Bilgisayarlı Muhasebe

... konulu sunumlar: "Bilgisayarlı Muhasebe"— Sunum transkripti:

1 Bilgisayarlı Muhasebe
Öğr. Gör. Coşkun Aliyazıcıoğlu Beşikdüzü, 2015

2 KONULAR Muhasebe Nedir Tacirler Belgeler Tek Düzen Hesap Beyannameler
SGK Mevzuatı Paket Program (LUCA bilgisayarlı muhasebe programı)

3 1. MUHASEBE NEDİR Bir işletmenin gider ve gelirlerini belirleyip, belgelerle ispatlayıp, sistemli bir şekilde kayıtlara geçirilmesine, sonuç ve rapor alınması işlemine muhasebe denir. Bir işletmenin gider ve gelirleri deyince ne anlıyoruz? Giderler: Elektrik, su, telefon, doğal gaz, yakıt, kira, vergiler, primler, faiz, mal alış vb. Gelirler: Mal satış (işletmenin en önemli gelirlerinden biridir), Faiz (gelir olabilir, biz faizi işletmenin gideri olarak da söylemiştik ki, bir işletme bankadan kredi alıp onun üzerinde faiz ödemekle yükümlü olduğu zaman işletmenin giderini ama belki parasını bankaya yatırıp faiz tahakkuk ediyorsa geliri olarak da ifade edilir),

4 1. MUHASEBE NEDİR Kira (bir işletmenin gideri olabileceği gibi geliri de olabilir, nedir mesela, bir binayı kiralamıştır veya bir işyerini kiralamıştır, kira bedeli ödüyordur ve bu işletmenin ödemiş olduğu kira bedeli işletme için gider olurken, kendine ait mülkünü kiraya vermiştir, bu da işletme için gelir teşkil eder, yani muhasebede bazı şeyler gider olabileceği gibi, bazı şeyler de gelir olabiliyor, bunun ayrımını yapılan işe göre ayırt etmek zorundayız) Hizmet (işletmenin gelirlerinden biridir, mal satışla hizmeti biraz açalım, işletmeler ikiye ayrılır: Mal satarak para kazanan işletmeler, yapmış oldukları hizmetlere karşılık para kazanan işletmeler.

5 1. MUHASEBE NEDİR Mal satarak para kazanan işletmeler (marketler, galericiler, beyaz eşya firmaları, tekstil firmaları, yani bu işletmeler almış oldukları ürünlerinin üzerine kâr koyarak satış yaparlar ve kârın üzerinde gelir elde ederler) Hizmet yaparak para kazanan işletmeler (hizmet karşılığı derken, ortada ne bir ürün, ne bir mal, ne de satılabilecek herhangi bir şey vardır, sadece hizmeti karşılığı, yani emeği karşılığı para kazanan firmalardır; okullar, hastaneler, avukatlar, doktorlar, kuaförler vb) Demek ki, mal satarak para kazanan firmalarla, hizmet yaparak para kazanan firmalar farklı işlemler içerisindeler. Biri, almış oldukları malın üzerine kâr koyarak gelir elde ederlerken, diğeri ise sadece yapmış oldukları hizmetlerin karşılığında gelir elde ediyorlar.

6 1. MUHASEBE NEDİR Şimdi tekrar muhasebenin tanımına dönersek, işletmenin gelirleri ve giderlerinden bahsettik. İşletmenin gelir ve giderlerinin ne olduğunu ilk önce bilmek zorundayız. İşletmenin gelir ve giderlerini belirledikten sonra bunları mutlaka bir belgeye dayandırmak zorundayız. Mesela, elektriği, suyu, telefonu, doğal gazı ya da yakıt gibi giderlerin evrakları Fatura’dır. Biz buna Gider Faturası diyoruz. Vergilerin ödendiği belgeye Muhtasar Beyannamesi adını veriyoruz. Primlerin ödendiği belgeye ise, Aylık Sigorta Bildirgesi diyoruz. Yani kısaca yapılan tüm giderlerin ve yapılan tüm gelirlerin muhasebede mutlaka bir belgesi vardır. Belgesiz kayıt işlemi yoktur. Tüm bu işlemleri yaptıktan sonra, belgeleri kayıtlara geçirme işlemine muhasebe adını veriyoruz.

