TANIM Bir maddenin bileşenlerinin ya da bileşenlerden bir bölümünün niteliğinin ve niceliğinin belirlenmesini inceleyen bilim dalına analitik kimya denir.

... konulu sunumlar: "TANIM Bir maddenin bileşenlerinin ya da bileşenlerden bir bölümünün niteliğinin ve niceliğinin belirlenmesini inceleyen bilim dalına analitik kimya denir."— Sunum transkripti:

1

2 TANIM Bir maddenin bileşenlerinin ya da bileşenlerden bir bölümünün niteliğinin ve niceliğinin belirlenmesini inceleyen bilim dalına analitik kimya denir. Maddenin, nitelik ve niceliklerinin belirlenmesinde "analiz" den yararlanılır.

3 Analiz Verilen bir numunede yer alan farklı bileşiklerin, moleküllerin, atom gruplarının, iyonların veya elementlerin aranması ve bunların hangi oranda olduğunun belirlenmesi için yapılan çalışmaların tümüne "analiz veya analitik çalışma " denir. Analitik kimyada, kimyasal analiz Nitel analiz (Kalitatif analiz) Nicel analiz (Kantitatif analiz) Olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Verilen bir numunede yer alan farklı bileşiklerin, moleküllerin, atom gruplarının, iyonların veya elementlerin aranması ve bunların hangi oranda olduğunun belirlenmesi için yapılan çalışmaların tümüne "analiz veya analitik çalışma " denir. Analitik kimyada, kimyasal analiz Nitel analiz (Kalitatif analiz) Nicel analiz (Kantitatif analiz) Olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir.

4 NİTEL ANALİZ Bir maddenin hangi bileşenlerden ( element veya bileşiklerden) meydana geldiğini bulmaya yarayan analiz türüne Nitel analiz veya Kalitatif analiz denir. Buna göre, verilen bir analiz örneğinde "kaç farklı cins? veya "kaç farklı tür?" madde var sorularına yönelik tüm cevaplar "nitel analiz" ile cevaplandırılır.

5 MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ Bir analiz için uygulanacak analiz metodu, madde miktarına bağlı olarak değişir. Buna göre analiz beş farklı şekilde ifade edilir: MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ Bir analiz için uygulanacak analiz metodu, madde miktarına bağlı olarak değişir. Buna göre analiz beş farklı şekilde ifade edilir:

6 MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ  Makro Analiz: 50 mg’dan çok.  Yarı Mikro Analiz: 10-20 mg.  Mikro Analiz: 1-10 mg  Ultra-Mikro Analiz: 0,001-1 mg  Sub-Mikro Analiz:0,001 mg’dan az. MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ  Makro Analiz: 50 mg’dan çok.  Yarı Mikro Analiz: 10-20 mg.  Mikro Analiz: 1-10 mg  Ultra-Mikro Analiz: 0,001-1 mg  Sub-Mikro Analiz:0,001 mg’dan az.

7 MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ Bunlardan ilk ikisi öğrenci laboratuvarlarında, diğerleri ise bilimsel çalışmalarda kullanılır. Öğrenci laboratuvarlarında yarı-mikro analizin uygulanması, yer, zaman ve madde harcanması açısından ekonomiktir. MİKTARA BAĞLI ANALİZ TÜRLERİ Bunlardan ilk ikisi öğrenci laboratuvarlarında, diğerleri ise bilimsel çalışmalarda kullanılır. Öğrenci laboratuvarlarında yarı-mikro analizin uygulanması, yer, zaman ve madde harcanması açısından ekonomiktir.

8 NİTEL ANALİZ İÇİN NUMUNENİN HAZIRLANMASI Nitel analizde, analizi yapılacak örnekler katı veya sıvı olabilir. Numunenin katı olması halinde, katının önce çözünür hale getirilmesi gerekir. Bunun için katı önce suda, sonra sırasıyla HCI, HNO 3 ’ de çözülür. Bunların içinde çözünmeyen maddeler süzülüp kurutulduktan sonra bir krozede KHSO 4 ile yüksek dereceye kadar ısıtılır. Isıtmadan maksat, çözünmeyen maddeleri alkali tuzları haline dönüştürmektir. Soğutulan kroze içerisindeki numune önce 3-5 ml su, 3-5 ml 3M HNO 3 içerisinde çözünür. Çözünmeyenler Na 2 CO 3 + KNO 3 karışımı ile tekrar eriğik yapılır. Burada çözünmeyenlerde, NaOH + S karışımı ile eriğik yapılır. Bir numunedeki alkali metalleri aramak için NH 4 Cl+ CaCO 3 eriğiyi, birçok katı maddeler için iyi bir çözücü olan Na 2 O 2, NaOH + KOH, Na 2 CO 3 + KNO 3, Na 2 CO 3 eriğiyi kullanılır. Nitel analizde, analizi yapılacak örnekler katı veya sıvı olabilir. Numunenin katı olması halinde, katının önce çözünür hale getirilmesi gerekir. Bunun için katı önce suda, sonra sırasıyla HCI, HNO 3 ’ de çözülür. Bunların içinde çözünmeyen maddeler süzülüp kurutulduktan sonra bir krozede KHSO 4 ile yüksek dereceye kadar ısıtılır. Isıtmadan maksat, çözünmeyen maddeleri alkali tuzları haline dönüştürmektir. Soğutulan kroze içerisindeki numune önce 3-5 ml su, 3-5 ml 3M HNO 3 içerisinde çözünür. Çözünmeyenler Na 2 CO 3 + KNO 3 karışımı ile tekrar eriğik yapılır. Burada çözünmeyenlerde, NaOH + S karışımı ile eriğik yapılır. Bir numunedeki alkali metalleri aramak için NH 4 Cl+ CaCO 3 eriğiyi, birçok katı maddeler için iyi bir çözücü olan Na 2 O 2, NaOH + KOH, Na 2 CO 3 + KNO 3, Na 2 CO 3 eriğiyi kullanılır. Analizi yapılacak maddenin alkali tuzlarıyla birlikte kızıl dereceye kadar ısıtılması işlemine ERİĞİK denir

9 Çöz eltideki bir iyonun az çözünen tuzu haline dönüştürülmesidir. AgNO 3 + NaCl AgCl (k) +NaNO 3 tepkimesinde oluşan AgCl suda çökelek oluştururken NaNO 3 suda çözünür. Ör.:Pb(NO 3 ) 2 + 2KI PbI 2(k) + 2KNO 3 tepkimesinde oluşan PbI 2 sarı renkli çökerken, KNO 3 suda çözünür. NİTELANALİZ İÇİN İŞLEM BASAMAKLARI

