HADİS EDEBİYATININ OLUŞUM SAFHALARI HIFZ SAFHAS KİTABET (YAZIYA GECERME) SAFHASI TEDVİN (HADİSLERİN TOPLANMASI) SA TASNİF (KİTAPLARIN KONULARINA GÖRE BÜLÜMLENDİRİMESİ)

... konulu sunumlar: "HADİS EDEBİYATININ OLUŞUM SAFHALARI HIFZ SAFHAS KİTABET (YAZIYA GECERME) SAFHASI TEDVİN (HADİSLERİN TOPLANMASI) SA TASNİF (KİTAPLARIN KONULARINA GÖRE BÜLÜMLENDİRİMESİ)"— Sunum transkripti:

1 HADİS EDEBİYATININ OLUŞUM SAFHALARI HIFZ SAFHAS KİTABET (YAZIYA GECERME) SAFHASI TEDVİN (HADİSLERİN TOPLANMASI) SA TASNİF (KİTAPLARIN KONULARINA GÖRE BÜLÜMLENDİRİMESİ) SAFHASI

2 TASNİF DEVRİ HADİS EDEBİYATI TASNİF SAHABE RAVİLERİNE GÖRE (ALE’R-RİCAL) MÜSNEDLER MÜSNED İSMİ TAŞIYAN ESERLER MU’CEMLER KONULARINA GÖRE TASNİF (ALE’L- EBVAB) MUSANNEFLER MUSANNEF İSNİNİ TAŞIYAN ESERLER CAMİLER – MÜSTEDREK- MÜSTAHREC- ZEVAİD … VB SÜNENLER ALE’L HURUF(HADİSLERİN İLK HARFLERİNE GÖRE) TASNİF

3 TASNİF SAHABE RAVİLERİNE GÖRE (ALE’R-RİCAL) MÜSNEDLER MÜSNED İSMİ TAŞIYAN ESERLER MU’CEMLER

4 KONULARINA GÖRE TASNİF (ALE’L-EBVAB) MUSANNEFLER MUSANNEF İSNİNİ TAŞIYAN ESERLER CAMİLER –MÜSTEDREK- MÜSTAHREC- ZEVAİD … VB SÜNENLER

5 SONRAKİ ÇALIŞMALAR 1.Tasnif dönemi eserleri üzerine ek çalışmalar 2.Hadis Usulü edebiyatı 3.Rical edebiyatı 4.Şerh edebiyatı 5.Tahrice kolaylık sağlayan esereler

6 Tasnif dönemine baktığımızda iki tür tasnif olduğunu gördük 1.Ale’r-rical 2.Ale’l-ebvab Şurası muhakkak ki her ikiside bir takım ihtiyaçlardan doğmuştur.

7 Ale’r-rical eserler Ravilerine göre tertip edilen hadisleri ihtiva eden eserlerdir. Bunlardan Müsnedler Sahabi ravilerin muhtelif kriterlere göre sıralandığı eserlerder. Bu kriterler – Sahabilerin, müslüman olmadaki öncelikleri, – Hz. Peygamber’e (s.a.v) yakınlıkları … gibi sebepler Mucemlerde ise musannıf hadis aldığı hocalarını yine belirli kriterlere göre sıralayarak onlardan aldığı hadisleri o isim altına derc eder.

8 Ale’r rical eserlerin tertib maksarı yahut istifade kolaylığı 1.Bir ravinin bütün rivayetleri bir arada bulunabilir 2.Ezberleme daha kolaydır. Bu eserlere konu fihristi ilave edildiğinde daha kolay istifade edilmektedir.

9 Müsned türünün ilk örneği olarak Ebu Davud et-Tayâlîsî’nin müsnedidir. En meşhuru ise Ahmed b. Hanbel’in müsnedidir. Hadis tarihi dersinde de bahsi geçtiği gibi müsned türünde eser veren çok alim vardır. Mucem türünün ise en meşhur örneği Taberânî’nin üç mucemi dir. (Sağîr, evsat ve kebir)

10 Ale’l-ebvab tasnif Bu sistemde hadisler ravilere bakılmaksızın konularına göre tasnife tabi tutulur. Ana konular ve alt konular olmak üzere yakın konulardaki hadisleri bir arada bulmak kolaydır. İnsanların fıkhi konularda hadis arayışlarında kolaylık sağlamak maksadı ile bu tarz ortaya çıkmıştır. Genel ada musannef olmakla birlikte Musannef özel ismi ile yazılan eserlerin (Abdürrezzak’ın musannefi gibi) dışında camiler ve sünenler bu türün içine girmektedir.

11 Diğer tasnif sistemleri Yukarıda sayılan iki tasnif sisteminin dışında Bu iki sistemi karma olarak kullanan muhaddisler olmuştur. Bakî b. Mahled müsnedinde sahabilerin hadislerini verirken kendi arasında konulara göre sıralamıştır. Daha sonralara ale’l huruf sistem ortaya çıkmıştır. Bu şeklin en yaygın örneği Suyûtî’nin el-Camiu’s-Sağîr’i ve el-Camiu’l-Kebîr’i dir. Derlediği eseri kaynaklarına göre sınırlayan el-Beğavî sünen tertibinde hadisleri önce sahihleri sonra hasen hadisleri kaydeder. Mesâbîhu’s-Sünne’si böyledir. Maksadlara göre çeşitlilik kazanan yeni türler de ortaya çıkabilir.

12 Müsnedler mi önce yazılmaya başlandı yoksa musannef türü mü? Bu soruya net bir cevap vermek zordur. Musannef türünden sayılabilecek Muvatta’ın müellifi İmam Malik h. 179 yılında vefat etmiştir. İlk müsnedin müellifi olarak bilinen Ebu Davud et-Tayalisi ise h. 204 yılında vefat etmiştir. Ama eserlerini aynı dönemde yazmış olmaları da muhtemeldir. Ma’mer b. Raşid’in camiini de düşünürsek belki musannef türünün biraz daha önceliği olduğunu söyleyebiliriz. Ama eserlerinin yazılma tarihleri hakkında kesin bilgilere sahip değiliz.

13 ALE’R-RİCAL HADİS EDBİYATI

14 et-Tayâlisî (133-204) ve Müsned’i Ebu Dâvûd Süleyman b. Dâvûd b. Cârûd et- Tayâlîsî 133/751 yılında Basra’da doğmuş, 204/819 yılında 70 yaşlarında yine Basra’da vefat etmiştir. Abdurrahman b. Mehdî en güvenilir muhaddistir derken Vekî’ b. Cerrah kendisinin 40.000 hadis ezberden bildiğini belirtir. Kâtip Çelebi, onun ilk müsned sahibi olduğunu söyler.

15 Müsned 1321 Haydarabad baskısı 11 cüz hâlinde ve 6 ana bölüm içinde 281 sahâbî tarafından rivayet edilmiş 2767 hadisi içerir. Tayâlisî’nin Müsned’i hicrî 8. asra kadar hüsn-i kabul görmüştür. Bu eser, Horasanlı bir hadisçi tarafından, özellikle Yunus b. Habib’in, hocası Ebû Dâvûd’un yaptığı nakillerin müsned şeklinde düzenlenmesiyle meydana getirilmiştir.

16 Müsned’deki hadislerin başında “haddesenâ” diyen, Yunus b. Habib’dir. İhtiva ettiği hadis sayısı bakımından Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inin onda biri kadardır. Tayâlisî’nin Müsned’i, hadis kitaplarının üçüncü tabakasına dâhil eserler arasındadır.

