ELEBEKLER HEP UÇSUN DİYE…

... konulu sunumlar: "ELEBEKLER HEP UÇSUN DİYE…"— Sunum transkripti:

1 ELEBEKLER HEP UÇSUN DİYE…
Kırklareli Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hazırlayan: Öğr.Gör. Yeliz MERCAN Şubat, 2016.

2 Projenin Türü: Engellilerin Psiko-Sosyal ve Tıbbi Rehabilitasyonu
Projenin Süresi: 8 ay Hedef Gruplar: Engelliler

3 Projenin Amacı: Engellilerin evde bakım hizmetleri ile sağlık hizmetlerine erişimlerini kolaylaştırarak, biyo-psiko-sosyal rehabilitasyonunu sağlamak ve genel sağlık düzeyini yükseltmek, yürütülecek sosyal etkinliklerle ve toplum duyarlılığını arttırarak toplumla bütünleşmelerini sağlamak amaçlanmıştır.

4 Temel Faaliyetler Faaliyet: Hazırlık faaliyetleri
Faaliyet: Evde bakım hizmetleri ile ilgili faaliyetler Faaliyet: Sosyal rehabilitasyon faaliyetleri Faaliyet: Farkındalık eğitim faaliyetleri Faaliyet: Sonuç raporunun yazılması

5 Beklenen Sonuçlar Engellilerin biyo-psiko-sosyal sağlık düzeyi yükselecek, Evden çıkmayan veya yatağa bağımlı engelliler sağlık hizmetlerine erişmiş olacak, Engellilerin genel sağlık düzeyleri yükselecek ve yaşam kaliteleri artacak, Engellilerin kapasitelerine olan inancı artacak ve girişimcilik için ön koşul sağlanmış olacak, Toplumun engellilere karşı duyarlılığı artacak ve engelliler ve ailelerinin toplumla bütünleşmesi sağlanacak.

6 ENGELLİLİK

7 ENGELLİ TANIMI VE ENGELLİLİĞİN SINIFLAMASI
Engellilik karmaşık, dinamik, pek çok boyutu bulunan ve tartışmalı bir olgudur. Engellilik bir sağlık sorunu değil kompleks bir olgudur. Kişinin yaşamında beden ile ilgili özellikleri ile toplumla ilgili özellikler arasındaki yoksunluğu yansıtır.

8 BİYO-PSİKO-SOSYAL ETKİLEŞİM
Bu anlayış içinde insanların bedenleri tarafından değil toplum tarafından engelli kılındığı yönünde bir anlayışın hakim olduğu düşüncesiyle engellilik tıbbi modelden çıkararak sosyal bir model haline dönüştürmüştür. BİYO-PSİKO-SOSYAL ETKİLEŞİM TIBBİ MODEL SOSYAL MODEL “biyo-psiko-sosyal” olarak tanıtılan bu etkileşim, tıbbi ve sosyal model arasında işlerliği mümkün bir ödünleşme olarak takdim edilmektedir.

9 “İşlevsellik Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması”
DSÖ ’nün 1972 yılında hastalıkların sonuçlarıyla ilgili geliştirdiği ön taslak ile başlayan ve 22 Mayıs 2001 yılında Dünya Sağlık Kurultayı’nda çevresel faktörlerin yarattığı engelliliğe vurgu yaparak yeniden düzenlenen “İşlevsellik Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması” (International Classification of Functioning-ICF) son şeklini almıştır.

10 ICF’de insan işleviyle ilgili sorunlar birbiriyle bağlantılı üç alanda kategorize edilmektedir:
Yetersizlik, vücut işlevindeki bir sorun veya vücut yapısında meydana gelen bir değişikliktir; örneğin felç veya görme yetisinin yitirilmesi; Aktivite sınırlılığı, aktiviteyi uygulamada, sözgelimi, yürümede veya yemede güçlük çekilmesi; Katılım kısıtlaması, yaşamın herhangi bir alanına katılmaktan alıkoyan veya katılmayı güçleştiren sorunlar olması; örneğin, istihdam alanında veya ulaşımda ayrımcılığa maruz kalınması.

11 Örneğin, “fiziksel sağlık” ve “ruh sağlığı” arasında bir ayrım yapılmamaktadır.
“Sağlık durumu”ndan kasıt hastalık, yaralanma ve bozukluktur. “Yetersizlik” ise vücut işlevlerinde ve yapılarında spesifik bir azalma meydana gelmesidir. Bozukluk genel olarak bir sağlık durumunun semptomu veya işareti olarak tanımlanır. İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırmasının (ICF) Bileşenleri Arasındaki Etkileşim

12 Çevresel faktörler arasında ürünler ve teknoloji, doğal ve yapılı çevre, destek ve ilişkiler, tutumlar, hizmetler, sistemler ve politikalar yer alabilir. Kişisel faktörler arasında motivasyon ve öz saygı gibi kişinin topluma ne düzeyde katılacağı konusunda belirleyici olan özellikler de yer alır.