7 1. MUHASEBE NEDİR Muhasebenin dalları;
Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi, İhracat Muhasebesi, İthalat Muhasebesi, İnşaat Muhasebesi (Hak Ediş Muhasebesi), Finansal Muhasebe, Bankalar Muhasebesi, Gümrük Muhasebesi. Genel Muhasebe, alınan nihai bir malın üzerine kâr koyularak yapılan satışların kayıt altına alınmasıdır. A malını 100 TL’ye aldık. Üzerine % 20 kâr koyarak 120 TL’ye tüketiciye satarız. Maliyet Muhasebesi, üretim yapan firmaların kullandığı muhasebedir. A malı firmada üretilir. A malının üretimi için gerekli olan tüm malzemeler kendi içerisinde oluşturulur. A malı, bu malı satacak olan tacire satılır. Bu da demek oluyor ki tacirlerin yani işleri mükelleflerin kendi aralarında yapmış oldukları satışların kayıtlarının tutulduğu muhasebeye maliyet muhasebesi adı verilir.

8 1. MUHASEBE NEDİR Muhasebenin sorumlu olduğu kuruluşlar vardır: Bunlar, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), BAĞ-KUR (İşverenin bağlı olduğu kurum), SSK (İşçinin bağlı olduğu kurum), Vergi Dairesi, Bölge Çalışma Müdürlüğü, Ticaret Odaları, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı hatta Belediyeler. Daha sonraki derslerimizde bu kuruluşlara nasıl başvurulur, hangi evraklar gereklidir, bu kuruluşların faaliyetlerini daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

9 2. tacirler Tacir, bir işletmeyi kendi hesabına işleten ve yöneten kişidir. Yani kârdan ve ya zarardan etkilenen kişidir. Kısaca tacir, şirket sahibidir, ya da işyeri sahibidir. Tacirin kısmen ve ya tamamen yönetip, işletmesi gerekmektedir. Mutlaka kârından ve ya zararından etkilenmiş olması gerekir. Yani, bir işyeri, bir şirket ya da bir şahıs firma TL kâr yaptıysa, bu kârdan mutlaka hissesine göre pay alması, TL zarar yaptıysa ise, hissesine göre bu zararı kabullenmesi gerekmektedir.

10 2. tacirler Tacir, kendi dalında ikiye ayrılır: Birinci Sınıf Tacirler ve İkinci Sınıf Tacirler. Birinci Sınıf Tacir, mal alışı, kârı, satışı yüksek olan tacirdir. İkinci sınıf tacir ise, mal alışı, satışı, kârı birinci sınıf tacire göre düşüktür. Birinci sınıf tacir, bilanço esasına göre defter tutar. İkinci sınıf tacir ise işletme esasına göre defter tutar. Bilanço esası ile işletme esası arasında çok büyük farklar vardır. Bilanço esasında tekdüzen hesap planı, işletme esasında ise tacir hesap planı kesinlikle kullanmaz.

11 2. tacirler Şirket, limitet ve ya anonim şirket unvanı taşıyorsa, kesinlikle birinci sınıf tacirlikten başlamak zorundadır. İkinci sınıf tacir, şahıs firmalardır (kolektif ve komandit). Bir işyeri açılırken şirket unvanlı değilse, cirosu belli oluncaya kadar mutlaka ikinci sınıf tacirlikten başlar. İkinci sınıf tacir, Birinci sınıf tacirliğe nasıl geçebilir? İkinci sınıf tacirin ciro rakamları, birinci sınıf tacirin ciro rakamlarına ulaşırsa ya da ciro rakamlarını tutturamadıysa, ikinci yıldaki kazancı, birinci yıldaki kazancından yüzde 20 daha fazlaysa ikinci sınıftan, birinci sınıfa geçiş yapabilir. Bilanço esasında gider ve gelirler bir kod ve isim altında kayıtlara geçerken, ikinci sınıf tacir asla hesap planı kullanmaz. Ama ikinci sınıftan birinci sınıfa geçtiyse, kesinlikle hesap planı kullanmak zorundadır. Artık birinci sınıf tacir özelliklerine geçecektir.

