GELİŞİM DÖNEMLERİ 28.04.2017.

... konulu sunumlar: "GELİŞİM DÖNEMLERİ 28.04.2017."— Sunum transkripti:

1 GELİŞİM DÖNEMLERİ

2 Seminere Hoş geldiniz…
CEMİL COŞKUN MAARİF MÜFETTİŞİ

3 ÇOCUKLUK… “Bir insanın anavatanı çocukluğudur” Epictetus

4 ÇOCUKLUK… “ Ben dans ederim müzik bana eşlik eder” Tan SAĞTÜRK

5 ÇOCUKLUK… “Çocuğumun yanında kavgalar ettiğim için çok pişmanım.”

6 ÇOCUKLUK… “7 çok geç.” AÇEV

7 GELİŞİM GÖREVLERİ Yaşam süreci içerisinde birey belli dönemlerinde bir takım gelişim görevlerini yerine getirmek zorundadır. Gelişim görevleri başarıldığında bireyi mutlu eden, ve bir sonraki dönemlerde başarıyı kolaylaştıran , başarısız olunduğunda bireyi mutsuz eden ve sonraki gelişim görevlerini olumsuz etkileyen görevlerdir.

8 Fiziksel ve Psikomotor Gelişim
* Çocuğun boy ve kilosunun artışı ile birlikte vücut sistemlerinin gelişip olgunlaşması için geçirdiği gelişim süreci FİZİKSEL GELİŞİM’ dir. * Fiziksel gelişim yumurta hücresinin döllenmesi ile başlar, ergenlik çağı sonuna kadar boy ve kilo artışı olarak devam eder. * Kalıtımın en çok etkilediği gelişim alanı fiziksel gelişimdir. Bununla birlikte beslenme, hastalıklar ve spor gibi çevresel faktörlerde fiziksel gelişimi etkilemektedir. * Psikomotor gelişim, canlının gelişim sürecinde vücut hareketlerini kontrol altında tutmasını ve bu yolda pratikleşmesini ifade eder. * Bu nedenle psikomotor gelişmediği durumlarda bundan Zihinsel, Sosyal ve Duygusal gelişim de etkilenir

9 Bebeklik Dönemi: (0-2 Yaş) Refleksif Hareketler : Bebeğin çevresi ile uyumunu sağlar ve normal sinir sistemi fonksiyonlarıdır. * Zamanla bebek kendi varlığının ve bilincinin farkına varmaya başlar. Bu süreç Piaget tarafından Doğadan Ayrışma olarak adlandırılır. * Bebeğin vücudunu isteklerini gerçekleştirmek ve elde etmek için kullanması Piaget tarafından Hedefe Yönelik Davranış/Amaçlı davranış olarak nitelendirilir.

10 Oyun (Okul Öncesi) Dönem: (3-6 yaş)
Oyun (Okul Öncesi) Dönem: (3-6 yaş) * Bu dönemde bebeklik çağına oranla fiziksel gelişim hızı yavaştır. * Bu dönemde kaba motor kaslarını ince motor kaslarına oranla daha iyi kullanırlar. Kaba motor hareketlerde ustadırlar. Ancak ince motor kasların kullanımını gerektiren hareketleri ya yapamazlar yada beklenen sürenden daha uzun sürede yaparlar (Yazı yazma, çizme, makas kullanma, ayakkabı bağlama.)Genelden Özele İlkesi/Olgunlaşma Bu dönemde kızlar erkeklere oranla ince kasları kullanmayı gerektiren durumlarda daha başarılıdırlar. Bu durum yaşam boyu devam eder.

11 Zihinsel (Bilişsel) Gelişim

12 Bireyi bilgi kazanma sürecinde aktif olarak kabul etmiştir
* Bireyi bilgi kazanma sürecinde aktif olarak kabul etmiştir. * Piaget, zekayı, çevreye uyum sağlama becerisi olarak açıklar * Piaget göre, çocuklar yetişkinlerden farklıdır. * Bir çocuğun bilişsel yapısını büyük ölçüde biyolojik olgunluk düzeyi belirler. * Çocuk içinde bulunduğu zihinsel gelişim dönemine göre zihinsel işlemler yürütür. * Çocuğun bilişsel yapısı neyi, ne zaman özümleyebileceğini ve neleri uyumsayabileceğini belirler.

13 BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Olgunlaşma * Olgunlaşma, insan organizmasında, biyolojik sistemin kendi içinden gelen etkileri nedeni ile meydana gelen değişmelerdir. b) Yaşantı(Deneyim) Çevre ile etkileşim sonucunda bireyde kalan izdir. * Deneyim nesneler ile doğrudan ilişki kurmaktır. * İnsan, deneyimler yolu ile kendine katkı sağlayan tek canlıdır. c) Sosyal Geçiş (Toplumsal Aktarma) * Çocuğun ana babadan, arkadaştan, öğretmenden, kitaptan kısacası sosyal çevreden öğrendiklerini kapsar. * Toplum ve topluma ait kültürün, herhangi bir konudaki bilgisinin bireyle paylaşımı ile sosyal geçiş olur.

14 d) Dengeleme * Çocuğun karşılaştığı yeni nesne ve olayda daha önce özümlediklerini kullanarak duruma uygun bir davranış düzeyine erişme sürecidir. e) Örgütleme * Uyumdan sonra yeni edinilen her şema daha önceki şemalar arasına alınır ve tüm yapı yeniden organize edilir. * Bilgiler, olaylar ve süreçler sistematik ve tutarlı hale getirilir. * Böylece daha üst düzeyde bilişsel yapılar kurar.

