Derme Geliştirme Süreci Ayıklama ve Değerlendirme

... konulu sunumlar: "Derme Geliştirme Süreci Ayıklama ve Değerlendirme"— Sunum transkripti:

1 Derme Geliştirme Süreci Ayıklama ve Değerlendirme

2 Ayıklama 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

3 Ayıklama?? 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

4 Ayıklama Ayıklama için İngilizce pek çok terim var. Weeding
Deacquisition Deselection Discarding Withdrawal Relegation Collection review Stock revision 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

5 Ayıklama «A good library collection is like a good haircut. It is not what you cut, it is what you leave» 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

6 Ayıklama Kütüphaneye sağlanan materyaller, başlangıçta kütüphane için taşıdığı değeri zamanla kaybedebilir Yani?? Materyallerin incelenmesi Bunların kütüphane dermesi bakımından ifade ettikleri değerin belirlenmesi AYIKLAMA 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

7 Ayıklama Ayıklama sayesinde;
Kütüphane dermesinin güncel ve işlevsel tutulması Depolamada maliyet-etkinlik (cost-effective) ilişkisinin gözetilmesi Türü ne olursa olsun kütüphaneler, belirli aralıklarla materyallerini gözden geçirmeli ve ayıklama yapmalı Ayıklamanın nasıl, kim tarafından ve hangi ölçütler kullanılarak yapılacağı derme geliştirme politikası içinde açıkça ifade edilmeli 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

8 Ayıklama Ayıklama ilke ve ölçütlerinin belirlenmesi şart!
Dermeden çıkarma Başka bir depoya gönderme Koruma Yok etme 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

9 Ayıklama Standart anlamda bir ayıklama ölçütü yok
Her kütüphane kendi amaç, hedef ve gereksinimi doğrultusunda ve yasaya uygun olarak yapmak zorunda Ayıklamada temel ölçüt eserin kullanımı ve niteliği 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

10 Ayıklamada Temel Ölçütler
Materyalin görünümüne dayalı Baskısı kötü, cildi eskimiş, vb. Fazla nüsha Tarih, yer vb. açıdan aynı olan eserlerden fazla olanları İçeriğin zayıflığı Geçerliğini yitirmiş ya da yanlış bilgi içeren, daha yeni baskıları olan, vb. Dil ölçütü Talep olmayan belli bir dildeki eser 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

11 Ayıklamada Temel Ölçütler
Yaş Özellikle fen ve teknoloji içerikli eserler için eskimiş materyaller Eski ve güncelliğini yitirmiş baskılar Çok eski ders kitapları, sözlükler, ansiklopediler vb. Kullanım Az kullanılan kaynaklar 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

12 Neden Ayıklama Yerden kazanmak Zamandan kazanmak
Dermeyi daha çekici hale getirmek Kütüphanenin saygınlığını artırmak Derme üzerinde kesintisiz bir kontrol sağlamak Dermenin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

13 Ayıklamada Engeller Erteleme/geciktirme Personel direnci Subjektiflik
Kullanıcı veya yönetimin olumsuz bakış açısı Seçimde yapılan hataları kabul etmede isteksizlik Zaman yönetimi ve giderler Bazı kitaplardaki «gizli» kalite Korku Herhangi bir şeyin hiçbir şeyden iyi olması (“Anything is better than nothing”) 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

14 Ayıklamadan Önce Dermeyi değerlendir
Kütüphane seçim politikasına aşinalık sağla Dermenin amaçları konusunda fikrin olsun Mevcut kütüphanenin toplumdaki rolünü dikkate al Kullanıcı ihtiyaç ve beklentilerini dikkate al Bütçeyi dikkate al 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

15 Neler Ayıklanabilir? Fakir içeriğe sahip kaynaklar
Eskimiş/yırtılmış ve iyileştirilemez kaynaklar Kullanılmayan kaynaklar İçerik olarak dermeye uygun olmayan kaynaklar 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

16 Ayıklamada MUSTIE Rehberi
M (Misleading) Yanıltıcı, hatalı, tutarsız kaynaklar U (Ugly) Tamir edilemeyecek derecede yıpranmış S (Superceded) Kaynağın yeni baskısının elde edilip dermede bu kaynağın yerini alması uygun T (Trivial) Bilimsel ya da edebi anlamda önemsiz kaynaklar I (Irrelevant) Kütüphanenin kullanıcı kitlesinin ihtiyaçlarına uygun değil E (Elsewhere) Başka bir dermeden de kolaylıkla elde edilebilecek kaynak 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

17 Kaynak Türüne Göre Ayıklama
Dergi Kitap Gör-işit kaynaklar Veri tabanları vb. 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

