ÜLKEMİZİN BUGÜNÜ ve GELECEĞİ AÇISINDAN REKABET POLİTİKASI Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI BAŞKAN 8 Kasım 2013, EDİRNE.

... konulu sunumlar: "ÜLKEMİZİN BUGÜNÜ ve GELECEĞİ AÇISINDAN REKABET POLİTİKASI Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI BAŞKAN 8 Kasım 2013, EDİRNE."— Sunum transkripti:

1 ÜLKEMİZİN BUGÜNÜ ve GELECEĞİ AÇISINDAN REKABET POLİTİKASI Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI BAŞKAN 8 Kasım 2013, EDİRNE

2 SUNUM PLANI Dünyada ve Türkiye’de Küreselleşme ve Rekabet OlgusuDünyada ve Türkiye’de Küreselleşme ve Rekabet Olgusu Dünyada ve Ülkemizde Rekabet Hukuku ve Politikasının GelişimiDünyada ve Ülkemizde Rekabet Hukuku ve Politikasının Gelişimi Rekabet Kurumu’nun Kuruluşu ve GörevleriRekabet Kurumu’nun Kuruluşu ve Görevleri SonuçSonuç 2

3 3 Dünyada ve Türkiye’de Küreselleşme ve Rekabet Yaşadığımız dünya rekabet, bilgi ve iletişime dayalı bir çağ 21. yüzyıl küreselleşme sonucu bireylerin, işletmelerin ve ülkelerin kıyasıya yarış halinde olduğu bir dünya Küreselleşme bir süreç! Dünya küçüldü! Dünya düzleşti! Bilgi önemli Teknoloji yoğun üretim Gelişmiş ülke ekonomilerinde hizmet sektörünün ağırlığının artması Eğitim ve sağlık hizmetlerinde iyileşme Kısaca, rekabet edebilenin ayakta kalabildiği bir Kısaca, rekabet edebilenin ayakta kalabildiği bir dönem! dönem!

4 4 Ülkemiz, günümüz dünyasında nerede duruyor? TürkiyeTürkiye –G20 üyesi –Dünyanın en büyük 17. ekonomisi –10 bin USD kişi başına düşen milli gelir Küresel Rekabet Endeksi (2013) (148 ülke arasında 44. sıra)Küresel Rekabet Endeksi (2013) (148 ülke arasında 44. sıra) –Orta öğretim kayıt oranı (89/148) –Yüksekokul öğretim kayıt oranı (46/148) –Yenilikçilik kapasitesi (45/148) –İş hayatındaki kadının erkeğe oranı (134/148) Legatum Refah Endeksi (2012) (142 ülke arasında 89.sıra)Legatum Refah Endeksi (2012) (142 ülke arasında 89.sıra) –Kriterler: ekonomi büyüklüğü, girişimcilik, yönetişim kalitesi, eğitim, sağlık, güvenlik, kişisel özgürlükler ve sosyal sermaye BM İnsani Gelişme Endeksi (2013) (187 ülke arasında 90.sıra)BM İnsani Gelişme Endeksi (2013) (187 ülke arasında 90.sıra) –Kriterler: ortalama yaşam süresi, okur yazarlık, eğitim ve yaşam standartları Küresel Bilgi Teknolojileri Raporu (2013) (138 ülke arasında 71.sıra)Küresel Bilgi Teknolojileri Raporu (2013) (138 ülke arasında 71.sıra) –Kriterler: bilişim ağına hazır olma/bilgi toplumuna hazırlık derecesine göre

5 5 Ülkemiz, günümüz dünyasında nerede duruyor? Ekonomik, Sosyal, Siyasal ve Kültürel Açıdan Önemli Unsurlar Ekonomik Büyüme ve Etkinlik, Teknolojik Gelişme, Sermaye Yatırımları, Eğitim, İyi Yetişmiş İnsan Gücü, Yenilikçilik, Girişimcilik, İyi Yönetim, Teşebbüslerin Artan Rekabet Gücü, Sosyal Adalet, Seçme Özgürlüğü, Fırsat Eşitliği, İyi Yönetim, Eğlence-Dinlence Zamanı, Yüksek Gelir, Ortalama Yaşam Süresi, Düşük İşsizlik, Yaşam Kalitesi, İnanç Özgürlüğü…