15 BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ
1.Duyusal Motor Dönem (0-2 yaş) 2. İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş) 3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş) 4.Soyut işlemler Dönemi (11-18 yaş)

16 BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ Gelişim Sürecini Özellikleri
BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ Gelişim Sürecini Özellikleri * Dönemlerin sırası değişmez. Her birey, evreleri atlamadan sıra ile izler. * Gelişim dönemlerinden bireysel farklılıklar vardır. * Dönemler arasında hiyerarşi vardır. Her dönem kendinden önceki dönemin özelliklerine sahiptir. * Her dönemin kendine özgü gelişim özelikleri vardır. * Zihinsel gelişim yavaş ve aşamalıdır.Bir dönemin sonunda bir sonraki dönemin özellikleri görülmeye başlar.

17 Duyuşsal – Motor Dönem (0 – 2 Yaş)
Duyuşsal – Motor Dönem (0 – 2 Yaş) * Dış dünyayı keşfetmede duyular ve motor beceriler kullanılır. * Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara geçer * Taklit ve deneme – yanılma öğrenmesi *Nesne devamlılığı/sürekliliği/kalıcılığı Bebeğin kendi görüş dışında kalsa dahi nesnelerin var olduğunu bilmesidir. 10 – 12 aylar arasında ortaya çıkar ve 18 aya kadar gelişir. * Piaget ‘e göre nesne devamlılığı kazanma bebeğin belleğini kullanmaya başladığına işarettir ve refleksten, bilinçli davranışa geçişe ilk adımdır.

18 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ
Sembolik Düşünme Evresi(2 – 4 Yaş ) Sezgisel Düşünme Evresi(4 – 7 Yaş) Sembolik Düşünme Evresi * Sembolik düşünmede çocuklar, mevcut olmayan bir nesne veya kişiyi temsil eden sözcük, sembol veya varlığı zihinsel olarak ifade etme yeteneği geliştirirler. * Sembolik Oyun: Örneğin bir çubuğu at veya bir tahta parçasını tabanca gibi kullanırlar. Gemiler yapıp bu gemileri suda yüzdürürler. Sezgisel Düşünme Evresi * Sezgisel düşünme, bir problemin, bir kavramın, olgunun dikkatle incelenmeden; deneye, akla ve mantığa vurulmadan dolaysız olarak kavranmaya çalışılmasıdır. Benmerkezci (Egosantrik Düşünme) * Benmerkezci düşünmede Dünyanın merkezinde kendinin bulunduğunu düşünür.

19 b) İşlem Öncesi Dönem (2 – 7 Yaş)
b) İşlem Öncesi Dönem (2 – 7 Yaş) * Simgesel İşlev: Simgeleri anlama, oluşturma ve kullanma yetilerine dayanır. * Büyüsel ve Doğa Üstü Düşünce. *Bu dönemde dil gelişimi oldukça hızlıdır. *Monolog: çocuğun başkalarını dinlemeden kendi kendine konuşmalarıdır. *Toplu monolog: Çocuklar bir araya geldiklerinde hep bir ağızdan ve birbirlerini dinlemeden konuşurlar. *Paralel Oyun : Çocukların bir arada olmalarına rağmen birbirlerinden bağımsız olarak oyun oynamalarıdır. *Kalıp Yargılar : Çocuklar sınırlı deneyimleri nedeni ile kalıp yargılar geliştirip karmaşık bilgileri dar kavramalarla örgütlemeye çalışırlar. ÖR: Hemşire olmak isteyen bir kız çocuğunun, “Doktor olmaz istemez misin?” diye sorulduğunda “kızlar doktor olmazlar, hemşire olurlar” yanıtını verip, bu görüşü ısrarla savunması.

20 DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ Animizm: * Güneşin ve ayın canlı olduklarını ve kendini takip ettiklerini düşünürler. * Düşerek canının yanmasına neden olan sandalyeye vurması. * Cansız nesnelerin düşündüğüne inanırlar. Özelden Özele Akıl Yürütme * Olayları sadece sadece geçirdiği yaşantılara dayanarak tek yönlü düşünmedir. * Akşam televizyon izleyen bir çocuk, TV izlemediğinde akşam olmadığını düşünebilir. Yapaycılık(Arfikalizm) * Yıldızlar ip ile birbirine bağlanmıştır. * Denizlere insanların kovalarla su döktüğü için deniz suyunu tükenmediğini düşünebilir.

21 DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ Tersine Çevirememe * Çocuklar bir işlemi tersine düşünemezler. * A = B ‘dir; fakat B = A değildir. * Değişen bir olayın sürecine yada dönüşümüne odaklanmak yerine son haline odaklanırlar. * İnce ve kalın bardakta yer alan aynı miktardaki suyun hangisinin çok olduğu sorulduğunda ince bardaktaki yanıtını verir. *Okula gittiği yoldan geri dönemez Anne:Ahmet kardeşinin adı:Tuba. Anne:Tuba’nın kardeşinin adı: Ahmet:…? Odaktan Uzaklaşamama / Odaklama Düşünce Biçimi * Çocuklar, bu dönemde, dikkatlerini karşılaştıkları durumun sadece bir yönüne veya ayrıntısına odaklayıp, diğer ayrıntılara ve özelliklere odaklamazlar. Sıra ile gerçekleşen olayların genellikle en son kısmına yoğunlaşırlar.Olayın çocuk için dikkat çeken yönü önemlidir.

