ASTIM VE GIDA ALLERJİLERİ Doç. Dr. Arzu Babayiğit Hocaoğlu İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Allerji Bilim Dalı.

... konulu sunumlar: "ASTIM VE GIDA ALLERJİLERİ Doç. Dr. Arzu Babayiğit Hocaoğlu İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Allerji Bilim Dalı."— Sunum transkripti:

1 ASTIM VE GIDA ALLERJİLERİ Doç. Dr. Arzu Babayiğit Hocaoğlu İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Allerji Bilim Dalı

2 Sunum planı Gıda allerjisi tanımı, sıklığı, doğal seyri Astım ve gıda allerjisi ilişkisi a. Gıda allerjisi- astım birlikteliği b. Astımlı hastada gıda allerjisi Gıda allerjisinin astıma bağlı morbiditelere etkisi Astım gelişimini öngören bir belirteç olarak gıda allerjisi c. Gıda allerjisi olan hastada astım Astımın gıda allerjisinin doğal seyrine etkisi Astımın gıdaya bağlı anafilaksi üzerine etkisi Astım ve gıda allerjisi olan hastada tedavi

3 Ig E aracılı Adverse Reactions to Food: Position Paper. Allergy 1995; 50:623-635 Gıdalara Karşı Oluşan Advers Reaksiyonlar Toksik Toksik olmayan İmmun aracılı İmmun aracılı olmayan Allerji IgE-aracılı olmayan İntolerans Enzimatik Farmakolojik Belirsiz

4 Gıda Allerjisi Sıklığı Sıklık genetik faktörler, yaş, diyet alışkanlıkları, ve tanısal olarak kullanılan testlere bağlı olarak değişken Gerçek sıklık tam olarak bilinmemekte Çocuklarda <3 yaş: ~%6 Erişkinler: %1.4 - 2.4 Anafilaksi: %35-55 Oral allerji sendromu: %25-75 Atopik dermatit: ~%35 Astımlı çocuklarda: %6-8 Sampson HA. Adverse Reactions to Foods. Allergy Principles and Practice. 2003 Astımlı çocuklarda: %6-8

5 Sıklık: ~%10

6 Gıda Allerjisi: Klinik Şekiller IgE Ürtiker/anjioödem Rinit Astım Anafilaksi Oral allerji sendromu Gastrointestinal semptomlar (GIT) J Allergy Clin Immunol. 1999;103:717-728 IgE/Non-IgE Non-IgE Atopik dermatit Eozinofilik Gastrointestinal Hst’lar Proteinin indüklediği proktokolit/enterokolit Çölyak hast. Kontakt dermatit Herpetiform dermatit Heiner sendromu Astım Gıda ile ilişkili astım gıdanın ağız yolu ile alınması veya buharının inhalasyonu ile oç Çocuklarda sıklık %6-8 Daha küçük yaşlarda ve atopik dermatitlilerde sık

7 Doğal Seyir İnfant formları 1- 3 yaşta düzelir Büyük çocuk/adult formları daha persistan IgE-aracılı allerjiler ISA 3 yaş civarında %85 düzelir. Saarinen et al. JACI 2005 Yumurta 5 yaşta %66 düzelir. Bovano-Martinez et al. JACI 2002 Fıstık %20 düzelebilme (%8 tekrar) Fleischer et al. JACI 2004 Fındık ve deniz mahsulleri allerjileri genelde sebat eder. Spesifik-IgE azalma prediktif IgE-aracılı olmayan GİS allerjiler

8 Gıda Allerjisi - Astım Birlikteliği

9 Gıda allerjisi ile ilgili kohort çalışmanın devamı, 567 çocuk, <6 yaş ve ≥6 yaş diye 2 grup Gıda allerjisi tanısı: Klinik, sp IgE, deri testi (Yumurta, susam, süt, buğday, balık, fıstık, soya, karides, fındık) Astım tanısı: Ailenin bildirimi (Doktor tanılı) Semptomatik gıda allerjisi olan çocuklarda astım daha sık ve daha erken ortaya çıkmakta Ağır ve çoklu gıda allerjilerinde ilişkili daha da anlamlı Asemptomatik gıda duyarlılığı ile ilişki yok