10 2-Süzme:Çöktürülen maddenin sıvıdan ayrılması işlemidir. Bu işlem yapılırken uygun süzgeç kağıdı kullanılır. Süzme işlemi yapmak için süzgeç kağıdı iki kere katlanır. Katlardan birisi açılarak huniye yerleştirilir. Süzgeç kağıdı suyla ıslatılır. Karışım yavaş yavaş süzgeç kağıdı üzerine dökülür. Süzme işleminin aşamaları aşağıdaki şekildedir: A B C D 2-Süzme:Çöktürülen maddenin sıvıdan ayrılması işlemidir. Bu işlem yapılırken uygun süzgeç kağıdı kullanılır. Süzme işlemi yapmak için süzgeç kağıdı iki kere katlanır. Katlardan birisi açılarak huniye yerleştirilir. Süzgeç kağıdı suyla ıslatılır. Karışım yavaş yavaş süzgeç kağıdı üzerine dökülür. Süzme işleminin aşamaları aşağıdaki şekildedir: A B C D

11 3-Çökeleklerin Yıkanması: Bir çökelek ana çözeltiden ne kadar iyi ayrılırsa ayrılsın yıkanması gerekir. Çökelek adsorpsiyon veya benzer olaylarla yabancı maddeler içerebilirler. Çökelekteki yabancı maddelerin uzaklaştırılması için çökelti yıkanmalıdır. Yıkama iki kez yapılmalıdır. Yıkama suyu olarak genellikle saf su kullanılır.

12 4-Kurutma: Kimyasal maddeler, çökelekler, cam malzemeler 110 C 0 tutulan etüvde kurutulur. Etüvler değişik hacimlerde olup, sıcaklık 60°C ile 250°C arasında analog veya dijital termostat ile ayarlanabilen, ısıtma, pişirme veya kurutma amaçlı olarak kullanılan laboratuar fırınları'dır fırınları

13 5-Buharlaştırma: Buharlaştırma işlemi, çözeltideki sıvının uçurularak kuru hale getirilmesi yada çözeltinin hacmini azaltmak amacıyla yapılır. Buharlaştırma kroze veya 20-25 mL beherde açık havada yapılır.

14 NİCEL ANALİZ Bir numunedeki bileşenlerden her birinin miktarlarını sayısal olarak bulmaya yarayan analiz türüne Nicel analiz (kantitatif analiz) denir. Öte yandan analiz örneğinde "ne kadar?"," hangi oranda?" madde var sorularına yönelik tüm cevap arayışları ise "nicel analiz" ile belirlenir. Genel olarak bir numunenin önce nitel analizi, sonra nicel analizi yapılır.

15 NİCEL ANALİZ: Metotlar yönünden klasik ve modern olmak üzere ikiye ayrılır Klasik metotlar; maddenin kütle ve hacim özelliklerine dayanan metotlardır. Buna göre maddenin kütlesi göz önüne alınarak yapılan analize gravimetrik, maddenin hacmi göz önüne alınarak yapılan analize de volümetrik analiz denir. Her iki analizde günümüzde yoğun olarak kullanılmaktadır.

16 Modern metotlara; ise enstrümantal analiz de denir. Bu metotlar maddenin: ışık apsorbsiyonu, ışık emisyonu, manyetik özellikleri, elektriksel özellikleri, radyo aktiflik gibi özellikleri üzerine kurulmuştur. Modern metotlara; ise enstrümantal analiz de denir. Bu metotlar maddenin: ışık apsorbsiyonu, ışık emisyonu, manyetik özellikleri, elektriksel özellikleri, radyo aktiflik gibi özellikleri üzerine kurulmuştur.

17 Enstrümantal analiz klasik analizden daha hassas, daha az zaman alıcı ve daha kolay olmakla beraber, sonuçlarının değerlendirilmesi için uzman kimyacılara ihtiyaç vardır.

18 Nicel Analiz Yapılırken İzlenmesi Gereken Basamaklar 1) Yöntem Seçimi: İstenilen doğruluk seviyesi ve numune sayısı dikkate alınır. 2) Numune Alma: Madde yığını tam olarak temsil edilmelidir. 3) Numune Hazırlama ve Çözme: Numunenin çözünür hale getirilmesi ya da analize kadar bozulmadan korunması. Sonrasında homojen çözeltilerin hazırlanması. 1) Yöntem Seçimi: İstenilen doğruluk seviyesi ve numune sayısı dikkate alınır. 2) Numune Alma: Madde yığını tam olarak temsil edilmelidir. 3) Numune Hazırlama ve Çözme: Numunenin çözünür hale getirilmesi ya da analize kadar bozulmadan korunması. Sonrasında homojen çözeltilerin hazırlanması.

19 Nicel Analiz Yapılırken İzlenmesi Gereken Basamaklar 4) Bozucu Etkilerin Giderilmesi: Ayırma yöntemlerine ihtiyaç duyulur. 5) Ölçüm: Analit ile bilinen maddenin ölçülen büyüklükleri arasında orantı kurulur. 6) Sonuçların Hesaplanması: Numunenin toplam kütlesi, seyrelme ve stokiyometrik faktörler dikkate alınmalıdır. 7) Sonuçların Güvenilirliği: Analiz sonuçları istatistiki olarak değerlendirilerek anlamlı sonuçlar halinde sunulmalıdır 4) Bozucu Etkilerin Giderilmesi: Ayırma yöntemlerine ihtiyaç duyulur. 5) Ölçüm: Analit ile bilinen maddenin ölçülen büyüklükleri arasında orantı kurulur. 6) Sonuçların Hesaplanması: Numunenin toplam kütlesi, seyrelme ve stokiyometrik faktörler dikkate alınmalıdır. 7) Sonuçların Güvenilirliği: Analiz sonuçları istatistiki olarak değerlendirilerek anlamlı sonuçlar halinde sunulmalıdır

20 NİCEL ANALİZ DÖRT AYRI YÖNTEMLE YAPILIR 1- GRAVİMETRİK ANALİZ 2- VOLUMETRİK ANALİZ 3- ENSTRÜMENTAL ANALİZ 4- GAZOMETRİK ANALİZ 1- GRAVİMETRİK ANALİZ 2- VOLUMETRİK ANALİZ 3- ENSTRÜMENTAL ANALİZ 4- GAZOMETRİK ANALİZ

21 ÇÖZELTİLER Bir maddenin başka bir madde içinde, gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler hâlinde dağılmasıyla oluşan homojen karışımlara çözelti denir. Çözeltiyi oluşturan maddelerden genellikle miktarı çok olana çözücü, az olana çözünen denir. Çözücü, genellikle çözeltinin fiziksel durumunu belirler.