22 DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ Kişi Değişmezliğini ve cinsiyet Sürekliliğini kazanma: Kişilerin dış görünüşlerindeki değişikliğe rağmen kişinin aynı kalacağı ve cinsiyetin dış görünüşten bağımsız olduğunu kavrama. Nesneleri sadece bir özelliğine göre sıralayabilir ve sınıflandırabilirler. * Büyüklük, renk, biçim vb. tek bir özelliğe göre nesneleri sıralayabilir ve sınıflayabilirler. Korunum İlkesi Kazanılmamıştır. * Korunum bir nesnenin şeklinin ya da fiziksel özelliğinin görüntüsel değişiminin etkisinde kalmadan nesnenin aynı kaldığına olan inançtır.

23 c) Somut İşlemler Dönemi (7 – 11 Yaş)
c) Somut İşlemler Dönemi (7 – 11 Yaş) * İlköğretimin birinci kademesine denk gelen dönemdir. * Bu dönemde çocuk benmerkezcilikten uzaklaşır. * Çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı hale gelir. * Çocuk problem çözme ve muhakeme yapmayı öğrenir. Dönemin Özellikleri - Tersine çevrilmesi mümkün olan herhangi bir işlemin tersine çevrildiğinde sonucunun değişmeyeceğinin bilinmesidir. - Bir işlemi son aşamasından başlangıç aşamasına götürebilme yeteneğidir. - ÖR: Matematikteki sağlama işlemleri. Suyun donduğunda buz olduğunu, buzunda çözüldüğünde su olduğunu anlama.

24 Somut İşlemler Dönemin Özellikleri
Somut İşlemler Dönemin Özellikleri *KORUNUMU KAZANMA: - Korunumun kazanılmasına bağlı olarak, düşüncede önemli ilişkiler kazanılır: Odaktan Uzaklaşma: Çocuk sadece bir yönüne veya ayrıntısına odaklanmayıp, diğer ayrıntılara ve özelliklere odaklanabilir. Çoklu Sınıflama: Bir nesne birden fazla farklı özelliğine göre sıralanarak sınıflanabilir. Dönüşebilirlik: Bir nesnenin görüntüsünü değiştiği halde tekrar önceki haline dönüşebilmedir. Telafi/Ödünleme: Bir boyuttaki değişimin diğer boyutta da değişim yarattığını bilmedir. Ayniyet/Özdeşlik: Bir nesneye bir şey eklenip, çıkarıldığında nesnenin değiştiğini; herhangi bir şey eklenmeyip, çıkarılmadığında da değişmediğini bilmedir.

25 Bruner ‘in Zihinsel Gelişim Kuramı
Eylemsel Dönem * Çocuk çevreyi eylemler ile anlar ve bilgi toplar. * Bilgi eylemle temsil edilir. * Devinim – Duyusal zekayı ilgilendirir. * Öğrenmeler yaparak – yaşayarak gerçekleşir. b) İmgesel(İkonik) Dönem * Bilgi imgelerle elde edilir.Nesneyi görmeden resmetme. * Görsel bellek gelişmiştir. * Algı önemlidir. Bir nesne ve olay zihinde algılandığı şekli ile temsel edilir. * Öğrenme görsel yolla sağlanır. c) Sembolik Dönem * Çocuk yaptıklarını ve anladıklarını sembollerle açıklar. * Dil, mantık, matematik ve müzik alanlarında semboller kullanılır. * Bilgiye yazılı ve sözel sembollerle ulaşılır. * Öğrenmeler sembollere bağlı gerçekleşir.

26

27 Vygotsky ‘nin Zihinsel Gelişim Kuramı
*En iyi öğrenme şekli işbirlikçi öğrenmedir. *Okullar, öğretmenler, çocukları çalışmalarında aşırı derecede bağımsız bırakmamalıdır. Yardımlı öğrenme: Yetişkinlerin desteği sağlanarak onları bağımsız düşünürler ve problem çözücüler haline getirmelidir. Yüzme,bisiklete binmeyi öğrenme Yakınsal(Proximal Zone) Gelişim Alanı:çocuğun herhangi bir yetişkinin yardımı olmaksızın, bağımsız olarak kendi kendine sağlayabileceği gelişim düzeyi. İkincisi ise, bir yetişkinin rehberliğinde çalıştığında gösterebileceği potansiyel gelişim düzeyi. Bu ikisi arasındaki fark, çocuğun yakınsal gelişim alanıdır.

28 ı Öğrenme bilişsel gelişimi arttırır. Dil bilişsel gelişmede merkezi
bir role sahiptir. ı Bilişsel gelişme sosyal muhtevadan ayırt edilemez. 28

29 Gelişim Dönemleri

30 Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler a) Temel Güvene Karşı Güvensizlik(0 – 1 Yaş) * Emme ve içine alma temel davranışlarıdır. * Çocuk bu dönemde kendine verilen bakımın niteliğine göre güven duygusu veya güvensizlik geliştirir. * Olumlu yaşantılar var ise (açlık, susuzluk ve temizlik ile sevgi ve ilgi ihtiyaçları karşılanırsa) umut duygusu ve güven gelişir. * Olumsuz yaşantılarda ise güvensizliğin oluşmasına bağlı olarak sosyal ilişkiler kurmaktan çekinme, kaçınan, kaygılı, gergin, kararsız olma durumlar oluşur.

