Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2014

... konulu sunumlar: "Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2014"— Sunum transkripti:

1 Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2014

2 Kıymetli Evrak Çeşitleri
I. Devir Şekli Açısından 1. Nama Yazılı Senetler 2. Hamiline Yazılı Senetler 3. Emre Yazılı Senetler II. Mücerretlik Açısından 1. Mücerret Senetler 2. Gayri Mücerret Senetler III. Hakkın Senetten Önce Mevcut Olup Olmaması Açısından 1. İhdasi Senetler 2. İzhari Senetler © hukuk

3 Kıymetli Evrak Çeşitleri
IV. Temsil ettiği hakkın türü açısından 1. Kambiyo Senetleri 2. Yatırım Senetleri 3. Emtia Senetleri 4. Diğer hakları temsil eden senetler © hukuk

4 Kıymetli Evrak Çeşitleri
I. Devir Şekli Açısından 1. Nama Yazılı Senetler 2. Hamiline Yazılı Senetler 3. Emre Yazılı Senetler © hukuk

5 Kıymetli Evrak Çeşitleri
A. Nama Yazılı Senetler 1. Tanım Belli bir kişinin adına yazılı olup da onun emrine kaydını içermeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı senet sayılır (m.654). Unsurlar Belli bir kişinin adına yazılı olma Üstünde yazılı kişinin emrine kaydını içermeme Kanunen de emre yazılı olmama © hukuk

6 Kıymetli Evrak Çeşitleri
A. Nama Yazılı Senetler 2. Devri şekli ve şahsi itirazların ileri sürülmesi Genel Kural: Mülkiyet veya sınırlı bir ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için her hâlde senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır (m. 647- (1) ). Nama yazılı senetlerde şekil Bundan başka emre yazılı senetlerde ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına da gerek vardır. Bu beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kâğıdın üzerine yazılabilir (m.647/2). Alacağın temliki + Senedin Teslimi = Senedin Devri Şahsi itirazların ileri sürülmesi Borçlu, devredene karşı sahip olduği tüm itirazlarının devr alana karşı da dermeyan edebilir. © hukuk

7 Kıymetli Evrak Çeşitleri
A. Nama Yazılı Senetler 3. Ödenmesi Kural TTK.m.655 (1) Borçlu, ancak senedin hamili bulunan ve senette adı yazılı olan veya onun hukuki halefi olduğunu ispat eden kişilere ödemek zorundadır. Borçlunun üzerinde bir yükümlülük var: Senedi ibraz eden kişi gerçek hak sahibi olup olmadığını araştıracak - gerçek hak sahibi - şekli hak sahibi Nasıl araştıracak? Devreden kişileri bir bir telefonla arayacaq ve bilgi alacak © hukuk

8 Kıymetli Evrak Çeşitleri
3. Ödenmesi Yanlış kişiye ödemenin sonucu : TTK.m.655 (2) Gerçek hak sahipliği hususu ispat edilmediği hâlde ödemede bulunan borçlu, senedin gerçek sahibi olduğunu ispat eden bir üçüncü kişiye karşı borcundan kurtulmuş olmaz. © hukuk

9 Kıymetli Evrak Çeşitleri
3. Ödenmesi Eksik nama yazılı senetler : TTK.m. 656 (1) Nama yazılı senet içinde, senet bedelini her hamiline ödemek hakkını saklı tutmuş olan borçlu, alacaklı sıfatının ispat edilmesini aramamış olsa da hamile iyiniyetle yapacağı ödeme sonucunda borcundan kurtulmuş olur. Ancak, gerçek hamile ödemede bulunmakla yükümlü değildir. TTK.m.785/2`nin hükmü saklıdır. (2) Belirli bir kişi lehine “veya hamiline” kelimelerinin veya buna benzer başka bir ibarenin eklenmesiyle düzenlenen çek, hamiline yazılı çek sayılır (m.785/2). © hukuk