13 ENGELLİLİK Yetersizlik Aktivite sınırlılığı Katılım kısıtlaması ENGELLİLİK bu işlev alanlarının birinde veya tümünde yaşanan güçlüklerdir.

14 DSÖ’nün Engelli Tanımı:
“Fiziksel sağlık ve ruh sağlığı alanında yaşanan olumsuzluk ile birlikte, yetersizlikler, aktivite sınırlılıkları ve katılım kısıtlamaları için kullanılan ve (herhangi bir sağlık durumu bulunan) birey ile o bireyle ilgili bağlamsal faktörler (çevresel ve kişisel faktörler) arasındaki olumsuzluklara atıfta bulunan bir ÇATI TERİMDİR.”

15 BM’in Engelli Tanımı: BM Genel Kurulu’nun kabul ettiği “Sakat Kişilerin Hakları Bildirgesi”nde engelli tanımı: “Normal bir kişinin kişisel ya da sosyal yaşantısında kendi kendisine yapması gereken işleri, bedensel veya ruhsal yeteneklerindeki kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlar” şeklindedir.

16 Türkiye’de 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu:
“Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi” ÖZÜRLÜ olarak tanımlanmaktadır.

17 ENGELLİLER HAKKINDA KANUN
ÖZÜRLÜLER VE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun Numarası : 5378 Kabul Tarihi : 1/7/2005 ÖZÜRLÜ KAVRAMI ENGELLİ OLARAK DEĞİŞTİRİLMİŞTİR Değişik:25/4/2013 ENGELLİLER HAKKINDA KANUN Kanun Numarası : 5378 Kabul Tarihi : 1/7/2005

18 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun
Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen bireyi “ENGELLİ” olarak tanımlanmıştır. Ancak kanunda Özürlüler Kanununa atıflar yapılarak aynı sayı no ile Engelli Kanunu oluşturulmuştur.

19 Genel olarak Engelli Kavramına Yaklaşım
DSÖ Hastalık BM Sakatlık Türkiye Özürlülük

20 5378 Sayılı Özürlüler (Engelliler) Kanununa Göre Engelli Sınıflaması:
Görme engelliler İşitme engelliler Dil ve konuşma engelliler Ortopedik engelliler Zihinsel engelliler Ruhsal ve duygusal engelliler Kronik hastalığı olanlar Çoklu engelli olanlardır

21 1.Görme Engelliler Tek veya iki gözünde tam veya kısmi görme kaybı veya bozukluğu olan kişilerdir. Görme kaybı ile birlikte göz protezi kullananlar, renk körlüğü, gece körlüğü (tavuk karası) olanlar da bu gruba girmektedir.

22 2.İşitme Engelliler Tek veya iki kulağında tam veya kısmi işitme kaybı olan kişilerdir. İşitme cihazı kullananlar da bu gruba girmektedir.

23 3. Dil ve Konuşma Engelliler
Herhangi bir nedenle konuşamayan veya konuşmanın hızında, akıcılığında, ifadesinde, sesinde bozukluk olan kişilerdir. İşittiği halde konuşamayanlar, gırtlağı alınanlar, konuşmak için alet kullananlar, kekemeler, afazi, dil-dudak- damak- çene yapısında bozukluk olanlar bu gruba girmektedir.

24 4. Ortopedik Engelliler Kas ve iskelet sisteminde yetersizlik, eksiklik ve fonksiyon kaybı olan kişilerdir. Kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında kısalık, eksiklik, fazlalık, yokluk, hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kemik hastalığı olanlar, felçliler, serebral palsi, spastikler ve spina bifida olanlar bu gruba girmektedir.

25 5.Zihinsel Engelliler Çeşitli derecelerde zihinsel yetersizliği olan kişilerdir. Mental retardasyon, Down Sendromu, Fenilketonüri (mental retardasyona yol açmışsa) bu gruba girmektedir.

26 6. Ruhsal ve Duygusal Engelliler
Duygu, düşünce ve davranışlardaki normalden farklı örüntüler nedeni ile günlük yaşam aktivitelerine tamamlamada, kişiler arası ilişkilerini devam ettirmede güçlük yaşayan kişilerdir. Depresyon, şizofreni gibi hastalıklar bu gruba girmektedir.

