 Sigarayı ciğerlere çekerek kullanan bir kişi her bir sigarada ortalama 1 ila 2 mg kadar nikotin alır.  Nikotin deri yoluyla, ağzın içini kaplayan.

... konulu sunumlar: " Sigarayı ciğerlere çekerek kullanan bir kişi her bir sigarada ortalama 1 ila 2 mg kadar nikotin alır.  Nikotin deri yoluyla, ağzın içini kaplayan."— Sunum transkripti:

1

2

3  Sigarayı ciğerlere çekerek kullanan bir kişi her bir sigarada ortalama 1 ila 2 mg kadar nikotin alır.  Nikotin deri yoluyla, ağzın içini kaplayan mukoza yardımıyla veya içe çekilmesiyle ciğerler tarafından emilir.  Beyin ve vücut üzerinde, bir kısmı henüz tespit edilememiş karmaşık birtakım etkileri vardır.  Nikotin yağ dokusunda biriktiğinden sigara bırakıldıktan sonra dahi vücuttan atılması çok uzun zaman alır.  Özellikle ergenlik döneminde fiziksel ve bilişsel gelişimi olumsuz etkiler.  Bağımlılık yapma potansiyeli çok güçlüdür ve bırakmak çok zordur. Sigara nedir, ne yapar?

4 Sigaranın içinde bilinen ve bilinmeyen 4.000’den fazla zehirli kimyasal madde bulunmaktadır. Aşağıda bazıları yer alıyor. Hangisi nerelerde kullanılıyor? Araştırınız. Biraz Kimyadan Konuşalım akrolein benzen tolüen katran arsenik bütan kadmiyum hidrojen siyanür amonyak metanol tiner azotoksitler DDT naftalin formaldehid uçucu aminler radon aseton kurşun nikotin karbon monoksit

5  Kalp atışının hızlanması  Kan basıncının artması  Midenin asit üretmesi  Böbreklerin, olması gerekenden daha az miktarda idrar üretmesi  Beynin ve sinir sisteminin hızlı çalışması ve sonra yavaşlaması  İştahsızlık  Koku ve tat alma duyularının zayıflaması  Akciğerlerdeki küçük liflerin ve havayollarının gerektiği şekilde çalışmaması  El ve ayak parmaklarına kan akışının zayıflaması  Beyindeki kan akışının yavaşlaması

6  Sık sık nefessiz kalmak ve öksürmek  Dişlerde sarı ya da siyah lekelerin oluşması  Daha kırışık ve kuru bir ciltle olduğundan yaşlı görünmek  Kadınlarda ve erkeklerde kısırlık riski  Kemiklerde kırılma riskinin artması  Saçlarda dökülme  Tırnaklarda sararma  Kötü nefes kokusu

7  Özellikle ciğerlerdeki ve kalpteki kan damarlarının daralması ve kalınlaşması  Solunumla ilgili enfeksiyonlar  Kronik bronşit  Zatürree  Astım  Mide ülseri  Damar hastalıkları  Kronik baş ağrıları  Kalp krizi ve kalp ile ilgili hastalıklar  Felç  Parmaklarda kangren  İktidarsızlık  Akciğer, böbrek, pankreas, gırtlak, mesane, rahim ve mide kanseri Sigaranın Tetiklediği Hastalıklar Katliam gibi… Sigaradan dünyada her yıl 4,9 milyon kişi ölüyor, yani günde 13.000 kişi...

8 Kullananların Uyduruk Gerekçeleri - Sigara öfkemi yatıştırıyor. - Sigara konsantrasyonumu arttırıyor. - Birçok insan içiyor. Benim onlardan neyim eksik? - Birçok ünlü ve akıllı adam içiyor. Ben onlardan daha mı akıllıyım sanki? - Bizim evde herkes içiyor. - Çayla, kahve sigarasız olmaz! - Çalışırken içmek lazım! - Yemekten sonra şart! Hazmettiriyor. - Sigarasız bir muhabbet düşünülemez. - Sigara açlığımı bastırıyor. - Sigara içtiğim zaman kendimi daha büyümüş hissediyorum. - Arkadaşlarım da içiyor. Onlardan farklı olmak istemiyorum. - Daha karizmatik gösteriyor. - Delikanlı adam, sigara içer. - Çok havalı!

9 Çocuğunuzu Tütün Bağımlılığından Nasıl Koruyabilirsiniz?  Öncelikle çocuğunuzun yanında veya sizi görebileceği bir mesafede asla sigara içmeyin.  Çocuğunuzun dumandan etkilenen bir pasif içici olmasına meydan vermeyin.  Çocuğunuz kaç yaşında olursa olsun, sigara paketlerini, tütün ürünlerini, nargile vb. maddeleri, kül tablalarını göz önünde bulundurmayın.  Evinizde kimsenin sigara içmesine müsaade etmeyin.  Eviniz dışındaki ortak yaşam alanlarınızda da sigara içmeyin ve içtirmeyin.  Mutlaka kurallarınız olsun ancak bu kuralların çocuğunuzun yaşına ve ihtiyaçlarına uygun olmasına dikkat edin.  Çocuğunuza hangi yaşta olursa olsun sigaranın uzak vadeli zararları kadar kısa vadeli zararlarını da anlatın.

10 Çocuğunuzu Tütün Bağımlılığından Nasıl Koruyabilirsiniz?  Çocuğunuza kendini özgür hissedebileceği ve özgürlük duygusunu tatmin edecek aktiviteler sunmaya çalışın.  Sigara kullanan birinden çocuğunuzun yanında bahsederken sigara kullanılması normalmiş havası veren cümleler kurmamaya özellikle özen gösterin.  Çocuğunuzla tütün maddeleri kullanımı konusunda bir defaya mahsus değil, düzenli konuşmalar yapın.  Seyrettiğiniz filmlerde, reklamlarda yer alan yanlış imalar hakkında çocuğunuzla konuşmayı âdet edinin.  Özellikle sigara kullanmaya akran baskısıyla başlandığını ona anlatın ve arkadaşları sigara teklif ederse ne cevap verebileceğini tartışın.