10 Gerek <6 yaş ve ≥6 yaş grubunda gıda allerjisi olan vakalarda astım daha erken ortaya çıkmakta ve daha persistan seyretmekte <6 yaş ≥6 yaş

11 Gıda Allerjisi Ağırlığı - Astım Prevalans İlişkisi AğırlıkGıda all. sayısıAstım tanısıORp <6 yaş (n: 296) Yok87%51.0n/a Hafif63%243.80.0322 Ağır146%366.20.0017 ≥6 yaş (n: 271) Yok119%201.0n/a Hafif41%502.90.0174 Ağır111%686.1<0.0001 0.0322 0.0017 0.0174 <0.0001 %36 %24 %50 %68

12

13 Amerikada yapılan Ulusal Sağlık ve Beslenme Değerlendirilmesi adlı araştırmada (NHANES 2005-2006) 8203 çocuk ve erişkin hastanın verileri incelenmiş Yer fıstığı, inek sütü, yumurta akı ve karides sp IgE bakılmış Gıda sp Ig E düzeylerine göre 3 grup: 1. Muhtemel gıda allerjisi, 2. Olası gıda allerjisi, 3. Gıda allerjisi olası beklenmeyen Klinik gıda allerjisi sıklığı %2.5 Astımlı grupta gıda allerjisi sıklığı anlamlı olarak artmış(%31.5) Astımın ağırlığı arttıkça gıda allerjisi sıklığı artmakta (Kontrol altında olmayan astımlı grupta %35) Muhtemel gıda allerjisi vakalarında astım tanısı ve acil servisi başvuruları anlamlı derecede artmış

14 Gıda allerjisiAstım + (%)Astım – (%)OR (%95 CI) SayıN: 1157N: 7037 Gıda allerjisi27.514.92.3 (1.9-2.7) İnek sütü9.15.22.0 (1.5-2.5) Yumurta8.73.22.9 (2.4-3.5) Yer fıstığı13.36.62.3 (1.9-2.8) Karides9.15.31.9 (1.2-2.9) Multipl gıda allerjisi8.842.4 (1.9-3.1) 2.3 (1.9-2.7) 2.0 (1.5-2.5) 2.9 (2.4-3.5) 2.3 (1.9-2.8) 1.9 (1.2-2.9) 2.4 (1.9-3.1) Liu AH. J Allergy Clin Immunol. 2010;126:798-806.e13

15 Astım tanısı Muhtemel olmayan Olası Muhtemel Şimdiki astım tanısı Muhtemel olmayan Olası Muhtemel Acil servis başvurusu Muhtemel olmayan Olası Muhtemel Liu AH. J Allergy Clin Immunol. 2010;126:798-806.e13

16 ASTIM GIDA ALLERJİSİ Sık

17 Astımlı Hastada Gıda Allerjisi

18 Gıda Allerjisinin Astıma Bağlı Morbiditelere Etkisi Gıda Allerjisinin Astıma Bağlı Morbiditelere Etkisi

19 504 astımlı hastanın serumunda 6 sık rastlanan gıda allerjeni (Yumurta, inek sütü, soya, fıstık, buğday ve balık) sp IgE değerlendirilmiş %45 hastada en az bir gıdaya duyarlılık + >% 95 pozitif prediktif değeri olan gıda sp IgE pozitifliği %4 Gıda allerjisi olan çocukların Astım nedeni ile hastaneye yatışları (p<0.01) Steroid ihtiyaçları (p: 0.025) Aeroallerjenlere duyarlılık (p<0.001) J Allergy Clin Immunol 2005;115:1076-80