27

28 STEPHEN WILTSHIRE- İngiltere-1974
OTİZM duygusal-ruhsal engelli mi? Zihinsel engelli mi?

29

30 Dahi Bellek İstanbul'u resmetti!
Palladium Tower'ın açılısı için Türkiye'ye gelen "Dahi Bellek" İstanbul'u resmetti. (4 metre uzunluğunda ve 1 metre genişliğindeki tuvale çizim.)

31 7.Kronik Hastalığı Olanlar
Kişinin çalışma kapasitesi ve fonksiyonlarının engellenmesine neden olan, sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklardır. Kan hastalıkları, kalp-damar hastalıkları, solunum sistemi hastalıkları, sindirim sistemi hastalıkları, üriner sistem ve üreme sistemi hastalıkları, cilt ve deri hastalıkları, kanserler, endokrin ve metabolik hastalıklar, sinir sistemi hastalıkları, HIV bu gruba girer.

32 8. Çoklu Engelli Olanlardır
Birden fazla özür türüne sahip olan kişilerin oluşturduğu çoklu gruptur.

33 EPİDEMİYOLOJİSİ Dünya nüfusunun %15’i yani yaklaşık 1 milyar kişi engelli bireylerden oluşmaktadır. Bu da her 7 kişiden 1’inin herhangi bir nedenle engelli olduğu gerçeğini ortaya çıkarır. Erişkinlerde ise milyon kişi fonksiyonel olarak engellidir.

34 Epidemiyolojisi Yaşlanan nüfusun artmasıyla birlikte değişen sağlık sorunları içinde en fazla görülen diyabet, kalp damar hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları, artritler, işitme sorunları gibi birçok kronik hastalık da engelliliğe neden olmaktadır. Toplumda kronik hastalıkların artması yaşla birlikte engellilik oranını da arttırmaktadır. Sağlıklı yaşlı olsalar bile yaşın ilerlemesiyle meydana gelen fonksiyonel kapasitedeki zayıflama da engelliliği arttırmaktadır.

35 Türkiye’de Yaşa göre kayıtlı engelli sayıları
Durum Kişi Sayısı Yüzdesi (%) 1-19 Arası 46.957 5,44 20-39 Arası 98.781 11,44 40-69 Arası 41,98 Arası 41,14 TOPLAM 100

36 Türkiye’de engel grubuna göre kayıtlı engelli sayıları
Özür Grubu Kişi Sayısı Görme 66.379 İşitme 50.882 Dil ve Konuşma 13.066 Ortopedik 94.628 Zihinsel Ruhsal ve Duygusal 68.923 Süreğen Hastalıklar

37 ENGELLİLİĞİN NEDENLERİ
Doğuştan oluşan nedenler Genetik (genetik ve kalıtsal bozukluk ile kan uyuşmazlığı), Gebelik sırasında yaşanan sorunlar (annenin kullandığı ilaçlar, geçirdiği hastalıklar ve yetersiz / kötü beslenmesi) ve Doğum sırasında yaşanan sorunlardır (doğum travması, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması). Sonradan oluşan nedenler Kazalar ve hastalıklar

38 ENGELLİLİĞİN NEDENLERİ:
Doğum Öncesi, Gebelik ve Doğum Sırasındaki, Doğum sonrasındaki nedenler, Kalıtsal nedenler olarak sınıflanır.

39 Doğum öncesi danışmanlık ile embriyonik ya da fetal gelişim sırasında teratojenik maddeye maruz kalma, gebelik sırasında fetüs gelişimini etkileyecek ilaç kullanımı engellenerek gelişebilecek özürlülük durumunun önüne geçilebilir.

40 Doğum Sırasındaki Nedenler:
Yetersiz izlem sonucu riskin belirlenememesi Zor doğumlar sırasında bebekte asfiksi sonrası beyin hasarı Annenin kronik hastalıkları ve yası (18 yasından küçük, 35 yasından sonra doğumun gerçekleşmesi) diğer predispozan (hazırlayıcı) nedenlerdir.

41 Doğum Sonrasındaki Nedenler: Kızamık, boğmaca, kabakulak, tüberküloz ve menenjit gibi hastalıklar, ileri derecedeki beslenme yetersizlikleri, anne sütü verilmemesi, çevre kirliliğine ve annenin iyonize radyasyona maruz kalması, uyaran eksikliği, demir eksikliği, anoksi, ciddi kafa travmaları ve metabolik hastalıklar (fenilketonuri), tiroit hormonunun azlığı (hipotiroidizm) sayılabilir.