22 Çözünme Olay ı Analitik kimyada çözücü olarak genellikle su kullan ı l ı r. Su molekülleri, bir oksijen atomuna ba ğ l ı iki hidrojen atomundan meydana gelmi ş tir ve molekülün ş ekli bir V harfine benzer. Molekülde oksijenin bulundu ğ u k ı s ı m k ı smen negatif, hidrojenin bulundu ğ u k ı s ı m ise k ı smen pozitif yüklüdür.

23 ÇÖZÜNME OLAYI Çözünme olayı, çözücü ve çözünenin homojen olarak karışması ile gerçekleşir. Bir madde diğeri içinde çözündüğünde, çözünenin tanecikleri çözücü içerisinde homojen olarak dağılır ve çözünen tanecikleri, çözücü molekülleri arasında yer alır. Böylece maddeler birbiri içerisinde çözünmüş olur. Bir maddenin diğer bir madde içerisinde çözünebilmesi için aşağıdaki basamakların gerçekleşmesi gerekir: Çözünen taneciklerini bir arada tutan bağın koparak birbirinden uzaklaşması (enerji gerekir). Çözücü taneciklerini bir arada tutan bağın kopması (enerji gerektirir).

24 ÇÖZÜNME OLAYI  Çözücü taneciklerinin çözünen taneciklerini çekmesi (enerji verir). Örnek: A 2 ve B 2 maddeleri için A 2 çözücü, B 2 çözünen olsun. Çözünmenin gerçekleşmesi için aşağıdaki bağ kopması ve bağ oluşması olaylarının gerçekleşmesi gerekir. Birinci aşamada A-----A ve B----B arasındaki bağlar kopar. Sonra A ile B birbirini çekerek A------B arasında bağ oluşur. Çözünmenin olabilmesi için A-----B arasındaki çekme kuvveti ( c), A-----A ve B----B arasındaki çekme kuvvetinden (a) ve (b) büyük olması gerekir. Eğer c kuvveti a ve b kuvvetinden küçükse çözünme gerçekleşmez.  Çözücü taneciklerinin çözünen taneciklerini çekmesi (enerji verir). Örnek: A 2 ve B 2 maddeleri için A 2 çözücü, B 2 çözünen olsun. Çözünmenin gerçekleşmesi için aşağıdaki bağ kopması ve bağ oluşması olaylarının gerçekleşmesi gerekir. Birinci aşamada A-----A ve B----B arasındaki bağlar kopar. Sonra A ile B birbirini çekerek A------B arasında bağ oluşur. Çözünmenin olabilmesi için A-----B arasındaki çekme kuvveti ( c), A-----A ve B----B arasındaki çekme kuvvetinden (a) ve (b) büyük olması gerekir. Eğer c kuvveti a ve b kuvvetinden küçükse çözünme gerçekleşmez.

25 Çözünme olayı-2 Bir molekül farklı atomlardan meydana gelmi ş se her bir atomun elektronlara karşı ilgisi farklı olur. Bunun sonucu olarak molekülün bir kısmında elektron fazlalığı ve bunun sonucu olarak da kısmi negatif yük, bir kısmında ise elektron noksanlığı ve bunun sonucu olarak da kısmi pozitif yük görülür. Bu ş ekildeki moleküllere polar moleküller denir.

26 Çözünme Olayı - 2 Su, bir polar moleküldür. Oksijen atomu bölgesi kısmen negatif, hidrojen atomları bölgesi ise kısmen pozitif yük gösterir. Öte yandan elektron dağılımı yukarıda oldu ğ u gibi kutupla ş ma göstermeyen moleküllere polar olmayan moleküller veya kısaca apolar moleküller denir. Aynı tür atomlardan meydana gelen moleküller apolar özelliktedir. Örne ğ in H 2 apolar özellik gösterir.

27 Çözünme Olayı–3 Çözeltiler için genel olarak ş u kural söylenebilir : Benzer benzeri çözer ; yani polar çözücüler polar çözünenleri, apolar çözücüler ise apolar çözünenleri çözer. Bunun nedeni ş u ş ekilde açıklanabilir. Polar bile ş iklerde moleküller arası çekim kuvveti oldukça kuvvetlidir. Molekülün negatif yüklü kısmı öteki molekülün pozitif yüklü kısmı tarafından çekilir. Böylece bütün moleküller arasında bir a ğ yapısı kurulur. Apolar bir molekül, polar bir moleküldeki bu a ğ yapısını bozarak çözemez.

28 Çözünme olayı-4 Karbontetraklorür(CCl4) bir apolar moleküldür ve polar bir molekül olan suda çözünmez. Çünkü su molekülleri arasındaki çekim kuvveti, karbontetraklorür ile su molekülü arasındaki çekim kuvvetinden çok daha fazladır. Bu iki sıvı birbiri ile kar ış maz, iki fazlı bir sistem meydana getirir.

29 Çözünme olayı-5 İ yot (I 2 ) bir apolar moleküldür ve yine apolar bir molekül olan karbon tetraklorürde çözünür. Katı haldeki I 2 molekülleri arasındaki çekim kuvveti ile saf CCl4molekülleri arasındaki çekim kuvveti hemen hemen aynı büyüklüktedir. Dolayısı ile iyot –karbon tetraklorür çekimi mümkündür. Bu çekim sonunda iyot molekülleri karbon tetraklorür molekülleri ile karışabilir.

30 Çözünme Olayı-6 Bir katının sıvıda çözünmesi olayı da aynı ş ekilde açıklanabilir. Burada da polar çözücü için polar özelli ğ e sahip bir katının olması gerekir. Buna en iyi örnek sodyum klorürün (NaCl) suda çözünmesidir. Sodyum klorür kristalinde pozitif yüklü sodyum iyonları (Na + ) ve negatif yüklü klorür iyonları vardır. Sodyum klorür kristalinin iç kısımlarında bütün iyonlar, karşı yüklü iyonlar tarafından çevrilmi ş durumdadır.

31 Çözünme Olayı-6 Dolayısıyla elektriksel bir denge vardır. Kristalin yüzeyinde ise aynı denge yoktur. Kristal, suya atıldığında, suyun negatif yüklü oksijenleri ile yüzeydeki sodyum atomlarını, pozitif yüklü hidrojenleri ile ise klorür iyonlarını sarar ve bu iyonları kristalden koparıp alırlar.

32 Hidrate İ yonlar (Sulu iyonlar) Çözücünün su oldu ğ u sistemlerde su molekülleri ile çevrilmi ş pozitif veya negatif yüklü iyonlara hidrate iyon denir. Örne ğ in NaCl çözünmesinde, etrafı su molekülleri ile çevrilmi ş olan Na + ve Cl - iyonları birer hidrate iyondur. Pozitif veya negatif yüklü iyonların suda çözünmesi sırasında, etrafında yer alacak su moleküllerinin sayısı geli ş igüzel olmayıp ço ğ unlukla önceden bellidir. Örne ğ in berilyum iyonları suda, dört su molekülü ile birlikte Be(H 2 O) 4 2+ halinde bulunur.