17 el-Humeydî ve el-Müsned’i Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. İsâ el- Humeydî el-Esedî (219/834), Mekkeli ilk müsned musannifidir. Sufyan b. Uyeyne’nin talebesi, İmam Şafi’î’nin ders arkadaşıdır. Şeyh’ul-Harem diye de anılmıştır. Buhari’yi fıkıh ve hadis alanında en çok etkileyen hocasıdır. Mekke’de vefat etmiştir.

18 179 sahâbî’den Mükerrerlerle beraber 1390 hadis nakleder. 11 cüzden oluşmaktadır. Hz. Ebu Bekr’in (r.a) rivayetiyle başlar. Aşere-i Mübeşşere’den sadece Hz. Talha’nın (r.a) rivayetleri alınmamıştır. Hadislerin büyük bir bölümü merfu, çok az kısmı sahâbî ve tabiun sözüdür. Habiburrahman el-A’zâmî’nin tahkik ve talikiyle ilk kez 1382’de Hindistan’da 2 cilt olarak basılmıştır. Bu eser bize Ebû Ali Bişr b. Musa’nın rivayeti olarak ulaşmıştır.

19 Ahmed b. Hanbel (164-241) ve Müsned’i Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. eş- Şeybâni el-Mervezî, Hanbelî mezhebinin imamı, muhaddis, mutlak müctehid. 164/780 yılında Bağdat'ta doğan Ahmed'in babası Muhammed b. Hanbel otuz yaşında ölmüş, onu annesi Sâfiyye binti Meymune büyütmüştür. Kendisi Arap olup, Şeybân kabilesine mensuptur ve soyu, Nizar kabilesinde Hz. Peygamber (s.a.s.)'in soyu ile birleşmektedir.

20 Basra, Hicaz, Kûfe ve Yemen gibi ilim merkezlerine birçok seyahatler yaparak buralarda bulunan ulema ve muhaddislerle görüşmüş, râvileri bulmuş ve onlardan hadis almıştır. [ [ Ravilerden hadislerle birlikte sahâbe ve tabiine dair ulaşan butun rivayetleri almıştır. Fıkhi bilgisini ve usûl-i fıkhı Ebu Yusuf ve İmam Şafii'den aldığı derslerle kuvvetlendirmiş, toplayıp tedvin ettiği hadis ve sahâbe fetvalarını fıkhının dayanağı yapmıştır. Kırk yaşından sonra, topladığı beş bine yakın talebeye ders vermiştir.

21 MÜSNED’İN ÖZELLİKLERİ 700’den fazla sahâbîden nakledilen 30.000’e yakın hadisi ihtiva eder. Müsned’de yer alan sahâbîler, önce Müslüman olmakta önceliklerine, sonra aşiret durumlarına göre, daha sonra yerleştikleri şehirlere göre sıralanmışlardır. Müsned, ilk hadis sahifelerini de içerir. Müsned’de 337 sülâsî rivayet vardır.

22 Elimizdeki Müsned nüshaları, oğlu Ebû Abdirrahman Abdullah b. Ahmed b. Hanbel’in rivayet ettiği nüshanın Ebû Bekr Ahmed b. Ca’fer el-Katıî tarafından yapılan rivayetidir.

23 Ahmed b. Hanbel, Müsned’e sırasıyla – a. Zabt ve adalet vasıfları ile tanınan ravilerin hadislerini, – b. Yalancılığı duyulmamış, dinî konularda hakkında şüphe edilmeyen mestur ravilerin, birinci grup ravilerin rivayetlerine ters düşmeyen hadislerini almıştır.

24 Ebu’l-Ferec el-Cevzî, Müsned’de 15 adet uydurma hadis olduğunu söyler. İbn Hacer el-Askalanî, bu iddiayı el-Kavlu’l- müsedded fi’z-Zebbi ani’l-müsned li’l- İmam Ahmed adlı eserinde çürütmüştür. Sahihayn’da rivayeti bulunan 200 sahabi’nin rivayeti Müsned’de bulunmamaktadır. Yani Müsned, bütün sahâbîlerin rivayetlerini içermez.

25 Müsned’in Baskıları ve Üzerinde Yapılan Çalışmalar İlk baskısı 1313’te Kahire’deki 6 büyük ciltlik baskısıdır. Şuayb el-Arnavud ve Adil Mürşit tarafından gerçekleştirilen baskı 50 cilt tutmuştur ve 27.647 hadisi içerir. Hicrî 8. asırda İbn Zeknûn Ali b. Hüseyin, Müsned’i ale’l-ebvâb tertibine koymuştur. Bu yeni eserin adı: el- Kevâkibu’d-derârî … alâ ebvâb’il-Buhârî’dir. Müsned’e yazıldığı bilinen tek şerh Ahmed Abdurrahman es-Sâ’atî’nin Bulûğ’ul-emânî min esrâr’il-fethi’r-rabbâni’sidir.

26 MUCEMLER Ae’r-rical eserlerin ikincisidir Hadislerin, sahâbe, şuyuh, veya beldelere göre, çoğu kere alfabetik olarak sıralandığı eserlerdir.

27 et-Taberani (260-360) ve üç Mu’cemi (el- Meâcim’us-Selâse) Mu’cem denilince, Taberani’nin üç mu’cemi akla gelir. el-Mu’cem’ul-kebîr (fî esmâi’s-sahâbe) Aşere-i mübeşşereden başlamak üzere sahabileri alfabetik olarak sıralar. Ebû Hureyre’nin hadislerini ayrı bir kitap olarak yazdığı için el-Kebir’e almamıştır.

28 Eserin hacmi 12 cilt veya 200 cüz; ihtiva ettiği hadis sayısı da 25.000 veya 60.000 gibi değişik rakamlarla ifade edilir. Hamdi Abdülmecid es-Silefî’nin tahkik ve tahrici ile 1978-83’te 25 cilt halinde neşredilen ilk baskısı, Ebu Bekr b. Ali el-Ensârî el-Behnesî’nin hicrî 728 istinsah tarihli nüshasından gerçekleştirilmiştir. Kettanî, el-Mu’cem’ul-Kebîr’in, el-Emîr Alaeddin Ebu’l- Hasen Ali el-Hanefî tarafından ale’l-ebvab olarak düzenlenmiş olduğunu kaydeder.

29 el-Mu’cem’ul-evsat (fî ğarâibi şuhûhih) Altı ciltlik bu eser, Taberani’nin, şeyhlerini alfabetik olarak sıralamasıyla meydana gelmiştir. İki bine yakın olduğu belirtilen hocalarının nadir rivayetlerinden dokuz bin hadisi içerir. Taberani bu eseri için “o benim ruhumdur” der. Ancak hadislerin bir kısmı zayıftır. Eser, Mahmud et-Tahhân’ın tahkiki ile neşrolunmuştur. Bu baskıya göre el-Evsat’ta 9485 rivayet yer almaktadır.

30 El-Mucemu’s-Sağîr Hocalarını alfabetik olarak sıralar Yaklaşık 1000 hocadan birer hadis alır. Kitabın son kısımlarında iki ve daha fazla da aldığı olmuştur. İki cüz halinde Medine’de 1968 de gerçekleştiği bilinmektedir. İsmail Mutlu tarafından türkçeye çevrilmiştir.