20 Gıda Allerjisi Olan Astımlı Hastalar ve Gıda Allerjisi Olmayan Astımlı Hastaların Morbiditelerindeki Farklar Gıda allerjisi olan astımlı grupta hastaneye yatış (p: 0.01) ve steroid ihtiyacı (p: 0.025) anlamlı olarak artmış Maksimum semptomlu günler Wang J. J Allergy Clin Immunol 2005;115:1076-80 OrtGrup Hışıltı Acil servis vizitleri Planlanmamış vizitler Hastaneye yatış Kullanılan ilaç sayısı Kullanılan steroid sayısı

21 Yaşları 3 ay-14 yaş arasında değişen 201 astımlı çocuk 88 gıda allerjisi (%44) Tüm gıda allerjilerinde gıda spesifik IgE değerleri %95 pozitif prediktif değerin üzerinde Fıstık ve süt allerjisi astıma bağlı hastane yatışlarında artış ile ilişkili (p: 0.009, 0.016) İnek sütü allerjisi ilave olarak steroid ihtiyacında artış ile de ilişkili (p:0.001) Çoklu gıda allerjisi hastaneye yatış ve steroid ihtiyacında artış ile ilişkili

22 Hastane Yatış Sayısını Belirleyen Prediktörlerin Direkt Regresyon Analizi %95 CI Prediktörler GÖR Atopik dermatit Sigara maruziyeti Çevresel allerjenler Astım ağırlığı Yumurta allerjisi Yer fıstığı allerjisi İSA Balık allerjisi AltÜst

23 Sistemik Steroid Kullanımını Belirleyen Prediktörlerin Direkt Regresyon %95 CI Prediktörler GÖR Atopik dermatit Sigara maruziyeti Çevresel allerjenler Astım ağırlığı Yumurta allerjisi Yer fıstığı allerjisi İSA Balık allerjisi AltÜst

24 Astım alevlenmesi nedeni ile pediatrik yoğun bakım ünitesine yatmış olan 72 Hastaneye tedavi almış olan 108 Ayaktan izlenen 108 hastanın verileri incelenmiş %13 (38/288) gıda allerjisi + Yoğun bakım ünitesinde tedavi alan hastaların, normal odada tedavi edilenler (P: 0.004) ve ayaktan tedavi alanlara göre (p<0.001) önemli oranda fazla gıda allerjisi +

25 YBU-Normal odaYBU-ayaktan hasta DeğişkenOR (%95 CI)P P Gıda all. 3.27 1.45, 7.40 0.004 7.36 2.54, 21.39 <0.001 Yaş 0.79 0.74, 0.86 0.004 1.11 1.02, 1.19 0.01 Irk 0.83 0.42, 1.65 0.59 10.09 4.64, 21.92 <0.001 Etnik köken 2.18 0.53, 9.0 0.28 6.39 1.55, 26.31 0.01 Sigara 0.09 0.007, 1.10 0.059 4.67 0.22, 98.35 0.32 <0.001 0.01 <0.001 0.01 0.004

26 Astım Alevlenmesi Nedeni ile MV Tedavisi Almış 19 Çocuk (1-16 Yaş), 38 Astımlı Kontrol Allerjik hastalıkORClp Gıda allerjisi8.581.85-39.710.006*** Astım nedeni ile >4 hastane başvurusu 14.21.77-113.590.012*** Rinit1.720.55-5.410.350 Egzema0.860.23-3.190.823 Hayvan tüyü allerjisi2.820.97-8.190.056 >3 Allerjik hastalık4.421.17-16.710.028 ***: Multivariate analizde anlamlı olanlar Roberts G. Food allergy as a risk factor for life-threatening asthma in childhood: a case- controlled study. J Allergy Clin Immunol 2003;112:168-74 Gıda allerjisi8.581.85-39.710.006*** 0.012*** 0.028