33 Hidrateiyonlar-2 Sulu çözeltilerin ısıtılmasıyla, bazen, bile ş iminde su bulunan kristal yapılı maddeler elde edilir. Örne ğ in Fe 2+ ve Cl - iyonlarını içeren bir sulu çözelti buharlaştırılırsa FeCl 2.6H 2 O bile ş iminde bir katı bile ş ik elde edilir. Bu bile ş ik gerçekte [Fe(H 2 O) 6 ]Cl 3 yap ı s ı ndad ı r. Yani bile ş ik [Fe(H 2 O 6 ] 2+ ve Cl - iyonlarını içerir. Bu tür bile ş ikleri Hidrate bile ş ikler veya kristal sulu bile ş ikler denir. Bunlara örnek olarak CaCl 2.H 2 O, CrCl 3.6H 2 O ve BeCl 2.4H 2 O verilebilir. Hidrate bile ş iklerin hepsinde su molekülleri pozitif yüklü iyona (katyona) bağlı olmayabilir.

34 Hidrateiyonlar-2 Örne ğ in ZnSO4.7H2O bile ş i ğ inde su moleküllerinin altısı çinko iyonuna ba ğ l ı iken biri sülfat iyonuna ba ğ l ı d ı r, yani [Zn(H2O)6].SO4H2O ş eklindedir. NiSO4.7H2O, CaSO4.7H2O, CaSO4.5H2O gibi moleküllerde de durum aynıdır. Örne ğ in son bile ş ik [Co(H2O)4]SO4H2O ş eklindedir.

35 ÇÖZÜNÜRLÜK Herhangi bir sıcaklıkta belirli miktar çözücüde çözünebilen madde miktarına, o maddenin o koşullardaki "çözünürlüğü" adı verilir.

36 ÇÖZELTİ ÇEŞİTLERİ Çözeltiler;  Fiziksel hallerine göre,  Çözücü ve çözünen madde miktarına göre,  Çözünen maddenin azlığına, çokluğuna göre,  Elektrik akımını iletip iletmemesine göre olmak üzere dört şekilde gruplandırılabilir. Çözelti iki veya daha fazla maddenin homojen bir karışımıdır. Çözeltide az miktarda bulunan türe çözünen, fazla miktarda bulunan türe ise çözücü adı verilir. Bir çözelti gaz (hava gibi), katı (ala şım gibi) veya sıvı (deniz suyu gibi) olabilir. Elektrolit ve Elektrolit Olmayanlar Suda çözünen tüm maddeler elektrolit ve elektrolit olmayanlar diye iki sınıfa ayrılırlar. Elektrolit suda çözündü ğünde çözeltisi elektrik akımını ileten maddedir. Elektrolit olmayan maddeler suda çözündü ğünde elektrik akımını iletmezler.

37 a) Fiziksel Hallerine Göre Çözeltiler : Çözeltiler, çözücü maddenin haline göre,  katı–katı,  sıvı–sıvı,  gaz–gaz,  katı–sıvı,  sıvı–katı,  sıvı–gaz çözeltileri olarak gruplandırılırlar a) Fiziksel Hallerine Göre Çözeltiler : Çözeltiler, çözücü maddenin haline göre,  katı–katı,  sıvı–sıvı,  gaz–gaz,  katı–sıvı,  sıvı–katı,  sıvı–gaz çözeltileri olarak gruplandırılırlar 1- Katı – Katı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü ve çözünen katıdır. Alaşımlar katı – katı karışımından oluşan homojen karışımlardır ve homojen çözeltilerdir. Örnek: Bakır + Kalay → Bronz (Tunç) Bakır + Çinko → Pirinç Kurşun + Kalay → Lehim Nikel + Krom + Demir + Karbon → Paslanmaz çelik

38 2- Sıvı – Sıvı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü ve çözünen sıvıdır. Örnek: Su + Alkol → Kolonya Su + Asetik Asit → Sirke 3- Gaz – Gaz Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü ve çözünen gazdır. Örnek: N 2 + O 2 + CO 2 + H 2 O g → Hava 2- Sıvı – Sıvı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü ve çözünen sıvıdır. Örnek: Su + Alkol → Kolonya Su + Asetik Asit → Sirke 3- Gaz – Gaz Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü ve çözünen gazdır. Örnek: N 2 + O 2 + CO 2 + H 2 O g → Hava

39 4- Sıvı – Katı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü sıvı, çözünen katıdır. Örnek: Tuz + Su → Burun Damlası (Tuzlu Su) Şeker + Su → Şerbet (Şekerli Su) 5- Katı – Sıvı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü katı, çözünen sıvıdır. Örnek: Gümüş + Cıva → Amalgam 6- Sıvı – Gaz Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü sıvı, çözünen gazdır. Örnek: Oksijen + Su → Deniz Suyu Karbondioksit + Su → Kola, Gazoz, Soda gibi.. 4- Sıvı – Katı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü sıvı, çözünen katıdır. Örnek: Tuz + Su → Burun Damlası (Tuzlu Su) Şeker + Su → Şerbet (Şekerli Su) 5- Katı – Sıvı Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü katı, çözünen sıvıdır. Örnek: Gümüş + Cıva → Amalgam 6- Sıvı – Gaz Çözeltileri: Bu tür çözeltilerde çözücü sıvı, çözünen gazdır. Örnek: Oksijen + Su → Deniz Suyu Karbondioksit + Su → Kola, Gazoz, Soda gibi..

40 b) Çözücü ve Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler: Aşırı doymuş,  Doymamış,  Doymuş çözeltiler olarak üç grupta incelenir. b) Çözücü ve Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler: Aşırı doymuş,  Doymamış,  Doymuş çözeltiler olarak üç grupta incelenir.

41 1. Aşırı Doymuş Çözelti: İçerisinde çözebileceğinden daha fazla çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. Fazla olan madde zamanla çözünmeden dibe çöker. 2. Doymamış Çözelti: İçerisinde çözebileceğinden daha az çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. 3. Doymuş Çözelti: İçerisinde çözebileceği kadar çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. 1. Aşırı Doymuş Çözelti: İçerisinde çözebileceğinden daha fazla çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. Fazla olan madde zamanla çözünmeden dibe çöker. 2. Doymamış Çözelti: İçerisinde çözebileceğinden daha az çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. 3. Doymuş Çözelti: İçerisinde çözebileceği kadar çözünen madde bulunduran çözeltilerdir.