11 Hayır! Çocuğunuz kendisine uzatılan sigaraya bir kere “Hayır!” derse daha sonrakilere de “Hayır!” diyebilecektir! Ona “Hayır!” demeyi öğretin!

12 Ya İçiyorsa? Çocuğunuzun Sigara İçtiğini Fark Ederseniz... Öncelikle Şunları Dikkate Alın! Sigaraya başlamak kolaydır fakat sigarayı bırakmak zordur. Çünkü:  Nikotin yüksek oranda bağımlılık yapar.  Bırakmaya çalışan kullanıcıların en az yarısı tekrar kullanma isteği duyar.  Kullanıcıların çoğu sigarasız bir hayatı hayal etmekte zorlanırlar.  Bazı kullanıcılar tek başlarına yardımsız bırakabileceklerini düşünürler.  Bazı kullanıcılar olumsuz duygularla baş etme stratejileriyle ilgili sınırlı birikime sahiptirler.  Bazı kullanıcılar sigaranın sebep olduğu riskleri tam olarak algılayamamakta ve gerçeği kabullenememektedirler.  Pek çok sigara bırakma girişiminde bulunmuş ve yeniden başlamış insan öz güvenini kaybetmekte ve yeniden bırakma girişimine cesaret edememektedir.  Bazı kullanıcılar sigarayı bırakmanın çok kolay olduğuna dolayısıyla bununla uğraşmaya gerek olmadığına dair yanlış bir anlayışa sahiptirler.  Sakin olun ve ani tepki vermekten kaçının.  Eğer onu sigarayı içerken yakalarsanız sükûnetinizi koruyun ve ona zarar verici davranışlardan uzak durun.

13 Ya İçiyorsa? Çocuğunuzun Sigara İçtiğini Fark Ederseniz...  Öncelikle sigarayı nereden bulduğunu sorun. Ancak asla arkadaşlarının ailelerini aramak gibi tehditler savurmayın.  Ona neden sigara içmek istediğini sorun. Konu hakkında kendi açıklamasını yapmasına müsaade edin ve onu dikkatle dinleyin.  Sigaranın bağımlılık yapıcı bir madde olduğunu ve neden olacağı zararları ona anlatın.  Sigara içmesini onaylamadığınızı belirtin ve bırakmasını istediğinizi söyleyin. Onu çok sevdiğinizi ve bu şekilde kendisine zarar vermesini istemediğinizi belirtin.  Unutmayın ki onu korkutarak sigarayı bıraktıramazsınız. Tehdit ve korkutma onu sadece yalan söylemeye teşvik eder.  Sigara davranışının fiziksel görünümüne etkilerinden bahsedin.  Gerekirse sigarayı bırakması karşılığında ona bir ödül vadedin.  Gençlerin çoğu sigarayı bir büyüme göstergesi olarak kullanmaktadır. Çocuğunuza bu konuda model olmayın.  Çocuğunuzu özellikle spor, dans, müzik gibi bir uğraşıya yöneltin.

14

15 Felaketin Boyutu…  Dünyada yaklaşık 2 milyar kişi alkollü içki tüketmektedir. Bunların yaklaşık 76 milyon kadarında alkol bağımlılığı olduğu tahmin edilmektedir.  Alkol kullanımına bağlı olarak yılda 1 milyon 800 bin kişi hayatını kaybetmektedir.  Ülkemizde 17 milyon civarında alkol kullanan kişi bulunmaktadır.  Alkolü ilk kez kullanma yaşı ülkemizde maalesef 11’e kadar inmiştir. Alkol kullanımına başlama yaşı düştükçe ileriki yaşlarda bağımlı olma riski artmaktadır.

16  Beyinde: Mantıklı düşünme, karar verme ve hareket etme yeteneklerinde bozulma  Başta: Baş ağrısı  Yüzde: Damarlarda genişleme ve yüze daha fazla kan gelmesi, bu sebeple de yüzde kızarıklık ve şişkinlikler  Burunda: Koku alma duyusunda azalma, burun kanamaları  Ağızda: Ağız kuruluğu, tat alma duyusunda bozulma, ağız kokusu, ağız içi enfeksiyonlar  Dişlerde: Çeşitli diş eti hastalıkları  Boğazda: Öksürük, zamanla ses telleri üzerinde tahribat  Beyinde: Mantıklı düşünme, karar verme ve hareket etme yeteneklerinde bozulma  Başta: Baş ağrısı  Yüzde: Damarlarda genişleme ve yüze daha fazla kan gelmesi, bu sebeple de yüzde kızarıklık ve şişkinlikler  Burunda: Koku alma duyusunda azalma, burun kanamaları  Ağızda: Ağız kuruluğu, tat alma duyusunda bozulma, ağız kokusu, ağız içi enfeksiyonlar  Dişlerde: Çeşitli diş eti hastalıkları  Boğazda: Öksürük, zamanla ses telleri üzerinde tahribat

17 Kronik Alkolizmin Olası Sonuçları ölüm kazalar iş kaybı ailevi problemler iştah kaybı enfeksiyon cinsel iktidarsızlık sindirim bozukluğu genç yaşta ölüm yemek borusu kanseri gırtlak kanseri mide kanseri pankreas kanseri ölümcül hastalıklar kalp hastalıkları böbrek hastalıkları karaciğer hastalıkları zatürree kanser alkol zehirlenmesi cinayet intihar

