YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 1. 2 FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLENMESİ HÜKÜMETLERİN FİNANSAL PİYASALARI DÜZENLEME NEDENLERİ 1.Yatırımcılara yönelik.

... konulu sunumlar: "YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 1. 2 FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLENMESİ HÜKÜMETLERİN FİNANSAL PİYASALARI DÜZENLEME NEDENLERİ 1.Yatırımcılara yönelik."— Sunum transkripti:

1 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 1

2 2 FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLENMESİ HÜKÜMETLERİN FİNANSAL PİYASALARI DÜZENLEME NEDENLERİ 1.Yatırımcılara yönelik bilgilerin artırılması 2.Finansal aracıların sağlamlığının sağlanması 3.Para politikasının kontrolünün iyileştirilmesi

3 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 3 1.Yatırımcılara yönelik bilgilerin artırılması: Finansal piyasada asimetrik enformasyon sorunu var. (Bir taraf diğer taraf hakkında yetersiz bilgiye sahip) Yani yatırımcı hatalı seçim ve ahlaki riziko sorunuyla karşı karşıya. Hatalı seçim yanlış yatırım kararlarının verilmesini ifade eder. Ahlaki riziko işlemler yapıldıktan sonra ortaya çıkar. Kredi alıcılar riskli faaliyetlere girebilirler. Bu da kredinin geri ödenmeme riskini artırır. Hükümetin amacı hatalı seçim ve ahlaki rizikoyu azaltmak.

4 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 4 2. Finansal aracıların sağlamlığının sağlanması(1) Asimetrik enformasyon kapsamlı bir şekilde finansal aracıların çökmesine yani bir finansal paniğe neden olabilir. Finansal piyasalara giriş engellemesi getirebilir Finansal aracıların piyasaya girmelerini çok sıkı denetim altında tutabilir. Açığa vurma Finansal aracılara çok sıkı raporlama zorunluluğu getirebilir. Aktifler ve faaliyetlerle ilgili kısıtlamalar Finansal aracıların ne yapacakları ve hangi aktifleri tutacaklarını kısıtlayabilir.

5 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 5 2.Finansal aracıların sağlamlığının sağlanması(2) : Mevduat sigortası Hükümet mevduat toplayan kredi kuruluşuna fon sağlayan insanların mevduatlarını sigortalama zorunluluğu getirebilir. Rekabet sınırlaması Politikalar tamamiyle serbest bırakılmış bir rekabetin finansal aracılar arasında iflaslara neden olacağına inanırlar. Faiz oranlarına sınır getirilmesi Rekabet mevduatlara verilecek faiz oranlarına bir tavan getirilerek engellenmeye çalışabilir.

6 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 6 3.Para politikasının kontrolünün iyileştirilmesi: Para arzının belirlenmesinde bankalar çok önemli rol oynadığı için düzenlemeler temelde para arzının kontrolünü iyileştirmeye yöneliktir. Bankaların ayırdıkları zorunlu karşılıklar

7 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 7 FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLENMESİ HÜKÜMETİN SAĞLADIĞI GÜVENLİK AĞININ YARATTIĞI SORUNLAR 1.Mevduat Sigortasının Ahlaki Riziko Sorunu Yaratması 2. Hükümetin En Büyük Kurumları Gözetmesi

8 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 8 1.Mevduat Sigortasının Ahlaki Riziko Sorunu Yaratması: Mevduat sigortası nedeniyle bankalar normal olarak üstlenecekleri riskten daha fazlasına girmektedir. Böylece hükümet mevduat sahiplerini korurken ahlaki riziko sorununa neden olmaktadır. Mevduat sigortasının doğrudan doğruya riski artırdığına inanmaktadır. 2.Hükümetin En Büyük Kurumları Gözetmesi: Hükümet birimleri finansal krizlerden kaçınmak için en büyük kurumlar hakkında işlem yapmaktan kaçınırlar. Too big to fail (Hata yapmak için çok büyük) piyasa disiplinine uyulmasını sınırlandırmaktadır.

9 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 9 FİNANSAL KURUM Finansal piyasalardaki faaliyetlerin yerine getirilebilmesi finansal işlemlerle ilgili hizmetleri sunan veya hizmet sunulmasına yardımcı olan finansal işletmelerdir.