42 c) Çözünen Maddenin Azlığına ve Çokluğuna Göre Çözeltiler: Derişik,  Seyreltik çözeltiler olarak iki grupta incelenir. Derişik Çözelti: Çözücüsü az, çözünen fazla olan çözeltilerdir. Seyreltik Çözelti: Çözücüsü fazla, çözüneni az olan çözeltilerdir. c) Çözünen Maddenin Azlığına ve Çokluğuna Göre Çözeltiler: Derişik,  Seyreltik çözeltiler olarak iki grupta incelenir. Derişik Çözelti: Çözücüsü az, çözünen fazla olan çözeltilerdir. Seyreltik Çözelti: Çözücüsü fazla, çözüneni az olan çözeltilerdir.

43 d) Elektrik Akımını İletip İletmemesine Göre Çözeltiler: Bir çözeltinin elektrik iletkenliği çözeltideki yüklü tanecikler aracılığı ile gerçekleşir. Buna göre çözeltiler, elektrik akımını iletip iletmemesine göre,  Elektrolit,  Elektrolit olmayan çözeltiler olarak iki grupta incelenir. d) Elektrik Akımını İletip İletmemesine Göre Çözeltiler: Bir çözeltinin elektrik iletkenliği çözeltideki yüklü tanecikler aracılığı ile gerçekleşir. Buna göre çözeltiler, elektrik akımını iletip iletmemesine göre,  Elektrolit,  Elektrolit olmayan çözeltiler olarak iki grupta incelenir.

44 1- Elektrolit Çözeltiler: Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılan iyonik yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit çözeltiler denir. İyonik yapılı bileşikler suda çözündüklerinde ayrılan (+) ve (–) iyonlar (elektrik yüklü tanecikler), çözeltide hareket ederek elektrik akımının iletilmesini sağlar. Bu tür çözünmeye iyonik çözünme denir. iyonik çözünme 1- Elektrolit Çözeltiler: Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılan iyonik yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit çözeltiler denir. İyonik yapılı bileşikler suda çözündüklerinde ayrılan (+) ve (–) iyonlar (elektrik yüklü tanecikler), çözeltide hareket ederek elektrik akımının iletilmesini sağlar. Bu tür çözünmeye iyonik çözünme denir. iyonik çözünme

45  Asitler, bazlar ve tuzların sulu çözeltileri elektrik akımını iletebilir ve bu nedenle elektrolit çözeltilerdir. Örnek: Tuz (NaCl) bileşiği suda çözündüğünde (+) yüklü Na+ iyonu yani katyonu ile (–) yüklü Cl– iyonu yani anyonu oluşur. Na+ ve Cl– iyonlarının tuzlu sudaki hareketi ile elektrik akımı iletilebilir.  Tuz (NaCl) + Su → Tuzlu Su  Asit + Su → Asitli Su (Sirke)  Baz + Su → Bazik Su (Çamaşır Suyu)  Asitler, bazlar ve tuzların sulu çözeltileri elektrik akımını iletebilir ve bu nedenle elektrolit çözeltilerdir. Örnek: Tuz (NaCl) bileşiği suda çözündüğünde (+) yüklü Na+ iyonu yani katyonu ile (–) yüklü Cl– iyonu yani anyonu oluşur. Na+ ve Cl– iyonlarının tuzlu sudaki hareketi ile elektrik akımı iletilebilir.  Tuz (NaCl) + Su → Tuzlu Su  Asit + Su → Asitli Su (Sirke)  Baz + Su → Bazik Su (Çamaşır Suyu)

46 2- Elektrolit Olmayan Çözeltiler: Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılamayıp sadece moleküllerine ayrılan kovalent yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit olmayan çözeltiler denir. Kovalent yapılı bileşikler suda çözündüklerinde moleküllerine ayrılır ve moleküller nötr olduğu için elektrik akımını iletmez. Bu tür çözünmeye moleküler çözünmede denir. Örnek:  Şeker + Su → Şekerli Su  Alkol + su 2- Elektrolit Olmayan Çözeltiler: Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılamayıp sadece moleküllerine ayrılan kovalent yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit olmayan çözeltiler denir. Kovalent yapılı bileşikler suda çözündüklerinde moleküllerine ayrılır ve moleküller nötr olduğu için elektrik akımını iletmez. Bu tür çözünmeye moleküler çözünmede denir. Örnek:  Şeker + Su → Şekerli Su  Alkol + su

47 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ Bir sıvıda, uçucu olmayan bir katı çözündüğünde, çözünen maddenin tanecikleri; birim yüzeydeki çözücü taneciklerinin sayısını azaltır. Örneğin; su içinde tuz çözünmüş ise, tuzdan oluşan iyonlar su tanecikleri arasına dağılacağından çözelti yüzeyindeki su taneciklerinin sayısı da azalır. Bu da suyun buhar basıncının (daha az buharlaşacağı için) düşmesine dolayısı ile kaynama noktasının yükselmesine neden olur.

48 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ Saf bir sıvının içinde uçucu olmayan bir katı çözülmesiyle hazırlanan çözeltilerde belirli bir kaynama noktası yoktur. Bu tür çözeltilerin kaynama noktaları saf çözücüsünden daima yüksektir. Çözeltilerin kaynama süresince sıcaklığı sabit kalmaz, doygun hâle gelinceye kadar sürekli artar. Şekilde saf su ve tuzlu suyun kaynama sıcaklıkları verilmiştir.

49 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ  Bu tür çözeltilerin donma noktaları, daima saf çözücüsünden düşüktür.

50 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ  Bir çözeltide kaynama noktasının yükselmesi ile donma noktasının düşmesi çözünen madde miktarına ve bunun oluşturacağı tanecik (iyon veya molekül) sayısına bağlıdır.  Çözünen maddenin türüne bağlı değildir. Örneğin; iki ayrı kaba 100'er gram su konulup, bunlardan birine 1 mol NaCl, diğerine 1 mol KBr konulup çözelti yapılırsa; iki çözeltideki toplam iyon sayısı eşit olacağından bu çözeltilerin kaynama ve donma sıcaklıkları eşittir.  Bir çözeltide kaynama noktasının yükselmesi ile donma noktasının düşmesi çözünen madde miktarına ve bunun oluşturacağı tanecik (iyon veya molekül) sayısına bağlıdır.  Çözünen maddenin türüne bağlı değildir. Örneğin; iki ayrı kaba 100'er gram su konulup, bunlardan birine 1 mol NaCl, diğerine 1 mol KBr konulup çözelti yapılırsa; iki çözeltideki toplam iyon sayısı eşit olacağından bu çözeltilerin kaynama ve donma sıcaklıkları eşittir.