12 2. tacirler Tacirlerin Ödemekle Yükümlü Olduğu Vergiler
Birinci sınıf tacirler, Kurumlar Vergisine tabi iken, İkinci sınıf tacirler Gelir Vergisi ödemekle yükümlüdürler. (İkinci sınıf tacir, birinci sınıf tacirliğe geçtiğinde vergi sistemi yine Gelir Vergisi olarak kalır) Tacirlerin Ödemekle Yükümlü Olduğu Beyannameler ve Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Mali Tablolar Birinci sınıf tacir ve ikinci sınıf tacirler, KDV Beyannamesi, Muhtasar Beyannamesi, Geçici Vergi (Peşin Vergi) düzenlerler. Yalnız ikisinin farklı olarak düzenlediği, yıllık kazancın üzerinden ödemekle yükümlü olduğu vergilerinin verildiği beyanname, Birinci sınıfta Kurumlar Vergisi Beyannamesi, İkinci sınıfta ise Gelir Vergisi Beyannamesidir.

13 2. tacirler İki tacirin de düzenlemekle yükümlü olduğu mali tablolar;
Birinci sınıf tacir, bilanço ve gelir tablosu düzenler. İkinci sınıf tacir ise sadece işletme esası özeti (İşletme Esası Tablosu) alır. Bu tablolar, her üç ayda bir çıkarılmak zorundadır. Biraz önce bahsettiğimiz, kurumlar vergisi, gelir vergisi, geçici (peşin) vergiler, bu tablolar üzerindeki kâr ve ya zarar olarak belirlenir. Ve bu tablolar yardımıyla beyannameler şeklinde düzenlenir ve gerekli yerlere verilir.

14 2. tacirler Birinci sınıf tacirin tutmakla yükümlü olduğu defterler; birinci sınıf tacir bilanço esasına göre defter tuttuğu için yani kod ve isim kullandığı için ikinci sınıf tacire göre daha fazla defter tutmakla yükümlüdür: Yevmiye Defteri, Defteri Kebir (Büyük Defter), Envanter Defteri, Demirbaş Defteri, Amortisman Defteri, Karar Defteri ve Ortaklık Pay Defteri. İkinci sınıf tacir ise İşletme Defteri tutmakla yükümlüdür.

15 2. tacirler Yevmiye Defteri, günlük olarak tutulan bir defterdir. Ve işletmenin gider ve gelirlerinin kod ve isim altında yani hesap planı çerçevesinde kayıtlara geçiren defterlerden biridir. Defteri Kebir (Büyük Defter), işletme hakkındaki değerleri, sonuçları, raporları yevmiye defterinden ulaşmamız mümkün değildir. Ama yevmiye defterinden defteri kebire nakil yapıldığı için işletmenin sonuçlarına, raporlarına defteri kebirden çok rahat ulaşabiliriz. Bu yüzden, defteri kebire rapor defteri de deniyor. Buna kısaca, T hesabı da denebiliyor. Envanter Defteri, işyerindeki malları sayımının yazıldığı defterdir. Demirbaş Defteri, işletmeye kullanmak amacıyla aldığımız, satma amacı olmayan tüm eşyaların kaydedildiği defterdir. (Masa, sandalye, bilgisayar gibi)

16 2. tacirler Amortisman Defteri, aldığımız demirbaşların tamamını gider olarak gösterme olasılığımız devlet tarafından yoktur. Yani bir bilgisayar aldığımızı zaman, 3 bin lira, 5 bin lira, bunun tamamını gider olarak gösteremiyoruz. Sadece Maliye Bakanlığı’nın bize vermiş olduğu maliye tablosunda yer alan rakam çerçevesinde ona yıpranma payı ayırdığımız rakamların yazıldığı defterdir. Karar Defteri, şirket ortaklarının kendi aralarında almış oldukları kararlarının yazılmış olduğu defterdir. Ortaklık Pay Defteri ise, şirket hissedarlarının paylarını gösteren defterdir.