31 HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Taberani-Mucemu's- Sağîr HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Taberani-Mucemu's- Sağîr HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Taberani -el Mucemul evsat- HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Tabiranî-Mucemu'l- Kebîr\MUCEMİ KEBİR TABARANİ 1 C.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Tabiranî-Mucemu'l- Kebîr\MUCEMİ KEBİR TABARANİ 1 C.pdf

32 Ale’l Ebvab Tasnif edilen hadis edebiyatı

33 Bu sistemde hadisler, râvilerine bakılmadan konularına göre taksim ve tasnife tabi tutulur. Bu sistemle meydana getirilmiş eserlerin genel adı Musannef’tir.

34 Bu tür içerisini Cami’, Sünen, Musannef, Müstedrek, Müstahrec ve zevaid kitapları girmektedir. Özel olarak Musannef ismi ile yazılan eserler vardır. Bunlardan Abdürrezzak’ın ve ibn. Ebi Şeybe’nin musanneflerini tanıtacağız Ancak Ondan önce yine musannef türünün ilk örneklerinden olan İmam Malik’in Muvatta’ı hakkında bilgi vereceğiz

35 İmam Malik Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebi Âmir el-Asbahî. Mâliki Mezhebinin imamı, Muhaddis ve mutlak müctehid. İmam Mâlik, 93 (711-712) Medine'de tarihinde doğmuştur.

36 İmam Mâlik'in, Yemen’den Medine'ye gelip yerleşen ve ilimle meşgul olan bir aileye mensuptur Dedesi Mâlik b. Ebu Amir, Tâbiînin büyüklerinden olup, Hz. Ömer (r.a), Osman (r.a), Talha (r.a) ve Aişe (r.anh)'dan hadis rivayet etmiştir. Babası hadisle az meşkul olmuştur. Ancak amcası Nadr hadisle meşkul olan ve alim bir zattır. İbn Şihab kendisinden hadis rivayet etmiştir

37 Abdurrahman ibn Hürmüz, Rabîa, İbn. Şıhab ez-Zührî, Ebu Zinad, Yahya b. Sa'id el-Ensârî ve Hz. Ömer (r.a)'ın azadlısı Nâfi‘den ilim almıştır. Kendisinden de Şafii başta olmak üzere bir çok alim kendisinden ilim öğrenmiştir.

38 el-Muvatta İmam Mâlik, Muvatta’ı 10.000 bin hadisten 1720 hadise indirerek telif etmiştir. Muvatta şârihi Zürkânî bu rakamı şöyle sınıflandırır: - 600’ü Müsned - 222’si Mürsel - 613’ü Mevkuf - 285’i Maktu’dur. Yani, önce Hz. Peygamber’den (s.a.v) gelen hadisleri, sonra sahabe’den gelenleri, daha sonra da tâbiûn’dan gelen âsâr’ı zikretmektedir. En sonunda da kendi re’yini belirtmektedir.

39 Muvatta, Concordanse’a göre 61 kitaptan oluşur. Bu kitapların 8’i birer babdan oluşur. Bir o kadarı da ikişer babdan meydana gelir. Muvatta’ın 16 nüshası ve ravisi bilinmektedir. Ancak en meşhur ravisi Yahya b. Yahya’dır. İmam Malik’in “belağanî” ve “ani’s-sikati” ifadeleriyle rivayet ettiği hadislerin tamamının 61 tane olduğu, 4’ü hariç, ötekilerin başka tariklerden müsned olduğu, İbn Abdilber tarafından belirtilmiştir.

40 İmam Mâlik en âlî isnâdı sünâî (2’li)dir. Tirmizi şârihi Ebû Bekr b. el-Arabî “Muvatta ilk asldır. Sahih-i Buhari de ikinci asldır. Müslim, Tirmizî ve diğer muhaddisler, kitaplarını bu iki asl üzere bina etmişlerdir” der. Buhârî, Muvatta’daki 300 hadisi, Sahih’inin 600 yerinde zikretmiştir.

41 Muvatta, Buhârî ve Müslim’in sahihleri ile birlikte hadis kitaplarının birinci tabakasını meydana getirmektedir. Muvatta’nın Concordance’a uygun bir baskısı Muhammed Fuad Abdülbaki’nin ta’liki ile 2 cilt hâlinde gerçekleştirilmiştir. Muvatta, A. Muhtar Büyükçınar başkanlığındaki bir heyet tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

42 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\07 -MUVATTA- \muvatta\moatta.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\07 -MUVATTA- \muvatta\moatta.pdf

43 Abdurrezzak b. Hemmâm (126-211) ve el-Musannef’i Abdürrezzak b. Hemmam b. Nafî’ es- Sanânî hb. 126 yılında san’â’da doğmuştur. Malik b. Enes, İbn. Cüreyc, Süfyan b. Uyeyne, el-Evzâî… gibi alimlerden ders okumuştur. En çok da Ma’mer b. Raşid’den hadis ve ilim almıştır.

44 Kendisinden den Yahya b. Maîn, Ahmed b. Hanbel gibi alimler hadis ve ilim öğrenmişlerdir. H. 200 lerde gözlerini kaybetmiştir. Şiilikle itham edilmiştir. 85 yaşında H. 211 yılında vefat etmiştir.

45 El-Musannef’i Musannef, ilk kez 1390’da el-Meclis’ül-ilmî tarafından 11 cilt hâlinde, Habiburrahman el- A’zamî’nin tahkik ve tahrici ile neşredilmiştir. Musannef’in 10. cildinin 379. sayfasından 11. cildin sonuna kadar olan kısmı, Abdurrezzak’ın hocası olan Ma’mer b. Râşid’in Câmi’ine aittir. Toplam 21.033 (Câmi’ hariç 19.418) hadisi ihtiva eder. Hadislerin çoğu sülâsîdir.

46 Musannef’te rical tenkidi, tanıtması ve kelime açıklamalarına hemen hemen hiç rastlanmaz. Musannif kendi görüşünü belirtmez. Kütüb-i Sitte musannifleri, Abdurrezzak’tan hadis nakletmişlerdir. el-Musannef hadis kitaplarının üçüncü tabakasında dâhildir. Ravisi İshak b. İbrahim ed-Deberî’dir.

47 İbn Ebî Şeybe (159-235) ve el- Musannef’i Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebi Şeybe 159 yılında Kufe’de doğmuştur. Erken yaşlarda hadis tahsiline başlamıştır. Devrinin büyük muhaddislerinden ilim almış, Buhari, Müslim, Ebu Davud gibi büyük alimlere hocalık yapmıştır. Ehli sünneti savunmuştur. 235 de vefat etmiştir. HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\19-Abdurrezzak- MUSANNEF\miar00.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\19-Abdurrezzak- MUSANNEF\miar00.pdf

48 Merfu hadislerin yanında mevkuf hadisleri ve maktu’ hadisleri de senedleriyle içeren el-Musannef el-Ehadis ve’l-Âsâr’da (Kemal Yusuf el-Hut neşrine göre) toplam 37.943 rivayet bulunmaktadır. el-Musannef, İbn Ebî Şeybe’nin öğrencisi Baki b. Mahled tarafından Endülüs’e götürülmüş, rey taraftarları tarafından hoş görülmemiştir. Bombay’da 1386’da 15 cilt, Multan’da 1324’te 4 cilt, el- Hut tarafından 1409’da Beyrut’ta 7 cilt hâlinde basılmıştır. HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\20 ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\Ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\musnfsh00.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\20 ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\Ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\musnfsh00.pdf

49 CAMİLER

50 Camiler: Bütün dinî konularla ilgili hadisleri toplayan en kapsamlı eserlerdir. Bu Bölümler – İman – Ahkâm veya Sünen – Rikak veya Zühd (Birr ve sıla – Et’ime ve Eşribe veya Âdâb – Tefsir – Tarih, siyer, cihad, – Menâkıb – Fiten ve melâhim

51 Buhari ve Sahih’i İmam Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buharî'nin Sahihi İslam kültürünün, Kur'ân-ı Kerim'den sonra en güvenilir ve en sahîh kitabı; İslam alimlerine göre, sırf sahih hadisleri bir araya toplamak için yazılmış sahih hadis eseri. 194/810 tarihinde Buhara’da doğmuştur.

