Üniversitelerin Hâl-i Pür-Melâli Üniversite Bileşenleri Kimlerdir? Yükseköğretimde Kim, Nasıl İstihdam Ediliyor? Üniversite Bileşenlerinin Sorunları ve.

... konulu sunumlar: "Üniversitelerin Hâl-i Pür-Melâli Üniversite Bileşenleri Kimlerdir? Yükseköğretimde Kim, Nasıl İstihdam Ediliyor? Üniversite Bileşenlerinin Sorunları ve."— Sunum transkripti:

1 Üniversitelerin Hâl-i Pür-Melâli Üniversite Bileşenleri Kimlerdir? Yükseköğretimde Kim, Nasıl İstihdam Ediliyor? Üniversite Bileşenlerinin Sorunları ve Taleplerimiz Nelerdir? İlker Akcasoy Eğitim Sen Yükseköğretim Uzmanı

2 ÜN İ VERS İ TE??? Etimolojik kökeni genellikle universel kavramı olarak biliniyor. Fr universel evrensel ~ Fr université üniversite ~ OLat universitas : lonca, tüzel kişilik, birlik. 11.yy’dan başlayarak kurulmaya başlayan 13. yy'da Paris, Oxford ve Cambridge'de öğrenci ve öğretim üyelerinin haklarını korumak üzere kurulan loncalara verilen ad. Aynı amaç uğruna toplanan insanların bir araya geldikleri kurum. Platon’un Akademiası ise bilinen ilk örnek. 6. ve 10 yy’da İran’da ve Mısır’da örnekleri mevcut… Kiliselerin kontrolünde hukuk, tıp, felsefe, teoloji, sanat… Modern üniversitenin kuruluşu Humboldt Üniversitesi: 1818

3 TÜRK İ YE’DE ÜN İ VERS İ TELER E. Yükseköğretim kurumları ve üst kuruluşları 1. Yükseköğretim kurumları MADDE 130- (…) üniversiteler Devlet tarafından kanunla kurulur. Kanunda gösterilen usul ve esaslara göre, kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar tarafından, Devletin gözetim ve denetimine tâbi yükseköğretim kurumları kurulabilir. (…) Üniversiteler ile öğretim üyeleri ve yardımcıları serbestçe her türlü bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Ancak, bu yetki, Devletin varlığı ve bağımsızlığı ve milletin ve ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği aleyhinde faaliyette bulunma serbestliği vermez. (…) Kanunun belirlediği usul ve esaslara göre; rektörler Cumhurbaşkanınca, dekanlar ise Yükseköğretim Kurulunca seçilir ve atanır. Üniversite yönetim ve denetim organları ile öğretim elemanları; Yükseköğretim Kurulunun veya üniversitelerin yetkili organlarının dışında kalan makamlarca her ne suretle olursa olsun görevlerinden uzaklaştırılamazlar.

4 ÜN İ VERS İ TELER İ N YÖNET İ M YAPISI

5 --------YÖK-------- 1982 tarihli Akademik Teşkilat Yönetmeliği Rektör Senato: Rektörün başkanlığında, rektör yardımcıları, dekanlar ve her fakülteden, fakülte kurullarınca üç yıl için seçilecek birer öğretim üyesi ile rektörlüğe bağlı enstitü ve yüksekokul müdürlerinden oluşur. Senato, her öğretim yılı başında ve sonunda olmak üzere yılda en az iki defa toplanır. Üniversite Yönetim Kurulu: Rektörün başkanlığında dekanlardan, üniversiteye bağlı değişik öğretim birim ve alanlarını temsil edecek şekilde senatoca dört yıl için seçilecek üç profesörden oluşur. Üniversite yönetim kurulu idari faaliyetlerde rektöre yardımcı bir organdır.

