SAĞLIKTA FİNANSMAN MODELLERİ

... konulu sunumlar: "SAĞLIKTA FİNANSMAN MODELLERİ"— Sunum transkripti:

1 SAĞLIKTA FİNANSMAN MODELLERİ
Doç. Dr. Tacettin İNANDI Halk Sağlığı

2 KAPSAM Finansmanın önemi Finansman modelleri Finansmanın işlevleri
Vergiler Sigorta Doğrudan ödeme Katkı payları Finansmanın işlevleri Sağlık hakkı ve finansman Türkiye’de finansman

3 Önemi Sağlık harcamaları hızla artıyor
ABD’de kişi başı 6000 $ Avrupa’da $ Türkiye’de yaklaşık 400 $ Dünya ekonomisinin % 15’si sağlık sektörü oluşturuyor ABD’de yaklaşık 40 milyon kişinin güvencesi yok Türkiye’de % 15 sosyal güvenceden yoksun ABD’de sunulan görüntüleme hizmetlerin % 30’u gereksiz Diğer yandan karşılanmayan gereksinimler de önemli boyutta Pek çok ülkede gelir dağılımı çok bozuk Sağlık hizmetlerinde bilgide asimetri

4 Hizmet 2 1 3 Sosyal Güvenlik

5 Finansman ve Hizmet Sunumu Hizmet Sunumu Kamu Özel Finansman
Finansman Kamu finansmanı ve sunumu Kamu finansmanı, fakat özel hizmet sunumu Özel finansman, fakat kamu hizmet sunumu Özel finansman ve hizmet sunumu

6 Sağlık finansmanının işlevleri
Para toplamak Havuz oluşturma ve değerlendirmek Hizmet sunuculara ödeme yapmak Murray ve Frenk, 2000:724; WHO, 2000a: 95-96, Kutzin, 2001:174

7 Sağlık Finansmanının İşlevleri İle İlgili Politikalar
Finansman İşlevi İlgili Politika • Gelir Oluşturma Para toplamada ölçüt ne olmalı? Kimleri ve neleri kapsamalı? • Fon havuzlama Kaynakları nasıl havuzlamalı? • Ödeme Yapma Hizmetler kimden alınmalı ve nasıl ödenmeli? Hangi fiyatla ödenmeli ve denetim nasıl olmalı? Kaynak: Dixon, Langenbrunner ve Mossialos, 2004:53.

8 Başlıca gelir oluşturma modelleri
Vergilerle finansman Dolaylı vergiler Doğrudan vergiler Prim yolu ile finansman Zorunlu sigortalar (Kamu) Gönüllü sigortalar (Özel) Doğrudan ödeme

9 Vergilerle finansman Olumlu yönleri Olumsuz yönü
Eşitlikçi, hakkaniyete daha uygun Yardımlaşma ve dayanışma yönü yüksek Gelire göre kaynak yaratılır Gereksiz talep yaratmaz Olumsuz yönü Yeterli kaynak yaratılamayabilir

10 Vergilerle finanse eden ülkeler
Ulusal sağlık hizmetleri sistemini 1938 yılında başlatan ilk ülke Yeni Zelanda’dır İngiltere, 1948 (Beveridge modeli) Sovyetler Birliği Kanada 1970, İtalya, Portekiz, Brezilya, Yunanistan1980’li yıllarda Güney Kore ve Tayvan1994

11 Genel Sağlık Sigortası
Olumlu yönü Kaynak yaratmak açısından daha iyi Olumsuz yönü Gereksiz talebe yol açabilir Dayanışma ve yardımlaşma özelliği daha azdır Düzenli geliri olan insanlar gerektirir

12 Zorunlu sağlık sigortası
Zorunlu sağlık sigortacılığı yasal olarak ilk kez 1883 yılında, Almanya’da başlatılmıştır Otto Van Bismarck

13 Özel Sigortalar Riske dayalı prim toplar Genellikle kar amacı güder
Tamamlayıcı ya da temel model olarak kullanılabilir Hakkaniyet ya da gelirin yeniden dağıtımında adalet sorunu

14 Özel sağlık sigortası türleri
Zorunlu sağlık sigortası ikame edici özel sağlık sigortası Tamamlayıcı özel sağlık sigortası

15 Özel sigortanın yaygın olduğu ülkeler
ABD (Temel) İsrail ” İsviçre ” Almanya (Tamamlayıcı) Hollanda ”

16 Finansmanda ölçütler Gelir Risk Tüketim katkısı

17 Hastalık, sakatlık ve ölüm riski
Gelir

18 Prim Risk Kar amaçlı özel sigortacılık

19 Primlerin hesaplanma şekilleri
Bireysel risk Grup riski Ve toplumsal riske göre prim belirleyen özel sağlık sigortaları mevcuttur

20 Vergi Gelir Tüketim Vergilerle finansman

21 Katkı payları Özellikle düşük gelir gruplarının hizmet kullanımını olumsuz etkiler Gereksiz olduğu kanıtlanmış müdahalelerin kullanımını azaltmak için uygulanabilir

