İktisadın Konusu 1 İktisadın konusu insan davranışlarıdır. Almak, satmak, tüketmek, üretmek vb.

... konulu sunumlar: "İktisadın Konusu 1 İktisadın konusu insan davranışlarıdır. Almak, satmak, tüketmek, üretmek vb."— Sunum transkripti:

1 İktisadın Konusu 1 İktisadın konusu insan davranışlarıdır. Almak, satmak, tüketmek, üretmek vb.

2 İktisadın Dalları 2

3 Pozitif İktisat 3 Sadece ekonomik düzeni sebep-sonuç ilişkisi içinde inceleyen, ekonomi içinde sürekli geçerli kanunları saptamaya çalışan iktisat dalıdır. Pozitif iktisatta, iktisat kuramlarının istatistiksel olarak test edilebilir çıkarımları ve tahminleri, ekonometrik metodlarla test edilmeye çalışılır. "Talep artışı enflasyonu nasıl etkiler?" gibi sorulara cevap arar. Pozitif İktisat

4 Normatif İktisat 4 Ekonomik düzenin nasıl olması gerektiğine dair fikirler üreten iktisat dalıdır. Normatif iktisat belirlenen hedefler için neler yapılması gerektiğini araştırır. Sosyal adalet, üst düzey refah için neler yapılması gerektiğini araştırır. "Enflasyon hangi düzeyde tutulmalı?" sorusu normatif iktisadın inceleyeceği bir konudur. Normatif İktisat

5 Mikro İktisat 5 Tüketicilerin ve firmaların ekonomik davranışlarını; ihtiyaç, fayda, değer, fiyat kavramları ile araştıran iktisat dalıdır. Piyasa türlerini, piyasaların işleyiş mekanizmasını ve farklı piyasa koşullarında firma dengesinin nasıl oluştuğunu da araştırır. Mikro İktisat

6 Makro İktisat 6 Tüketicilerin ve firmaların ekonomik davranışlarını tek tek değil de toplulaştırılmış değerlerle araştıran iktisat dalıdır. Makro İktisat ülke ekonomisini ve dünya ekonomisini ilgilendiren konu başlıklarını inceleyen bir iktisat dalıdır. İstihdam, enflasyon, kamu dengesi gibi konuları incelemektedir. Makro İktisat

7 Teori ve Gerçek Hayat 7 İktisat teorileri doğal bilimlerde olduğu gibi değişmez değildir. Döneme, çağa, topluma göre zamanla insan davranışlarındaki farklılıklarla birlikte değişebilirler. İktisat bilimi gelişmeye ve değişmeye devam eden bir bilimdir.

8 Her Ekonominin Ana Sorunları 8 Her ekonomi hangi ekonomik sistemi kabul etmiş olursa olsun, kıtlığa karşı üç temel sorunun en iyi çözümünü araştırmaktadır. Tam kullanım sorunuEtkin kullanım sorunu Ekonomik büyüme ve gelişme sorunu

9 Tam Kullanım Sorunu Tam kullanım (tam istihdam), ekonomideki tüm üretim faktörlerinin üretime koşulmasıdır. Atıl tutulan topraklar, işsiz kalan insanlar, atıl çalışan fabrikalar, atıl duran tasarruflar, girişimciler için uygun girişim olanaklarının olmayışı tam kullanım sorununu ortaya çıkarır.

10 Üretim İmkanları Eğrisi A B C D E Gıda Makine F

11 Etkin Kullanım Sorunu Kıt kaynakların etkin kullanımıyla ilgili üç temel sorun bulunmaktadır. Hangi mal ve hizmetler, ne kadar üretilecektir? Üretim, hangi üretim faktörleri kullanılarak yapılacaktır? Mal ve hizmetler kimler için üretilecektir?

12 Hangi mal ve hizmetler, ne kadar üretilecektir? Üretim olanakları eğrisi üzerinde hangi bileşim seçilecek? (A, B, C, D) A B C D E Gıda Makine F

13 Üretim, hangi üretim faktörleri kullanılarak yapılacaktır? Mal ve hizmetler hangi teknolojik yöntemler yardımıyla üretilecektir? Üretim emek yoğun mu, sermaye yoğun teknoloji kullanılarak mı yapılacaktır? Seçilecek üretim yönteminin, mevcut kıt kaynaklar kullanıldığında, en yüksek üretim düzeyini sağlaması gerekmektedir.