31 Temel Güvene Karşı Güvensizlik(0-1 Yaş)
Bebek yeni gelmiş olduğu ortamın güvenli olup olmadığını anlamaya çalışır. Dönem iyi geçirilirse güven, olumsuz yaşantılar güvensiz bir kişiliğe yol açar.

32 Bu dönemde anne çocuğun açlık, altını temizleme,sevgi ihtiyacını tam anlamıyla karşılar ve ihtiyaç duyduğunda yanında olursa çocuk dünyanın güvenli bir yer olduğunu düşünür.

33 Güven duygusu gelişmiş kişiler; diğer insanlarla iletişim kurabilen, birey veya gruplarla uyumlu olabilen, güçlü arkadaşlık geliştirebilen kişilik özelliklerine sahipken, güven duygusu gelişmemiş insanlar, kendine güveni olmayan, çekingen, kötümser, depresif, içe kapanık kişilik özellikleri gösterirler.

34 Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler b) Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç(1 – 3 Yaş) * Çocuğun yürümeye ve konuşmaya başlaması ile anneye olan bağımlılığı azalır. * Bu dönemde çocuğa kendi eylemini kontrol etme olanağı verilirse özerklik duygular gelişir. * Aşırı koruyucu, kısıtlayıcı ve cezalandırıcı anne ve baba tutumlar özerkliğin önüne geçer ve çocuğun yapabileceğine dair kuşku ve utanç duygularının gelişmesine, kendi başına karar verememe, saldırganlık ve başkaldırma gibi durumlara neden olur. * İleride gelişen inatçılık, cimri , eli açıklık, düzenlilik – düzensizlik bu döneme bağlı olarak ortaya çıkar.

35 Özerkliğe Karşı Korku ve Utanç (1-3 Yaş)
Çocuk, yürümesiyle ve kas kontrolü sayesinde tuvaletini yapmasıyla annesinden bağımsızlık kazanmaya başlamıştır. Bu bağımsızlık ve özerklik çocuğa büyük haz vermektedir. Kendi başına yürümeyi, merdiven çıkmayı, elbisesini kendisi çıkarmayı vb. istemektedir. (D. Cüceloğlu Hikaye)

36 Özerkliğin bir diğer destekleyicisi de çocuğun zıt seçenekler arasında seçim yapabildiğini fark edebilmesidir. Örn: Annesine sarılıp, sonra itmesi,bir nesneyi önce yakalayıp sonra atması, kakasını tutup sıkıştığı halde haber vermemesi kendi kendini denetleyebilmesinin ürünüdür.

37 Tuvalet Eğitimi Özerk oluşun bir göstergesi de inatçılık ve karşı gelme davranışıdır. Bu durumda çok sert davranıp, cezalandıran ve aşırı kontrol eden anne baba tutumu çocukta utanç ve korku duyguları oluşturabilir.

38 Çocuğun özerkleşme çabalarına engel olmak, tehlikeli veya riskli olduğunu düşünerek davranışlarını kısıtlamak, çocuğa gereğinden fazla karışmak veya çocuğun kendi başına yapabileceği işlerde bile yardımcı olup onun adına yapmak, çocuğun kendi kapasitesi hakkında kuşku duymasına neden olur.

39 Bu durumda kendini denetleyememe, dıştan denetimli, kendi başına karar verememe, eylemlerinden utanma, çekingenlik gibi kişilik özellikleri oluşur.

40 Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler c) Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3 – 7 Yaş) * Çocuğun bağımsız hareket etme isteği artar. * Çevresinde olup bitenlere karşı merakı artar, sorular sorar, keşfetmeye ve araştırmaya yönelir. * Çocuğun bu dönemdeki soruları anlayabileceği şekilde cevaplandırılmalı, keşfetme ve araştırma davranışları ile girişimciliği desteklenmelidir. * Olumlu yaşantılar, çocukta amaçlı olmayı ve bireysel hedefler koyabilmeyi sağlar.

41 Girişimciliğe Karşı suçluluk (3-7 Yaş)
Girişim ya da suçluluk dönemi oyun çağına denk gelmektedir. Bu dönemde çocuk yetişkinler arasına katılmaya başlamış, anaokulu, sokak, park, gibi sosyal alanlara açılmıştır. Kendi başına öğrenmeye, soru sormaya, kendi başına girişimlerde bulunmaya başlamıştır.

42 Çocuğun girişimcilik konusunda gelişebilmesi yetişkinler tarafından ne kadar destek gördüğüne bağlıdır.

43 3-6 yaş arası çocuklarda öğrenme güdüsü çok baskındır, her şeyi merak eder ve anne babasını soruya boğar. Keşfetme istekleri çok yüksektir. Ev ve okul ortamları çocuğun merak duygusunu geliştirmeye yönelik yeniden ve yeniden düzenlenmelidir.

44 Tüm bu sayılan özellikler ve girişimleri ebeveynler tarafından desteklendiğinde, sorularına sabırla yanıt verildiğinde çocukta girişimcilik duygusu gelişir, risk ve sorumluluk alabilen bir kişilik oluşur.