18 Ayıklama Politikası Derme yönetimi politikasının en önemli parçalarından biri ayıklama politikası Ayıklama politikasının unsurları; Ayıklamanın neden gerekli olduğunun açıklanması Ayıklamadan sorumlu personel Ayrıcalıklı yayınlar (az kullanılan ancak dermede bulunması gereken vb.) Ayıklama yöntemleri Yok etme yöntemleri Ayıklama kriterleri Kullanım, yaş, duplike vb. 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

19 Ayıklama Süreci Ayıklamayı derme politikasının bir parçası yap Raf oku
Kütüphanenin mevcutlarını belirle Kullanıcı istatistiklerini analiz et Ayıklama araçlarını belirle İndeksleri incele Ayıkla 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

20 Ayıklanmış Kaynaklar Ne Yapılır?
Tekrar ciltleme Tamir etme Değiştirme Destekleme Yok etme 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

21 Yok Etme Yöntemleri Satmak Bağışlamak Geri dönüşüme göndermek
24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

22 Değerlendirme 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

23 Derme Değerlendirme Derme geliştirme süreci, seçilen materyalin kütüphaneye gelmesiyle sona ermez Derme, kullanıcı gereksinimlerini karşılamak açısından sürekli gözden geçirilmeli ve izlenmeli Bu işleme “derme değerlendirme” denir 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

24 Derme Değerlendirme Dermenin değerlendirilmesi;
Nitelik, Erişilebilirlik, Yararlılık Kapsam’a ilişkin veriler toplanarak yapılır Bütçenin ve politikanın belirlenmesi için de bu veriler kullanılır. 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

25 Derme Değerlendirme «Dermenin ve onun kullanıcı gereksinimlerini karşılamadaki başarısının ortaya konulduğu, elde edilen veriler ışığında gerek materyal bütçesinin belirlenmesi ve tahsisi, gerekse derme geliştirme politikasının oluşturulmasına ve ona yeniden yön verilmesine olanak veren derme geliştirme dairesini tamamlayan bir diğer derme geliştirme sürecidir» Dermenin başarısı Bütçe belirleme ve politika oluşturma 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

26 Ayıklama vs. Değerlendirme
Fark nedir? Değerlendirme ve ayıklama birlikte yapılır Değerlendirmede derme bütün olarak ele alınır Ayıklamada her materyal tek tek gözden geçirilir 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

27 Değerlendirmenin Amaçlar
Derme değerlendirme birden fazla veya farklı amaçlara yönelik olarak yapılabilir. Kurum içi amaçlar Kurum dışı amaçlar 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

28 Kurum İçi Amaçlar Dermenin gerçek kapsamı nedir?
Dermenin derinliği nedir? (içerdiği materyal türü ve miktarı) Dermenin kullanımı nasıldır? (ödünç verme ve kütüphane içi kullanım vb.) Dermenin mali değeri nedir? (Sigorta yapılması durumunda kullanılması için) Dermenin niceliksel ve niteliksel açıdan güçlü ve zayıf yönleri nelerdir? Derme geliştirme politikasında ve programında -eğer varsa- hangi sorunlar mevcuttur? Bu sorunların çözümünde programda nasıl bir değişikliğe gidilmelidir? Derme geliştirme personeli görevlerini ne kadar iyi yerine getiriyor? 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

29 Kurum İçi Amaçlar - II Olası bir ortak derme geliştirme programı için veri sağlamak Ayıklama/dermeden çıkarma programları için veri sağlamak Dermenin sayımı için veri sağlamak Sayımın gerekip gerekmediğine ilişkin bilginin sağlamak Bütçeden kaynaklanan tüm ihtiyaçların belirlenmesi için veri sağlamak Bütçenin belirlenmesine yardımcı olmak 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

30 Kurum Dışı Amaçlar Kütüphanenin performansı nasıldır?
Materyaller için istenen bütçe makul mü? Kurumun benzer kütüphaneler içindeki durumu nedir? Yer sorununu çözmek için ayıklama gerekir mi? Derme çok mu eski? Derme geliştirme açısından yeterli eşgüdüm var mıdır? Maliyet/yarar oranı makul mü? Çeşitli ağ, konsorsiyum ve diğer ortaklıklar için veri sağlar Bağış yapanlara veri sağlar 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

31 Derme Değerlendirme Yönteminin Belirlenmesi
Önemli faktörler; Kütüphanenin büyüklüğü, Kütüphanenin türü, Kütüphane kullanıcısının özellikleri, İşin maliyeti, Personelin deneyimi Bilginin ne kadar hızlı istendiği etkilidir 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