10 Kıymetli Evrak Çeşitleri
4. İptali TTK.m. 657 (1) Aksine özel hükümler bulunmadıkça nama yazılı senetler, hamile yazılı senetlere ilişkin hükümlere göre iptal olunur. (2) Borçlu, senette ilanların sayısını azaltmak veya süreleri kısaltmak suretiyle iptal için daha basit bir usul öngörebileceği gibi, alacaklı kendisine senedin iptal ve borcun ödendiğini gösteren, resmen düzenlenmiş veya usulen onaylanmış bir belge verdiği takdirde, senet ibraz edilmeksizin ve iptaline karar verilmeksizin de geçerli olmak üzere ödemek hakkını da saklı tutabilir. © hukuk

11 Kıymetli Evrak Çeşitleri
A. Nama Yazılı Senetler 5. Özet 1. Şekil şartları kanunen düzenlenmiştir 2. Devri özel şekle tabii 3. Senedin borçlusu ağır araştırma yükmülüğü altındadır. Kurtulma imkanı: Eksik Nama Yazılı Sendelerdir 4. Şahsi defiilerin dermeyan edilmesi mümkün Borçlu, devredenlere karşı sahip olduğu tüm şahsi defiilerini devralanlara karşı da dermeyan edebilir © hukuk

12 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Emre Yazılı Senetler 1. Tanım Belirli bir kişinin adına yazılı olup Kanunen Emre Yazılı sayılan veya “emre yazıldır” kaydını taşıyan senetler, Emre Yazılı Senetlerdir(TTK.m.824). © hukuk

13 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Emre Yazılı Senetler 2. Devir şekli TTK.m.647  (1) Mülkiyet veya sınırlı bir ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için her hâlde senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır. (2) Bundan başka emre yazılı senetlerde ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına da gerek vardır. Bu beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kâğıdın üzerine yazılabilir. Ciro + Senedin Teslimi = Senedin Devri © hukuk

14 Kıymetli Evrak Çeşitleri
2. Devir şekli Ciro kavramı ve hükümleri TTK.m.648  (1) Bütün hâllerde ciro, poliçenin cirosuna ilişkin hükümler uyarınca yapılır. (2) Devir için ciro ve senedin zilyetliğinin geçirilmesi yeterlidir. TTK.m.649 (1) Devredilebilen bütün kıymetli evrakın, senedin içeriğinden veya niteliğinden aksi anlaşılmadıkça, ciro edilmesi ve zilyetliğin geçirilmesiyle cirantanın hakları ciro edilene devrolunur. © hukuk

15 Kıymetli Evrak Çeşitleri
3. Ödenmesi Borçlunun şekli hamile ödeme yükümlülüğü Mücerretlik ilkesinin geçerli olması © hukuk

16 Kıymetli Evrak Çeşitleri
4. Emre Yazılı Senetlerde Borçlunun defiileri 4.1. Kavram Kıymetli evrak borçulsuna haklı olarak ödemeden kaçınma imakanı sunan sebepler defiidir İtiraz kavramı Defiiden farklı bir kavramdır. Farklar: Defi bir haktır, itiraz ise bir hukuki olaydır Defi ileri sürülmeli, itiraz resen dikkate alınır Defi karşı tarafın hakkını redetmez, fakat ödememek için haklı neden bildirir, itiraz hakkın doğmadığı veya sona erdiği bildirilir © hukuk

17 Kıymetli Evrak Çeşitleri
4.2. Defii Türleri A. Etki alanı baxımından defiiler a. Mutlak defiiler Her kese karşı ileri sürülebilir b. Nisbi (şahsi) defiler Belirli kişilere karşı ileri sürülebilir B. Maddi Özelliklerine göre defiiler a. Senedin hükümsüzlüğüne ilişkin defiler aa. Mutlak hükümsülüğe ilişkin defiler bb. Nisbi hükümsülüğe ilişkin defiler b. Senedin metninden ileri gelen defiiler c. Şahsi defiler © hukuk

18 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Maddi Özelliklerine göre defiiler a. Senedin hükümsülüğüne ilişkin defiler aa. Mutlak hükümsülüğe ilişkin defiler 1. Senedin Şekil Şartlarına Aykırılık 2. Ciro Zincirinin Kopuk Olması İbraz eden şahsın “şekli hak sahibi” olmaması 3. Senedin Üzerine Yazılan Kayıtlara İlişkin Defiiler Mesela, ‘ürün teslim edilirse senet geçerlidir’ © hukuk