6 Neden Rekabet? Niçin Adil Rekabet Ortamı? Seçim Özgürlüğü/ Ürün Çeşitliliği Girişim Özgürlüğü Verimlilik İktisadi Etkinlik Teknolojik Gelişme Düşük Fiyat Yüksek Kalite Artan Rekabet Gücü KOBİ’ler için Uygun Ortam Demokrasi ve Rekabet Toplumsal Gelişme ve Hayat Kalitesi Tüketici Refahı … 6

7 7 Rekabet gerekli çünkü…-1

8 8 Rekabet gerekli çünkü…-2 Örneğin, Yonga levha üreticileri aralarında anlaşıp ürün fiyatlarına zam yaptılar. Bu mobilya üreticileri başta olmak üzere ürünü kullanan herkesin maliyetlerini arttırır. Mobilya fiyatları artar, satışlar düşer. Üretici de tüketici de bundan zarar görür. Üretim hacmi azalır. Çeşitlilik azalır. Yeni yatırımların önü kapanır. Üretici işçi çıkarmak durumunda kalır. Yabancılarla rekabet edilemez. Anılan sektörde gerileme başlar. Olumsuz etkiler tüketiciler başta olmak üzere tüm topluma yansır. SONUÇ: Herhangi bir piyasadaki kartel veya tekel ülke ekonomisini olumsuz yönde etkileyecektir.

9 9 Dünyada ve ülkemizde rekabet hukuku ve politikasının gelişimi ABD: 1890’da Sherman Yasası –Amaç kartellerin ve tekellerin kontrol altına alınması AB: 1957 Roma Antlaşması –AB’de hakim durumun kötüye kullanımı ve kartel anlaşmaları yasaklandı Türkiye: 1994’de 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un kabulü

10 10 Ülkemizde rekabet hukuku ve politikasının gelişimi: 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 4054 sayılı Kanun - RG 13.12.1994 –Anayasanın 167. maddesi II. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesi MADDE 167- Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiilî veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler… –1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (Gümrük Birliği Kararı) 39. madde –Rekabet kanunu kabul edilmesi, kanunu uygulayacak kurum kurulması –Rekabet Kurumu’nun faaliyete geçmesi - 5.11.1997

11 11 Ülkemizde rekabet olgusu hangi anlamları çağrıştırıyor? «Rakibim beni veya ürünlerimi kötülüyor» “Garanti belgesine ilişkin sorunlarım var» «Rakibim yanlış, yanıltıcı reklam yapıyor» «Markamı, ambalajımı vb. taklit ediyorlar» «Yurtdışından gelen ürünlerle damping yapıyorlar»  Haksız Rekabet  Ticaret Mahkemesi  Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü  Haksız Rekabet –Ticaret Mahkemesi Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi  Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü Bu durumda 4054 sayılı Kanun’un amacı nedir?

12 12 Ülkemizde rekabet hukuku ve politikasının gelişimi: 4054 sayılı Kanun AmaçAmaç: Mal ve hizmet piyasalarında rekabetin korunması Temel yasaklarTemel yasaklar –Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar (madde 4) –Muafiyet (madde 5) –Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması (madde 6) –Birleşme veya Devralmalar (madde 7)

13 13 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I 1. Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar  Fiyat tespiti,  Pazar paylaşımı,  Müşterilerin ve/veya sağlayıcıların paylaşılması,  Arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması,  İhalelerde danışıklı hareket gibi rakipler arasında gerçekleşen, rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylemler

14 14 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşmalar Örnek Kararlar –Beyaz et karteli (25.11.2009; 09-57/1393-362) Fiyatların yükseltilmesi Arzın kısılması Gizli bilgi değişimi –Kargo karteli (3.9.2010; 10-58/1193-449) Kargo firması sahipleri arasında 17.07.2008 tarihinde yapılan toplantıda, fiyat ve arz koşullarını düzenleyen, pazar ve müşteri paylaşımını öngören kapsamlı bir anlaşma yapılmış ve bu anlaşma mutabakat zaptı haline getirilmiştir. Elde edilen belgede, ihalelerde yapılacak işbirliği detaylı olarak düzenlenmiş olduğu görülmektedir.