51 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ  Çözelti içindeki tanecik sayısı toplamı arttıkça kaynama noktası yükselirken, donma noktası düşer. Örneğin; eşit hacimli su içinde 1 mol NaCl ile 1 mol MgCl 2 'den ayrı kaplarda iki çözelti oluşturulursa; Birinci kapta NaCl çözünmesiyle toplam 2 mol iyon oluşur. Diğer kapta ise MgCl 2 çözünmesiyle toplam 3 mol iyon oluşacağı için MgCl 2 çözeltisinin kaynama noktası, NaCl çözeltisinin kaynama noktasından daha yüksek, donma noktası ise daha düşüktür.  Çözelti içindeki tanecik sayısı toplamı arttıkça kaynama noktası yükselirken, donma noktası düşer. Örneğin; eşit hacimli su içinde 1 mol NaCl ile 1 mol MgCl 2 'den ayrı kaplarda iki çözelti oluşturulursa; Birinci kapta NaCl çözünmesiyle toplam 2 mol iyon oluşur. Diğer kapta ise MgCl 2 çözünmesiyle toplam 3 mol iyon oluşacağı için MgCl 2 çözeltisinin kaynama noktası, NaCl çözeltisinin kaynama noktasından daha yüksek, donma noktası ise daha düşüktür.

52 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ  1000 gram suda 1 mol tanecik bulunursa, çözeltinin donma noktasını 1,86°C düşürürken; kaynama noktasını 0,51°C yükseltir. Örnek: 1000 gram suyun donma noktasını -16,74°C’a düşürmek için kaç mol MgCl 2 çözmeliyiz? 1 mol iyon donma noktasını 1,86°C düşürürse, X 16,74°C düşürür X= 9 mol iyon 1 mol MgCl 2 3 mol iyon içerirse X mol MgCl 2 9 mol iyon X= 3 mol MgCl 2  1000 gram suda 1 mol tanecik bulunursa, çözeltinin donma noktasını 1,86°C düşürürken; kaynama noktasını 0,51°C yükseltir. Örnek: 1000 gram suyun donma noktasını -16,74°C’a düşürmek için kaç mol MgCl 2 çözmeliyiz? 1 mol iyon donma noktasını 1,86°C düşürürse, X 16,74°C düşürür X= 9 mol iyon 1 mol MgCl 2 3 mol iyon içerirse X mol MgCl 2 9 mol iyon X= 3 mol MgCl 2

53 ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMLERİ Bir çözeltinin belirli miktarında çözünen madde miktarının ölçüsü derişim olarak tanımlanır. Bir çözeltide çözünen madde miktarı;  Mol,  Kütle,  Eşdeğer kütle terimlerini içeren değişik derişim birimleriyle ifade edilebilir. Derişim birimleri şunlardır: Bir çözeltinin belirli miktarında çözünen madde miktarının ölçüsü derişim olarak tanımlanır. Bir çözeltide çözünen madde miktarı;  Mol,  Kütle,  Eşdeğer kütle terimlerini içeren değişik derişim birimleriyle ifade edilebilir. Derişim birimleri şunlardır:

54 a) Kütlece Yüzde (%) Derişim Bir çözeltinin 100 gramında çözünmüş olarak bulunan maddenin gram cinsinden ifadesine kütlece yüzde derişim denir. Aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir. Bu bağıntıda : Y:Kütlece % derişim W: Çözünenin kütlesi (g) W T : Çözeltinin toplam kütlesi (g) olarak alındığında; Bir çözeltinin 100 gramında çözünmüş olarak bulunan maddenin gram cinsinden ifadesine kütlece yüzde derişim denir. Aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir. Bu bağıntıda : Y:Kütlece % derişim W: Çözünenin kütlesi (g) W T : Çözeltinin toplam kütlesi (g) olarak alındığında;

55 a) Kütlece Yüzde (%) Derişim ÖRNEK: %20'lik 80 gram şekerli su çözeltisinde kaç gram şeker, kaç gram su vardır? ÇÖZÜM: I. Yol Verilenler: %Y = 20, W T = 80 g, w=? w= 16 gram şeker w su = 80 gr çöz. – 16 gr şeker vardır. w su = 64 gram olarak bulunur. ÖRNEK: %20'lik 80 gram şekerli su çözeltisinde kaç gram şeker, kaç gram su vardır? ÇÖZÜM: I. Yol Verilenler: %Y = 20, W T = 80 g, w=? w= 16 gram şeker w su = 80 gr çöz. – 16 gr şeker vardır. w su = 64 gram olarak bulunur.

56 Kütlece Yüzde (%) Derişim  Bir çözeltiye çözücü eklenirse veya çözücü buharlaştırılırsa derişim değişir, ancak çözünen madde miktarı değişmez. Bu durumda; çözeltinin ilk durumu için %X 1 ve w 1, ikinci durumu için %X 2 ve w 2 sembollerini kullanırsak; %X 1.w 1 = %X 2. w 2 bağıntısı elde edilir. ÖRNEK: Kütlece %15'lik 100 gram şeker çözeltisine 50 gram su eklenirse çözelti kütlece % kaçlık olur? Çözüm: %X 1.w 1 = %X 2. w 2 15x 100= %X 2 x 150 %10  Bir çözeltiye çözücü eklenirse veya çözücü buharlaştırılırsa derişim değişir, ancak çözünen madde miktarı değişmez. Bu durumda; çözeltinin ilk durumu için %X 1 ve w 1, ikinci durumu için %X 2 ve w 2 sembollerini kullanırsak; %X 1.w 1 = %X 2. w 2 bağıntısı elde edilir. ÖRNEK: Kütlece %15'lik 100 gram şeker çözeltisine 50 gram su eklenirse çözelti kütlece % kaçlık olur? Çözüm: %X 1.w 1 = %X 2. w 2 15x 100= %X 2 x 150 %10

57 Kütlece Yüzde (%) Derişim  Aynı tür çözeltiler karıştırılırsa; karıştırılmadan önce çözünen toplam madde miktarı, karıştırıldıktan sonra oluşturulan çözeltideki toplam çözünen madde miktarına eşit olacağından yeni çözeltinin % derişimini bulabilmek için %X 1.w 1 +%X 2.w 2 = %X 2. w top bağıntısı kullanılır. X= oluşan çözelti yüzdesi w T = oluşan çözeltinin toplam kütlesi ÖRNEK: %40’lık 30 gram tuz çözeltisi ile %5’lik 70 gram tuz çözeltisi karıştırılınca, elde edilen yeni çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaçtır?  Aynı tür çözeltiler karıştırılırsa; karıştırılmadan önce çözünen toplam madde miktarı, karıştırıldıktan sonra oluşturulan çözeltideki toplam çözünen madde miktarına eşit olacağından yeni çözeltinin % derişimini bulabilmek için %X 1.w 1 +%X 2.w 2 = %X 2. w top bağıntısı kullanılır. X= oluşan çözelti yüzdesi w T = oluşan çözeltinin toplam kütlesi ÖRNEK: %40’lık 30 gram tuz çözeltisi ile %5’lik 70 gram tuz çözeltisi karıştırılınca, elde edilen yeni çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaçtır?