6 ÜN İ VERS İ TELER İ N YÖNET İ M YAPISI Fakülte Dekanları: Fakültenin ve birimlerinin temsilcisidir. Rektörün önereceği, üniversite içinden veya dışından üç profesör arasından Yükseköğretim Kurulunca üç yıl süre ile seçilir ve atanır. Süresi biten dekan yeniden atanabilir. Fakülte Kurulu: Dekanın başkanlığında fakülteye bağlı bölümlerin başkanları ile varsa fakülteye bağlı enstitü ve yüksekokul müdürlerinden ve üç yıl için fakültedeki profesörlerin kendi aralarından seçecekleri üç, doçentlerin kendi aralarından seçecekleri iki, yardımcı doçentlerin kendi aralarından seçecekleri bir öğretim üyesinden oluşur. Fakülte Yönetim Kurulu : Dekanın başkanlığında fakülte kurulunun üç yıl için seçeceği üç profesör, iki doçent ve bir yardımcı doçentten oluşur. İdari faaliyetlerde dekana yardımcı bir organdır.

7 ÜN İ VERS İ TELERDE İ ST İ HDAM REJ İ M İ Akademik Personel Öğretim Elemanları: Yükseköğretim kurumlarında görevli öğretim üyeleri, öğretim görevlileri, okutmanlar ile öğretim yardımcılarıdır. Öğretim Üyeleri: Yükseköğretim kurumlarında görevli profesör, doçent ve yardımcı doçentlerdir. (1) Profesör: En yüksek düzeydeki akademik unvana sahip kişidir. (2) Doçent: Doçentlik sınavını başarmış akademik unvana sahip kişidir. (3) Yardımcı Doçent: Doktora çalışmalarını başarı ile tamamlamış, tıpta uzmanlık veya belli sanat dallarında yeterlik belge ve yetkisini kazanmış, ilk kademedeki akademik unvana sahip kişidir. Öğretim Görevlisi: Ders vermek ve uygulama yaptırmakla yükümlü bir öğretim elemanıdır. Okutman: Eğitim - öğretim süresince çeşitli öğretim programlarında ortak zorunlu ders olarak belirlenen dersleri okutan veya uygulayan öğretim elemanıdır. Öğretim Yardımcıları: Yükseköğretim kurumlarında, belirli süreler için görevlendirilen, araştırma görevlileri, uzmanlar, çeviriciler ve eğitim - öğretim planlamacılarıdır

8 Akademinin En Güvencesizleri Araştırma Görevlileri 1.2547 sayılı yasanın Beşinci Bölüm “Öğretim Elemanları” başlığının “Öğretim Yardımcıları” maddesinde (33/a maddesi) “Araştırma görevlileri, yükseköğretim kurumlarında yapılan araştırma, inceleme ve deneylerde yardımcı olan ve yetkili organlarca verilen ilgili diğer görevleri yapan öğretim yardımcılarıdır. (…) araştırma görevlisi kadrolarına en çok üç yıl süre ile atanırlar; atanma süresi sonunda görevleri kendiliğinden sona erer. Bunlar aynı usulle yeniden atanabilirler.” hükümleri yer almaktadır. 2.Yine aynı bölümde “Öğretim Elemanı Yetiştirme” maddesinde (Madde 35) “(…) Öğretim elemanı yetiştirilmesi amacıyla üniversitelerin araştırma görevlisi kadroları, araştırma veya doktora çalışmaları yaptırmak üzere başka bir üniversiteye, Yükseköğretim Kurulunca geçici olarak tahsis edilebilir. Bu şekilde doktora veya tıpta uzmanlık veya sanatta yeterlik payesi alanlar, bu eğitimin sonunda kadrolarıyla birlikte kendi üniversitelerine dönerler. Yurtiçi veya yurtdışında yetiştirilen öğretim elemanları, genel hükümlere göre bağlı oldukları yükseköğretim kurumlarında mecburi hizmetlerini yerine getirmek zorundadırlar. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere, yükseköğretim kurumlarında görev verilmez.(…)” denmektedir.