18 Alkol kullanımı gençler için çok daha zarar vericidir. Çünkü gençlerin beyin gelişimi tamamlanmamış ve hâlâ sürmektedir. Özellikle beynin hafıza, kontrol ve koordinasyonla ilgili bölgelerinde hasar oluşabilir, bu da önemli sağlık sorunlarına sebep olabilir. Ayrıca bu dönemde beyindeki muhakeme ve karar vermeden sorumlu bölüm daha az aktif olduğundan genç, riskli davranışlara yönelmede daha fazla risk altındadır. Alkol kullanımı gençler için çok daha zarar vericidir. Çünkü gençlerin beyin gelişimi tamamlanmamış ve hâlâ sürmektedir. Özellikle beynin hafıza, kontrol ve koordinasyonla ilgili bölgelerinde hasar oluşabilir, bu da önemli sağlık sorunlarına sebep olabilir. Ayrıca bu dönemde beyindeki muhakeme ve karar vermeden sorumlu bölüm daha az aktif olduğundan genç, riskli davranışlara yönelmede daha fazla risk altındadır. 13 yaşında alkol kullanımına başlayan gençlerde alkolik olma riski %43 oranında! Yetişkin Birine Göre Genç Birinin Alkol Kullanmasındaki En Önemli Fark Nedir?

19 Belki… Şu değişimleri izleyin ve özenle değerlendirin. Fiziksel Değişimler Zihinsel Değişimler Duygusal Değişimler Davranışsal Değişimler

20  Düşük enerji  Kanlı gözler  Uykusuzluk ya da aşırı uyuma ve yorgunluk  Eş güdüm zorlukları / zayıf hareket kontrolü  Yayvan konuşma  Sık sık ortaya çıkan baş ağrısı, kusma  Özellikle sabahları seslere karşı duyarlılık  Açıklanamayan yaralanmalar

21  Duygu durumu değişimleri (ani patlamalar, sinirlilik, savunmacılık)  Boşvermişlik, “hiçbir şeyi kafana takma” tutumu

22  Hafıza kayıpları ve hafıza boşlukları  Yetersiz konsantrasyon

23  Okul problemleri  Aile içi kurallara karşı isyankâr olma  Arkadaş çevresini değiştirme, yeni arkadaşlarını anne babaya tanıştırma konusunda isteksizlik  Görünümüne özen göstermeme  Daha önce ilgi duyduğu konulara kayıtsız kalma  Nerede olduğu ve ne yaptığı ile ilgili yalan söyleme  Evden ya da okuldan kaçma

24 Kimler Risk Grubundadır?  15 yaşından önce alkolü denemiş olan çocuklar  Çok içki içen ya da alkolik ebeveyni olan çocuklar  Yakın arkadaşları alkol kullanan çocuklar  Erken yaşlardan itibaren saldırgan, asosyal ya da kontrol edilmesi güç olan çocuklar  Çocuk istismarı veya diğer büyük travmalar yaşayan çocuklar  Hâlihazırda davranış problemleri olan veya akademik başarısızlık yaşayan çocuklar  Onları desteklemeyen, açık iletişim kurmayan, davranışlarını izlemeyen ebeveynleri olan çocuklar  Ebeveynlerinden düşmanlık gören, ebeveyni tarafından reddedilen, sert ya da tutarsız disiplin gören çocuklar  Benlik saygısı düşük olan çocuklar Risk faktörlerinden birinin ya da birkaçının bulunması çocuğun mutlaka içki problemi yaşayacağını göstermez. Ancak bu risk faktörlerini taşıyan çocukların anne babalarının dikkatli olması çocuğun daha sonra ortaya çıkabilecek problemlerden korunabilmesi adına önemlidir.

25 Alınan ilk alkol, birçok kötü sonuçla karşılaşılacak bir yolun ilk adımıdır. Çocuğunuzu bu yola sokmaya çalışanlar, davetlerini birbirine benzeyen bazı yalanları ve yanlış bilgileri kullanarak yaparlar. Bazı örnek akıl çeldirme sözlerini bir sonraki slaytta listeledik. Hazırladığımız listeyi önce okuyunuz, sonra da bu listede olmayan başka ne gibi sözler hatırlıyorsunuz, listemize ekleyiniz.

26 - Bir dene, maksat muhabbet olsun! - Bir kereden bir şeycik olmaz! - Dertlerini unutursun! - Üşümen geçer, vücudun ısınır. - Bu bira; bira bağımlılık yapmaz ki! - Uykun düzene girer. - Cinsel gücün artar. - Daha cazip ve çekici olursun. - Bazı sağlık sorunlarına iyi gelir. - Bir tek sesini açar. - Rahatlarsın, böylece topluluk önünde daha rahat konuşursun. - İştahın açılır. - Alkol kan yapar, kan seviyen düzene girer. Nasıl Davet Ediyorlar? Davetkâr yalanları önceden biliniz ki kendinizi ve çocuğunuzu koruyabilesiniz!

27 Önlemek İçin Neler Yapabilirim? Çocuğunuzun davranışlarını izleyin. Çocuğunuzun odası ya da çantasında içki bulursanız ya da nefesinin koktuğunu hissederseniz görmezden gelmeyin eyleme geçin. Alkol kullanımının uyarıcı işaretlerini öğrenin. Alkolün insan zihni, bedeni ve duyguları üzerindeki etkileri hakkında bilgi edinin. Çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuzla iletişime geçmek küçük yaşta alkol kullanımını önlemede anahtar unsurdur. Ona kendisine içki sunulduğunda ne yapması gerektiğini açıklayın Çocuğunuzun katıldığı aktivitelerin bir parçası olun. Alkol barındırmayan grup, kulüp ve etkinliklere girmesini destekleyin.