27 Astım Gelişimini Öngören Bir Belirteç Olarak Gıda Allerjisi

28 118 ISA olan vaka okul çağına kadar izlenmiş Ort 8.6 yaşta diğer atopik hastalıkların ve duyarlılıkların gelişimi açısından değerlendirilmişler Ig E aracılı ISA vakalarında Astım (% 31, kontrollerde %13, p .01) Rinokonjuktivit (%66, kontrollerde %21, p .001) Atopik egzema (%81, kontrollerde %26, p .001) Diğer allerjenlere duyarlılık (%88, kontrolde%39,p .001) J Allergy Clin Immunol 2005;116:869-75

29 Atopik hastalıkların gelişimi açısından risk faktörleri İSA’si ve ailede atopi hikayesi atopik hastalıkların gelişimi açısından bağımsız risk faktörü İSA inhalan allerjenlere duyarlıklık açısından da önemli risk faktörü

30 6209 yenidoğanı kapsayan bir kohort çalışmada izlem süresinde tanı alan 118 ISA vaka, 80 kontrol %73 IgE aracılı reaksiyon Ort 8.6 yaş kontrol, solunum fonk. değerlendirilmesi Okul çağında ekshale NO düzeyleri (P = 0.0009) ve histamine bağlı bronş aşırı duyarlılığı (P = 0.027) anlamı olarak artmış (Ig-E aracılı gruptan kaynaklanan fark) Ig-E aracılı olmayan grupta fark anlamlı değil Clin Exp Allergy 2010;40:1491-97

31 Ekshale NO Histamine bağlı aşırı duyarlılık Bronşial hiperreaktivite Havayollarında İnflamasyon

32 İnfant döneminde saptanan yumurta allerjisi özellikle egzema ile birlikte ise, solunum yolu allerjileri gelişimi için önemli risk faktörü Arshad SH et al. Pediatr Allergy Immunol 2000;11:162-167 İnfant döneminde yumurta ve/veya balık allerjisi olan çocuklarda okul çağında astım sıklığı artmış Priftis KN et al. Journal of Asthma, 2008;45:590-595

33 100 atopi açısından riskli yenidoğanın izlendiği prospektif kontrollü kohort bir çalışma İlk 5 yıl yıllık kontrol Ig E, deri testi 11 ve 22 yaşlarda SFT Yumurta ve/veya inek sütüne duyarlılık saptanması erişkin yaşta astım gelişimi açısından bağımsız bir risk faktörü (odds ratio, 10.7; %95 CI, 2.1-55.1; P = 0.001; sensitivite %57; spesifite %89). J Allergy Clin Immunol 2001;108:720-5

34 Erişkin astım prediktörleriErişkin astım (%) %95 CI OR %95 CI p 2. yaştan önce hışıltı Hayır Evet 30 (17-46) 12 (1-36)0.3 (0.03-1.7) 0.19 2-5 yaş arası hışıltı Hayır Evet 21 (9-36) 41 (18-67)2.7 (0.6-11.1) 0.19 10-11 yaş arası hışıltı Hayır Evet 13 (4-28) 59 (33-82)9.4 (2.1-45.5) 0.001 Yumurta/ İnek s. deri testi + Hayır Evet 13 (5-26) 62 (32-86)10.7 (2.1-55.1) 0.001 Aeroallerjen deri testi + Hayır Evet 11 (3-25) 45 (23-68)7.0 (1.5-35.9) 0.006 Egzema (<2 yaş) Hayır Evet 23 (10-42) 27 (12-46)1.2 (0.3-4.6) 1.0 0.001

35 Astım sıklığı artmış Astım daha ağır seyretmeye meyilli Alevlenmeler, steroid ihtiyacı Hastaneye yatış, YBU yatış fazla Gıda allerjisi (öz. İSA) astım gelişimini öngörmede bir belirteç Gıda Allerjisi Olan Çocukta