19 Kıymetli Evrak Çeşitleri
a. Senedin hükümsülüğünü ilişkin defiler bb. Nisbi hükümsüzlüğe ilişkin defiler 1. Düzenleyen fiil ehliyetinden yoksundur 670- (1) Sözleşme ile borçlanmaya ehil olan kişi, kambiyo senetleri ile borçlanmaya da ehildir. 2. Yetkisiz Temsilcidir 678- (1) Temsile yetkili olmadığı hâlde bir kişinin temsilcisi sıfatıyla bir poliçeye  imzasını  koyan  kişi,  o  poliçeden  dolayı  bizzat  sorumludur ;bu  poliçeyi  ödediği takdirde, temsil olunduğu kabul edilen kişinin haiz olabileceği haklara sahip olur. Yetkisini aşan temsilci için de hüküm böyledir. 3. Sahte imzadır 677- (1) Bir poliçe, poliçe ile borçlanmaya ehil olmayan kişilerin imzasını, sahte imzaları, hayali kişilerin imzalarını veya imzalayan ya da adlarına imzalanmış olan kişileri herhangi bir sebeple bağlamayan imzaları içerirse, diğer imzaların geçerliliği bundan etkilenmez. 4. Senedin tahrif edilmiş © hukuk

20 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Maddi Özelliklerine göre defiiler b. Senedin metninden ileri gelen defiiler Vade henüz gelmemiş poliçe ve bonoda Talep edilen beddelle sentteki bedel arasında farkın olması poliçe, bono ve çekte İbraz süresinin geçmiş olması Zamanaşımına uğrama - Görüldüğünde ödenmek üzere düzenlenen poliçe düzenlenme gününden itibaren bir yıl içinde ödenmesi için ibrazı gerekir (m.704/1). - Görüldükten belirli bir süre sonra ödenmesi şart kılınan poliçelerin, düzenlenme gününden itibaren bir yıl içinde kabule arz edilmesi gerekir (m.693/1). © hukuk

21 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Maddi Özelliklerine göre defiiler c. Şahsi defiiler aa) İleri sürülmesi Kural: Herkese karşı ileri sürülemeyen defiiler. Yani, borçlunun sadece senedi ödeme için ibraz eden kişiye karşı malik olduğu defiilerdır. İstisna: Senedi ödeme için ibraz eden kişi iyiniyetli değilse, borçlu devredene karşı malik olduğu şahsi defiileri ona karşı da ileri sürebiler TTK.m. 659 (2) Borçlu ile önceki hamillerden biri arasında doğrudan doğruya var olan ilişkilere dayanan def’ilerin ileri sürülmesi, ancak senedi iktisap ederken hamilin bilerek borçlunun zararına hareket etmiş olması hâlinde geçerlidir. (3) Senedin, borçlunun rızası olmaksızın tedavüle çıkarıldığı yolunda bir def’i ileri sürülemez. © hukuk

22 Kıymetli Evrak Çeşitleri
B. Maddi Özelliklerine göre defiiler c. Şahsi defiiler bb) Türleri 1. Temeldeki İlişkiden İleri Gelebilir a. Sözleşme Geçersizdir b. Sözleşme Yoktur 2. Başka Sebepten İleri Gelebilir a. Borcumu ifa ettim b. Borcumu takas ettim © hukuk

23 Kıymetli Evrak Çeşitleri
C. Hamiline Yazılı Senetler 1. Tanım TTK.m. 658 (1) Senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak, hamile veya hamiline yazılı senet sayılır. © hukuk

24 Kıymetli Evrak Çeşitleri
2. Devri TTK.m.647  (1) Mülkiyet veya sınırlı bir ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için her hâlde senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır. © hukuk

25 Kıymetli Evrak Çeşitleri
3. Ödeme TTK.m. 658 (1) Senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak, hamile veya hamiline yazılı senet sayılır. (2) Mahkeme kararıyla ödemeden menedilen borçlunun ödemesi geçerli olmaz. © hukuk