28 Önlemek İçin Neler Yapabilirim? Alkol kullanımıyla ilgili iyi rol modeli olun. Çocuğunuzun önünde nasıl konuşup davrandığınız hakkında düşünün. Alkolün problem çözmede iyi bir yol olabileceğini ima eden konuşmalardan kaçının. Çocuğunuzun katıldığı aktivitelerin bir parçası olun. Alkol barındırmayan grup, kulüp ve etkinliklere girmesini destekleyin. Çocuğunuza arkadaş seçmeyi ve olumlu ilişkiler kurmayı öğretin. Zira alkol kullanımına başlamada arkadaş önemli bir faktördür. (5/9)

29 Önlemek İçin Neler Yapabilirim? Alkol kullanımıyla ilgili aile kurallarını netleştirin. Örneğin sürücüsü alkollü olan araçlara kesinlikle binmeme kuralını koyun. Çocuğunuzun stresle baş etmede daha sağlıklı yollar olduğunu görmesini sağlayın. Spor yapmak, müzik dinlemek, bir yakınıyla konuşmak gibi alternatiflerin işe yaradığını yaşayarak görmesini sağlayın. Çocuğunuzla konuşmaya ne kadar erken dönemde başlarsanız o denli iyi olacağını bilin. İçki içme konusunda yapılan kısa konuşmaların uzun bir konuşmadan daha iyi olacağını unutmayın. (7/9)

30

31 Madde bağımlılığı;  vücudun bir ya da birden çok işlevini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması,  bundan dolayı zarar görüldüğü hâlde bu maddelerin kullanımının bırakılamaması durumuna verilen addır. Madde bağımlılığı nedir? Madde bağımlılığından korunmanın en iyi yolu hiç başlamamaktır.

32 Hem bireyde fizyolojik ve psikolojik tahribatlara hem de toplumsal problemlere sebep olan bağımlılık yapıcı maddeler nelerdir?

33  Bağımlının kendine güveni azalır.  Bağımlının kendini kontrolü zayıflar.  Bağımlının insani prensipleri ve değerleri yok olmaya başlar.  Bağımlının idealleri ve geleceği ile ilgili ümitleri yıkılır.  Kullandığı maddeler bağımlının vücudundaki savunma mekanizmalarını yok edip bağışıklık sistemini zayıflatır.  Bağımlının frengi, verem, AIDS, kanser, kangren, hepatit B ve hepatit C gibi birçok ölümcül hastalığa kapılma riski artar. Bağımlılık Kişide Neleri Değiştirir? Bağımlıya Ne Gibi Zararlar Verir?

34  Bağımlı şahıs maddeyi alabilmek için önce mevcut parasını bitirir.  Parası kalmadığı için çevresindeki insanların değerli eşyalarını ve paralarını çalmaya başlar.  Çevresindekiler bağımlıya karşı önlemler geliştirmeye başladıkları için bağımlı kişi, para temin edebilmek üzere hırsızlık, gasp, yankesicilik vb. suçlara karışır.  Çoğu zaman suç işlerken yakalanır, hapse düşer, özgürlüğünü kaybeder.  Maddenin vücuduna verdiği zararlardan dolayı sağlığını kaybeder.  Ve en sonunda da hayatını… Bağımlılık Yapıcı Maddelerin Zararları Birdenbire mi Ortaya Çıkar?

35 Aşağıdakilerden sadece üçü 12 aylık bir süreç içerisinde görülen kişi bağımlıdır:  Aynı etkiyi sağlamak amacıyla kullandığı madde miktarını giderek arttırıyorsa  Madde kullanmayı bıraktığında veya azalttığında fiziksel ve ruhsal yoksunluk belirtileri ortaya çıkıyorsa  Madde kullanmayı bırakmak yahut kontrol etmek için gösterdiği çaba sürekli boşa çıkıyorsa  Maddeyi sağlamak, kullanmak veya bırakmak için fazlaca zaman harcıyorsa  Sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerini madde kullanmak sebebiyle azaltmışsa yahut tamamen bırakmışsa  Fiziksel veya ruhsal sorunlara yol açmasına rağmen madde kullanmaya devam ediyorsa  Planladığından daha fazla madde kullanıyorsa

36 Bağımlılık Nasıl Gelişiyor? Nasıl İçinden Çıkılmaz Bir Kısır Döngü Hâlini Alıyor? Bir kereden bir şey olmaz. Bir kereden başka asla! Ben bağımlı olmam. İstersem bırakırım. Bu meret bırakılmaz ki… Bırakmak zorundayım. Artık bırakacağım. Bıraktım, bir daha da başlamam.

37 Madde Kullanmaya Nerede ve Ne Zaman Davet Ederler?  Yakın arkadaş çevresiyle eğlenmek için gidilen yerlerde…  Ders saatleri sonrasında gidilen internet kafeler ve oyun salonları gibi mekânlarda…  Samimi bir havanın oluştuğu ortamlarda…  Kişinin üzüntülü, sıkıntılı veya öfkeli olduğu anlarda…  İnsanın kendini güvende hissettiği ortamlarda…  Anne ve babanın işte veya dışarıda olduğu saatlerde, kişinin kendisinin veya arkadaşlarının evinde…  Kimsenin kolay kolay göremeyeceği terk edilmiş mekânlarda…  Parkların, gezi ve mesire yerlerinin ıssız olduğu zamanlarda…

38 Dünyadaki çok az insan bağımlılık yapıcı madde kullanır. Kullananlar hangi gerekçelere sığınıyorlar? ―Merak ettim, denedim. ―Sınırlarımı aşmak istiyordum. ―İçimdeki asi dürttü beni. ―Arkadaşlarıma fark atmak istedim. ―Arkadaşlara uydum. ―Grupça karar aldık, dışında kalamazdım. ―Sorunlarımı çözemedim, madde kullanarak unuturum yahut çözerim diye düşündüm. ―İddialı biri diye tanınıyordum, imajımı korumak istedim.