58 b) Hacimce Yüzde (%) Derişim Hacim esasına göre verilen yüzde çözeltiler 100 hacim birimi çözeltide kaç hacim birimi çözünen olduğunu gösterir. Bu ölçüm türü, genellikle sıvıların sıvılar içindeki çözeltileri için kullanılır. Genel olarak a ml’lik bir sıvı bir çözücü ile b ml’ye tamamlanırsa elde edilen çözeltinin yüzde derişimi aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir.

59 b) Hacimce Yüzde (%) Derişim Örneğin; Tam 10 ml hacminde bir maddeyi bir çözücüde çözerek hacminin tam 100 ml’ye tamamlanmasıyla %10’luk bir çözelti elde edilir. Böyle bir çözeltinin kütlesi 100 gr’dan farklıdır. Örnek: Bir a sıvısının 5 ml’si bir b çözücüsüyle 25 ml’ye tamamlanmışsa elde edilen çözeltinin hacimce yüzdesi ne olur? Çözüm: olarak bulunur. Örneğin; Tam 10 ml hacminde bir maddeyi bir çözücüde çözerek hacminin tam 100 ml’ye tamamlanmasıyla %10’luk bir çözelti elde edilir. Böyle bir çözeltinin kütlesi 100 gr’dan farklıdır. Örnek: Bir a sıvısının 5 ml’si bir b çözücüsüyle 25 ml’ye tamamlanmışsa elde edilen çözeltinin hacimce yüzdesi ne olur? Çözüm: olarak bulunur.

60 c) Molar derişim(molarite) Bir çözeltinin 1 litresinde çözünen maddenin mol sayısına molar derişim veya molarite denir. Çözünenin mol sayısı (n çözünen ), çözeltinin litre cinsinden hacmi (V çözelti ) ve molar derişim (M) ile gösterilir ve aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir. olur. bağıntısı elde edilir. Bir çözeltinin 1 litresinde çözünen maddenin mol sayısına molar derişim veya molarite denir. Çözünenin mol sayısı (n çözünen ), çözeltinin litre cinsinden hacmi (V çözelti ) ve molar derişim (M) ile gösterilir ve aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir. olur. bağıntısı elde edilir.

61 c) Molar derişim(molarite)  Eğer çözelti belirli %’de derişimde verilmiş ise çözeltinin molaritesi aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. ÖRNEK: Kütlece %16’lık 400 mL NaOH çözeltisinin yoğunluğu 1,25 g/mL’dir. Bu çözeltinin molar derişimi kaçtır? (NaOH: 40g/mol) Çözüm:  Eğer çözelti belirli %’de derişimde verilmiş ise çözeltinin molaritesi aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. ÖRNEK: Kütlece %16’lık 400 mL NaOH çözeltisinin yoğunluğu 1,25 g/mL’dir. Bu çözeltinin molar derişimi kaçtır? (NaOH: 40g/mol) Çözüm:

62 c) Molar derişim(molarite)  Sulu çözeltilerdeki hesaplamaların pek çoğu iyonların molar derişimleri ile ilgilidir. Bu nedenle iyonik yapılı bir bileşiğin çözeltisindeki iyonların molar derişimleri aşağıdaki şekilde hesaplanır. İyonların molar derişimleri köşeli parantez içinde iyonun sembolü ile ifade edilir. Örnek: 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 içeren 500 ml lik çözeltinin ve bu çözeltideki iyonların molar derişimlerini hesaplayalım? Çözüm: Ca(NO 3 ) 2 suda çözündüğünde, Ca(NO 3 ) 2 (suda) Ca +2 (suda) + 2NO 3 - (suda) denklemine göre iyonlarına ayrışır. Buna göre, 1 mol Ca(NO 3 ) 2, çözeltiye 1 mol Ca +2 ve 2 mol NO 3 - iyonu verir. Oluşan Ca +2 ve NO 3 - iyonunun mol sayıları:  Sulu çözeltilerdeki hesaplamaların pek çoğu iyonların molar derişimleri ile ilgilidir. Bu nedenle iyonik yapılı bir bileşiğin çözeltisindeki iyonların molar derişimleri aşağıdaki şekilde hesaplanır. İyonların molar derişimleri köşeli parantez içinde iyonun sembolü ile ifade edilir. Örnek: 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 içeren 500 ml lik çözeltinin ve bu çözeltideki iyonların molar derişimlerini hesaplayalım? Çözüm: Ca(NO 3 ) 2 suda çözündüğünde, Ca(NO 3 ) 2 (suda) Ca +2 (suda) + 2NO 3 - (suda) denklemine göre iyonlarına ayrışır. Buna göre, 1 mol Ca(NO 3 ) 2, çözeltiye 1 mol Ca +2 ve 2 mol NO 3 - iyonu verir. Oluşan Ca +2 ve NO 3 - iyonunun mol sayıları:

63 c) Molar derişim(molarite) Çözeltinin hacmi 500 ml = 0,5 L olduğuna göre, çözeltinin molar derişimi: 1 mol Ca(NO 3 ) 2 1 mol Ca +2 verir 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 X mol Ca +2 X = 0,2 mol Ca +2 1 mol Ca(NO 3 ) 2 2 mol NO 3 - verir 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 X mol NO 3 - verir. X = 0,4 mol NO 3 - Ca +2 iyonu molar derişimi: NO 3 - iyonu molar derişimi: Çözeltinin hacmi 500 ml = 0,5 L olduğuna göre, çözeltinin molar derişimi: 1 mol Ca(NO 3 ) 2 1 mol Ca +2 verir 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 X mol Ca +2 X = 0,2 mol Ca +2 1 mol Ca(NO 3 ) 2 2 mol NO 3 - verir 0,2 mol Ca(NO 3 ) 2 X mol NO 3 - verir. X = 0,4 mol NO 3 - Ca +2 iyonu molar derişimi: NO 3 - iyonu molar derişimi:

64 Molar derişim(molarite) Örnek: 3M, 250 ml hidroklorik asit çözeltisi, yoğunluğu l,l9 g/ml olan ağırlıkça %37’lik derişik HCl çözeltisinden nasıl hazırlarsınız? Çözüm:  Eğer l litrelik çözelti istenseydi 3 molçözünen gerekecekti. Çözelti 250 ml yani 0,250 litre olduğuna göre gerekli çözünen madde n= 0,250x3=0,75 moldür.  Bir mol HCl’ün ağırlığı 36,5 gram olduğuna göre 0,75 mol HCl w=0,75x36,5=27,375 gramdır.  Asitin100 gramından 37 gram saf HCl bulunduğuna göre 27,375 gram saf HCl, w HCl = (100x27,375)/37= 73,986 g % 37’lik asit vardır.  Asitin yoğunluğu l,l9 g/ml olduğuna göre 73,986 g asit V HCl = (73,986/1,19)=62,173 ml’dir  Çözeltinin hazırlanması için; 250 ml'lik ölçü kabına az miktarda saf su alınır. Üzerine 62.173 ml derişik HCl konur ve 250 ml ye, saf su ile tamamlanır. Örnek: 3M, 250 ml hidroklorik asit çözeltisi, yoğunluğu l,l9 g/ml olan ağırlıkça %37’lik derişik HCl çözeltisinden nasıl hazırlarsınız? Çözüm:  Eğer l litrelik çözelti istenseydi 3 molçözünen gerekecekti. Çözelti 250 ml yani 0,250 litre olduğuna göre gerekli çözünen madde n= 0,250x3=0,75 moldür.  Bir mol HCl’ün ağırlığı 36,5 gram olduğuna göre 0,75 mol HCl w=0,75x36,5=27,375 gramdır.  Asitin100 gramından 37 gram saf HCl bulunduğuna göre 27,375 gram saf HCl, w HCl = (100x27,375)/37= 73,986 g % 37’lik asit vardır.  Asitin yoğunluğu l,l9 g/ml olduğuna göre 73,986 g asit V HCl = (73,986/1,19)=62,173 ml’dir  Çözeltinin hazırlanması için; 250 ml'lik ölçü kabına az miktarda saf su alınır. Üzerine 62.173 ml derişik HCl konur ve 250 ml ye, saf su ile tamamlanır.

65 Molar derişim(molarite)

66

67 d) Normal Derişim( Normalite) Çözeltinin bir litresinde çözünen maddenin eş değer gram sayısına normalite denir. Çözünenin eş değer gram sayısı “ES”, çözünenin eş değer ağırlığı “EA”, çözeltinin litre cinsinden hacmi “V”, çözünenin kütlesi “m”, çözünenin molekül kütlesi “MA”, tesir değerliği “Td”, normal derişim “N” ile gösterilirse, normalite aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

68 d) Normal Derişim( Normalite) Normalite aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Bu bağıntıdaki ES ve EA aşağıdaki bağıntılarla hesaplanır. Normalite aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Bu bağıntıdaki ES ve EA aşağıdaki bağıntılarla hesaplanır.

69 Tesir Değerliği(Td) Hesabı Bağıntıdaki tesir değerliğini bileşikleri üç grupta toplayarak ve indirgenme-yükseltgenme tepkimelerinden bulabiliriz. 1. Asitlerin tesir değerliği: Asitin verebileceği H + iyonu sayısıdır.  HCl’in verebileceği H + iyonu sayısı 1’dir.Td=1’dir.  H 2 SO 4 ’in verebileceği H + iyonu sayısı 2’dir. Td=2’dir.  H 3 PO 4 ’ın verebileceği H + iyonu sayısı 3’tür. Td=3’dir. Bağıntıdaki tesir değerliğini bileşikleri üç grupta toplayarak ve indirgenme-yükseltgenme tepkimelerinden bulabiliriz. 1. Asitlerin tesir değerliği: Asitin verebileceği H + iyonu sayısıdır.  HCl’in verebileceği H + iyonu sayısı 1’dir.Td=1’dir.  H 2 SO 4 ’in verebileceği H + iyonu sayısı 2’dir. Td=2’dir.  H 3 PO 4 ’ın verebileceği H + iyonu sayısı 3’tür. Td=3’dir.

70 Tesir Değerliği(Td) Hesabı 2. Bazlarda tesir değerliği: Bazın verebileceği OH - iyonu sayısıdır.  KOH’in verebileceği OH - iyonu sayısı 1’dir. Td=1’dir.  Ca(OH) 2 ’in verebileceği OH - iyonu sayısı 2’dir. Td=2’dir.  Al(OH) 3 ’in verebileceği OH - iyonu sayısı 3’tür. Td=3’dir. 3. Tuzlarda tesir değerliği: Bir formül içinde bulunan toplam(+) yük sayısına eşittir.  KCl’ de K + iyonu +1 yük taşıdığından Td= 1’dir.  CaCO 3 ’ın Ca +2 iyonu +2 yük taşıdığından Td= 2’dir.  Al 2 O 3 ’in Al +3 iyonu +3 yük taşıdığından ve iki mol Al +3 iyonu olduğundan Td= 6’dır. 4. İndirgenme-yükseltgenme tepkimeleri: İndirgenme-yükseltgenme tepkimelerinde alınan veya verilen elektron sayısı tesir değerliğine eşittir. Örnek: Bir kimyasal tepkimede Fe +2 iyonu Fe +3 iyonuna yükseltgeniyor ise Td= 1’dir. 2. Bazlarda tesir değerliği: Bazın verebileceği OH - iyonu sayısıdır.  KOH’in verebileceği OH - iyonu sayısı 1’dir. Td=1’dir.  Ca(OH) 2 ’in verebileceği OH - iyonu sayısı 2’dir. Td=2’dir.  Al(OH) 3 ’in verebileceği OH - iyonu sayısı 3’tür. Td=3’dir. 3. Tuzlarda tesir değerliği: Bir formül içinde bulunan toplam(+) yük sayısına eşittir.  KCl’ de K + iyonu +1 yük taşıdığından Td= 1’dir.  CaCO 3 ’ın Ca +2 iyonu +2 yük taşıdığından Td= 2’dir.  Al 2 O 3 ’in Al +3 iyonu +3 yük taşıdığından ve iki mol Al +3 iyonu olduğundan Td= 6’dır. 4. İndirgenme-yükseltgenme tepkimeleri: İndirgenme-yükseltgenme tepkimelerinde alınan veya verilen elektron sayısı tesir değerliğine eşittir. Örnek: Bir kimyasal tepkimede Fe +2 iyonu Fe +3 iyonuna yükseltgeniyor ise Td= 1’dir.

71 Normal Derişim( Normalite)

72

73 d) Molal Derişim(Molalite) 1000 gram çözücüde, çözünmüş maddenin mol sayısına molalite denir ve m ile gösterilir. Molariteden en önemli farkı, çözücü ve çözünen miktarlarının bilinmesi fakat çözelti hacminin bilinmemesidir. Molalite aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır :

74 Molal Derişim(Molalite)