17 2. tacirler İşletme Defteri bu defterlere göre çok çok kolay tutulan bir defterdir. Yevmiye Defteri ve Defteri Kebir kesinlikle Hesap Planı ile tanzim edilirken, İşletme Defterinde ise kesinlikle asla ve asla kod ve isim yani hesap planı kullanılmaz. İşletme Defterinde bir gider sütunu ve bir de gelir sütunu vardır. İşletmenin tüm giderleri gider sütununa, tüm gelirleri ise gelir sütununa kaydedilir. En son sütunlar toplanır, eğer giderler gelirlerden fazla ise zarar, gelir giderden fazla ise kârdır. Buna göre de işletme esası özeti çıkartılır ve sonuca göre de ikinci sınıf tacirin düzenlemekle yükümlü olduğu beyannameler düzenlenir. Yani işletme defterinin işlevi, birinci sınıf tacirlerin tuttuğu defterlere göre, çok daha basit kalmaktadır.

18 2. tacirler Bu tutulan defterlerin bir onaylama süreleri vardır. Yani, bu defterler mutlaka ama mutlaka notere onaylatılmak zorundadır. Onaylatılmamış olan defterlerin hiçbir yükümlülüğü yoktur. Bu defterleri kafamıza göre istediğimiz zamanda onaylatma işlemi yapamayız. Bunların belli bir onaylatılma tarihleri vardır. İster birinci sınıf tacir ister ikinci sınıf tacir yani bilanço esasına göre defter tutsun, ister işletme esasına göre defter tutsun, hepsi aynı süre çerçevesinde noterde onaylatılacaktır.

19 2. tacirler İşletmelerin Defterlerinin Onay Tarihleri; bütün defterler yeni hesap dönemi (Bizim önümüzdeki yıl 2016) 2016 yılının defterlerini, bitmeyen, içinde bulunduğumuz mali hesap döneminin 1 Ocak – 31 Aralık tarihleri arasında onaylatılmak zorundadır. Yani, yeni hesap döneminin defteri, bir önceki yılın içinde bulunulan hesap döneminin Aralık ayı içerisinde onaylanma işlemi yapılmak zorundadır. Bu durum, hala işine veya faaliyetlerine devam eden işletmeler için geçerlidir.

20 2. tacirler Eğer, yeni işe başlıyorsak, (Farz edelim ki, Mart’ta işyeri açtık, Aralık ayını bekleyemeyiz.) işe başladığımız ay itibarı ile defterlerimizi notere onaylatırız. Eğer defterimizde çok fazla boş yer kalmışsa ve bu boş kalan yerleri yeni hesap döneminde kullanmak istiyorsak, Aralık ayı değil, yeni hesap dönemi içerisinde Ocak Ayında 1 Ocak – 31 Ocak tarihleri arasında Ara Tasdik’i yaptırılmak zorundayız. Eğer elle yevmiye defteri ya da defteri kebir tutmuyorsak (ki zaten şu anda bu defterler bilgisayar ortamında tutuluyor), bu sefer bilgisayar kâğıtlarının her bir sayfasını noterde onaylatılmak zorundayız.