10 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 10 Finansal sistem içerisinde fon aktarımı aracılık fonksiyonu kapsamında, topladıkları fonları fon talep edenlerin tercih ve özel şartlarına uygun hale getirirler., FİNANSAL KURUMLAR DÖNÜŞTÜRME FONKSİYONUNU YERİNE GETİRİRLER

11 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 11  Küçük miktarlardaki fonlar biriktirilip büyük fonlar halinde aktarılır, Vade ayarlaması yapılarak kısa vadeli olarak toplanan fonların uzun vadeli olarak fon talep edenlere sunulması,  Toplanan fonlarla menkul kıymet portföyü oluşturularak riskin dağıtılması, Fonların toplanması ve transferinde maliyetleri azaltılması,, DÖNÜŞTÜRME FONKSİYONUNU NASIL YERİNE GETİRİLİR

12 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 12 FİNANSAL KURUMLARIN FİNANSAL SİSTEM İÇİNDEKİ YERLERİ

13 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 13 FİNANSAL KURUMLARIN SINIFLANDIRILMASI PARA OLUŞTURAN FİNANSAL KURUMLAR  Merkez Bankası Mevduat Bankaları  Katılım Bankaları PARA OLUŞTURMAYAN FİNANSAL KURUMLAR Kalkınma ve Yatırım bankaları Sosyal Güvenlik Şirketleri Sigorta Şirketleri Esnaf ve Kefalet Birlikleri (Kooperatifleri)

14 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 14 FİNANSAL KURUMLARIN SINIFLANDIRILMASI SERMAYE PİYASASI KURUMLARI Yatırım Bankaları Menkul Kıymet Borsaları ve Borsa Aracı Kurumları  Kollektif Yatırım Kurumları Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Menkul Kıymet Yatırım Fonları

15 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 15 FİNANSAL KURUMLARIN KARŞILAŞTIĞI RİSKLER Faiz Oranı Riski: Bir finansal kurumun varlık ve borçlarının vadeleri arasındaki uyumsuzluk neticesinde faiz oranlarındaki artıs ve azalışlardan etkilenmesi Döviz Riski: Döviz cinsinden aktif ve pasiflerin döviz kuru değişmelerinden etkilenmesi Kredi Riski: Finansal kurumların verdikleri kredilerin geri ödenmemesi durumunda karşılaşılan risk. Likidite Riski: Ani mevduat çekilmesi karşısında finansal kurumların aktiflerini çok kısa sürede ve düşük fiyatla elden çıkarması durumu.

16 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 16 FİNANSAL KURUMLARIN KARŞILAŞTIĞI RİSKLER (2) Piyasa Riski: Faiz oranı, döviz kuru, diğer aktif fiyatlarındaki değişmelere bağlı olarak aktif ve pasiflerin ticaretinde karşılaşılan risk. Operasyonel Risk: Mevcut teknoloji ve destek sistemlerinin kötü işlemesi ya da bozulması durumu. Teknoloji Riski: Teknolojik yatırımların beklenen maliyet tasarrufu sağlayamaması. Ülke Riski: Yabancı ülkelerin müdahalesi sonucu yabancı ülkelerdeki kredilerin geri dönmemesi. Bilanço Dışı Risk: Koşullu aktifler ve pasiflerle ilgili faaliyetler sonucu finansal kurumların maruz kaldıkları risk.

17 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 17 TÜRKİYE’DEKİ FİNANSAL KURUMLAR YATIRIM KURULUŞLARI SİGORTA ŞİRKETLERİ LEASING ŞİRKETLERİ FACTORING ŞİRKETLERİ VADELİ İŞLEMLER ARACILIK ŞİRKETLERİ GAYRİMENKUL DEĞERLEME ŞİRKETLERİ FONLARI YATIRIM ORTAKLIKLARI PORTFÖY SAKLAMA KURULUŞLARI BAĞIMSIZ DENETİM ŞİRKETLERİ DERECELENDİRME KURULUŞLARI PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİ

18 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 18 TÜRKİYE’DEKİ FİNANSAL KURUMLAR (devam) YATIRIM KURULUŞLAR BANKALAR ARACI KURUMLAR FONLAR YATIRIM FONLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONLARI YATIRIM ORTAKLIKLARI MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARI GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARI

19 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 19 FİNANSAL KURUMLARIN DEVLET TARAFINDAN DÜZENLENMESİNİN BAŞLICA NEDENLER 1.Kurumlarda şeffaflığı sağlamak 2.Mikro istikrarın sağlanması 3.Makro istikrarın korunması 4.Yatırımcıların korunması

20 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 20 FİNANSAL KURUMLAR KURUMLAR BİRLİĞİ (FKB) Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği 21.11.2012 tarih, 6361 no’lu Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nun ilgili maddelerine göre teşekkül eden, tüzel kişiliği haiz, kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur. Şirketler faaliyet izni aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde Birliğe üye olmak zorundadır.

21 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 21 FİNANSAL KURUMLAR KURUMLAR BİRLİĞİ (FKB) 2015 yılı verileri 2014'e kıyasla: Aktif toplamı yüzde 19.2 artışla 94 milyar 591 milyon TL'ye, İşlem hacmi yüzde 6.3 artışla 156 milyar 64 milyon TL’ye, Faaliyet konusu alacakları yüzde 18.4 artışla 85 milyar 548 milyon TL’ye, Özkaynak büyüklüğü yüzde 11.1 artışla 13 milyar 257 milyon TL’ye Net kârı ise yüzde 15 artışla 1 milyar 560 milyon TL’ye yükselmiştir.