39 Nasıl Kandırıyorlar? ―Benim iradem güçlüdür, ben bağımlı olmam. ―Ben kendimi kontrol edebilirim. ―Ottur, zararı yoktur. Bağımlılık da yapmaz. ―Bir kere kullanmaktan bir şey çıkmaz. ―Sadece zayıf insanlar bağımlı olur. ―Ara sıra kullanmakla bir şeycik olmaz. ―Herkes kullanıyor, bir şey olmuyor. ―Madde kullanımı arkadaşlık ilişkilerini arttırır, bağları kuvvetlendirir. ―Bağımlılık yapıcı madde kullanmak insanın sosyal çevresinin genişlemesine yardımcı olur. ―Madde, sadece kullanan kişiye zarar verir.

40 ―Al, iç. Bağımlılık yapmaz, bir şey kaybetmezsin. ―Zaten sen de merak ediyorsun. ―Bak bizi kırıp döküyorsun ama... ―Sigara gibi bir şey… ―Bunu kullanırsan kendini iyi hissedeceksin, hafifleyeceksin, dertlerini unutacaksın. ―Kendine güvenin artacak, kendini güçlü ve cesur hissedeceksin. Haydi ama!... ―Bak ben de kullanıyorum. ―Haydi, ortamı bozma! ―Arkadaş değil miyiz, aramızda bazı sırlar olmalı ki arkadaşlığımız pekişsin. ―Bu bizim ortak günahımız olacak… Haydi günah ortaklığımızın şerefine! ―Sen de dâhil olmazsan tadımız tuzumuz kaçacak ama… ―Eğer denemezsen bir daha yüzüne bakmam. ―Hadi ama… Hatırım için bir kez dene… Beni kırma! ―Süt çocuğu sen de! Anasının kuzusu… Nasıl Kandırıyorlar?

41 Çocuklarınızla Aranızda Güçlü Bir Bağ Oluşturmak… ―Çocuklarınızla her gün düzenli sohbet etmeyi âdet hâline getirin. ―Çocuklarınıza fikirlerini sorun ve cevaplarını dikkatle dinleyin. ―Çocuklarınıza karşı objektif olmaya, onları yargılamadan, suçlamadan dinlemeye gayret edin. ―Çocuklarınızla kurduğunuz iletişimin sadece onları azarlamak, eleştirmek veya tavsiye vermekten ibaret olmamasına özen gösterin. ―Çocuklarınızla birlikte yeterli zaman geçirin ve kendilerini hayatınızın bir parçası olarak hissetmelerini sağlayın. ―Çocuğunuzu üzgün veya kırgın gördüğünüzde bu durumu görmezlikten gelmeyin ve neyi olduğunu sorarak onunla ilgilenin. ―Çocuğunuzla kurduğunuz iletişimde onu destekleyen ve kendisini iyi hissetmesine yardımcı olan kelimelere yer verin.

42 Çocuğunuzun Doğru Arkadaşlar Seçmesine Yardımcı Olmak İçin… ―Çocuğunuzun kimlerle görüştüğünden ve kimlerle arkadaşlık ettiğinden haberdar olun. ―Çocuğunuzun arkadaşlarının aileleriyle tanışın. ―Okul sonrasında programı olan çocuğunuzun hangi saatte nerede olduğunu mutlaka bilin. ―Çocuğunuzu olumlu çevrelere ve faydalı gruplara yönlendirin. ―Çocuğunuza akran baskısına direnmeyi öğretin. ―Çocuğunuzun öz güven geliştirmesine destek olun.

43 Çocuğunuzun maruz kalabileceği akran baskısı karşısında tedbir alabilmeniz için… ―Akran baskısı, çocuğun yaşıtları ya da içinde bulunduğu grup tarafından bir şeyi yapmaya zorlanması ya da cesaretlendirilmesidir. ―Çocuğunuza “hayır” demeyi öğretin. ―Duygu ve düşüncelerini korkmadan ve açık yüreklilikle sizinle paylaşabileceği bir ortam oluşturun. ―Herhangi bir gruptan baskı gördüğünde veya istemediği bir davranışı yapmaya zorlandığında bunu sizinle veya öğretmenleriyle paylaşabileceği konusunda ona cesaret kazandırın. ―Çocuğunuzun davranışlarının sonuçlarını fark etmesini, davranışlarının sonucunda kendisine veya başkalarına verebileceği zararları düşünmesini teşvik edin. ―Çocuğunuza kısa ve uzun vadeli hedefler koyun. ―Onunla neden okula gittiği, okula gitmesinin esas amacının ne olduğu, ileride nasıl bir hayat hayal ettiği gibi esas amacına bağlanmasını kolaylaştıracak konuşmalar yapın. ―İstemediği veya yanlış olan şeylere karşı koyarak, yanlışa “hayır” diyerek güçlü olabileceğini, esas güçlü ve erdemli davranışın bu olduğunu ona öğretin.

44 Çocuğunuzun Madde Kullanıp Kullanmadığını Nasıl Anlayabilirsiniz? Üç alandaki belirtilere dikkat ediniz: ―Fiziksel Belirtiler ―Davranışsal Belirtiler ―Psikolojik Belirtiler ANCAK… Kullanılan maddeye bağlı olarak farklı belirtiler olabileceğini unutmayınız. Bu üç alandaki bazı belirtileri gördüğünüzde, bu durumun başka bir sebepten kaynaklanıp kaynaklanmadığına emin olunuz.