42 Kalıtsal nedenler arasında nedeni belli olmayan nöral tüp defektleri, kapalı genetik havuz (akraba evlilikleri) sayılabilir

43 Engellilikte nedenlerin bir çoğu önlenebilir nedenlerden kaynaklanmaktadır.

44 ÖZÜRLÜLÜĞÜN BELİRLENMESİ
“Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik’e” göre; Hafif Özürlü: Tüm Vücut Fonksiyon Kaybı %0-9 Orta Özürlü: Tüm Vücut Fonksiyon Kaybı %10-24 Şiddetli Özürlü: Tüm Vücut Fonksiyon Kaybı %25-39 Çok Şiddetli Özürlü : Tüm Vücut Fonksiyon Kaybı %40 ve üzeri olarak sınıflanır.

45 Ağır özürlü: Özür durumuna göre özür oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam aktivitelerini başkalarının yardımı olmaksızın yerine getiremeyeceğine özürlü sağlık kurulu tarafından karar verilen kişileri tanımlar.

46 BALTHAZARD FORMÜLÜ: Kişinin özür oranı belirlenirken birden fazla özrü olanlar için kullanılan hesaplama şeklidir. 60 yaşın üzerindekilerde; genel vücut fonksiyon kayıp oranına Balthazard Formülü ile % 10 eklenir. birden fazla hastalıgı veya özrü bulunanların, özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranlarından, en fazla kayba sebep olan hastalıgın vücut fonksiyon kayıp oranı esas alınır. Diger rahatsızlıklara ait vücut fonksiyon kayıp oranları Balthazard Formülü ile toplanarak genel vücut fonksiyon kayıp oranı hesaplanır (21). Balthazard Formülünde; tüm vücut fonksiyon kaybı oranları ayrı ayrı tespit edilir, bu oranlar en yükseginden baslanarak sıraya konulur. En yüksek oran özürlünün tüm vücut fonksiyonunun tümünü gösteren % 100'den çıkarılır. 60 yasın üzerindekilerde; genel vücut fonksiyon kayıp oranına Balthazard Formülü ile % 10 eklenir.

47 ENGELLİLİĞİN ÖNLENMESİ VE KORUNMA
Engelliliğin farklı boyutlarına gerekli ağırlığın verildiği dengeli bir yaklaşıma ihtiyaç vardır. DSÖ Halk sağlığı yaklaşımında engelliliği önlemeyi üç düzeyde ele almaktadır.

48 Birinci basamak önleme:
Bir sağlık sorunu bireyde veya nüfusta baş göstermeden önce veya sorunun nedenini ortadan kaldırmaya yönelik koruyucu eylemler. Birinci basamak önleme çalışmalarına sağlığın teşviki/ geliştirilmesi ve belirli bir riskten korunma amacıyla yürütülen çalışmalar (örn. HIV eğitimi) dahildir.

49 İkinci basamak önleme:
Bir bireyde veya nüfusta ortaya çıkan sağlık sorununu erken aşamada tespit etme, iyileşmeyi kolaylaştırma, sorunun yayılmasını veya uzun dönemli etkilerini azaltma veya önleme amacıyla yürütülen eylemler. Örneğin: Zihinsel engelli kadınların meme kanseri tarama çalışmalarına erişimlerinin desteklenmesi

50 Üçüncü basamak önleme:
İşlevlerin eski haline getirilmesi veya hastalıkla ilgili komplikasyonların azaltılması yoluyla mevcut bir hastalığın etkisini azaltmaya yönelik eylemler Örneğin: Kas-iskelet yetersizliği bulunan çocukların rehabilitasyonu

51 ENGELLİLER İLE İLGİLİ ULUSLARARASI VE ULUSAL KURULUŞLAR

52 ULUSLARARASI KURULUŞLAR
WHO (Dünya Sağlık Örgütü) UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu) UNDSPD (Birleşmiş Milletler Sosyal Politika ve Kalkınma) ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)

53 Diğer Uluslararası Örgütlenmeler
Uluslararası Engelli İnsanlar (DPI-Disabled Peoples’ International) Uluslararası Rehabilitasyon (RI-Rehabilitation International) Uluslararası Engelliler (HI-Handicap İnternational) Uluslar arası Engelliler ve Kalkınma Konsorsiyumu (IDDC-International Disability and Development Consortium) Avrupa Engelliler Forumu (EDF-European Disability Forum) Avrupa Engelliler Parlamentosu (European Parliament of Disabled People)

54 Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı
ULUSAL KURULUŞLAR Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu

55 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Yaşlı ve Engelli Hizmetleri Genel Müdürlüğü

56 Yaşlı Bakım Merkezleri ve Huzurevleri Resmi Rehabilitasyon Merkezleri
Türü Sayısı Genel Müdürlük 1 Yaşlı Bakım Merkezleri ve Huzurevleri Genel Müdürlüğe Bağlı Huzurevleri 102 Diğer Bakanlıklara Bağlı Huzurevleri 6 Belediyelere Ait Huzurevleri 20 Dernek ve Vakıflara Ait Huzurevleri 34 Azınlıklara Ait Huzurevleri 7 Özel Huzurevleri 120 Yaşlı Dayanışma Merkezi TOPLAM 295 Resmi Rehabilitasyon Merkezleri Yatılı Merkez Sayısı 78 Umutevi Gündüzlü Merkez Sayısı 91

57 Yerel Yönetimler “Belediyeler”

58 MEB’e Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Program Geliştirme ve Kaynaştırma Eğitim Şubesi, Bedensel Engellilerin Eğitimi Şubesi, Zihinsel Engellilerin Eğitimi Şubesi, Sosyal ve Duygusal Güçlüğü Olanların Eğitimi Şubesi, Özel Yeteneklilerin Eğitimi Şubesi “Özel Eğitim Ve Rehabilitasyon Kurumları”

59 Vakıflar/ Dernekler Tüm Engelliler Ve Aileleri Yardımlaşma Derneği
Türkiye Sakatlar Derneği Engelsiz Yaşam Derneği Otizm Vakfı Konfederasyonlar ve Federasyonlar Engelli Dernekleri Federasyonu Otizm Vakfı Federasyonu

60 Sağlık Bakanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
Sosyal Hizmetler Koordinatörlüğü Hastaneler Halk Sağlığı Müdürlükleri

61 ENGELLİLER İLE İLGİLİ ULUSLAR ARASI MEVZUAT
BM Engelliler için Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar gibi ulusal ve uluslararası girişimler engelli bireylerin insan haklarını bağlama dâhil etmiş, bunun sonucunda 2006 yılında BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME (EHS) kabul edilmiştir.

62 ENGELLİLER İLE İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT
Engellilerle ilgili ulusal mevzuatımız Cumhuriyet döneminin ilk Sağlık Bakanı olan Dr. Refik Saydam döneminde çıkarılmış ve bu tarihten 6 ay sonra yürürlüğe girmiş olan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile baslar. “Ülkenin sağlık koşullarını iyileştirme, ülkenin sağlığına zarar veren bütün hastalıklar veya diğer zararlı olası nedenlerle mücadele etmek, gelecek neslin sağlıklı olarak yetişmesini sağlamak, halka sağlıkla ilgili ve sosyal yardımlarda bulunmak genel devlet hizmetlerindendir.”

63 ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN Kanun Numarası : 5825 Kabul Tarihi : 3/12/2008 “Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHS)”  MADDE 1- (1) Türkiye Cumhuriyeti adına 30 Mart 2007 tarihinde New York’ta imzalanan “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”nin onaylanması uygun bulunmuştur.

64 Madde 3- Genel İlkeler- Sözleşme’nin dayandığı ilkeler şunlardır:
(a) Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıklarını da kapsayacak şekilde, kişilerin insanlık onuru ve bireysel özerkliklerine saygı gösterilmesi; (b) Ayrımcılık yapılmaması; (c) Engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanması; (d) Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engellilerin insan çeşitliliğinin ve insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi; (e) Fırsat eşitliği; (f) Erişilebilirlik; (g) Kadın-erkek eşitliği; (h) Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme haklarına saygı duyulması.

65 Madde 5- Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik
Madde 6- Engelli Kadınlar Madde 7- Engelli Çocuklar Madde 8- Bilinçlendirme Madde 9- Erişebilirlik Madde 10- Yaşama Hakkı Madde 11- Risk Durumları ve İnsani Bakımdan Acil Durumlar Madde 12- Yasa Önünde Eşit Tanınma Madde 13- Adalete Erişim Madde 14- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Madde 15- İşkence, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Maruz Kalmama Madde 16- Sömürü, Şiddet veya İstismara Maruz Kalmama Madde 17- Kişisel Bütünlüğün Korunması

66 Madde 18- Seyahat Özgürlüğü ve Uyrukluk
Madde 19- Bağımsız Yaşayabilme ve Topluma Dahil Olma Madde 20- Kişisel Hareketlilik Madde 21- Düşünce ve İfade Özgürlüğü ile Bilgiye Erişim Madde 22- Özel Hayata Saygı Madde 23- Hane ve Aile Hayatına Saygı Madde 24- Eğitim Madde 25- Sağlık Madde 26- Habilitasyon ve Rehabilitasyon Madde 27- Çalışma ve İstihdam Madde 28- Yeterli Yaşam Standardı ve Sosyal Korunma Madde 29- Siyasal ve Toplumsal Yaşama Katılım Madde 30- Kültürel Yaşama, Dinlenme, Boş Zaman Aktiviteleri ve Spor Faaliyetlerine Katılım TOPLAM 50 MADDEDEN OLUŞMAKTADIR.