22 Hizmet sunumunda ölçütler
Ödeme miktarı Gereksinim “Herkese eşit hizmet, ihtiyacı olana daha fazla” (DSÖ)

23 2. Havuz oluşturma Toplu fonlar Bireysel fonlar

24 3. Ödeme yöntemleri Hizmet başına Vaka başına Tanı başına sabit ücret
Gün sayısına göre ödeme

25 Türkiye’de Finansman 13. yüzyılda “Ahilik” adı verilen meslek örgütleri Üyelerin hastalık, kaza ve ölüm gibi risklerle karşılaştıklarında faizsiz para alabilecekleri ortak bir kasa 15. Lonca’lar Orta sandığı veya teavün sandığı adı verilen dayanışma sandıkları 19. yy da vakıflar Hastalık sigortası ülkemizde ilk kez, 1921 yılında Ereğli Maden işçilerine için çıkartılan kanunla sağlanmıştır

26 Türkiye’de Sağlık Finansmanının Gelişimi
ilk Yasa:1950 yılında çalışanlar için hastalık sigortası 1965: kamu çalışanlarının sağlık harcamaları kurumlarınca karşılanıyor 1971 yılında emekli memurlar 1985 yılında bağımsız çalışanların güvence altına alınması 1992 Yeşil Kart 2006 yılında kabul edilen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası (SSGSS), tek bir finansman kurumu ile bütün vatandaşların sosyal sigortacılık yöntemiyle sağlık güvencesine kavuşturulmasını öngörmektedir

27 Türkiye Kişi başı sağlık harcaması 500 TL %35-40 genel bütçe
%35-40 sigorta primleri %20-25 cepten ödeme Kişi başı sağlık harcaması 500 TL

28 Genel Sağlık Sigortası (2006)
Toplumun tümünü kapsıyor Sağlık hizmetlerinin bir kısmını Zorunlu bir sigorta Düzenli prim toplamayı gerektiriyor Yürürlük tarihinden sonra ilk defa devlet memuru olanlar, genel sağlık sigortası kapsamına alınacak

29 GSS’de bazı maddeler SSK kapsamında çalışanlarda aranan prim ödeme gün sayısı, 7000’den 7200’e çıkacak Ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesinde 2 YTL katılım payı alınacak Genel sağlık sigortası primi kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için prime esas kazancının yüzde 12’si olacak Devlet memurlarına bağlanan veya bağlanacak vazife malullüğü aylıkları ile bunların hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylıklarının karşılığı olmak üzere, kurumların bütçelerinden yüzde 20 oranında ek karşılık primi alınacak. Kurumlar tarafından ödenecek bu prim, Maliye Bakanlığı bütçesinden karşılanacak.

30 Prim oranları Çalışanlardan, aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı, brüt asgari ücretin üçte birinden az olanların (202 TL) primleri, devlet tarafından karşılanacak Geliri, TL destek primi ise TL Gelir TL arasında TL prim Geliri asgari ücretin 2 katından fazla olanların ödeyeceği primi ise YTL olacak

31 Çiftçi, yeşil kart ve bağ-kur
Çiftçinin primi ürününden alınacak (% 1-5) Yeşil kart uygulaması 2 yıl sonra sona erecek Bağ-kur için günlük kazancının 30 katı olacak prim

32 İyi bir modelin özellikleri -1
Hakkaniyet, kaynak yaratmada ve hizmet sunumunda Gelire göre kaynak, gereksinime göre hizmet Kaynakların toplama ve yönetim maliyetinin düşük olması Kaynak akışında devamlılık Halkın memnuniyeti Çalışanların memnuniyeti

33 İyi bir modelin özellikleri - 2
Hizmeti kullanımı ve maliyetlerin denetimi Kaliteli hizmet sunumunu teşvik etmesi Gereksiz hizmet sunumuna yol açmamalı Gereksiz hizmet talebine yol açmamalı Hekimlerin klinik özgürlüğünü kısıtlamamalı Çalışanlar üzerinde aşırı bir baskı oluşturmamalı

34 Sağlık hakkı ve finansman modelleri
Dünya Sağlık Örgütü Anayasası (1948) Avrupa Sosyal Şartı (1961) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (1945) TC Anayasası (1982)

35 Hipokrat Yemini … Gücüm yettiği kadar tedavimi hiçbir vakit kötülük için değil yardım için kullanacağım… … İster hür ister köle olsun erkek ve kadınların vücudunu kötüye kullanmaktan mazarattan sakınacağım….

36 Hipokrat Yemini- güncel
… din, milliyet, cinsiyet, ırk ve parti farklarının görevimle vicdanım arasına girmesine izin vermeyeceğime mesleğimi dürüstlükle ve onurla yapacağıma namusum ve şerefim üzerine yemin ederim.

37 Sağlık bir hak ise Herkese sağlık hizmeti sunabilmek için finansman oluşturulmasında yardımlaşma ve dayanışma kaçınılmazdır Bu durum toplumsal barış ve kalkınma açısından önemlidir

38 Okumanız için Gülbiye Yenimahalleli-Yaşar
SAĞLIĞIN FİNANSMANI VE TÜRKİYE İÇİN SAĞLIK FİNANSMAN MODELİ ÖNERİSİ, Doktora Tezi Ankara – 2007

39 İzlemeniz için: M. Moore SICCO adlı Filmi