22 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 22 SERMAYE PİYASALARININ GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Ekonomide tasarruf düzeyinin yüksek olması Özel ya da kamu işletmelerinin uzun süreli fonlara ihtiyaç duyması Menkul değerlere yatırım yapılmasına uygun ortamın olması Çok sayıda halka açık anonim ortaklıkların olması Sermaye piyasasında aracılık yapacak aracı kurumların gelişmiş olması, Halka açıklanacak bilgileri izleyecek onaylayacak yatırım analizleri yapabilecek kişi ve kurumların olması Sermaye piyasasının güven açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak yasal düzenlemelerin olması

23 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 23 SERMAYE PİYASASININ ETKİNLİĞİNİ ARTIRAN KOŞULLAR Piyasada riski yüksek olan menkul değerlerin getirisi yüksek riski düşük olanların getirisi düşük olmalıdır. Piyasada bilgi akışı hızlı ve kesintisiz olmalıdır. Yatırımcılar doğru bilgiye kısa sürede ve düşük maliyetle ulaşabilmelidir. Piyasada işlem maliyetleri düşük olmadır. Piyasada yatırımcılar rasyonel hareket etmelidirler

24 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 24 Boğa Piyasası” (Bull Market) Gelecek hakkındaki iyimserliği belirtir. “Boğa”lar, piyasanın yükseleceği beklentisi içindedirler. Bu düşünceye sahip kişiler, piyasa yükselmeden, ellerinde yeterli para bulunmasa bile bir yere borçlanıp, hisse senedi satın alır, daha sonra da yüksek fiyattan satarlar. Bu terimin kökeninin boğaların boynuzları ile her şeyi yukarı kaldırması olduğu inancı yaygındır. Ayı piyasası” (Bear Market) piyasanın genel olarak gelecek hakkında karamsar olduğunu ve düşüş beklendiğini belirtir. “Ayıyı yakalamadan derisini satmak” (To sell a bear’s skin before one has caught the bear) deyiminin “ayı piyasası” teriminin kökeni olduğu rivayeti vardır. Bu beklentiye sahip olan kişilerin risk alma dereceleri yüksekse, sahip oldukları hisse senetlerini daha sonra düşük fiyattan geri alma beklentisiyle satarlar. Bu işlemde amaç, satış ile alış fiyatları arasındaki pozitif farktan kâr elde etmektir.

25 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 25 Kurul Kanunla kendisine verilen yetki çerçevesinde sermaye piyasası kurumlarına, sermaye piyasası araçlarının, ihraç ve halka arzı ile borsada işlem görmesine, sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanmasına, yatırımcıların hak ve menfaatlerini korumaya yönelik düzenlemeler yapmaktadır. SERMAYE PİYASASI KURULU 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 35

26 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 26 1) Yatırım kuruluşları 2) Kolektif yatırım kuruluşları 3) Sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları 4) Portföy yönetim şirketleri 5) İpotek finansmanı kuruluşları 6) Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları 7) Varlık kiralama şirketleri 8) Merkezî takas kuruluşları 9) Merkezî saklama kuruluşları 10) Veri depolama kuruluşları 11) Kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları SERMAYE PİYASASI KURUMLARI 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 35

27 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 27 Menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçlarıdır. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 35

28 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 28 HALKA ARZ Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satıştır. HALKA ARZ EDEN Sahip olduğu sermaye piyasası araçlarını halka arz etmek üzere Kurula başvuruda bulunan gerçek veya tüzel kişilerdir. İHRAÇ Sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır. İHRAÇÇI Sermaye piyasası araçlarını ihraç eden, ihraç etmek üzere Kurula başvuruda bulunan veya sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kişileri ve bu Kanuna tabi yatırım fonlarıdır. PİYASA İŞLETİCİSİ Borsayı veya borsanın piyasalarını yöneten ve/veya işleten anonim ortaklıklardır.

29 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 29,

30 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 30 a) Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi b) Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi c) Sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı ç) Portföy yöneticiliği d) Yatırım danışmanlığı e) Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi YATIRIM HİZMETLERİ VE FAALİYETLERİ (1) 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 37

31 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 31 f) Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi g) Çok taraflı alım satım sistemlerinin ve borsa dışı diğer teşkilatlanmış pazar yerlerinin işletilmesi ğ) Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi ile portföy saklanması h) Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması YATIRIM HİZMETLERİ VE FAALİYETLERİ (2)

32 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 32 a) Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması b) Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması c) Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması ç) Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması d) Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması e) Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması f) Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması YAN HİZMETLER 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 38

33 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 33 Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunmak üzere Kurulca izin verilenlere, icra edecekleri yatırım hizmetleri ve faaliyetlerini gösteren yetki belgesi verilir. YETKİ BELGESİ 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU MD. 40

34 YRD.DOÇ.DR.(YMM-BD-DU) E.YASEMİN YEGİNBOY 34