9 Akademinin En Güvencesizleri Araştırma Görevlileri 3. Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı’na (ÖYP) bağlı araştırma görevlisi; öğretim üyesi ihtiyacını karşılayabilmek amacıyla, bu iki maddenin (yurtdışı ve yurtiçi doktora öğrenimini kapsayan 33. ve 35. maddelerinin) harmanlanması ile geliştirilmiş bir modeldir. 2010 yılına kadar DPT ortaklığı ile ODTÜ önderliğinde yürütülen program 2010 yılından itibaren YÖK’ün koordinasyonuna girmiş ve yaygınlaştırılmıştır (2010’dan 2013’e 5 binden fazla kişi bu program dahilinde atanmıştır). 4. Araştırma görevliliğinin dördüncü formu, aslında “öğretim yardımcılığını” bile isteksizce tanımlayan 2547 sayılı yasanın “Yedinci Bölüm Öğretim ve Öğrenciler, Lisansüstü öğretim” maddesinde (50/d) düzenlenmiştir: “d) Lisansüstü öğretim yapan öğrenciler, kendilerine tahsis edilebilecek burslardan yararlanabilecekleri gibi, her defasında bir yıl için olmak üzere öğretim yardımcılığı kadrolarından birine de atanabilirler.”

10 İdari ve Teknik Personel 657 sayılı Kanunun 4/a ve 4/c maddeleri. Yükseköğretim alanındaki diğer kurumlar: KYK, ÖSYM, TODAİE Taşeron İşçiler Hizmet alım sözleşmeleri Öğrenciler Kısmî zamanlı çalışma Eğitim Sen, akademik, idari, teknik personel ve tüm yardımcı hizmetlerde hangi statüde olursa olsun üniversitede çalışanlar ile öğrencilerden oluşan topluluğu üniversite bileşenleri olarak tanımlar. (Ortak Yaşam İlkelerimiz)

11 SORUNLAR VE TALEPLER İ M İ Z İdari ve Teknik Personelin Sorunları Atamalarda rektörlüğün doğrudan yetkisi… Görevde yükselme sınavı yerine hülle ya da vekalet yoluyla usulsüz ve adaletsiz bir biçimde atama yapılması… Görevde yükselme sınavlarının uzun süreler yapılmaması… İdari ve teknik kadrolara, vekaleten görevlendirme aracılığıyla akademisyenlerin görevlendirilmesi… 2547 sayılı kanunun 13-b/4 maddesi kapsamında geçici görevlendirme/sürgün, Angarya ve performans… Rektör seçimlerinde oy haklarının bulunmaması… Düşük ücretler…

12 Taleplerimiz İdari ve teknik personele yönetim mekanizmalarında seçme ve seçilme hakkı tanınmalı, Görevde yükselme sınavları liyakat ilkesi esas alınarak düzenli olarak yapılmalı ve idari görevlere akademik personel görevlendirilmemeli, İdari, teknik ve yardımcı hizmet personelinin görev tanımları yapılmalı, İdari ve teknik personele “yükseköğretim tazminatı” ödenmesi, 644 sayılı KHK ile Teknik Hizmetler Sınıfına alınan ancak uygulamada henüz hayata geçirilemeyen ve mali hakları konusunda düzenleme yapılmayan “kütüphanecilerin” ek gösterge, özel hizmet tazminatı ve yan ödeme oranlarının değiştirilmesi ve muadili lisans mezunu ihtisas elemanlarının seviyesine çıkarılması, Geliştirme ödeneğinin adil bir şekilde akademik personel yanında idari personele de dağıtılması, İkinci eğitim ek ücretleri adil bir şekilde görev alan tüm personel arasında dağıtılması, ÖSYM’nin yaptığı sınavda idari personelin de görev alabilmesi, 13-b/4 ile keyfi görev yeri değişikliklerinin sonlandırılması ve bu tipte görevlendirmelerde çalışanın rızası ve fakülte kurulunun karar mekanizması olarak hayata geçirilmesi, 4/c’li personelin 4/a statüsüne geçirilmesi ve bu süreç içerisinde ücretlerde iyileştirme yapılarak tayin ve görev yükselme gibi hakların kullanımındaki engellerin kaldırılmasıdır.