52 İmam Buhârî küçük yaştan itibaren hadisle meşgul olmaya başlamıştır. Henüz on altı yaşında iken Abdullah b. Mübarek ve Veki b. Cerrâh'ın kitaplarını ezberlemiş; daha sonraları hadis toplamak için ülkeler dolaşmıştır. Suriye, Cezire, Basra, Kufe, Hicaz gibi o günün belli başlı ilim merkezlerini gezmiş ve oralardaki üstadlardan hadis tahsil etmiştir. İmam Buharî bu eserini hocası İshak b. Râhüye'nin "Rasûlüllah'ın sahih hadislerini muhtasar bir kitapta toplasanız" diye temennide bulunması üzerine tasnif etmiştir.

53 Ebul-Heysem el-Küşmeyhenî, Firabrî'den o da Buharî'den şöyle dinlemiş: – «Kitabu's-Sahihin içine, önce yıkanıp iki rekat namaz kılmadıkça hiç bir hadis koymadım.» – « el-Camiu's-Sahîh'i altıyüz bin hadis içinden seçip onaltı senede tasnif ettim ve bunu kendim ile Allah arasında bir hüccet kıldım.»

54 – «Bu kitabıma sırf sahih olan hadisleri koydum, sahih hadislerden bir kısmını da kitap uzamasın diye bıraktım.»

55 Tam adı: el-Câmi’ul-müsned’üs-sahihul’- muhtasar min umuri Rasulillah sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyyamih. Concordance’a göre 97 kitap, 3730 bab, 7275 mükerrer ihtiva eder. M. F. Abdülbaki baskısı 7563 hadis içerir. İbn Hacer bu sayıyı 9082 olarak verir. Mükerrerler dışında 4000 civarı, İbn Hacer’e göre 2761 hadis içerir.

56 Buhari bab başlıklarında zayıf hadis zikrettiği iddiası vardır. (muallak hadis) Ancak bu hadisleri hadis rivayeti maksadı ile yazmadığı, babların isimlendirmesinde zikrettiği, hadisleri kendi konusu içerisinde senetleri ile zikrettiği belirtilmektedir.

57 فِقْهُ الْبُخَارِي فِي تَرَاجِمِهَا Bab ve bablar içindeki hadisler genel olarak fıkhi bir sonuca ulaşma eğilimi gösterir. Örn: Ezan rivayetleri. (Müslim ve Tirmizi’nin aksine) Buhari’nin Sahih’inde 22 adet sülâsî hadis vardır. En nazil isnadı 9’ludur. Hadis kitaplarının birinci tabakasına aittir

58 Sahih nüsha ve ravileri Firebrî, Nesefî, Nesevî, Bezdevî, Mehamilî İlk iki ravinin nüshaları diğerlerini unutturmuştur. Firebri rivayeti yegâne nüsha olmuştur. Nesefî nüshasının tutmaması: Son kısımdaki küçük bir bölümü sema yoluyla alamamasıdır. Mehamili’ninki tamamiyle imla olduğu için rağbet görmemiştir.

59 Yûnûnî, kendinden önceki Firebri nüshalarını birleştirmiş Bugün elde bulunan nüshaların yarısından fazlasını Yûnûnî nüshasından yapılan istinsahlar ve baskılar teşekkül eder. Yûnûnî’nin el yazısıyla olan nüsha, Sultan Abdülhamid Han tarafından Buhari’nin 1313 baskısının hazırlanmasında kullanılmış. Mısır’a gönderildiği anılan baskının baş tarafında kaydedilmektedir.

60 Sahih’in baskıları Abdülhamid Han’ın emriyle 9 cilt olarak Mısır’da Yûnûnî nüshası 1313’te basılmıştır. Hacı Zihni Efendi tarafından harekelenerek Matbaa-i Âmire’de 1315’te 8 cilt hâlinde yapılan baskı muteber ve memleketimizde yaygındır. Muhammed Fuat Abdülbaki’ni Teysir’ul- Menfea eserinden fihrist eklenmiş, 1981’de İstanbul’da basılmış.

61 Buharî’nin sahih’i üzerine yapılan çalışmalar Buhari’de 1 asır sonra üzerine şerh yazılmıştır. İlk şerh Hattabî tarafından İ’lamu’s-Sünen adıyla yazılmıştır. 100’den fazla şerhinin olduğu söylenebilir. Kirmani’nin el-Kevakib’ud-Derasi’si, İbn Hacer’in Feth’ul-Bari’si, Aynî’nin Umdet’ül- Kari’si, Kastallânî’nin İrşad’üs-Sari’si mütedavil eserlerdir. Prof. Fuat Sezgin “Buhari’nin Kaynakları” adıyla bir araştırma yapmıştır.

62 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 - BUHARI-\buhari -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 - BUHARI-\buhari -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 - BUHARI-\buhari (I-IV) -el camius sahih-.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 - BUHARI-\buhari (I-IV) -el camius sahih-.pdf

63 İmam Müslim ve Sahih’i El-İmam el-Hâfız Hüccetu'l-İslâm Ebu'l- Hüseyn Müslim İbnu'l-Haccâc el-Kuşeyrî, en- Nîsâbûrî: Nişabur’da doğmuştur. Meşhur arap kabilesi Kuşeyr’e mensuptur. 204-261 yılları arasında yaşamıştır. Hadîs dinlemeye küçük yaşta başlar. İlk defa 218 yılında hadîs meclislerine devama başladığı belirtilir.

64 Hadîs tahsili için Irak, Hicaz, Şam ve Mısır'a gitmiş, mükerrer seferler Bağdad'a uğramıştır. Bu seyahatleri sırasında Buhârî'nin şeyhlerini ve daha başkalarını da dinleme fırsatı bulur. Hadîs aldığı kimseler arasında Buhârî, İshak İbnu Râhuye, Abdullah İbnu Mesleme el-Ka'nebî, Harmele İbnu Yahya Sahîbu Şâfiî, Ahmed İbnu Yunus, Sâd İbnu Mansûr, Yahya İbnu Yahya, Heysem İbnu Hârice, Ahmed İbnu Hanbel vs. de var.

65 Müslim birçoklarına da hocalık yapmıştır. Ebu Avâne Ya'kub İbnu İshâk el-Esferâînî, Tirmizî, Ebu Amr el-Müstemlî gibi. Babası Haccâc da hadîs rivayet eden şeyhlerdendi. Kendisinin, bezzâz olduğu yani bugünün tâbiriyle manifaturacılık yaptığı kaynaklarda belirtilir.