45 Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Fiziksel Belirtiler ―Gözlerde kızarıklık ve göz bebeklerinde büyüme ―Ani kilo kaybı ―Kusma veya iştahsızlık ―Uyku bozuklukları (aşırı uyuma, uyuyamama vb.) ―Sık sık burun kanaması ―Epilepsiye bağlı olmayan kasılma nöbetleri ―Fiziksel görünümde değişiklik ―Kişisel bakımı ihmal etme ―Hareketlerde dikkat çeken koordinasyon bozukluğu veya dengesizlik ―Alışılmadık bir ağız kokusu ―Vücutta veya ellerde istemsiz titreme ―Tutarsız veya geveleyerek konuşma ―Bitkinlik, dalgınlık ―Sinirlilik ve saldırganlık hâli

46 Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Davranışsal Belirtiler ―Okula ve derslere karşı ilgide azalma ―Ders başarısında düşme ―Dikkat vermede yahut odaklanmada azalma ―Performans kaybı ―Okul dışındaki aktivitelere (hobiler, spor vb.) karşı ilgi azalması ―Arkadaşlardan veya öğretmenlerden gelen şikâyetler ―Harçlığının yetmediğinden şikâyetlenme ―Para kaybettiğini söyleme ―Evden değerli bir eşyanın eksilmesi ―Arkadaşlarından yahut çevresinden borç para alma ―Hırsızlık

47 Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Davranışsal Belirtiler ―Kendini dış dünyadan izole etme, içine kapanma ―Şüpheli davranışlar sergileme ―Alkol ve uyuşturucuyla ilgili müziklere, gruplara, posterlere karşı ilgi artması ―Daha fazla özgürlük talep etmeye başlama ―Kapıları çarpma ―Göz kontağı kurmamaya çalışarak konuşma ―Agresif davranışlar ―Arkadaş grubunda veya her zaman gidilen mekânlarda bir değişiklik ―Gözlerdeki kızarıklığı saklamak için göz damlası, göz yaşı sıvısı kullanmaya başlama ―Suç işleme davranışı

48 Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Madde Kullananda Görülebilecek Bazı Psikolojik Belirtiler ―Kişilikte aniden ortaya çıkan, açıklanamayan değişiklikler ―Duygu durumunda ani değişimler, asabiyet, ani patlamalar veya nedensiz gülme gibi davranışlar ―Beklenmedik bir şekilde zaman zaman ortaya çıkan aşırı hareketlilik ve aktivite artışı ―Genel bir motivasyon eksikliği, odaklanma güçlüğü, dalgınlık veya uyuşukluk ―Herhangi bir sebebi olmaksızın korku duyma, içine kapanma, gerginlik yaşama veya aşırı şüphecilik

49

50 Teknoloji Bağımlılığı Nedir?  Teknoloji bağımlılığı, teknolojiyi kullanmada ve onunla ilişkide kişinin iradesini kaybetmesi, kendini denetleyememesi ve onsuz bir yaşam sürememeye başlaması hâlidir.  Teknoloji bağımlısı olan kişide teknoloji kullanımı ve onunla bağlantılı eylemler kişinin hayatının ciddi bir bölümünü kaplar, kişi yapmak zorunda olduğu işleri yapmaz veya durmadan erteler.

51 Adım Adım Teknoloji Bağımlılığı Deneysel Kullanım: Merak Kişi herhangi bir şekilde bir site, bir oyun, bir uygulama veya benzer bir teknoloji ürününden haberdar olur, onu merak eder ve dener. Sosyal Kullanım: Grupla Olmak Kişinin belli bir teknolojik ürünü devamlı ve düzenli olarak kullanan bir çevresi vardır, o çevreye girmek veya grup içinde kalmak üzere kendisi de kullanır, grubun gündemine dâhil olur, dışında kalmaktan kurtulur. Operasyonel Kullanım: Belli Bir Amaç Gütmek Kişi zevk almak, problemlerden kaçmak, boş zaman doldurmak, can sıkıntısından kurtulmak, insanlardan uzak kalmak gibi bir amaçla bir teknolojik ürünü kullanmaya başlar ve kullanmaya devam eder. Bağımlı Kullanım: Sorunun Ağına Takılıp Kalmak Kişinin artık kullanmak için herhangi bir sebebe ihtiyacı yoktur, bütün zamanını ve eylemlerini sırf bağlandığı teknoloji ürününe göre belirler ve o ürün için hasreder.

52 Zararı Ne?  Düşünce süreçleri bozulabilir.  Kişiler arası duyarlılıklar azalabilir.  Genel sağlık düzeyi düşebilir.  Obsesif, depresif, kaygılı, düşmanca, fobik, paranoid düşünceler artabilir.  Çocuk ve gençlerde sosyal gelişim gerileyebilir.  Öz güven gerilemesi oluşabilir.  Sosyal kaygı düzeyi ve saldırganlık artabilir.  Yalnızlaşma, yüz yüze ilişki kurmakta güçlük yaşama gibi sorunlar ortaya çıkabilir.  Çocukların beyinlerindeki temporal dopaminerjik aktivitede artış olabilir.  Hiperaktivite bozukluğu gelişebilir.  Anksiyete bozukluğu, psikotik bozukluk, depresyon veya distimik bozukluk, duygudurum bozukluğu, madde kullanımı gibi psikiyatrik sorunlar yaşanabilir.