13 Öğretim Üyelerinin Sorunları Profesörlük kadrolarının kişiye özgü verilmesi. Profesörlük kadrolarının kişiye özgü engellenmesi. Akademisyen varken kadrolaşma, kasıtlı dışarıdan görevlendirme yapılması. Bölüm bilgisi dışında kadro ilanına gidilmesi. Bölüm veya Anabilim Dalı Başkanlıklarına bölüm seçimleri yapılmadan atama yapılması. Bölüm/Anabilim Dalı/Programların haksız şekilde engellenmesi veya kurullar dikkate alınmadan keyfi olarak açılması. Kurulların toplanmaması veya kararlarının dikkate alınmaması. Görevlendirmelerin haksız şekilde yapılması veya engellenmesi. Bazı öğretim elemanlarına hak ettiği derslerin verilmemesi/açılmaması. Haksız şekilde farklı dersler için görevlendirilme. Akademik personele günlük aynı şehirdeki işler için bile izin alma veya form doldurma zorunluluğu getirilmesi. İzinlerin kişiye göre farklı verilmesi. Yardımcı öğretim elemanlarının ağır iş yükü ile angarya işlerde çalıştırılması

14 Taleplerimiz Tam gün, güvenceli çalışma ilkesi yaşama geçirilmelidir. Kadro sorunları bekletilmeden çözülmelidir. Kadrolar sürekli olmalı, yükseköğretim emekçilerine gelecek kaygısı yaşatılmamalıdır. Akademik nitelikli çalışmalar ve kendi alanındaki bilimsel gelişmeleri izleme amaçlı etkinlikler için görevlendirmeler özlük hakkı sayılmalı, giderler kurumca karşılanmalıdır. Akademik yükseltmeler indeks, yayın sayısı ve puanlama gibi niceliksel göstergelere dayalı değil; topluma ve insanlığa niteliksel katkı, nesnel ölçütler ve bağımsız jürilerin kararları doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Akademik yükseltme süreçleri, öğretim elemanları arasında hiyerarşik ilişkileri, ayrımcılığı ve mobbing’i ortadan kaldıracak şekilde gerçekleştirilmelidir

15 Araştırma Görevlilerinin Sorunları Araştırma görevlisi kadrolarının keyfi dağıtılması. 50/d’li kadroluların 33. veya 35. maddeye geçirilmesinin engellenmesi. Araştırma görevlilerini derse sokma. Araştırma görevlilerini II.Öğretimde karşılıksız görevlendirme. Araştırma görevlilerine ders ve sınav görevlendirmeleri dışında da angarya görevler verme. Doktoralı araştırma görevlilerine kadro ilanını geciktirme veya vermeme. Kadro ilanlarının adrese teslim (kişiye özel) ilan edilmesi. ÖYP, 33 veya 35.madde şehir dışı üniversite görevlendirmelerinin engellenmesi, yapılmaması İdari işlerin araştırma görevlilerine yaptırılması. Araştırma Görevlilerinin 39. madde kapsamındaki izin haklarının engellenmesi.

16 Taleplerimiz 50/d maddesi uyarınca asistan alınmasına son verilmeli ve iş güvencesiz çalıştırmanın biçimleri olan öğrenci asistanlığı, proje asistanlığı, 50/d, 33/a, 35, ÖYP vb. tüm ayrımlar kaldırılarak güvenceli çalışma ilkesi yaşama geçirilmelidir. Araştırma görevlilerinin görev tanımı açık ve net olarak belirlenmelidir. Kadro sorunları bekletilmeden çözülmelidir. Kadrolar sürekli olmalı, yükseköğretim emekçilerine gelecek kaygısı yaşatılmamalıdır. Doktorasını tamamlamış araştırma görevlileri ek koşul aranmaksızın yardımcı doçent ya da benzeri güvenceli kadrolara atanmalıdır. Araştırma görevlileri en üst dereceye kadar ilerleyebilmeli, bu yöndeki engeller acilen kaldırılmalıdır. Tüm karar ve denetim süreçlerinde üniversite bileşenlerinin tümü yer almalıdır. Karar ve denetim süreçlerinde kişilerin değil, kurulların egemenliğini esas alan eşitlikçi, özgürlükçü, demokratik özyönetim ve özdenetim modeli hayata geçirilmelidir. Eşit işe eşit ücret verilerek, ders ve araştırma sürecinde eşit katkıların eşit değerlendirmesi yapılmalıdır. Akademik nitelikli çalışmalar ve kendi alanındaki bilimsel gelişmeleri izleme amaçlı etkinlikler için görevlendirmeler özlük hakkı sayılmalı, giderler kurumca karşılanmalıdır.