14 Mal ve hizmetler kimler için üretilecektir? Ülkedeki gelir dağılımı ve toplumsal yapı bu sorun üzerinde belirleyici etkiye sahiptir. Toplumdaki bireyler arasında, mal ve hizmetlerin bölüşüm kararının kimler tarafından verileceği sorunu, ekonomik sistem tartışmalarının çıkış noktasını oluşturmaktadır.

15 Ekonomik Etkinlik 15 Ekonomideki kıt kaynakların toplum refahını en üst düzeye çıkaracak şekilde üretime koşulması ve üretilen mal ve hizmetlerin bireyler arasında en hakça dağıtılmasının sağlanması durumunda ekonomik etkinlik sağlanır. Hem kaynak kullanımında (üretimde etkinlik) hem de gelir dağılımında (bölüşümde etkinlik) sağlandığı zaman (ortak etkinlik) ekonomik etkinlik sağlanmış olur. Üretimde etkinlik sağlanmışsa, bir maldan daha az üretmeden diğer bir maldan daha fazla üretmek mümkün değildir. Bölüşümde etkinlik sağlanmışsa toplumdaki bir bireyin gelirini azaltmadan diğer bir bireyin gelirinin artması mümkün değildir.

16 Üretim Kapasitesinin Arttırılması Bir ekonomide zaman içerisinde  üretim teknolojileri değişirse,  üretim faktörlerinin miktarı artarsa,  yeni hammaddeler ve yeni buluşlar yapılırsa,  sermaye malları ve nüfus artarsa o ekonomide daha fazla mal ve hizmet üretilir.

17 2000 Yılı F A B C D E 2015 Yılı Gıda Ürünü Makine A’ D’ Üretim İmkânları Eğrisi

18 Kapitalist Sistem Kapitalist ekonomik sistem içinde üretim malları genel olarak özel mülkiyetin elindedir ve üretim kar sağlamak için yapılır. Kapitalist sistemin modern esasları Adam Smith (1723-1790) 1776 Milletlerin Zenginliği kitabında atılmıştır. Kapitalist düzende temel ekonomik sorunları, düzgün işleyen piyasa ve fiyat mekanizması çözümlemektedir. Fiyat, üretici ve tüketicinin karşılaştığı piyasada oluşur.

19 Kapitalist Sistem Kapitalist sistem; ekonomiye bir takım ilkeler kazandırmıştır. sınırsız özel mülkiyet hakkıveraset kurumugirişim ve çalışma özgürlüğüpiyasa mekanizması ve fiyatlar sistemirekabet kurumu

20 Piyasa Mekanizması ve Fiyatlar Sistemi Kapitalist sistemde, ekonomik sorunların tümünün çözümü fiyat mekanizması ile olur. Piyasa mekanizması sağlıklı işlerse, fiyatlar sistemi her sorunu ‘görünmez bir el yardımıyla’ çözümleyecektir ve devletin hiçbir konuda müdahalesine gerek kalmayacaktır.

21 Liberal Kapitalist Düzen ve Temel Ekonomik Sorunlar Piyasa başarısızlıkları:  Kamu malları  Dışsallıklar ve çevre  Aksak rekabet ve anti tröst  Eksik bilgi  Gelir dağılımı adaletsizliği

22 Sosyalist Düzen ve Merkezi Planlama Sosyalizm üretim malları ve bizzat üretim üzerine merkezi otoritenin kontrolü bulunduğu bir modelidir ve toplumun ekonomik işlerinin özel kesime değil kamuya ait olmasını ifade eder.

23 Sosyalist Düzen Sosyalizm için belli başlı ilkeler saymak mümkündür. Sosyalizm tamamen kapitalist düzenin karşısındadır. Özellikle toprakta ve üretimde mallarında özel mülkiyet olamaz. Ekonomide bireylerin değil, toplumun çıkarları belirleyici olmalıdır. Toplumun olanaklarını geliştirmek için, herkes kendi ölçüsünde çalışmalı ve toplumun gelirinden eşit pay almalıdır. Toplumda sınıf farkları olmamalıdır.