32 Derme Değerlendirme En iyi değerlendirme, kurumun amaç ve hedeflerini dikkate alan yöntem olmalı ALA’nın yayımladığı seçim rehberinde değerlendirme yöntemleri; Derme merkezli Kullanıcı merkezli 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

33 Derme Merkezli Değerlendirme
Dermenin ya da onun bir bölümünün genellikle büyüklüğünün, kapsamının, derinliğinin ve bazı özelliklerinin incelendiği yöntem Otomasyona dayalı kütüphane sistemlerinde bilgisayar yardımı ile bibliyografik kayıtlar analiz edilerek, dermenin güçlü ve zayıf yönleri kolayca belirlenebilir Yeterli mi? 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

34 Kullanıcı Merkezli Değerlendirme
Dermenin veya onun bir bölümünün hangi sıklıkla ve kim tarafından kullanıldığını belirlemek amacıyla yapılan değerlendirme Yöntemleri; Ödünç verme kayıtlarının analizi, Kütüphane içi kullanım kayıtlarının analizi, Kullanıcıların fikrini almak için yapılan saptama ve inceleme çalışmaları, Materyalin raftan elde edilebilirliği araştırmaları, Kütüphanelerarası ödünç verme kayıtlarının analizi, Counter?? Yeterli mi? 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

35 Derme Değerlendirme Kütüphanenin sistematik olarak analiz edilmesi ve tanımlanması için organize edilmiş bir süreç Kütüphanenin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığının sonucunu ortaya çıkarması bakımından önemli Hedefe en uygun olan yöntem veya yöntem grubu seçilerek derme değerlendirme yapılmalı Kütüphanecinin, kütüphane misyonu ve bütçesi bağlamında hedeflerini açıkça belirlemesine yardım eder Kütüphanenin finansman önceliklerini belirlemesi, uzun vadeli planlama yapılabilmesi ve yönetimi için veri sağlar 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

36 Derme Değerlendirmenin Sonuçları
Değerlendirme işlemi bittiğinde, elde edilen sonuçlar rapor edilmeli Değerlendirmenin niçin yapıldığı, amacı, yapısı, kullanılan yöntemler, değerlendirmede kimlerin görev aldığı, dermeye ilişkin genel yorumlar, ele alınan sorunların neler olduğu ve dermenin güçlü ve zayıf yönleri belirtilmeli Derme değerlendirme, derme geliştirme politikasının belirlenmesi ve uygulanmasında en önemli süreç Bu sürecin sonunda, kullanıcı ihtiyaçlarının belirlenmesi, daha sonra da mali kaynakların zayıf alanlar için kullanılması gerektiği açıklanarak ilgili üst makama sunulabilir 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

37 Derme Değerlendirmenin Yararları
Derme politikasının hazırlanmasında etkili olur Derme politikasının geçerliliğini ölçmek için kullanılır Derme planlamasında ana prensipleri veren bir rehber gibi kullanılır Dermenin kapsamı, derinliği ve genişliğinin doğru bir şekilde ortaya konmasını sağlar Dermenin kalitesinin ve kullanıcı gereksinimlerine uygunluğunun araştırılması için bir yöntemdir Dermenin zayıf alanlarını geliştirmek için personel ve kaynaklar üzerinde odaklanma fırsatı oluşturur Dermenin tümünü geliştirmek için bir araçtır Dermenin geliştirilmesi yönünde yapılacak harcamalarla ilgili artışları haklı gösterir 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

38 Kaynakça Boon, B. (2008). Weeding with the CREW method. Evans, E.G. (2000). Developing library and ınformation center collections (4. Bs.). Greenwood Village, Colorado: Libraries Unlimited Gates, K. (2014). Weeding for school libraries. kristy-gate?qid=f afb4-48e1-a dcc78f215&v=default&b=&from_search=5 Kayaoğlu, H.D.(1999). Derme oluşturma ve geliştirme: İ.Ü. Merkez Kütüphanesinde bütçe yönetimi (Nisan 1994-Kasım ). İstanbul: Mavibulut Köprülü, D. (1997). Koleksiyon değerlendirmesi ve kullanım analizi: Bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 11(2), Kralik, C. (2011). Weeding collections: A four library perspective. panel4library?qid=0cee6dbe-4c79-4e0b-b7e4-ef4ad51192c0&v=qf1&b=&from_search=1 Magrill, R. M. ve Corbib, J. (1989). Acquisitions management and collection development in libraries. Chicago: American Library Association. Slote, S.J. (1975). Weeding library collections. Littleton: Libraries Unlimited. 24/03/2015 BBY364 Derme Yönetimi

39 Derme Geliştirme Süreci Ayıklama ve Değerlendirme