67 Madde 25- Sağlık Taraf Devletler engellilerin engelliliğe dayalı ayrımcılığa uğramaksızın ulaşılabilir en yüksek sağlık standardından yararlanma hakkını tanır. Taraf Devletler engellilerin sağlıkla ilgili olarak rehabilitasyon da dahil olmak üzere, cinsiyete duyarlı sağlık hizmetlerine erişimini mümkün kılmak için uygun tüm tedbirleri alır. Taraf Devletler; (a) Parasız veya karşılanabilir bir maliyetle sağlanan sağlık bakımı ve programlarının, engellilere diğer bireylerle aynı kapsam, kalite ve standartta sağlanmasını ve bu hizmetlerin cinsel ve üreme sağlığı ile halk sağlığı programlarını da içermesini sağlar; (b) Engellilerin özellikle engellilikleri nedeniyle gereksinim duyduğu sağlık hizmetlerini sağlar. Bu sağlık hizmetleri erken tanı ve mümkünse müdahaleyi, çocuklar ve yaşlılar dahil olmak üzere, engelliliğin azaltılmasını ya da artmasını önlemeyi hedefleyen hizmetleri kapsamalıdır; (c) Sağlık hizmetlerini kırsal alanlar dahil olmak üzere mümkün olduğu kadar kişilerin yaşadıkları yerlerin yakınına götürülmesini temin eder; (d) Sağlık profesyonellerinin engellilere sunduğu tıbbi bakımın diğer bireylere sundukları bakımla aynı kalitede olmasını ve bu bakımın hastaların bağımsız ve aydınlatılmış onaylarına dayanmasını sağlamak amacıyla diğer tedbirlerin yanısıra eğitim vererek, kamu kurumları ile özel kurumlar tarafından sunulan sağlık bakımının etik standartlarını yayımlayarak engellilerin insan hakları, onuru, özerkliği ve ihtiyaçları hakkında bilinç yaratır; (e) Ulusal mevzuatın sağlık ve yaşam sigortasını düzenlediği hallerde engellilerin bu sigortalardan yararlanmaları bakımından ayrımcılık yapılmasını yasaklar ve sigortanın adil ve makul olmasını sağlar; (f) Engelliliğe dayalı olarak sağlık bakımı veya hizmetlerinin sunulmamasını veya yiyecek ve içecek verilmemesini önlemek üzere gerekli tedbirleri alır.

68 Madde 26- Habilitasyon ve Rehabilitasyon
1. Taraf Devletler engellilerin azami bağımsızlığını, tam fiziksel, zihinsel, sosyal ve mesleki becerilerini elde etmelerini ve yaşamın her alanına tam katılımlarını sağlamak için akran desteği dahil uygun tedbirleri etkin bir şekilde alır. Bu bakımdan Taraf Devletler özellikle sağlık, istihdam, eğitim ve sosyal hizmetler alanlarında kapsamlı habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerini sunar; mevcut hizmetleri güçlendirir ve genişletir. 2. Taraf Devletler habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerinde çalışan profesyoneller ve personel için, temel ve sürekli eğitim programları geliştirilmesini destekler. 3. Taraf Devletler engelliler için hazırlanmış, habilitasyon ve rehabilitasyonla ilgili yardımcı cihazlar ve teknolojilerin erişilebilirliğini, bunlara ilişkin bilgiyi ve bunların kullanımını teşvik eder. MADDE 26-1 DEVAMI- Bunun için şöyle bir yol izlemelidirler: (a) Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve programları mümkün olan en erken evrede başlamalıdır ve bireylerin ihtiyaçlarının ve güçlü olduğu yönlerin çok disiplinli bir çerçevede değerlendirilmesine dayanmalıdır; (b) Engellilerin topluma katılımını ve toplumla bütünleşmesini destekleyen habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve programlarına katılmak rızaya dayalı olmalıdır ve bu hizmet ve programlar kırsal alanlar dahil olmak üzere, engellilerin yaşadıkları yerlerin mümkün olduğu kadar yakınında sunulmalıdır.