66 Müslim 261 yılında 57 yaşında olduğu halde Neysâbur'da vefat etmiştir. Vefat sebebiyle ilgili olarak şu vak'a anlatılır: Bir gün kendisi için akdedilen bir müzakere meclisinde Müslim'e bir hadîs sorulur, fakat bilemez. Aramak üzere evine çekilir. kitaplarını karıştırmaya başlar. Bu sırada eve bir sepet hurma gelir. Müslim, hem arar hem hurmadan ağzına arada bir atar. Bu hâl üzere sabahı eder, hurma biter, hadîs de bulunur. Bazı terâcim yazarları Müslim'in bu sebeple öldüğünü söylemiştir.

67 Müsnedu’s-Sahih’i el-Müsned’üs-Sahih adını Müslim vermiştir. Kütüb-i Sitte’nin ikinci kitabıdır. 300.000 hadis içerisinden seçilmiştir. Ulema’nın icma ettiği hadisleri kitabına almıştır.

68 Haddesena ve ahberena kelimelerini dikkatli kullanmıştır. İhtisar düşüncesi veya daha başka bir düşünceyle kitabını bablara ayırmamış. Onun kitabında görülen bab ve bab başlıkları İmam Nevevî tarafından konulmuştur Hadis tekrarından olabildiğince kaçınmış. Mükerrer sayısı: 137 Tahvil hâ’sı ح koyarak muhtelif senetleri birleştirmiş

69 Müslim’in Sahih’i 54 kitap, 1322 bab, mükerrerler hariç 3033 hadis ihtiva eder. 192 mevkuf hadis dışında genellikle merfu hadis içermesi ve tefsir bölümünün tam olmadığını ileri sürerek onun tam cami olmadığını ileri sürenler olmuştur.

70 17 ta’lik vardır, sülâsî hadis hiç yoktur. Buhari’den hiç hadis rivayet etmez. Hadis kitaplarının birinci tabakasına aittir

71 Nüshaları ve ravileri Muhammed b. Süfyan ve Ali el-Kalanisi’den rivayet edilmiştir. İbn Süfyan rivayeti de Amruya el-Culudi ve İbrahim Kisaî’den gelir.

72 Baskıları ve Şerhleri En güvenilir baskılarından biri Mehmed Zihni Efendi’nin harekelediği 8 cüz 4 cilt hâlinde Matbaa-i Âmire baskısı, 1330. Müslim’in Sahih’ine 30’a yakın şerh yazılmıştır. En meşhurları: Kadı İyaz – İkmâl’ul-Mu’lim bi fevaidi Müslim adıyla el-Mâzerî’nin el-Mu’lim bi fevaidi Müslim’ine yazdığı tekmile niteliğindeki şerh,

73 Nevevî’nin el-Minhac fi şerhi Sahihi Müslim İbn’il-Haccac isimli şerhi (Müslim şerhi denince akla ilk gelir) Müslim’in Sahih’i M. Sofuoğlu tarafında Türkçe’ye tarafından tercüme, A. Davudoğlu tarafından da tercüme ve şerh edilmiştir.

74 Sahihanla ilgili bazı özellikler İkisini bir araya getiren 10 kadar kitap var. Bunlardan bir tanesi müsned tertibiyle yazılmış. Sahihan’da Tesadüf olunan müşkilleri çözüme kavuşturan eserler – 1.İbn Kurkûl – Şerhu Müşkil’i-Sahihayn – 2. Halil el-Alâî – Müşkilü’s-Sahihayn – 3. Mustafa el-Tokadî’nin, Miftâh’üs- Sahihayn

75 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\-MUSLIM- \muslim -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\-MUSLIM- \muslim -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\Muslim sahih\0181_01.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\Muslim sahih\0181_01.pdf

76 Sahihayn’ın ortak olarak tahric ettiği hadis eserleri el-Lu’lu’u ve’l mercan fime’ttefeka aleyhi’ş-Şeyhân Zâd’ul-Müslim fime’ttefeka aleyh’il-Buhari ve Müslim

77 Diğer Sahihler İshak b. Huzeyme – Sahih HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\18 ibn huzeyme -sahih-\ibn huzeyme -sahih-\shuzaima0.pdfHADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\18 ibn huzeyme -sahih-\ibn huzeyme -sahih-\shuzaima0.pdf Hibban el- Büstî – Kitabu’t-tekasim vel enva’ HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\17 -IBN HIBBAN-\-IBN HIBBAN-\etTa'likatul Hisan ala Sahihi İbn Hibban -elbani-\thessan00.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\17 -IBN HIBBAN-\-IBN HIBBAN-\etTa'likatul Hisan ala Sahihi İbn Hibban -elbani-\thessan00.pdf Hâkim – el-Müstedrek HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\34 hakim - mustedrek-\hakim -mustedrek-\mstdrk0.pdf HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\34 hakim - mustedrek-\hakim -mustedrek-\mstdrk0.pdf

78 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\- MUSLIM-\muslim -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\- MUSLIM-\muslim -sahih- (kitap isimli).pdf

79 Et-Tirmizî ve Cami’î Ebu İsa Muhammed bin İsa bin Sevre bin Musa bir Dahhak el-Tirmizî'dir. 209/827 yılında Tirmiz’de doğmuştur. Hadis derlemek amacıyla Horasan, Irak ve Hicaz'da geziler yaptı. Başta Buharî, Müslim ve Ebû Dâvud olmak üzere birçok bilginden hadis aldı. Kendisinden de Heysem bin Kulab el-Şasî, Mekhul bin el-Fadl, Muhammed bin Mahbub el-Mahbubî el- Mervezi gibi bilginler hadis rivayet ettiler. 279/892 de Tirmiz’de vefat etmiştir.

80 Tirmizî Kitabu'l-İlel, Kitabu'ş-Şemail, Kitabu Esmai's-Sahabe, Kitabu'l-Esma ve'l-Küna gibi eserler bırakmışsa da büyük ününü es-Sünen de denilen el- Camiu's-Sahih adlı eseriyle kazandı.

81 Sahih’i veya Sünen’i Tirmizi eseri hakkında şöyle der: "Ben bu Cami-i Kebir'i yazıp bitirince, onu ilkin Hicaz alimlerine gösterdim. Hepsi de beğendiler. Daha sonra alıp Irak alimlerine götürdüm. Onlar da ağız birliğiyle eseri övdüler. Nihayet Horasan diyarı alimlerine takdim ettim. Onlar da memnun oldular, bilahare eseri ilim alemine sundum. Bu eser kimin evinde bulunursa, orada konuşan bir Peygamber vardır

82 Taharetten ilel’e uzanan 46 kitap, 2496 bab, Tuhfet’ül-ahvezî şerhiyle birlikte olan baskıda 4051 hadis içerir. A. M. Şakir’in tahkiki ile başlayan baskıya göre 3956 hadis,

83 Tirmizî, bab başlığı altında bir veya birkaç hadisi verdikten sonra sırasıyla şu işlemleri yapar: a. Hadisin sıhhat durumunu açıklar b. Ravilerin durumunu, varsa senetteki illetin durumunu açıkları c. Varsa hadisin diğer tariklerini verir d. Konuyla ilgili diğer sahabilerden yapılmış rivayetler varsa “ve fil babi an fulanin ve fülan” diyerek sahabe isimlerini verir.