17 Taşeron İşçilerin Sorunları Üniversitelerimizde özellikle temizlik, güvenlik, yemekhane ve yurt gibi hizmet alanlarında, taşeronlaştırma ile güvencesiz ve esnek istihdam, temel istihdam biçimi haline getirilmiştir. "Taşeronlaşma" süreci idari ve teknik alanlarda da yoğun bir şekilde gerçekleşmektedir. Pek çok üniversitede kamu personeli istihdamı yerine taşeron şirket çalışanları idari ve teknik işlerde görevlendirilmektedir. Taşeron şirket çalışanlarının görevi temizlik vb. iken laborant, mühendis gibi pozisyonlarda çalıştırılmakta ve taşeron çalışanlar İş-Kur üzerinden kullanılan ucuz işgücü olarak görülmektedir. Taşeron çalıştırmada fazla mesai kavramına yer verilmemektedir. Fazla mesai ücreti olmaksızın uzun saatler çalıştırılan taşeron personel çalışma yaşamındaki hiçbir haktan faydalanamamaktadır.

18 Taleplerimiz Taşeronluk sistemine son verilmeli tüm emekçilere kadrolu, güvenceli istihdam ve insanca çalışma koşulları sağlanmalıdır. Nisan 2012’de Boğaziçi Üniversitesi’nde “Taşeron Denetleme Komisyonu” kurulmuş ve Soma katliamından sonra İstanbul Teknik Üniversitesi’nde öğrencilerin Maden Fakültesi’ni işgalinin kazanımlarından biri olarak Taşeron İzleme Komisyonu kurulması kararı alınmıştır. Henüz kuruluş aşamasında olan bu komisyon taşeron çalışanların karşılaştığı hak ihlallerini takip etmeye çalışacaktır. Tüm üniversitelerde benzeri komisyonlar kurulmalıdır.

19 Öğrencilerin Maruz Kaldığı Sorunlar Üniversitelerin temel bileşenlerinden biri olan öğrenciler, üniversitede neredeyse özne olarak tümden yok sayılmaktadır. Üniversitenin mevcut hiyerarşik biçimlenişi öğrencileri, sahip olduğu potansiyelleri geliştirmek yerine, denetim ve baskıyla karşı karşıya bırakmaktadır. Akademik özgürlükler öğrenciler için de yok sayılmaktadır. Öğrencilerin öğrenme, düşünme, eleştirme ve demokratik eylem hakkı ve özgürlüğü engellenmektedir. Multimedya sınıfları veya laboratuarların kullanıma kapalı kalması ya da bakımsızlık nedeniyle kullanılamaz halde olması. Yemekhane veya hizmetlerde BANKA KARTINA geçilmesi (zorlanması). Öğrenci kulüplerinin “hoşa gitmeyen” faaliyetlerinin engellenmesi Öğrencilerin fişlenmesi. Öğrencilere sosyo-kültürel ve siyasal etkinliklerinden dolayı soruşturma açılması. Öğrencilere derslerde hakaret edilmesi. Öğrencilere haksız az veya fazla not (kayırmacılık). Öğrencilerin ulaşım sorunları (uzak veya yetersiz hatlar). Yurt yetersizlikleri-Öğrencilerin cemaat-tarikat yurtlarına mecbur kalması.

