merkezlerinin, kullanıcısına ait içeriğe hukuka aykırı erişimi engelleme (koruma) yükümlülüğü bulunmaktadır Bilgi merkezleri, koruma tedbiri olarak alınan erişimi engelleme kararını uygulamalıdırlar Bilgi merkezlerinin erişim sağlayıcı olarak trafik bilgilerini tutma yükümlülüğü bulunmaktadır.

25 İnternet sağlayıcı olarak sorumluluklar İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcı Olarak Sorumluluk Bilgi merkezlerinin, IP adresi dağıtım kayıtlarını elektronik ortamda kaydetme sorumlulukları bulunmaktadır Konusu suç teşkil eden içeriğe erişimi engelleyici önlemler alma yükümlüğü bulunmaktadır

26 İdari sorumluluklar İdari Sorumluluk ve Yaptırımlar İdari sorumluluklar kanun, tüzük, yönetmelik ve genelgelere bağlı olarak her bilgi merkezi tarafından kendi içerisinde belirlenmektedir. Bilgi profesyonellerinin 5651 sayılı kanundan kaynaklanan cezai sorumlulukları büyük ölçüde basit nitelikteki suçları düzenleyen 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu” kapsamında ye ralmaktadır.

27 Bilgi Özgürlüğü ve Bilgi Edinme Hakkı ANAYASA (Madde: 26) Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak yada vermek serbestliğini de kapsar BEHK (Madde: 4-5) Bilgi Edinme Hakkı ve Bilgi Verme Yükümlülüğü Herkes bilg iedinme hakkına sahiptir. Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler.

28 Bilgi Edinme ile İlgili Sorumluluklar 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Bilgi ve belgeler Kanunun 4. Bölümünde belirtilen «bilgi edinme hakkının sınırları» çerçevesinde verilmelidir. Kişisel verilerin açıklanabilmesi için; (Madde:21) -Kamu yararı bulunmalı, -En az yedi gün önce ilgiliye haber verilmeli ve -Veri öznesinin yazılı izni alınmış olmalıdır

29 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Temel Unsurlar Eser Eser sahibi Eser sahibinin hakları Koruma süreleri Eser sahibinin haklarına ilişkin istisna ve kısıtlamalar Meslek birlikleri Hakların devri (sözleşmeler) Eser sahibinin hakları ile bağlantılı haklar İhlal ve yaptırımlar

30 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Çoğaltma Hakkı (Madde 22) «Bireserinaslınıveyakopyalarını,herhangibirşekilveyayöntemle,tamamenveyakısmen,doğrudanveyadolaylı,geç iciveyasürekliolarakçoğaltmahakkımünhasıranesersahibineaittir.» YaymaHakkı (Madde 23) «Bireserinaslınıveyaçoğaltılmışnüshalarını,kiralamak,ödünçvermek,satışaçıkarmakveyadiğeryollarladağıtmak hakkımünhasıranesersahibineaittir.» «Bireserinveyaçoğaltılmışnüshalarınınkiralanmasıveyaödünçverilmesişeklindeyayımı,esersahibininçoğaltmah akkınazararverecekşekilde,eserinyaygınkopyalanmasınayolaçamaz.Bumaddeninuygulanmasınailişkinusulvees aslarKültürBakanlığıncahazırlanacakbiryönetmelikledüzenlenir» ŞahsenKullanma (Madde 38) Bütünfikirvesanateserlerinin,kâramacıgüdülmeksizin(vehaksahibininmeşrumenfaatlerinezararvermeksizin)şa hsenkullanmayamahsusçoğaltılmasımümkündür.(örn.;billgisayarprogramınınonuhukukiyollardanedinenkişitar afındançoğaltılmasıveişlenmesi) Kütüphaneler tarafından gerçekleştirilen ödünç verme işlemleri eser sahibinden izin alınmaksızın yapılmakta ve herhangi bir bedel ödenmemektedir

31 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kütüphanelerde Telif Ödemesine İlişkin Öneriler FSEK Madde: 23’te düzenlenen, eser sahiplerinin (kütüphaneler aracılığıyla) kitapların ödünç verilmesini yasaklama hakkı gözden geçirilmelidir. Eser sahiplerinin yaratıcılığının desteklenmesi amacıyla, yasal düzenleme yapılarak ödünç verme hizmetlerinden gelir elde etmeleri sağlanmalıdır. Hangi kütüphanelerin bedel ödemesi gerektiği yada muaf tutulduğu belirtilmelidir. Telif bedelinin kim tarafından ödeneceği belirlenmelidir. Telif bedelinin ne kadar olacağı belirlenmelidir.

32 5846 Sayılı FSEK Kanunu Kapsamında Sorumluluklar Bilgi merkezinde bulunan tüm bilgi kaynaklarının telif haklarının korunması, Elektronik bilgi kaynaklarına yetkisiz erişimlerin ve kaynakların bilgi bütünlüğünün bozulmasına neden olabilecek girişimlerin bertaraf edilmesi, Veri tabanlarının ticari amaçla kullanımının engellenmesi, Elektronik ve yazılı basılı kaynakların sistematik olarak çoğaltılmasının engellenmesi, Veri tabanlarından elde edilen kopyaların sadece yetkili kullanıcılar (kütüphane üyeleri) arasında paylaşımının sağlanması, Kütüphaneler arası ödünç verme hizmetlerinin koşullarının telif hakları kapsamında gözden geçirilmesi.

33

34