36 Gıda Allerjisi Olan Hastada Astım

37 Astımın Gıda Allerjisinin Doğal Seyrine Etkisi

38 Ig-E aracılı İSA olan 807 vakanın verileri incelenmiş 4 yaş %19, 8 yaş %42, 12 yaş %64, 16 yaş %79 düzelme Sp Ig E düzeyi tolerans gelişiminde prediktör (p<0.001) Astım ve allerjik rinit varlığı prognozu olumsuz etkileyen prediktör (p<0.001) Bu çalışmada İSA’nin daha önce bilinenden daha persistan seyirli olabileceği vurgulanıyor. J Allergy Clin Immunol 2007;120:1172-7.

39 Baltimore kohort: İSA’nde tolerans gelişiminde belirleyici olan etkenler İSA vakalarında astım ve allerjik rinit varlığı vakaların persistan seyri için önemli risk faktörleri Skripak JM. J Allergy Clin Immunol 2007;120:1172-7.

40 İSA’de Tolerans Gelişimine Etkili Faktörler Faktör Tolerans gelişen hastalar (n:59) Tolerans gelişemeyen hastalar (n:53) HR%95 Clp Egzema45 (76.27)48 (90.56)1.650.90-3.040.1 Ürtiker/ anjioödem 39 (66.10)37 (69.81)1.390.80-2.420.25 Astım/Rinit20 (33.90)23 (43.39)2.191.26-3.820.005 GIS bulguları13 (22.03)14 (26.41)1.400.75-2.620.3 Anafilaksi4 (6.78)9 (16.98)2.490.90-6.940.08 Incremental prognostic factors associated with cow's milk allergy outcomes in infant referrals: the Milan Cow's Milk Allergy Cohort study. Ann Allergy Asthma Immunol 2008;101:166-73

41 Astımın Gıdaya Bağlı Anafilaksi Üzerine Etkisi

42 Gıdaya Bağlı Olan Fatal ve Fatale Yakın Seyirli Anafilaksi Vakalarının Özellikleri Hasta no CinsiyetYaşAtopik hastalıkGıda all. Önceki reaks. Tanı yaşı 1E8 Astım, A.rinit, A.dermatit Yer fıstığı+, 5 yıl önce18 ay 2K14 Astım, A.rinit, A.dermatit Yer fıstığı+, yıllar önce8 ay 3K15 Astım, A.rinit, A.dermatit Ceviz, Yer fıstığı +, 2 hft önce18 ay 4K2 Astım, A.rinit, A.dermatit Yumurta, inek sütü +, 1 yıl önce10 ay 5K14 Astım, A.rinit, A.dermatit Pekan cevizi, mahun cevizi +, 6 ay önce5 yaş 6K16 Astım, A.rinit, A.dermatit Yer fıstığı+, yıllar önce18 ay Sampson HA. Fatal and near-fatal anaphylactic reactions to food in children and adolescents. N Engl J Med. 1992;327:380-4 Tüm vakaların ortak özelliği astım öykülerinin olması

43 Hasta no YaşCins.Gıda allerjenAstım Önceki hikaye GıdaEpinefrin 12EBrezilya fındığıYok Çerez- 215KYer fıstığıVar Kek- 319EPekanVar Dip? 414KYer fıstığıVar Yumurta rol- 518EYer fıstığıVar Şekerleme- 613KFındıkVar ŞekerlemeGeç 729EYer fıstığıVar-Meksika yemeğiGeç 816EYer fıstığıVar ŞekerlemeGeç 917KYer fıstığıVar Snack- 1012KYer fıstığıVar Kuki- 1120EFındıkVar BurgerGeç J Allergy Clin Immunol 2001;107:191-3 Astım Var