20 Taleplerimiz Öğrenciler kapitalist istihdam politikalarına tutsak edilmemeli ve devlet, öğrencilerin tüm gereksinimlerini (barınma, ulaşım vb.) parasız karşılamalıdır. Harçlar kaldırılmalı, herkes ücretsiz ve harçsız bu hizmetten yararlanabilmeli, eğitim-öğretim ve bilgi üretimi de kamu hizmeti olarak merkezi yönetim bütçesinden karşılanmalıdır. Öğrenciler kendi varlıkları ve gelecekleriyle ilgili tüm karar mekanizmalarında yer almalıdır. Öğrenci örgütlenmelerine izin verilmeli ve yasal güvence getirilmeli, öğrencilerin düzenleyecekleri eğitsel-kültürel-toplumsal etkinlikler desteklenmelidir.

21 TEMEL TALEPLER İ M İ Z: İ NSAN, TOPLUM, DO Ğ A YARARINA ÜN İ VERS İ TE Yükseköğretim sistemini kuşatan piyasacı-muhafazakar ve otoriter politikalara teslim olmamanın yolu, örgütlenmekten ve örgütlü hareket edebilmekten geçmektedir. Sendikamız bugüne ve geleceğe ilişkin sorumlulukları çerçevesinde bilimden ve emekten yana olan tavrını ortaya koyarak insan, toplum ve doğa yararına üniversite mücadelesini sürdürmektedir. Eğitim Sen, tüzüğünde de yazılı olduğu üzere yükseköğretim de dâhil eğitimi temel bir hak olarak kabul etmekte; insan, toplum ve doğa yararına; parasız, bilimsel, anadilinde, nitelikli eğitimi; üniversitelerin kurumsal özerkliğini, akademik özgürlükleri, tüm bileşenlerin katılımıyla demokratik eşitlikçi özyönetimi savunmakta, etnik, cinsiyete dayalı vb. her türlü ayrımcılığı reddetmektedir.

22 İ NSAN, TOPLUM, DO Ğ A YARARINA ÜN İ VERS İ TE Sermaye, devlet ve üniversitenin kurumsal yapısı içindeki iktidar ilişkileri, üniversitelerin varlık nedeni olan bilme arzusu ve hakikat arayışını sınırlandırmakta, hatta ortadan kaldırmaktadır. Oysa; Üniversiteler; bilme arzusunun önünde engellerin olmadığı, bilimsel gerçeklik arayışı ile hakikatin çarpıtılmadan herkese karşı ileri sürülebilir ve savunulabilir olduğu, elde edilen bilginin toplumla özgürce paylaşılabildiği yerlerdir. Üniversiteler; öğrenme ikliminin örgütlenmesinde ve bilginin üretilmesinde öznelerin eşitliğini, kolektif çalışmayı, paylaşımı ve dayanışmayı esas alır, farklılıkların her birinin eşitliğini, toplumsal güç dengeleri bakımından azınlıkta olanın çoğunlukla eşit değerliliğini, herkesin eşitliğini güvence altına alır. İş güvencesi ve örgütlenme özgürlüğü olmadan hakikat arayışı güvence altına alınamayacağından üniversite güvenceli çalışmayı ve özgürlükleri esas alır. Üniversiteler; çalışanların ve öğrencilerin de birbirlerinin hak, özgürlük ve haysiyetlerine saygılı olduğu yerlerdir. Sendikamızın önerisi Anayasa’daki ilgili hükümlerin, 2547 sayılı yasanın ve bağlı mevzuatların tümden kaldırılarak üniversite bileşenlerinin karar verici olacağı, bilimsel özgürlüklere ve demokratik özyönetime dayalı kurucu bir çerçevede yeni bir üniversite modelinin oluşturulması yönündedir.

23 İş güvencesi yoksa akademik özgürlük, Üniversite bileşenleri yoksa demokratik özyönetim, Akademik özgürlük ve demokratik özyönetim yoksa kurumsal özerklik, Kurumsal özerklik yoksa özgür bilim ve eğitim, Özgür bilim ve eğitim yoksa özgür düşünce, Tüm bunlar yoksa üniversite YOKTUR.