45 Yaptıklarından dolayı eleştirilen, alaya alınan, cezalandırılan ve girişimleri engellenen çocuklarda suçluluk duygusu gelişir. Bu durumda çocuk, suçluluk duygusundan kaçınmak için sorumluluk gerektiren girişimlerden kaçınan, kendisine ait kararların başkası tarafından alınmasını isteyen bir kişilik özelliğine sahip olur.

46 Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler d) Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu (7 – 11 Yaş) * Bu dönemde çocuklar başarılı olmak, taktir edilme beklentisi taşırlar. * Çocuk öğrenebildiği ve başarabildiği konularda çevresinin taktir ve onayını bekler. * Bu dönemde okul ve evde kıyaslamalardan kaçınılmalıdır.

47 Başarıya Karşı Aşağılık/ Çalışkanlığa Karşı Yetersizlik Duygusu (7-11 Yaş)
Çocuğun hem anne baba ve öğretmeninin beklentilerini karşılamak, hem de arkadaşları arasından sıyrılıp kendini gösterebilmek için bir şeyler başarması gerekmektedir.

48 Çocuk başarılı oldukça çevresi tarafından onaylanır ve yeni başarılar elde etme konusunda güven duygusu kazanır ve motive olur.

49 7-11 yaşlarında çocuğun ilgisi oyundan çok akademik ve sosyal konulara kayar. Çocuk sınıfında ve çevresindeki çocuklara bakarak çalışkan olup olmadığına kara verir.

50 Çocuk bu dönemde çevresindekiler tarafından beğenilmek ve takdir edilmek istemektedir. Özellikle anne baba, öğretmen tarafından takdir edilmesi ve yetenekleri ölçüsünde sorumluluklar verilmesi, çocuğun kendisini başarılı olarak algılamasına ve dönemin temel çatışmasının kolayca aşılmasına yardımcı olur.

51 Yeteneklerinin üstünde başarı beklenen, yaptıkları beğenilmeyen, kendisinden aşırı derecede başarı beklenen, çevresindeki başarılı çocuklarla sürekli kıyaslanan çocuklarda yetersizlik ve aşağılık duygusu oluşur.

52 Öğrencilerin başarısızlığı vurgulanmamalı, başarısızlık etiketlenmemelidir. (Tanzanyalı Atlet) Küçük de olsa başarılar pekiştirilmeli daha üst başarılar için motive edilmelidir. Başarısızlık durumunda öğrenci başarabileceği alanlara yönlendirilerek desteklenmelidir.

53 4) Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler e) Kimliğe Karşı Kimlik Bunalımı (11 – 17 Yaş) * «Ben Kimim?» sorusunun sorulduğu ve kimlik arayışının yoğunlaştığı dönemdir. * Olumlu kimlik gelişimi en önemli ihtiyaçtır. * Olumlu kimlik kazanmada önemli olan etkenler: - Cinsel rolleri benimseme - Karşı cinse duyulan ilgi - Meslek seçimine yönelme - Sosyal, ekonomik ve politik konulara ilginin artması - Akran gruplarına ilginin artması

54 4) Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler e) Kimliğe Karşı Kimlik Bunalımı (11 – 17 Yaş) Kimlik Statüleri (Marcia) * Erikson ‘un kuramına dayalı olarak, “Who am I?” 4 tür kimlik statüsü vardır. - Başarılı Kimlik, - İpotekli Kimlik, - Moratoryum(beklemeli) Kimlik, - Kargaşalı(dağınık) Kimlik

55 Erikson’a Göre Beş Kimlik Statüsü
1. Başarılı Kimlik: Kimlik bunalımını geçirmiş, bir karara varıp kararına bağlanmış kişidir. 2. Askıya Alınmış (Ertelenmiş- Maratoryum) Kimlik: Bireyin kimlik arama çabaları sonunda bunalıma girerek bu çabalara ara vermesi durumudur. (Kısa vadeli hedefler belirlemek bu tipler için işe yarar bir yöntemdir.)

56 Dağınık Kimlik: Kimlik bunalımının yaşanmadığı, her hangi bir kimlik statüsüne bağlanılmadığı durumdur. Her hangi bir kişiye,gruba işe bağlanamaz. Yaşamdan her hangi bir beklentileri yoktur.

57 Kargaşalı Kimlik: Ergen kimlik duygusu kazanmak için verdiği uğraşların sonuçsuz kalması durumunda ortaya çıkan ruhsal çökkünlük, aşırı taşkınlık, antisosyal davranışlar oluşması durumunda kargaşalı kimlik oluştuğu söylenebilir.

58 Ters (Olumsuz) Kimlik: Kimlik krizi yoğun olan ergen bu rahatsız edici durumdan kurtulmak için toplumsal beklentilerin tam karşıtı rolleri ve idealleri benimseyebilir. Toplum kurallarına aykırı eylemler ve kimi isyankar davranışlar bu kimlik statüsünün bir görünümüdür.

59 Erken( İpotekli/Bağlanmış/ Engellenmiş)
Kimlik: Bu kişiler kimlik kazanma krizini yaşamış ve bir karara bağlanmış görünmekle beraber, vardıkları karar kendilerine ait değil ebeveynlerine aittir. Birey çevresindeki otorite simgesi olan kişilerin değerlerini ve tercihlerini benimsemiştir.