69 Madde 28- Yeterli Yaşam Standardı ve Sosyal Korunma
1. Taraf Devletler, engellilerin yiyecek, giysi ve barınma dahil kendileri ve aileleri için yeterli yaşam standardı hakkını ve yaşam koşullarının sürekli olarak iyileştirilmesi hakkını tanır. Taraf Devletler bu hakkın engelli olmaları nedeniyle ayrımcılığa uğramaksızın tanınmasını temin etmek için gerekli adımları atar. 2. Taraf Devletler engellilerin sosyal korunma ve engelliliğe dayalı ayrımcılığa uğramadan bu haktan yararlanma hakkını tanır ve aşağıda belirtilen tedbirler dahil olmak üzere bahse konu hakkın tanınmasını temin etmek ve geliştirmek için gerekli adımları atar: (a) Engellilerin temiz su hizmetlerine, uygun ve bedeli ödenebilir hizmetlere eşit erişimlerini sağlamak ve engellilerin ihtiyaçlarına ilişkin araç - gereç ve diğer yardımlara erişimlerini temin etmek; (b) Özellikle engelli kadın ve kızlar ve engelli yaşlılar dahil olmak üzere, engellilerin sosyal koruma programlarına ve yoksulluk azaltıcı programlara erişimini sağlamak; (c) Yoksulluk koşullarında yaşayan engellilerin ve ailelerinin uygun eğitim, danışmanlık, mali yardım ve süreli bakım dahil engelliliğe ilişkin harcamalarında devlet yardımına erişimini sağlamak; (d) Engellilerin toplu konut programlarına erişimini sağlamak; (e) Engellilerin emeklilik fırsatları ve programlarına eşit erişimini sağlamak.

70 ÖZÜRLÜLER VE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun Numarası : 5378 Kabul Tarihi : 1/7/2005 Bakım Madde 6- Özürlü kişilerin yaşamlarını öncelikle bulundukları ortamda sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmesi, toplum içinde kendi kendilerini idare edebilecek ve üretken hâle gelebilecek şekilde bakım ve rehabilitasyonlarının yapılması, bunlardan ihtiyacı olanların geçici veya sürekli bakım altına alınması veya bunlara evde bakım hizmeti sunulması esastır.

71 Hizmet sunumu Madde 8- Bakım hizmetlerinin sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel, psikolojik ve sosyal ihtiyaçları da dikkate alınır. Bakım hizmetlerinin standardizasyonu, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü koordinasyonunda çalışmalar yürütülür. Bakım hizmetleri ile bakımın nitelikli temini sağlanır. Bakım çeşitleri Madde 9- Bakım hizmetleri, evde bakım veya kurum bakımı modelleriyle sunulabilir. Öncelikle kişinin sosyal ve fiziksel çevresinden ayrılmaksızın hizmetin sunulması esas alınır.

72 Rehabilitasyon Madde 10- Rehabilitasyon hizmetleri toplumsal hayata katılım ve eşitlik temelinde özürlülerin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak verilir. Rehabilitasyon kararının alınması, plânlanması, yürütülmesi, sonlandırılması dâhil her aşamasında özürlü ve ailesinin aktif ve etkili katılımı esastır. Rehabilitasyonun her alanında ihtiyaç duyulan personelin yetiştirilmesine yönelik eğitim programları geliştirilir ve bu personelin istihdamı için gerekli önlemler alınır. Rehabilitasyon Tn: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle oluşan özrü ortadan kaldırmak veya özürlülüğün etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmek, özürlüye yeniden fiziksel, zihinsel, psikolojik, ruhsal, sosyal, meslekî ve ekonomik yararlılık alanlarında başarabileceği en üst düzeyde yetenekler kazandırarak; evinde, işinde ve sosyal yaşamında kendine ve topluma yeterli olabilmesi ve özürlünün toplum ile bütünleşmesi, ayrımcılığa karşı tüm tedbirlerin alınması amacıyla verilen koruyucu, tıbbî, meslekî, eğitsel, rekreasyonal ve psiko-sosyal hizmetler bütünüdür.

73 Erken tanı ve koruyucu hizmetler
Madde 11- Yeni doğan, erken çocukluk ve çocukluğun her dönemi fiziksel, işitsel, duyusal, sosyal, ruhsal ve zihinsel gelişimlerinin izlenmesi, genetik geçişli ve özürlülüğe neden olabilecek hastalıkların erken teşhis edilmesinin sağlanması, özürlülüğün önlenmesi, var olan özrün şiddetinin olabilecek en düşük seviyeye çekilmesi ve ilerlemesinin durdurulmasına ilişkin çalışmalar Sağlık Bakanlığınca planlanır ve yürütülür.