21 2. tacirler Özetle; Evraklar
Fatura, Sevk İrsaliyesi, İrsaliyeli Fatura, Tahsilat Makbuzu, Serbest Meslek Kazanç Makbuzu, Kira Makbuzu, Çek, Senet, Bono, Poliçe Beyannameler Her iki tacir düzenlemekle yükümlü; KDV Beyannamesi, Muhtasara Beyannamesi, Geçici (Peşin) Vergi Beyannamesi Kurumlar Vergisi Beyannamesi (Birinci Sınıf), Gelir Vergisi Beyannamesi (İkinci Sınıf)

22 2. tacirler Bildirgeler Her iki tacir düzenlemekle yükümlü; Aylık Sigorta Primleri Bildirgesi ile yine bildirge demeyelim ama Ücret Bordrosu Tanzimi yapmak zorundalar. Bu evraklar iki şekilde temin edilir: Biri bağlı bulunduğumuz vergi dairesinin anlaşmalı olduğu matbaalarda bastırabiliriz. Ya da kırtasiyelerden satın aldıktan sonra notere onaylatıyoruz.

23 3. belgeler Bu bölümde, birinci sınıf ve ikinci sınıf tacirlerin tutmakla yükümlü olduğu belgelerin nasıl tanzim edildiği ve nasıl teyit edildiğini göreceğiz. İlk etapta, bir şirket açılış yapalım. Ve belgelerimizi tanzim etmeye başlayalım. Limited Şirket (Ltd.) açabilmek için; Şirketin en az 1 veya 1’den fazla ortağı olmalıdır. Şirketin sermayesi en TL ve ya TL üzerinde olmak zorundadır. Anonim Şirket (A.Ş.) açabilmek için; Şirketin sermayesi en TL ve ya TL üzerinde olmak zorundadır. (Örnek Şirket kurulumu için bakınız EK-1)

24 3. belgeler Belgelere geçmeden önce KDV hesaplamasını görelim. Öncelikle KDV oranlarına bakalım. % 1 (zirai ürünlerde kullanılır), % 8 (temel gıda ve ilaçlarda kullanılır) ve % 18 (temel tüketim maddelerinde kullanılır) KDV oranları üzerinde duralım. Türkiye’de her şey aynı KDV oranı ile hesaplanmaz. Farklı KDV hesaplamaları vardır.

25 3. belgeler KDV hariç (KDV üzerinde): KDV tutarın dışındadır. Ayrıca hesaplanır. KDV dâhil (KDV içinde): KDV tutarın içindedir. İçinden çıkartılır. Örnek: bir beyaz eşya mağazasında iki adet buzdolabı var. Birinin üzerinde TL + KDV (% 18) yazarken, diğerinin üzerinde TL (KDV dâhil) yazıyor. Şöyle baktığımızda, acaba hangisi daha ucuz görünüyor. Birinci buzdolabı KDV dâhil = TL İkinci buzdolabı KDV dâhil TL ( daha ucuz)

26 3. belgeler KDV Hesaplamaları: KDV’siz fiyat: KDV: KDV’li fiyat:
Örnek: Bir buzdolabının KDV’siz fiyatı TL olsun. KDV oranı temel tüketim malzemelerinde % 18. KDV: x 0,18 = 180 TL KDV’li fiyat: = TL olarak bulunur.

27 3. belgeler Örnek: Bir buzdolabının KDV’li fiyatı TL olsun. KDV oranı temel tüketim malzemelerinde % 18. KDV’siz fiyat: / 1,18 = 847,45 TL KDV: – 847,45 = 152,55 TL ve ya ikinci yoldan 847,45 x 0,18 = 152,55 olarak bulunur.

28 3. belgeler Fatura Fatura, satılan bir malın ya da yapılan bir hizmetin karşılığında müşteriye verilmesi gereken ticari bir belgedir. Faturalar çeşitlerine göre, mal alış, mal satış, gider, hizmet ve proforma faturalardır.