53 Teknoloji Bağımlısının Yolundaki Duraklar  Her geçen gün kullanım artar.  Yoksunluk sendromu yaşanır.  Kontrol çabaları başarısız olur.  Teknolojik aracı yahut ürünü kullanmak bağımlının hayatının merkezine oturur.  Bağımlının hayatı gitgide fakirleşir.  Bağımlı bağımlısı olduğu ürünle düşündüğünden ve planladığından daha uzun süre vakit harcamaya başlar.  Bedensel sorunlar ortaya çıkmaya başlar.  Psikolojik gelişim yara alır.  Duygudurum bozulur.  Bağımlı, yakınlarıyla çatışmalar ve kavgalar yaşar.  Teknoloji bağımlısı yapması gereken işleri yapmaz, sorumluluklarını yerine getirmez; işlevsellik bozulur.  Zihin kilitlenir.  Yalanlar söylenir.  Uyku düzeni bozulur.  Yemek düzeni bozulur.

54 Teknoloji Bağımlısının Bu Kötü Yola Girmesinin Kökündeki Sebepler Nelerdir?  Kontrolsüz ve ölçüsüz kullanımın ne olduğuna dair bilgi eksikliği  Bağımlılığın sonuçlarını bilmemek veya önemsememek  Merak duygusunu kontrol edememek  Bağımlı arkadaş çevresinin içerisinde bulunmak  Can sıkıntısı ve yapacak daha iyi bir şey bulamamak  Dışlanma korkusuyla arkadaşlarının her istediğini kabul etmek  Problemleri nasıl çözeceğini bilmemek ve sorunları çözmek yerine teknolojiye yönelmek  Dürtüleri kontrol etmekte zorlanmak  Aşırı içekapanıklık  Çevre tarafından beğenilmeme korkusu  Karamsar düşünce yapısı  Hayatta doğru bir hedef bulamamak  Öz güven duygusu eksikliği  Hayatı sevmemek  Sosyal ilişki kuramamak  Kendini tanımamak ve gerçek hayatta yapabileceklerini bilmemek  Gerçek dünyada başarılamayan şeyleri sanal dünyada elde etmeye çalışmak

55 Çocuğumun Durumu Ne Acaba? İnternete girdiğinde planladığından daha uzun süre kalıyor mu? İnternette daha fazla kalmak için evdeki sorumluluklarını ihmal ediyor mu? İnternetin heyecanını dostlarının ve arkadaşlarının yakınlığına tercih ediyor mu? İnternet üzerinden yeni birileriyle arkadaşlık kuruyor mu? Hayatındaki insanlar internette geçirdiği süre konusunda şikâyet ediyorlar mı? İnternette geçirdiği zaman sebebiyle derslerinde problem yaşıyor mu? E-mailini çok sık kontrol ediyor mu? İnternet sebebiyle dersteki performansında veya genel üretkenliğinde düşüş oluyor mu? İnternette ne yaptığı kendisine sorulduğunda saldırgan ya da ketum oluyor mu? Hayatıyla alakalı kendisini rahatsız eden düşüncelerini interneti kullanarak zihninden uzaklaştırmaya çalışıyor mu? İnternete girmek için planlar yapıyor mu? İnternetin olmadığı bir hayatın boş, keyifsiz ve sıkıcı olacağını söylüyor mu yahut böyle düşündüğünü seziyor musunuz? İnternetteyken meşgul edildiğinde bağırıyor, sinirleniyor veya öfke duyuyor mu? Gece geç vakitlere kadar internette olduğu için uykusuz kalıyor mu? İnternette olmadığında internete ne zaman geri döneceğini planlamakla meşgul oluyor mu? İnternetteyken “Birkaç dakika daha!” diyerek sizi veya bir başkasını oyalamaya çalışıyor mu? İnternette geçirdiği vakti azaltmaya çalıştığı hâlde bunda başarısız oluyor mu? İnternette ne kadar kaldığını saklamaya çalışıyor mu? Arkadaşlarıyla dışarı gitmek yerine internette kalmayı tercih ediyor mu? İnternet kullanmadığı zaman depresif, huysuz ve kaygılı oluyor mu? İnternet kullandığında bu tutum ve davranışlarında azalma oluyor mu? Aman dikkat! Sorulara verdiğiniz «Evet» cevapları ne kadar fazlaysa çocuğunuzun internet kullanım problemi de o kadar büyük olabilir.

56 ne yapmalısınız? Kendiniz veya çocuğunuz teknoloji bağımlısıysanız yahut bundan şüphe duyuyorsanız kontrolü elinize almak ve bağımlılıktan sıyrılmak için ne yapmalısınız? (1/4) Alışkanlıklarınızla Oynayın! Alışkın olduğunuz teknoloji kullanma zamanını ve mekânını tam zıt saatlere ve mekânlara kaydırabilirsiniz. Dış Durdurucu Kullanın! Makul süreyle teknoloji kullanımlarınızın hemen ardına yapılması zorunlu bir iş planlayabilirsiniz. Kendinize Hedefler Koyun! Teknoloji kullanımınıza makul bir zaman sınırlaması koyabilir ve bu süreyi yavaş yavaş azaltabilirsiniz.

57 (2/4) Çok Kullandığınız İşlevlerden Uzak Durun! Sık kullandığınız teknoloji ürününün işlevinden olabildiğince uzaklaşıp alternatiflerine yönelebilir, örneğin e-postayı çok kullanıyorsanız klasik mektuplara başvurabilirsiniz. Hatırlatıcı Kartlar Kullanın! Teknolojinin bağımlı kullanımının neler kaybettireceğini hatırlatıcı kartları, kullandığınız aracın uygun yerlerine asabilirsiniz. Ölmeden Önce Yapmak İstediklerinizi Listeleyin! Hep yapmak isteyip yapmaya bir türlü vakit bulamadığınız faaliyetleri teker teker yazıp sırayla yapmaya başlayabilirsiniz. ne yapmalısınız? Kendiniz veya çocuğunuz teknoloji bağımlısıysanız yahut bundan şüphe duyuyorsanız kontrolü elinize almak ve bağımlılıktan sıyrılmak için ne yapmalısınız?