84 e. Konuyla ilgili olarak fukahanın görüşlerini, hadisler nasıl ihticac ettiklerini, ulema arasında ittifak mı ihtilaf mı bulunduğunu, varsa icma olduğunu işaret eder. – Tirmizi’ye ait görüşler “qâle Ebu İsa” girişiyle verilir. – Tirmizi’nin Cami’înin son kitabının adı “ilel”dir. Sadece Tirmizi’ye ait bir özeliktedir. Sonda olmasına rağmen mukaddime özelliğindedir.

85 Abdülaziz ed-Dihlevî, Cami’in şu dört özelliğini sayar: a. Tertibi mükemmel, tekrar yok b. Fakihlerin kanaatlerine, yer yer istidlal usullerine işaret eder. c. Hadislerin sıhhat durumlarını bilhassa illetlerini açıklar. d. Hadis ricaline dair değerli bilgiler verir.

86 Tirmizi’nin Mürekkep Terimleri (sıhhat için) a. Sahîhun Ğarîbun: Hadis tek senetli sıhhat derecesine ulaşmış. b. Hasenun Ğarîbun: Hadis sahih de değil, zayıf da değil (hasen li zatihi). c. Hasenun Sahîhun: Birkaç senetle sahih derecesine ulaşmış. Bir senetten hasen, bir senetten sahih. d. Hasenun Sahîhun Ğarîbun: Hadis hasen ve sahih olmakla birlikte bazı tariklerinde garabet vardır

87 Buhari, Tirmizi’den 2 hadis almıştır. Tirmizi, Müslim’den 1 hadis rivayet etmiştir. Bu, “rivayet’ül-akran”a girer. Tirmizî’ni Câmi’i Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır.

88 Rivayet Nüshaları J. Robson nüshalar üzerine çalışma yapan tek kişidir. Biz nüshaları, Tirmizî şârihi Mübarekfuri’den biliyoruz.

89 Tirmizî’nin altı ravisi: – 1. Ebul Abbas Muhammed b. Ahmed b. Mahbub el-Mahbubî – 2. Kuleyb eş-Şasi – 3. Muhammed b. İbrahim – 4. İbrahim el Kettan – 5. Abdillah et-Tacir – 6. Eb’ul Hasen el-Fezari

90 Baskı ve Şerhleri 2 cilt halinde Bulak’ta 1292’de basılmıştır. Mübarekfuri’nin şerhiyle 1341-53’te Delhi’de 4 büyük cilt halinde basılmış. Mısır baskısına A. Muhammed Şakir tarafından 100 sayfalık mukaddime yazılmıştır, pek değerlidir. Suriye’de Concordance’a uymayan bir şekilde 16 cilt basılmış. İzzet ed-Duasi’nin tahkikiyle baskı sonundaki Miftah’us-Süneni’t-Tirmizi çok önemlidir. Kütüb-i Sitte’nin dördüncü kitabıdır.

91 Şerhlerin başında Muhammed b. el-Arabî’nin Ârızatü’l- ahvezî alâ Kitabi’t-Tirmizi adıyla 13 ciltlik şerhi gelir. Güvenilir bir baskı değil. Abdirrahman el-Mübarekfuri tarafından Tuhfetü’l-ahvezi şerhu Cami’it-Tirmizi 4 büyük cilt halinde Hindistan’da basılmıştır (1353). 10 ciltlik baskısı da vardır. Bu baskıya eklenen 2 ciltlik Mukaddemitu Tuhfet’ül-ahvezi, Tirmizi ve Hadis Edebiyatı’yla alakalı çok güzel bilgiler verir. Mollamehmedoğlu tarafında Türkçe’ye çevrilmiş ve 6 cilt halinde basılmıştır. İlel bölümü tercüme edilmemiştir.

92 Tirmizi özellikleri A. M. Şakir, Tirmizi’yi Sahihayn’dan ayıran üç özelliği şöyle söyler: 1. Bir konu üzerine hadisi zikrettikten sonra o babda kendisinden hadis rivayet edilmiş olan sahâbîlerin isimlerini verir. 2. Çoğu kere fıkhî konularda fakihlerin görüşlerini verir. Konuyla ilgili mütearız hadisleri zikreder. 3. İlletleri göstermede ısrarlıdır. İlletleri tespit etmede yegâne kaynaktır. Usul kaidelerine ait çok değerli bilgiler verir.

93 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\04 -TIRMIZI-\sunen tirmizi.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\04 -TIRMIZI-\sunen tirmizi.pdf

94 SÜNENLER

95 Sünenler: Taharetten vasiyete kadar bütün fıkhî konulara ait merfu’ hadisleri ihtiva eden fıkıh kitapları tertibindeki hadis kitaplarıdır. Hicri 3. asrın ikinci yarısından itibaren Sünenler meydana çıkmaya başladı. Mevkuf ve maktu haberlere pek yer vermezler. Muhtevaları ibadet, muamelat ve ukubat bölümleriyle özetlenebilir.

96 Ebu Davud (202-275) ve Sünen’i Ebû Dâvûd Süleyman b. El-Eş'as b. İshak b. Beşir b. Şeddad b. Amr b. İmrân el-Ezdî es- Sicistânî "İmam", "Şeyhu's-Sünne", "Mukaddemu'l- Huffâz" ve "Muhaddisu'l-Basra" gibi ünvanlara sahip olan Ebû Dâvûd, 202/817'de (202/817- 275/888) Sicistan'da doğdu.

97 Büyük dedelerinden İmrân, Sıffin'de Hz. Ali'nin yanında şehid düşmüştür. Oğlu Ebû Bekr Abdullah da meşhur bir muhaddistir İlim tahsilinde Irak, Şam, Mısır, Ceziretü'l-Arap okulları, Horasan, Rey, Herat, Kûfe, Bağdad, Tarsus, Basra gibi yerleri dolaşmıştır. Hocaları arasında Ahmed b. Hanbel (241/855), Kuteybe b. Saîd (240/854), Yahyâ b. Maîn (233/847), Halef b. Hişâm (227/841) gibi büyük ilim sahibi kimseler görülmektedir.

98 Kitâbü's-Sünen, hadis ilimlerinde en çok sözü edilen Kütüb-i Sitte'nin üçüncüsüdür. Tirmizî ve Nesâî onun talebeleri arasında yer alır. Eserini takdim ederken, "müslümanın din; hayatı için dört hadisin yeterli olduğunu" söyleyebilmiştir. O dört hadis şunlardır: – 1. "Ameller, niyetlere göredir." – 2. "Mâlâyâniyi (boş, gereksiz şeyler) terketmesi kişinin olgun mü'min olduğunu gösterir". – 3. "Kendisi için istediğini mü'min kardeşi için de istemedikçe kişi kâmil mü'min olamaz." – 4. "Helâl belli, haram bellidir. Aralarında şüpheli bazı işler de vardır..."

99 Concordance’a göre 40 kitap, 1889 bab, müellifin ifadesiyle 4800 hadis ihtiva eder. Bazı kitapların babları yoktur.

100 Mekkelilere yazdığı mektup, kitabıyla ilgili bilgiler vermektedir: – - Eserin tamamının bildiğim en sahih hadislerden müteşekkil olduğuna emin olabilirsiniz. – - Bir konuda birçok sahih hadis mevcut olsa da bir bab başlığı altında bir-iki hadis ele aldım. Kısa tutup istifade etmenizi istedim.