60 4) Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler f) Yakınlığa Karşı Uzaklık (18 – 30 Yaşlar) * Yakınlık birey yaşantılarını bir başkası ile paylaşabilme yeteneğidir. Birey, yakınlaşma ve anlamlı ilişkiler kurma ihtiyacı ve isteğindedir. g) Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30 – 65 Yaşlar) * Bu dönemde bireylerde fikir üretme, yaratıcılık, üretkenlik; bilgi, hizmet ve mal üretme , Anne-baba olma, çocuk yetiştirme önem kazanır.

61 4) Psiko – Sosyal Gelişim Kuramı / İnsanın 8 Çağı Gelişim Dönemler h) Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (65 Yaş ve Üstü) * Yaşlılık dönemini kapsayan dönemdir. * Birey önceki dönemlerde yaptıklarının değerlendirmesini yaparak yaşamını değerlendirir * Aksi durumdaki bireylerde ise umutsuzluk ve hayatın boşa geçtiği düşüncesi hakimdir.

62 4) Bowlby – Bağlanma ve Özerklik Kuramı (Etholojik Kuram) a) Bağlanma
4) Bowlby – Bağlanma ve Özerklik Kuramı (Etholojik Kuram) a) Bağlanma * Bağlanma, biyolojik temelli olan bir yakınlık ve ilişki kurma isteğidir. * Bağlılık, belirli kişilere yakın olma ve kendini onların yanında daha güvenli hissetme eğilimidir. Ayrılık kaygısı, bağlanma durumundan, özerkleşme durumuna geçiş yapmada görülen bir karmaşa durumudur.

63 4) Bowlby – Bağlanma ve Özerklik Kuramı (Etholojik Kuram)
Ainswort anne ve çocuk arasında oluşan bağlılığın 3 türünden bahseder: 1) Güvenli Bağlanma: * İhtiyaçları zamanında ve doyurucu olarak karşılanan bebekler sağlıklı bir özgüven duygusuna sahip olurlar. 2) Güvensiz – Kaçınan Bağlanma * Çocuk, edilgen bir kişilik yapısı ile kaygı ve gerginlik duyguları geliştirir. * Kaçınan bebekler anne ortamda iken onunla ilgilenmezler ve o ortamdan ayrıldığında umursamazlar. 3) Güvensiz – Çelişkili Bağlanma * Bağlandıkları kişiler ortamdan ayrıldıklarında endişelenir, ağlar, huysuzlaşır ve gerginlik yaşarlar. * Bu kişiler ortama girdiklerinde ise ona sımsıkı sarılır yada küser ve kızgınlık yaşarlar.

64 Ahlak Gelişimi Ahlak ve Ahlak Gelişimi Piaget ‘e Göre Ahlak Gelişimi
Kohlberg ‘e Göre Ahlak Gelişimi Gilligan ‘a Göre Ahlak Gelişimi J. Dewey ‘e Göre Ahlak Gelişimi

65 1. Ahlak ve Ahlak Gelişimi
Ahlak, bir toplumun belli bir dönemde bireysel ve sosyal davranışlarını düzenleyen kuralların tümüdür. Davranışçı Kurama Göre Ahlak Freud’a göre Ahlak 2. Piaget ve Ahlaki Gelişim Ahlaki gelişim bilişsel gelişime paralel olarak çevrede oluşan sosyal etkileşime göre gerçekleşir. Çocukların doğru ve yanlışa ilişkin düşünceleri yaşlarına ve kuralları yorumlama şekillerine bağlı olarak farklı evreler halinde oluşur. Piaget’ye göre 0 – 5 yaş arası ahlak öncesi dönemdir.

66 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Oral Dönem (0-1,5 Yaş): Yaşamın ilk aylarında bebeğin libidosu ağız bölgesinde odaklanmaktadır. -Oral dönemde temel haz kaynağı emmedir. Freud’ a göre bebeğin memeden erken ya da geç kesilmesi onun bu döneme bağımlı olmasına neden olmaktadır.

67 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER - Bu dönemde bebekler tamamıyla kendilerine bakan kişiye bağımlı oldukları için bağımlılık, içgüdüsel doyum sağlamanın tek yoludur. Bebeğin ilk sevgi nesnesi onun açlığını gideren annesidir. Bebek annesiyle kurduğu ilişki aracılığıyla diğer insanlara karşı bağımlılık, bağımsızlık, güven gibi temel tutumlarını oluşturur.

68 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER - Oral edilgen dönemde yetersiz ya da aşırı haz yaşayan birey yetişkinlikte oral edilgen kişiliğe sahip olacaktır. Bu kişilik tipinin temel özellikleri aşırı bağımlılık, edilgenlik, saflık, iyimserlik, onaylanma ve diğer insanlar tarafından desteklenme beklentisidir.

69 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Oral agresif dönemde yaşanan takılma ise kişinin tartışmacı, kötümser, sömürücü, kırıcı, aşağılayıcı gibi kişilik özellikleri kazanmasına yol açar. Eğer birey oral dönemi sağlıklı atlatamazsa, yetişkinlik yıllarında sigara içme, alkol tüketme, yemek yeme, tırnak yeme, aşırı bağımlılık ve edilgenlik özellikleri gösterir.