44 Hasta no YaşCins.Gıda allerjenAstım Önceki hikaye GıdaEpinefrin 1214KYer fıstığı Var Fıstık sosu- 1314KYer fıstığı Var Fıstık yağı- 1418KFındık Var TatlıGeç 1519EYer fıstığı Var Kuki- 1621KYer fıstığı Var KekGeç 1720EYer fıstığı Var Çin yemeğiGeç 1828KBrezilya fındığı Var Dondurma+ 1918EAntep fıstığı Var YokÇerez+ 2033KYer fıstığı Var Fıstık sosuGeç 2120KYer fıstığı Var Yer fıstığı- J Allergy Clin Immunol 2001;107:191-3 Astım Var 21 fatal seyirli anafilaksi vakasının 20’si astım tanılı

45 Reaksiyon ağırlığıAstım -Astım + Hafif10964 (%37) Ciddi2128 (%57) Fatala yakın15 (%83) Fatal03 (%100) Ki kare p=0.0002 Macdougall CF. How dangerous is food allergy in childhood? The incidence of severe and fatal allergic reactions across the UK and Ireland.Arch Dis Child. 2002;86:236-9

46 Gıdaya Bağlı Anafilaksi Risk Faktörleri Gıda ile ilişkili fatal olmayan anafilaksi için risk faktörleri PEDIATRIC ANNALS 37:8 | AUGUST 2008 Yüksek riskli gıda allerjenleri –Fıstık –Fındık –Balık –Kabuklu deniz ürünleri Astım tanısı Egzersiz Ağır rinit Orta/Ağır atopik dermatit Gıda ile ilişkili fatal seyirli anafilaksi için risk faktörleri Hasta yaşı –Adölesan ve genç erişkin Yüksek riskli gıda allerjenleri –Fıstık –Fındık Ev dışından gıda tüketimi Astım tanısı Adrenalin uygulamada gecikme

47 Astım + Gıda allerjisi daha persistan seyirli Anafilaksi riski artmış

48 Astım ve Gıda Allerjisi Birlikteliğinde Tedavi Astım + gıda allerjisi Prognoz daha kötü Doğru tanı, hızlı tedavi

49 Astım ve Gıda Allerjisi Birlikteliğinde Tedavi Öncelikle gıda allerjisi ve astımın tanısının doğru olarak konulmalı Alternatif tanıların ekarte edilmiş olması –Egzersizle indüklenen anafilaksi –Gastroözefagial reflü –Vokal kord disfonksiyonu

50 Tedavi Eğitim tedavinin ilk basamağı –Gıda allejenlerinden uzak durma –Etiket okuma –Gizli allerjenlerin eliminasyonu –Allerjik reaksiyon gelişmesi durumunda yapılacak acil tedavi Astımın uygun kontrol edici ilaçlar ile tedavi edilmesi Adrenalin hazır kit reçete edilmeli Anti-IgE Curr Opinion in Allergy Clin Immunol 2011;11:249-254

51 Son Söz Gıda allerjisi olan çocukların 1/3’ünde astım + Astımlı hastaların %4-8’inde gıda allerjisi + Roberts G et al. Paediatr Res Rev 2003;4:205-212. Astım ve gıda allerjileri birlikteliğine sık rastlanır.

52 Son söz Gıda allerjisi + Astım Astıma bağlı morbiditeler

53 Son söz Astım + Persistan seyirli gıda all. Gıda bağlı anafilaksi

54 Son Söz Mutlaka çok yakından izlenmeli Artmış riskler açısından bilgilendirilmeli ve eğitilmeli Astımları kontrol altına alınmalı Adrenalin hazır kit reçete edilmeli Gıda allerjisi ve astım birlikteliği olan hastalar

55 Astım semptomları çok erken yaşlarda ortaya çıkmışsa Astım ve atopik dermatit birlikte ise Akut hayatı tehdit eden astım atağı geçiren, atopik çocuklarda, tetikleyici faktör bulunamıyorsa Astım bulguları kontrol altına alınamıyorsa Astım bulguları ile gıdalar arasında bir ilişki varsa İSA + Gıda allerjisi ile ilişkili astım olabileceği düşünülmeli

56 Teşekkürler…