101 – - Çoğu kez, uzun hadisleri ihtisar ettim, hükümler belli olsun diye. – - Metruk’ul-hadis olan ravi’den rivayet almadım. – - Aynı konuda kendisinden başka ona benzer başka hadis bulamadığımdan dolayı münker bir hadise yer vermişsem onun münkerliğini kesinlikle bildirdim.

102 - Kitaptaki hadislerin yaklaşık 600’ü mürseldir. - Bab başlığındaki ifadeden ne kastedildiği kolayca anlaşılır. Mesela “Babu ‘men edrake minel cumuati’ …” gibi. Hiç sülâsî rivayet yoktur

103 el-Bukai’ye göre içinde 6 gurup hadis var: – - Sahîh: Buna sahih li zatihi demek mümkündür. – - Sahîhe benzer (şibbuhu): Sahih li ğayrihi – - Sahîhe yakın (mukarib): Hasen li zatihi – - Kendisinde “şiddetli vehn” olan hadisler: Müellif bunları açıklar. – - “Hakkında bir şey söylemediklerim sâlihtir” dedikleri: Bunlarda hafif bir vehn vardır. – - Takviye gördüğü takdirde hasen li ğayriği olabilecek hadisler.

104 Zehebî’nin taksimi şöyledir: – - Şeyhân’ın birlikte tahric ettiği hadisler. (kitabın yarısı) – - Şeyhan’dan sadece birinin kitabını aldığı hadisler. – - Sahihan’da olmamasına rağmen senedi ceyyid olan ve aynı zamanda şaz ve illetli olmayan hadisler. – - İsnadı salih olan iki ya da daha fazla leyyin tarikten geldiği için ulemanın kabul ettiği hadisler. – - Râvideki hafıza noksanlığı sebebiyle zayıf kabul edilenler. Ebu Davud bunlarda susar. – - Râvisinin çok açık zaafı olanlar.

105 Kitabına zayıf hadis alma sebebi: Aşırı derece zayıf olmayan hadis, rey ve kıyastan önce gelir. Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır.

106 Rivayet nüshaları Ebu Ali Muhammed b. Ahmed b. Amr el-Lu’luî, 7 rivayetten en güvenilir olanıdır.

107 Baskı ve şerhleri Muteber bir baskısı 5 cilt halinde Halep’te Mealim’us-Sünen’le birlikte basılmıştır.

108 Şerhleri: 1. Mealimu’s-Sünen - Ebu Süleyman el- Hattabî - İlk şerhtir. - Muhtasardır. - İki cilt halinde Halep’te basılmıştır. 2. Avn’ül-ma’bud şerhu Süneni Ebî Dâvûd – Azimâbâdî - 13 cilt halinde Delhi’de basılmıştır. - En güzellerindendir

109 3. el-Menhel’ul-azbi’l-mevrûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd – es-Sübkî - 10 cilt hâlinde basılmıştır. 4 mezhebin görüşlerine yer verilmiş. - Oğlu buna miftah hazırlamış. 4. Bezlul-mechûd fi halli Ebî Dâvûd – es-Sehârenfûrî 4 ciltlik Türkçe tercümesi var.

110 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\03 -EBU DAVUD-\ebu davud\malims0.pdf 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\03 -EBU DAVUD-\ebu davud\malims0.pdf

111 Nesaî ve Sünen’i (el-Mücteba) Ebu Abdi'r-Rahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Bahr b. Sinân b. Dinar en-Nesâî 214/829 Horasan'da Nesâ denilen şehirde dünyaya gelmiştir Horasan'da Nesâ denilen şehirde dünyaya gelmiştir Kuteybe İbnu Saîd, İshak İbnu Râhuye, Hişâm İbnu Ammâr, gibi sayısız kimselerden hadîs dinledi.

112 Hadîs almak üzere Horasan, Irak, Hicâz, Mısır, Şam, Cezire gibi diyarları dolaştı. İlminin derinliği, itkânı, rivâyetlerindeki ulviyetle (ulüvvü isnâd) temâyüz etti. İlmini Mısır'da neşretti. Kendisinden oğlu Abdulkerim, Ebu Bekr Ahmed İbnu Muhammed İbnu İshâk İbni's-Sünnî, Ali İbnu Ebî Ca'fer et-Tahâvî, Ebu Bişr ed-Dûlâbî, Ebu-Avâne, Ebu Câfer et-Tahâvî gibi pek çokları hadîs rivâyet etmiştir. 303/915 yılında Ramle veya Mekke’de vefat etmiştir

113 Sünen’i Sünenler içinde en az zayıf hadis ve cerhedilmiş ravisi bulunan hadis kitabıdır, bundan dolayı Kütüb-i Sitte’nin üçüncü kitabıdır. Müslim’den daha müteşeddiddir.

114 Ahbarenâ lafzını çok kullanır. Senetteki “qâle” lafızlarını açıkça zikreder. Sünen, 51 kitap, 2400 bab (bunların içinde yer yer nev kelimeleriyle açılmış alt başlıklar var)’dan oluşur. Sülasi hadis yok.

115 Sünen’i bize İbn’üs-Sünnî (Muhammed b. İshak) rivayet eder. Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır. Kahire’de 8 cüz hâlinde el-Mes’ûdî’nin kontrolünde basıldı. Bu baskının içinde kitaptan 600 sene sonra yazılan Suyuti’nin ilk şerhi olan Zehr’ur-rubâ ale’l-Mücteba şerhiyle basılmıştır.

116 Nesâî’nin Sünen’inin Sahihan, Tirmizi ve Ebu Davud Sünenlerine olan zevaidi, el- Mulaqqın tarafından 1 cilt halinde telif edilmiştir 3 kişilik bir grup, Mücteba’yı Türkçe’ye tercüme etmiştir.

117 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\05 -NESAI-\nesai - sunen-.pdf 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\05 -NESAI-\nesai - sunen-.pdf

118 İbn Mace ve Sünen’i İbnu Mâce künyesiyle bilinen el-Hâfız Ebû Abdillah Muhammed İbni Yezîd 209/824-273/886 yılları arasında yaşamıştır. Kazvîn şehrinde doğduğu için el-Kazvinî nisbetini de alır Kendisini hadîs sahasında yetiştirmiş, bu maksadla; devrinin âdeti üzere, ilim adamlarını dinlemek üzere Horasan, Basra, Kûfe, Mekke, Şâm, Mısır gibi mühim merkezlere ilim seyahatleri yapmıştır.

119 İmâm Mâlik'in ve Leys İbnu Sa'd'in (v. 175) ashâbını dinlemiştir. Ebu Ya'la el-Halîli, hakkında: "Sikadır, büyüktür, bu hususta hakkında âlimler ittifak eder, kendisiyle ihticâc edilir, hadîs bilgisine sâhiptir, hıfzı vardır" der Kendisinden, Muhammed İbnu Îsâ el-Ebherî, Ebu Ömer, Ahmed İbnu Muhammed İbni Hakîm, Ebu'l-Hasen el-Kattân, Süleymân İbnu Yezîd el- Fâmî vs, bir çokları rivâyette bulunmuştur

120 Sünen’i Mukaddime hariç 37 kitap, 1515 bab, 4341 hadis içerir. Bunların 3002’si diğer 5 kitabın müelliflerinin ya beşi ya da bir kısmı tarafından rivayet edilir. Geriye kalan 1339 hadis ise zevaid’dir. Bunlar da – 428’i güvenilir, isnadları sahihtir. – 199’unun isnadı hasen, – 613’ünün isnadı zayıf, – 99’unun isnadı yok hükmünde, münker ya da yalanlanmıştır.