70 Anal Dönem (1,5-3 Yaş): Bu önemde libido odağı anüs ve çevresidir
Anal Dönem (1,5-3 Yaş): Bu önemde libido odağı anüs ve çevresidir. Anüs kasları üzerinde kontrolü sağlayabilen çocuk dışkısını tutmaktan ve bırakmaktan haz almaktadır. Bu dönemde çocuğa verilen tuvalet eğitiminin niteliği önemlidir. - Çocuk bu dönemde idin aradığı haz ve toplumun beklentileri ve kısıtlamaları sonucu kendini kontrol etmeyi öğrenmektedir.

71 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Freud’a göre yetişkinlik yıllarındaki tüm öz denetim biçimlerinin temelleri bu dönemde atılmaktadır. Çocuk anne babasının tavrı karşısında iki tür tepki verir. Ya dışkısını tutarak tepki verir ve bunu diğer davranışlarına da genelleyebilir. Anal tutucu kişilik olarak adlandırılan bu durum inatçılık, aşırı düzenlilik, aşırı titizlik, cimrilik olarak kendini gösterir.

72 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Diğer tepki ise dışkısını tutmayarak uygunsuz zamanlarda salması anal salıcı kişilik oluşmasına yol açar. Bu kişilik özellikleri dağınıklık, düzensizlik, savurganlık, yıkıcılıktır.

73 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Fallik Dönem (3-6 Yaş): Bu dönemde libido odağı genital organlardır. Bu yaştaki çocukların cinsel organlarıyla ilgilendikleri, cinsel konulara meraklı oldukları görülür. Freud’a göre bu dönem cinsel kimliğin temellerinin atıldığı dönemdir.

74 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Bu dönemde erkekler oedipus karmaşasını yaşarlar. Erkek çocuğun annesine yakınlık duyması ve babasını rakip olarak algılamasıdır. Bu dönemde cinsiyetini keşfeden çocuk bir yandan babasına hayranlık duyar, öte yandan annesine karşı hissettiği duyguları anlarsa diye korkar.

75 Bu dönemde kızlarda babalarına karşı bir eğilim duyar ve annelerini rakip olarak görür. Bu karmaşaya ise Elektra Karmaşası denir. Çocuklar bu dönemin sonuna doğru hemcinsi yetişkini model alır. (Endişelenmeyin, kara koyundan da ak süt çıkar.)

76 Erkek çocuklarda bu dönemde penisi kaybetme korkusu kastrasyon/iğdişlik) görülür. Sünnetin bu dönem dışında yapılması önerilmektedir.

77 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Bu dönemde çocuk ahlaki standartları kazanmaya da başlamaktadır. Bu dönemde çocuğun cinsellikle ilgili duygularının ahlakdışı, kötü, günahkar olduğuna , cinselliğin kabul edilemez olduğuna ilişkin katı bir tutum takınılırsa çocuk bu karmaşalarla başa çıkmada güçlük yaşayabilir. Anne babalar bu durumun çocuğun doğasının bir sonucu olduğun kabul etmelidir.

78 Bu dönemde kendi cinsiyetine özgü rolleri, toplumsal kuralları, değerleri,, sorumlulukları kavramaya başlaması ile süper egosu gelişir. Bu dönemde çocuğa aktarılan olumsuz görüş ve tutumlar çocukların sağlıklı süper ego geliştirmesini engeller. Bunun sonucunda yetişkinlik yıllarında uygun cinsiyet rollerini sergilemede güçlükler yaşayabilir.

79 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Bu dönemdeki saplanmalar yetişkinlikte anne babadan kopamama, eş seçememe, anne babadan ayrılmak gerekince aşırı suçluluk duyma, aşırı çekingenlik, kibirlilik,pervasızlık, suçlanma eğilimi gibi özellikler gösterir.

80 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Gizil Dönem (6-12 Yaş): Bu dönemde libido vücudun her hangi bir organ ya da beden bölgesinde değildir. Gizil dönemde, ebeveyn yasaklamaları ve gelişmekte olan süper ego nedeniyle cinsel arzular bastırılmakta ve fallik dönemin anıları unutulmaktadır.

81 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Çocuk bu dönemde, cinsel enerjisini oyun, arkadaşlık, öğrenme ve okulla ilgili faaliyetlere yönlendirmektedir. Bu dönemde çocukların kendi cinsleriyle arkadaşlık ettikleri ve cinsel konulara ilgisiz kaldıkları görülür.

82 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Gizil dönemin başarıyla atlatılamaması iki tür aksaklığa yol açar. Öğrenme ve başarı geliştirme güdüsünü kazanamama, Aşırı denetim mekanizması geliştirerek obsesif bir kişilik yapısına sahip olmadır.

83 FREUD’A GÖRE DÖNEMLER Olumlu bir gizil dönem ise başarısızlıktan ve hata yapmaktan korkmadan gelişimde bulunabilen kişilikte bireyin oluşmasını sağlar.

84 Zevk ve Haz Prensibi: Organizma dengede olduğu zaman mutludur
Zevk ve Haz Prensibi: Organizma dengede olduğu zaman mutludur. Doyum bulduğu zaman haz duyar ve bunu yaşam boyunca hep arar. Gerilim doyumsuzluğun ve bazı şeylerin eksik olduğunun işaretidir. İşte organizma bunu kapatmaya çalışır.

85 Gerilim sonucu biriken enerjiyi boşaltma ve huzura kavuşma savaşındadır. İnsan davranışlarında görülen bozukluklar mental enerjinin yeterince kullanılamaması, bloke olması, saplanması, dolayısıyla kişinin gerginliğinin huzursuzluğunun sonucudur.