15 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları – I Uyumlu Eylem Örnek Kararı Ege Çimento (19.10.2006; 06-77/992-287) –%100’ü aşan fiyat artışları –Maliyetler değişmemiş, maliyetlerden bağımsız, talep artışıyla açıklanamayan –Enflasyon oranı ve kur artışları yüzde 20’ler seviyesinde –Diğer bölgelerle (Ankara) fiyat karşılaştırmaları Maliyetlerde önemli farklılıklar yok ancak Ege bölgesinde fiyatlar %65 daha yüksek 15

16 16 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I Teşebbüs Birliklerinin Bazı Kararları da Rekabeti Bozabilir! Teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birliktir. Örnekler: Gübre Üreticileri Derneği, Çimento Müstahsilleri İşverenleri Sendikası, Türk Eczacıları Birliği ve Eczacı Odaları, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası… Fırıncı Kooperatifleri (Ekmek Piyasası) SarraflarSürücü Kurslarının Son dönemde özellikle Fırıncı Kooperatifleri (Ekmek Piyasası), Sarraflar, Sürücü Kurslarının faaliyetleri ön plana çıkmıştır.

17 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I Teşebbüs Birliklerinin Sebep Olduğu İhlal Örnekleri  Asgari ücret tarifelerinin belirlenmesi  Üyelerin satış koşullarının (taksit sayıları, maksimum indirim oranları, komisyon oranları vb.) belirlenmesi  Boykot vb. kararlar  Piyasaya girişin zorlaştırılması (yeni üye olacaklara çok ağır koşullar getirilmesi) 17

18 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I Teşebbüs Birliklerinin Konu Olduğu Örnek Kararlar Sürücü KurslarıSürücü Kursları 4 Soruşturma (Nevşehir, Samsun, Fethiye, Bartın) sonuçlandırıldı. 2 soruşturma (Aksaray, Kırıkkale) halen devam etmekte !! Ekmek PiyasasıEkmek Piyasası 6 Soruşturma sonuçlandırıldı. 3 soruşturma (Aksaray, Aydın/Didim, Maya) halen devam etmekte !! SarraflarSarraflar 7 soruşturma sonuçlandırıldı. «Mektuplar» Her üç piyasaya da yönelik «Mektuplar» hazırlanarak muhataplarına gönderildi. Mektupların AmacıRekabet Savunuculuğu Mektupların Amacı: Rekabet Savunuculuğu aracılığıyla farkındalığı arttırmak!

19 Basında İhlal Örnekleri 19

20 20 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II bağımsız ekonomik parametreleri belirleyebilme gücü. Hakim durum tanımı: Belirli bir piyasadaki bir veya birden fazla teşebbüsün, rakipleri ve müşterilerinden bağımsız hareket ederek fiyat, arz, üretim ve dağıtım miktarı gibi ekonomik parametreleri belirleyebilme gücü. Tanımlamada göz önüne alınan kriterler: İlgili teşebbüsün pazar payı, rakiplerin pazar payları, alıcı gücü, giriş engelleri, yasal düzenlemeler ve fikri ve sınai mülkiyet hakları; üstün teknoloji ve etkinlik; dikey bütünleşme; ölçek ekonomileri; finansal kaynaklara erişim ve yatırım gereksinimi; ana hammaddelere erişim; reklâm, tanınırlık ve ürün farklılaştırması. yasak değil! –Etkin faaliyet, ileri teknoloji, know-how, kaliteli ve sağlam ürünler aracılığıyla hakim duruma gelmek yasak değil!

21 21 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II Hakim durumun kötüye kullanılması halleri –Aşırı fiyat –Yıkıcı fiyat –Yeni girişlerin engellenmesi ya da rakiplerin faaliyetlerinin zorlaştırılması (münhasırlık), –Ayrımcılık yapılması, –Birlikte satış, –Belirli bir piyasadaki hâkim durumun başka bir piyasada kötüye kullanılması, –Tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya da teknik gelişmenin kısıtlanması.