24 Sosyalist Düzen Sosyalizm’in düşünce alanından uygulama alanına geçişi, Karl Marx'ın ölümünden sonra, onun teorilerinden farklı bir şekilde, ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalı olan Rusya'da 1917 yılında ihtilalle oldu. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)'nde uygulanmaya başlanılan sosyalist düzen, yine ilk defa bu ülke tarafından 1991 yılında terk edildi.

25 Sosyalist Düzen ve Temel Ekonomik Sorunlar Kararların birkaç yönetici tarafından alınması Fiyatların merkezi otorite tarafından belirlenmesi Rekabet ortamının olmayışı Fayda maksimizasyonu sorunu Üretim kararlarının toplumun ihtiyaçlarıyla bağdaşmayabilmesi

26 Kapitalizm ile Sosyalizm Arasındaki Farklar Kapitalist ekonomilerde özel mülkiyetin önemli bir yeri vardır. Sosyalist ekonomilerde ise, üretim araçları için özel mülkiyet söz konusu değildir. Kapitalist ekonomilerde hangi malların ne miktarda, hangi yöntemlerle ve kimler için üretileceği otomatik işleyen fiyat ve piyasa mekanizması; sosyalist sistemde ise merkezi bir plan otoritesi tarafından belirlenir. Kapitalist sistemde, birey tüm ekonomik etkinliklerde kendi çıkarını en üst düzeye çıkarmak, daha çok kar elde edebilmek için çalışırken; sosyalist sistem ise, toplum çıkarlarını en üst düzeye çıkaracakları varsayılır. Kapitalist sistemde yol gösterici planlar, sosyalist ekonomiklerde ise, emredici planlar uygulanır uygulanır. Kapitalist ekonomilerde gelir dağılımında büyük adaletsizlikler, dengesizlikler, sosyalist ekonomilerde ise; daha adaletli ve eşit gelir dağılımı söz konusu olur.

27 Karma Ekonomik Düzen Ve Türkiye Karma ekonomi sistemi savunanlar toplumun refahını sağlama amacının ne kapitalist, ne de sosyalist yoldan sağlanabileceğine inanmaktadırlar. Karma ekonomik düzende, özel girişim ve yatırımlar yanında kamu girişim ve yatırımları da önemli bir yer tutmakta, ayrıca devlet ekonomik etkinliklere düzeltici ve yön verici olarak müdahalelerde bulunmaktadır.

28 Karma Ekonomik Düzen Karma ekonomilerde kullanılması önerilen araçlardan en önemlisi Demokratik planlamadır. Bu plan kamu yatırımları için emredici, özel yatırımlar için sınırlayıcı ve yol göstericidir. Yol gösterici planlar ya toplumun satın alma gücünü genişletir veya daraltır, ya da bazı faaliyetleri, yatırımları çeşitli önlemlerle karlı kılarlar. Amaçlara ulaşmada kullanılan en önemli araçlar Para, bütçe ve maliye politikalarıdır.

29 Karma Ekonomik Düzen 29 Temel ekonomik sorunların çözümü fiyat mekanizmasına bırakılmıştır. Devlet bazı malların üretimini üstlenmiş, bazı alanlarda fiyat kontrolleri yapılmakta, vergileme ve sübvansiyonlar gibi uygulamalarla piyasaya müdahale edilmektedir. En yaygın olarak 1933-1950 yılları arasında uygulanmış, 1980’li yıllardan sonra daha serbest bir hal almıştır.

30 Türkiye’de Karma Ekonomik Düzen 30 Türkiye’de Karma Ekonomik Düzen 1933-39 yıllar arasında planlı kalkınma denemeleriyle birlikte uygulanmaya başlanmıştır. Bu süreçte 2 sanayi planı hazırlanmış ve karma ekonomi düzenli olarak uygulanmıştır. 2. Dünya Savaşı bu süreci sekteye uğratan bir gelişme olmuştur. Karma ekonomi, 1963’ten sonra 5’er yıllık kalkınma planları çerçevesinde uygulanmış, 1980’den sonra ise serbest piyasa ekonomisine geçiş yaşanmıştır.  1933-39; 1. planlama dönemi – 1963-günümüz; 2. planlama dönemi  Kalkınma planları kamu için emredici, özel sektör için ise yol göstericidir,  Kamu ve özel sektör ise birbirinin tamamlayıcısı olarak görülmüştür.