58 (3/4) Aile Terapisine Başvurun! Sağlıklı aile ilişkilerinin bağımlılığın tedavisinde çok önemli bir husus olduğunu dikkate alabilirsiniz. Bağımlısı Olduğunuz Teknolojik Cihazı Ailece Kullanın! Evde birden fazla sayıda olan bağımlılık konusu cihazları azaltıp tek bir cihazı, ortak kullanım alanında evin diğer üyeleriyle paylaşarak kullanabilirsiniz. Spor Yapın! Spor yapmak vücutta biriken enerjiyi sağlıklı bir şekilde boşaltmayı sağlayacağından bağımlılığın tedavi sürecini kolaylaştırabilecektir. ne yapmalısınız? Kendiniz veya çocuğunuz teknoloji bağımlısıysanız yahut bundan şüphe duyuyorsanız kontrolü elinize almak ve bağımlılıktan sıyrılmak için ne yapmalısınız?

59 (4/4) Yardım ve Destek İsteyin! Aile üyelerinden ve yakın arkadaşlardan yardım istemek hem sürekli destek mekanizması bulabilmenizi hem de tedavi sürecini devam ettirebilmenizi sağlayacaktır. Düşüncelerinizi Kontrol Edin! Teknoloji bağımlılığına sebep olan ya da teknoloji bağımlılığını arttıran otomatik düşüncelerinizi ve şartlanmışlıklarınızı gözden geçirebilirsiniz. Sosyal Beceriler Edinin! Yeni sosyal becerilerin kazanılması teknoloji bağımlılığının tedavisinde oldukça faydalı olabilmektedir. ne yapmalısınız? Kendiniz veya çocuğunuz teknoloji bağımlısıysanız yahut bundan şüphe duyuyorsanız kontrolü elinize almak ve bağımlılıktan sıyrılmak için ne yapmalısınız?

60  Hem kendinizin hem de çocuğunuzun ne seyredeceği veya hangi programları kullanacağı konusunda seçici olun.  Çocuğunuzu ekranla başbaşa bırakmayın.  Çocuğunuzun teknolojik aygıtta kullandığı yazılım veya seyrettikleriyle ilgili sorular sorun.  Teknolojinin ailece birlikte geçirilen zamanların ya da oyun saatlerinin yerini almasına izin vermeyin.  Problemlerini şiddet kullanarak çözen karakterlerin yer aldığı programlardan, şiddet içeren oyunlardan çocuğunuzu uzak tutun.  Çizgi film karakterlerinin yaptıklarının hayal mahsulü ve kurgu olduğunu uygun bir dille çocuğunuza anlatın.  Çocuğunuza izlediği filmlerde veya oynadığı oyunlarda yer alan belli karakterleri niçin sevdiğini sorun, bu konu üzerinde karşılıklı konuşun.  Çocuğunuzu kendi film veya oyun karakterlerini yaratması için teşvik edin. Televizyon, bilgisayar, tablet, cep telefonu ve sair teknoloji ürünleri ile çocuğunuzun ilişkisinde denge kurmak için…

61  Ergenlik çağındaki çocuğunuza televizyonda gördüklerine eleştirel yaklaşabilmesi için seyrettikleriyle ilgili sorular sorun.  Çocuğunuzun televizyon programlarıyla reklamlar arasında sıkı bir bağ olduğunu fark etmesine yardımcı olun.  Çocuğunuzdan televizyon, bilgisayar ve tablet olmadan birlikte yapabileceğiniz eğlenceli etkinlikler belirlemesini isteyin ve uygun olanlarını gerçekleştirmeye çalışın.  Çocuğunuzun severek oynadığı bir oyunu siz de kendi kendinize oynayın, seyrettiği filmleri seyredin, takip ettiği sitelere girin. Böylece çocuğunuzla üzerinde konuşabileceğiniz ortak bir konu edinin.  Çocuğunuzla birlikte televizyon, bilgisayar, tablet vb. kullanımının kurallarını belirleyin.  Çocuğunuzun ekran başında geçireceği günlük süre için mutlaka bir zaman sınırlaması getirin.  Çocuğunuzun oynayacağı oyunların pedagojik ilkeler gözetilerek hazırlandığından ve güvenilir kaynaklardan geldiğinden emin olun. Televizyon, bilgisayar, tablet, cep telefonu ve sair teknoloji ürünleri ile çocuğunuzun ilişkisinde denge kurmak için…

62  Televizyon, bilgisayar vb. araçları asla çocuk bakıcısı olarak kullanmayın.  Yasaklarla sonuca ulaşmaya çalışmayın; çocuğunuz televizyon veya bilgisayara fazlaca düşkünlük gösteriyorsa yasaklamak yerine ona daha cazip gelecek seçenekler sunmaya çalışın.  Bilgisayar, tablet vb. kullanımını disiplin aracı hâline getirmeyin.  Çocuğunuzu yaratıcılığını geliştirebileceği, sanatsal faaliyetlerde bulunabileceği sitelerle tanıştırın.  Çocuğunuza sosyal medyada kişisel bilgilerini paylaşmaması gerektiğini gerekçeleriyle açıklayın.  Çocuğunuza göndericisi bilinmeyen e-postalara şüpheyle yaklaşması gerektiğini öğretin.  İnternet ortamında insanları gerçekten tanımanın oldukça güç hatta imkânsız olduğunu çocuğunuza anlatın. Televizyon, bilgisayar, tablet, cep telefonu ve sair teknoloji ürünleri ile çocuğunuzun ilişkisinde denge kurmak için…

63