26 Kıymetli Evrak Çeşitleri
4. Defiiler Not: Emre yazılı senetlerde olduğu gibidir TTK.m. 659 (1) Borçlu hamile yazılı bir senetten doğan alacağa karşı, ancak senedin geçersizliğine ilişkin veya senedin metninden anlaşılan def’ilerle, alacaklı her kim ise ona karşı şahsen sahip olduğu def’ileri ileri sürebilir. (2) Borçlu ile önceki hamillerden biri arasında doğrudan doğruya var olan ilişkilere dayanan def’ilerin ileri sürülmesi, ancak senedi iktisap ederken hamilin bilerek borçlunun zararına hareket etmiş olması hâlinde geçerlidir. (3) Senedin, borçlunun rızası olmaksızın tedavüle çıkarıldığı yolunda bir def’i ileri sürülemez. © hukuk

27 Kıymetli Evrak Çeşitleri
II. Senedin türünün değiştirilmesi A. Kavram Senedin bir türden başka bir türe çevirilmesidir Öreneğin, nama yazılı senedin hamiline yazılı senede çevirilmesi © hukuk

28 Kıymetli Evrak Çeşitleri
II. Senedin türünün değiştirilmesi B. Değiştirme yolları 1. Kanuni yol TTK.m 690- (1) Emre yazılı senetlerde vadenin geçmesinden sonra yapılan ciro, vadeden önce yapılan bir cironun hükümlerini doğurur; ancak, ödenmeme protestosundan veya bu protestonun düzenlenmesi için öngörülmüş sürenin geçmesinden sonra yapılan ciro, sadece alacağın temliki hükümlerini doğurur. © hukuk

29 Kıymetli Evrak Çeşitleri
2. İradi yol Nama YS`lerin ve Emre YS`lerin Hamline YS`lere çevirilmesi TTK.m. 650 (1) Nama veya emre yazılı senet, ancak kendisine hak verdiği ve borç yüklediği tüm kişilerin muvafakatıyla hamile yazılı senede dönüştürülebilir. Bu muvafakatın doğrudan senet üzerine yazılması gerekir. © hukuk

30 Kıymetli Evrak Çeşitleri
2. İradi yol Hamline YS`lerin Nama YS`lerin ve Emre YS`lere çevirilmesi TTK.m. 650 (2) Hamile yazılı senetlerin nama veya emre yazılı senede dönüştürülebilmesi hususunda da aynı  kural  geçerlidir. Bu  son  hâlde hak  veya borç  sahibi  kişilerden  birinin   muvafakatı bulunmazsa bu dönüştürme, ancak dönüştürmeyi yapan alacaklı ile onun haklarına doğrudan doğruya halef olan kişi arasında hüküm ifade eder. © hukuk

31 Kambiyo Senetleri I. Kavram Kambiyo senetleri
para gibi tedavül imkanı bulan ticari faaliyyettde kredi ve ödeme aracı gibi kullanılan senetlerdir. Kambiyo işlemleri, para yerine geçen senetlerin alım satım veya bu senetlerin tedüvülüne ilişkin banka işlemleridir. © hukuk

32 Kambiyo Senetleri II. Kambiyo Senedi (KS) ile Asıl Borç İlişkisi (ABİ) arasındaki ilişki Alacaklı isterse ABİ`ye, isterse de KS`ye dayanarak talepte bulunabilir ABİ`den kaynaklanan kişisel defi, KS`de ileri sürülemez ABİ`nin vadesi KS`de düzenlenen tarihe kadar uzatılmış olur Taraflar KS`nin düzenlenmesi ile ABİ`nin ortadan kalkacağını kararlaştırabilir © hukuk

33 Kambiyo Senetleri III. KS`nin Ortak Özellikleri
Para alacağını temsil eder Kanunen emre yazılıdır İbraz senetleridir Tedavül senetleridir Kamu itimadına mazhar senetlerdir © hukuk

34 Kambiyo Senetleri IV. KS`nin Türleri Çek
Keşidecinin, kendi hesbından lehtara veya onun halefine belirli bir mikatar paranın ödenilmesi hususnda muhatab bankaya verdiği ödeme emridir. Poliçe Keşidecinin, lehtara veya onun halefine belirli bir mikatar paranın ödenilmesi hususnda muhataba verdiği edeme emridir. Bono Keşidecinin, lehtara veya onun halefine belirli bir mikatar paranın ödeyeceğini taahüt etmesidir. © hukuk