74 SAĞLIK HİZMETLERİ TEMEL KANUNU
Kanun Numarası : 3359 Kabul Tarihi : 7/5/1987 l) (Ek: 30/5/ KHK - 572/24 md.) Özürlü çocuk doğumlarının önlenmesi için, gebelik öncesi ve gebelik döneminde tıbbi ve eğitsel çalışmalar yapılır. Yeni doğan bebeklerin metabolizma hastalıkları için gerekli olan testlerden geçirilerek risk taşıyanların belirlenmesine ilişkin tedbirler alınır.

75 m) (Ek: 1/7/ /34 md.) Rehabilite edici tıbbi hizmetlerde kullanılan yardımcı araç ve gereçleri üretmek amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulacak kuruluşların açılış iznini vermeye Sağlık Bakanlığı yetkilidir. Bu kurum ve kuruluşların açılış izninin verilmesine, üretim ve personel standardına, işleyiş ve denetimi ile daha önce açılmış olan kurum ve kuruluşların durumlarına ilişkin esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

76 KALITSAL HASTALIKLARLA MÜCADELE KANUNU
Kanun Numarası : 3960 Kabul Tarihi : 28/12/1993 Madde 1 – (Değişik: 1/7/ /36 md.) Devlet, kalıtsal kan hastalıklarından thalessemia ve orak hücreli anemi dahil olmak üzere, bütün kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal hastalıklarla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele eder. Bunun için gerekli ödenek Sağlık Bakanlığı yılı bütçesine konulur. Kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal hastalıklarla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele için gerekli önlemler ve bu konuda uygulanacak usul ve esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

77 ÖDEME GÜCÜ OLMAYAN VATANDAŞLARIN TEDAVİ GİDERLERİNİN YEŞİL KART VERİLEREK DEVLET TARAFINDAN KARŞILANMASI HAKKINDA KANUN Kanun Numarası : 3816 Kabul Tarihi : Amaç Madde 1 – Bu Kanunun amacı, hiç bir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi altında olmayan ve sağlık hizmetleri giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının bu giderlerinin, Devlet tarafından karşılanması ve bu hususta uyulacak usul ve esasların belirlenmesidir.

78 DİĞER KANUNLAR

79 DSÖ’nün Engelliler İçin Ülkelere Önerileri
Öneri 1: bütün sistemlere ve hizmetlere ayrıştırılmamış kurumlarda erişimi sağla Öneri 2: engelli insanlar için özel programlar ve hizmetler geliştir Öneri 3: ulusal bir engellik stratejisi ve eylem planı benimse Öneri 4: engelli insanları dahil et Öneri 5: insan kaynağı kapasitesini geliştir Öneri 6: yeterli finansman temin et ve hizmetlerin insanların bütçesine uygun olmasını sağla Öneri 8: engellilik ile ilgili veri toplama sistemi geliştir Öneri 7: toplumun farkındalığını ve anlayışını geliştir Öneri 9: engellilik araştırmalarını destekle ve geliştir

80 KAYNAKLAR Dünya Engellilik Raporu (2011), TC. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Anıl Group Matbaa, 2011, Ankara. Aslan M., Şeker S., Engellilere Yönelik Toplumsal Algı ve Dışlanmışlık (Siirt Örneği), Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, S Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih: 30 Mart 2013, Sayı: (ET: ) Akar A., Turgutlu Kent Merkezinde Yaşayan Erişkin Engelli Bireylerde Yaşam Kalitesi, Engelliliğe Yönelik Tutum Ve Bakım Hizmetlerinin Niteliğinin Değerlendirilmesi, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bil. Enst. Halk Sağlığı AD, Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2010.

81 KAYNAKLAR Özürlüler Kanunu Ve İlgili Mevzuat, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları, Yayın No: 43, Üçüncü Baskı, 2008, Ankara. Engelliler Hakkında Kanun, Resmi Gazete Kabul Tarihi: 1/7/2005, Kanun Numarası : (ET: ) TÜİK Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması 2010, Türkiye İstatistik Kurumu, 2011, Ankara. Mevzuattan Uygulamaya Engelli Hakları İzleme Raporu 2013, Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği, 1. Baskı, 2014, İstanbul. Engelli Bireylere Destek Veren Kurum Ve Kuruluşlar, MEB Aile ve Tüketici Hizmetleri, Ankara, 2011.