22 22 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II Örnek Kararlar Belko – Aşırı fiyat - %50-60 oranında yüksek fiyat Turkcell, Türk Telekom - Satış noktalarının kapatılması, fiyat sıkıştırması, yıkıcı fiyat

23 Basında İhlal Örnekleri 23

24 24 4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- III Yasaklanan birleşme/devralmalar Hâkim durum yaratmaya veya mevcut hâkim durumu güçlendirmeye yönelik rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak birleşme ve devralmalar Birleşme veya devralma sayılan haller (2010/4 sayılı Tebliğ) Kontrolde kalıcı değişiklik meydana getirecek şekilde ortaya çıkan yoğunlaşmalar

25 4054 sayılı Kanun ve Yaptırımları İdari Para Cezaları cirolarının %10’una kadar idari para cezası4054 sayılı Kanun çerçevesinde ihlal olarak değerlendirilebilecek yasaklanmış eylemlerde bulunan işletmelerin, yürütülecek bir soruşturma sonucunda aynı Kanun’un 16. maddesi uyarınca cirolarının %10’una kadar idari para cezası yaptırımına tabi olması söz konusudur. % 5’ine kadar yönetici ve çalışanlaraİlgili teşebbüse verilecek cezanın % 5’ine kadar yönetici ve çalışanlara da ayrıca ceza verilebilecektir. 25

26 Rekabet Kurumu -I 1.Rekabet Kurumu’nun karar alma organı olan Rekabet Kurulu biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere toplam 7 üyeden oluşur. Rekabet Kurulu üyelerinin görev süreleri 6 yıldır. Üyeliği sona erenler yeniden üye seçilebilir. Bakanlar Kurulu üç üyeyi Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, bir üyeyi Kalkınma Bakanlığının, bir üyeyi TOBB’un her boş üyelik için kendi kurumları içinden veya dışından göstereceği ikişer aday arasından, birer üyeyi ise Yargıtay ve Danıştay’ın kendi kurumları içinden göstereceği ikişer aday arasından atar. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı kontenjanından gelecek üyelerden birisi, Kurum personeli arasından atanır. 26

27 Rekabet Kurumu- II 2. Kurum görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, merci ve kişi Kurumun nihai kararını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez. 3. Rekabet Kurum’nun toplam personel sayısı 336’dır. 131 meslek personeli 91 meslek personeli yüksek lisansını yurtdışında tamamlamıştır. 27

28 Rekabet Kurumu - III 4. Rekabet Kurumu, faaliyette başladığı 1997 yılından bu yana iyi yetişmiş insan gücü ile 200soruşturma –Farklı sektörlerde 200’ün üzerinde soruşturma sonuçlandırmış, 2 Milyar TL –İhlalde bulunan teşebbüslere 2 Milyar TL’nin üzerinde ceza vermiş, –Rekabet savunuculuğu –Rekabet savunuculuğu faaliyetleri ile üniversitelerden barolara, sivil toplum örgütlerinden medyaya kadar her kesimde rekabet bilincini yerleştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunmuştur. 28

29 SONUÇ Rekabet, hayatın her alanında anlamlıdır! (Sanayi, Hizmet Sektörü, Eğitim, Sağlık, Ulaştırma, Kamu Yönetimi…) Hakça yarış, düşük fiyat yüksek kalite demek! En iyi işletmeler en çok kazansın! İşini iyi yapmayan devam etmesin! Torpil yapmayan, kopya çekmeyen bireyler daha başarılı olsun! Sonuçta, tüketici, yani bizler, yani tüm toplum kazansın! Rekabet herkesin yararınadır! 29

30 Daha detaylı bilgi için www.rekabet.gov.tr www.rekabet.gov.tr 30

31 Son Söz Rekabet politikası ülkemizin bugünü ve geleceği açısından hayati önemi haizdir. Teşekkür ederim. 31