35 Kambiyo Senetleri V. KS`nin karşılaştırılması Çek ve Poliçe
Benzerlikler Kambıyo senedı olması Nama, emre olabilir Havale niteliği taşır 3 taraf var Farklar Kredi aracı, ödeme aracı Vade içermesi, ibraz süresi içermesi Poliçe nama ve emre olabilir, çek hamiline de olabilir Muhatabın durumu Ödenmemeden sorumluluk Poliçe adi bir kağıtta düzenlenebilir, çeki banka basmak zorunda © hukuk

36 Kambiyo Senetleri V. KS`nin karşılaştırılması Çek ve Bono Benzerlikler
Kambiyo senedi olması Nama, emre olabilir Farklar Kredi aracı, ödeme aracı Vade içermesi, ibraz süresi içermesi 2 taraf, 3 taraf Ödenmemeden sorumluluk Bono adi bir kağıtta düzenlenebilir, çeki banka basmak zorunda © hukuk

37 Kambiyo Senetleri V. KS`nin karşılaştırılması Poliçe ve Bono
Benzerlikler Kredi aracı Vade içermesi Ödenmemeden sorumluluk Adi bir kağıtta düzenlenebilir Nama ve emre olabilmesi Farklar 3 taraf, 2 taraf Havale, ödeme vadii © hukuk

38 Kambiyo Senetleri VI. KS`lere benzer senetler 1. Emre Yazılı Havale
a. Kavram Senet metninde poliçe olarak gösterilmemekle beraber, açıkça emre yazılı olarak düzenlenen ve diğer hususlarda da poliçede aranılan unsurları içeren havaleler poliçe hükmündedir (TTK.m. 826/1). © hukuk

39 Kambiyo Senetleri 1. Emre Yazılı Havale b. Kabül Zorunluluğu Yok
Kabul zorunluluğunun bulunmaması (TTK.m. 826/1). Emre yazılı havale kabul için ibraz edilemez (TTK.m. 827/1). Buna rağmen ibraz edilir ve kabulden de kaçınılırsa hamilin bu sebepten dolayı başvurma hakkı yoktur (TTK.m. 827/2). © hukuk

40 Kambiyo Senetleri 1. Emre Yazılı Havale c. Kabulün hükümleri
Emre yazılı bir havalenin, havale olunan tarafından isteğe bağlı olarak kabulü poliçenin kabulü hükmündedir. Bununla beraber, hamil, havale olunan kişi iflas etmiş veya bir ilamla ispatlanmamış olsa bile ödemelerini tatil etmiş veya aleyhine yapılan takip semeresiz kalmışsa, vadenin gelmesinden önce başvurma hakkını kullanamaz (TTK.m. 828/1). Bunun gibi, havale edenin iflası hâlinde vadenin gelmesinden önce hamil başvurma hakkını kullanamaz (TTK.m. 828/2). © hukuk

41 Kambiyo Senetleri 1. Emre Yazılı Havale
d. İcrada uygulanmayacak hükümler İcra ve İflas Kanununun, çekler, poliçeler ve emre yazılı senetlerden bonoların takibine ilişkin hükümleri emre yazılı havaleye uygulanamaz (TTK.m. 829/1). © hukuk

42 Kambiyo Senetleri VI. KS`lere benzer senetler
2. Emre yazılı ödeme vaatleri a. Kavram Senet metninde bono olarak gösterilmemekle beraber, açıkça emre yazılı olarak düzenlenmiş olan ve bonoda aranılan diğer unsurları da içeren ödeme vaatleri, bono hükmündedir (TTK.m. 830/1). Not: Ancak, emre yazılı olarak düzenlenmiş olan ödeme vaatleri hakkında, araya girerek ödemeye ilişkin hükümler uygulanmaz (TTK.m. 830/1). b. İcrada uygulanmayacak hükümler İcra ve İflas Kanununun, çekler, poliçeler ve emre yazılı senetlerden bonoların takibine ilişkin hükümleri, emre yazılı olarak düzenlenmiş bulunan ödeme vaatlerine uygulanmaz (TTK.m /2). © hukuk

43 TEŞEKKÜRLER © hukuk