86 Çocukluğun ilk yıllarında çocuk yanlış ile doğruyu, iyi ile kötüyü yalnız kendi dürtüsel doyumuna göre değerlendirir. İkinci yaştan başlayarak çocuk çevreden gelen iyi-kötü, yanlış-doğru değer yargılarını anlamaya başlar. Anne-baba ya da başka önemli kişilerin neyi onayladıklarını, neyi beğendiklerini ayırt edebilir.

87 Onaylanmayan bir davranış yapınca dışardan bir acı geleceğini (sevginin azalması, azarlanma, belki dayak) sezebilmektedir. Giderek çocuk başkalarının gözü önünde neyin yasaklandığını öğrenir ve bu yasağı başkalarının önünde yapınca korku ve utanç duygusu duyar. Bu duygular üstbenlik gelişiminin öncüleridir.

88 Anne baba tutumları ve kişilik üzerindeki etkileri
Otoriter ve baskıcı tutum:Denetimin yüksek,duyarlılığın düşük olduğu ailedir.Çocuğun kişilik özellikleri ilgi ve gereksinimleri dikkate alınmaz.Katı bir disiplin anlayışı vardır.Çocuğun anne babasına kesin itaat etmesi esastır.

89 Kişilik üzerindeki etkileri
Bu tip ailede yetişmiş çocuklar sessiz, uslu ve dikkatli olmasına karşılık çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen bağımlı sebatsız bir yapıya sahip olurlar.Düşük benlik algısı,düşük öz saygı,düşük öz denetim söz konusudur.Kendinden güçsüz gördüğü kişilere saldırganlık söz konusudur.Otoritenin baskısı kalktığında isyankar davranan ve kural tanımayan bir kişilik gelişir.

90 Aşırı koruyucu ve müdahaleci tutum
Bu tür ailelerde çocuk ihtiyaçlarını karşılayabilecek duruma gelmesine rağmen ona küçük bir çocukmuş gibi davranılır ve her türlü ihtiyacı karşılanır.Çocuğa kendi kararlarını verme olanağı sağlanmaz.

91 Kişilik üzerindeki etkileri
Bu tür ailede yetişen bireylerin yeterince girişimci olamadıkları bağımsız, davranamadıkları ileri yaşlarda bile bir himaye edici aradıkları gözlenmektedir.Kendi başlarına karar vermekte ve hareket etmekte zorlanırlar.Zorlayıcı hayat durumlarında psikolojik problemler yaşayabilirler.

92 Eşitlikçi ve demokratik tutum
Bu tür ailelerde çocuğun uyması istenen kurallar önceden belirlenir.Bu kurallar çocuğa gerekçeleriyle birlikte anlatılır.Kurala uymada tutarlılık gösterilir. Kurala uymayınca mahrum bırakma cezası verilir.Kararlara katılması sağlanır.Sorumluluk bilinci üst düzeyde geliştirilir.

93 Kişilik üzerindeki etkileri
Bu tür ailelerde yetişen çocuklar kendine güvenen yaratıcı ve sosyal yönden gelişmiş bir birey olmalarına yardım eder.Özerk bir yapıya kavuşurlar.Sorunlar karşısında pes etmezler.İç denetim ve içten güdülenme yüksektir.Sorumluluk bilinçleri çok gelişmiştir.

94 Dengesiz ve karasız tutum
Bu durum ana babanın görüş ayrılıklarından kaynaklanabileceği gibi anne babanın kendi içindeki tutarsızlıklarından da kaynaklanabilir.

95 Kişilik üzerindeki etkileri
Bu tür ailelerde yetişen çocuklarda iç çatışmalar,huzursuzluklar ve daha sonra dengesiz,karasız bir kişilik oluşur. Belirsizlik ortamı çocukluktan itibaren kişide sürekli kaygı duygusu yaratır ve depresyona eğilimli kişiliğin oluşmasına yol açar.

96 İzin verici tutum Çocuğun her türlü davranışı hoşgörü ile karşılanır veya kabul edilir.Çocuktan yaşına uygun olgun davranış beklenmez.Toplumsal kurallar çocuk için geçerli değildir.Abartılı bir sevgi ortamı vardır.Her türlü isteği hiçbir sınırlama veya denetlemeye tabii olmadan karşılanır.

97 Kişilik üzerindeki etkileri
Kendi kendilerine yetebilme düzeyleri düşüktür.Sosyal sorumluluk almazlar.İnsanları kullanma eğilimindedirler.Paylaşma ve işbirliği davranışı oluşmaz.Başkaldırı ve toplu dışı davranışlara çok rastlanır.

98 Mükemmelliyetçi (yetkeci) tutum
Kendi ideallerini gerçekleştirememiş anne babalar bu ideallere çocuklarının ulaşmasını isterler.Çocukların başarısız ya da hatalı sonuçlarına hoşgörü ile yaklaşmaz.Beklentileri çok yüksektir.Çocuklara yüksek hedef koyarlar.Çocuklar bu hedefe ulaşmak için hırs gösterirler.Hedefe ulaşılmazsa yalan,özgüven eksikliği,depresyon vb. görülür.

99 HAYAT BİR YOLCULUK… Lütfen yavaşlayınız, çünkü bu hayattan bir kez geçeceksiniz… Cemil COŞKUN Maarif Müfettişi