121 5 adet sülâsî hadis vardır Tertibi, tekrardan uzak ve kısa oluşu oldukça iyidir. Sünen’n Kütüb-i Sitte’ye dâhil edilişi Ebu Fadl el-Maksidî’nin Etrafu’l-kütüb’is-Sitte ve Şurût’ul-eimmeti’s-sitte’sinde altıncı kitap olarak zikretmesiyle başlar. 7. Asırdan itibaren Kütüb-i Sitte’nin altıncı kitabı olarak kabul edilmiştir.

122 Mevcut baskıda kitabın altında “ve fi zevaid” diye başlayıp devam eden bilgiler İbn Mâce’nin Kütüb-i Sitte’ye zevaidleridir. Bu notlar, el-Bûsirî’nin Kitâbü zevâidi İbn Mâce’sinden alınmıştır. Bu Zevaid, 1553 hadis içerir.

123 Sünen’in ravisi Ebu’l-Hasen el-Kattan’dır. Hadis kitaplarının ikinci tabakasına dâhil edilebilir. İbn Mace’nin 7 şerhi vardır. Bunlardan: Suyûtî’nin Misbâh’uz-zücâce alâ Süneni İbn Mâce; Abdulğânî ed-Dihlevî’nin İncâh’ul- Hâce’si 1282’de Delhi’de basıldı.

124 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\06 -IBN MACE-\-IBN MACE-\ibn mace -sunen-.pdf 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\06 -IBN MACE-\-IBN MACE-\ibn mace -sunen-.pdf

125 Darimî ve Sünen’i Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman et- Temîmî es-Semerkandî ed-Dârimî 181/797 yılında Semerkant’da doğmuştur. Horasan, Suriye, Irak, Mısır ve Hicaz’ı dolaşmıştır. Kendisinden Buhari, Müslim, Ebu Davûd, Tirmizî, Nesâî ve Abdullah b. Ahmed b. Hanbel rivayette bulunmuştur. 75 yaşında merv’de vefat etmiştir.

126 Sünen 163 sayfalık uzun bir mukaddime ve 23 kitaptan meydana gelir. 2 cilt olarak matbudur. 1403 bab, 3500 hadis içerir. Ebu’l-Vakt rivayetinde 3557 hadis 1408 bab bulunmaktadır. Sonunda Fedailu’l-Kur’an bölümü yer alır. Kitap bu muhteva ile ale’r-rical sistem anlamında bir müsned değil, sünendir. Fakat “ahâdis-i mürsele ve mevkûfeyi de muhtevî olmakla” sünenlerin genel muhtevası dışına taşar.

127 15 sülâsî hadis vardır. Sünen’i İsa b. Ömer rivayet eder. Rical-i zuafası az, ehadis-i münkeresi nadirdir. ( دي ) remziyle Concordance’a dâhil edilmiştir. Yer yer raviyelerin hüviyetlerini de tespit eder. Darimi, bazen de râvilerin karakterlerini tenkide tutar.

128 Bazen de bir hadisin muhtelif rivayetleri arasındaki farka işarette bulunur. Arada bir de hadislere notlar eklediği ve kendi görüşünü açıkladığı görülür. Bazen de kelime açıklamaları yapar Bazen tereddüdünü açıklar; bazen tereddüt eden ravinin kim olduğunu açıklar. Bazen kapalı manaların neye delalet ettiğini açıklar. Bunları yaparken bazen “Kâle Abdullah” diyerek ismini, bazen “Kâle Ebû Muhammed” diyerek künyesini verir. Piyasada bulunan baskıları 1349 Dımeşk baskısından ofset neşredilmiştir.

129 Şerhleri Muhammed b. Naim el-Atâ – – el-Hall’ül-müdellel Doktora var; syf 126 A. Aydınlı tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

130 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\07 -DARIMI-\-DARIMI- \darimi -sunen-\sdarmi.pdf 2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\07 -DARIMI-\-DARIMI- \darimi -sunen-\sdarmi.pdf

131 Dârekutnî ve Sünen’i Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutnî 306/.. yılında doğmuştur. 385/…..de vefat etmiştir, Bağdat, Basra, Kûfe, Vâsıt gibi şehirlerde ilim tahsil etmiş, yaşlılık döneminde Mısır ve Şam’a gitmiştir. Hadis ricali konusunda derin bilgi sahibidir.

132 Sünen Mevsukiyetine inandığı hadisleri değil, illetli hadisleri bir araya getirmeye ve hadislerin çeşitli isnad ve rivayetlerini vermeye gayret etmiştir. Mesela kitabın ilk hadisi olan “Su iki kulle …” hadisini beş değişik rivayetine 40 farklı isnad nakletmiştir.

133 Zayıf, münker hatta mevzu hadis bile içerir. 4 cilt halinde Azîmâbâdî’nin et-Ta’lik’ul-Muğnî ale’d-Darekutni’siyle birlikte basıldı. Sıddıkî Goldziher’den el-Begavî’nin Mesâbih’us-Sünen’i için Darekutni’nin Sünen’ini esas aldığını söyler.

134 Beyhaki ve Sünen-i Kübrası Ebu Bekr Ahmed b. Hüseyn el-Beyhakî 384/994 yılında Beyhak’a bağlı Hüsrevcirt köyünede doğmuştur. Horasan Irak ve Hicazda ilim tahsil etmiştir. 458/1066 yılında Nişabur’da vefat etmiştir. 100 den fazla alimden ilim almıştır. Bunlar arasında Hakim en-Neysâbûrî’nin ayrı bir yeri vardır. Şafi’î mezhebine mensuptur ve eserlerinde bunun savunmasına yapmıştır.

135 Sünen-i Kübra İlk kez Haydarabad’da 1344’te 10 büyük cilt hâlinde basılmıştır. Kitabın dipnotlarında İbn’üt- Türkmani diye meşhur el-Mardinî’nin Beyhaki’ye itirazlarını yazdığı Cevheru’n-Nakî fi reddi ale’l-Beyhaki adlı eseri bulunur.

136 Bilinen hadis kitaplarının en çok hadis ihtiva edeni, Diğer hadis kitaplarından hadis verirse, senet ve metin itibariyle değişiklik ve üstünlükle birlikte verir, Sahihayn’ın birinden aldığı birinden hadis verecek olursa bunu açıklar, istihraç görevi görür, Rical değerlendirmesi oldukça çoktur, Fıkhi meseleleri açıkları, meseleyle ilgili ayetleri delil olarak kabul eder.

137 Bablar ve kitaplar arasında ince bir bağ vardır. Hadislerin ekserisi el-Ümm, Sünen-i Ebi Davud ve Sünen-i Darekutni gibi musannef eserlerden nakledilir. Ahmed b. Ubeyd’in Sünen’inden pek çok hadis tahric etmiştir. Âsâr nitelikli çok hadis ihtiva eder. Matbu olan eserde her cildin sonunda alfabetik fihrist vardır. Hadis kitaplarının üçüncü tabakasındandır.

138 HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\24 BEYHEKI-\SÜNENİ KÜBRA BEYHAKİ.pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\24 BEYHEKI-\SÜNENİ KÜBRA BEYHAKİ.pdf