29 3. belgeler Faturada bulunması gereken bilgiler: Fatura ibaresi,
Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası, Maliye Bakanlığı ibaresi veya noter tasdik mührü şekli, Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası, Alıcının (müşterinin) adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, Malın ve hizmetin türü, miktarı, birim fiyatı ve tutarı, Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, Kaşe ve imza

30 3. belgeler Faturanın düzenlenmesinde dikkat edilecek konular:
Faturalar sıra numarası dâhilinde düzenlenir. Faturalar mürekkepli kalem ile daktilo veya bilgisayarla düzenlenir. Faturalar en az bir asıl, bir örnek (suret) olarak düzenlenir. Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 (yedi) gün içinde düzenlenir. Bu süre içinde düzenlenmemiş faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. Faturalar Türkçe olarak düzenlemelidir.

31 3. belgeler Kullanılacak faturalar notere tasdik ettirilmiş veya antlaşmalı matbaalara bastırılmak suretiyle temin edilir. Fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri, kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır. Ancak nihai tüketiciye satılan mallar veya yapılan işler için düzenlenecek faturalarda, müşterinin belge ibrazı ve fatura düzenleyenin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır. Faturanın baş tarafında iş sahibinin veya namına, imzaya yetkili olanların imzası bulunur.

32 3. belgeler Faturaları, Gelir Vergisi Kanunu’na (GVK) göre 5 yıl, Türk Ticaret Kanunu’na göre 10 yıl saklama zorunluluğu vardır. Bir faturanın alış mı satış mı olduğunu iki yöntemle anlayabiliriz. Birincisi, unvanlara göre anlayabiliriz. İkincisi, düzenlenmesine göre anlayabiliriz. Faturanın üst kısmında yazan firma adı, bizim firmamız değilse, bizim firmamız ikinci kısımda yazıyorsa, bu bizim için Alış Faturasıdır. Eğer faturada, unvanımız ya da logomuz faturanın üst kısmında ise, bu bizim için Satış Faturasıdır.

33 3. belgeler Faturalar, ödeme şekline göre kapalı ve açık olmak üzere ikiye ayrılır: Kapalı Fatura; İşletmenin, peşin satışlarında fatura bedelini peşin (nakit) olarak aldığını göstermek için faturanın alt tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır. Açık Fatura; İşletmenin, veresiye (kredili) satışlarında fatura bedelini ileri bir tarihte tahsil edeceğini göstermek için faturanın üst tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır.

34 3. belgeler SEVK İRSALİYESİ
Satılmış ya da satılmak üzere olan bir malın, bir adresten diğerine naklinde ya da aynı işletmeye ait iş yerleri arasında taşınmasında düzenlenen ve üzerinde gönderilen malın konusu, birimi ve malın kime ait olduğunun yazıldığı belgeye ‘sevk irsaliyesi’ denir. Sevk İrsaliyesinde, birim fiyat, tutar ve KDV yoktur. Sevk İrsaliyesinde hangi maldan ne kadar taşındığı önemlidir. Sevk İrsaliyesi fatura yerine geçmez ama 7 gün içerisinde faturaya dönüştürülmesi gerekir.

35 3. belgeler Sevk irsaliyesinde bulunması gereken bilgiler
Sevk irsaliyesi ibaresi, Maliye Bakanlığı klişesi veya noter tasdik mührü şekli, Gönderilen malın cinsi ve miktarı, İrsaliyeyi düzenleyen mükellefin; adı, soyadı ile varsa ticaret unvanı, iş adresi, vergi dairesi ve hesap numarası, Müşterinin (alıcının) adı, ticaret unvanı, adresi varsa vergi dairesi ve hesap numarası, Mükellefin diğer iş yerine veya satılmak üzere bir alıcıya (müşteriye) gönderdiği hâllerde malın kime ve nereye gönderildiği, Malın, taşıyana teslim tarihi ve müteselsil irsaliye numarası, Düzenleyenin imzası, Teslim alan ve teslim edenin imzaları

36 3. belgeler Düzenleme zorunluluğu
Ticari malın satılması durumunda eğer mal satıcı tarafından taşınır veya taşıttırılırsa, sevk irsaliyesi satıcı tarafından düzenlenir. Satılan mal, satın alan alıcı (müşteri) tarafından taşınır veya taşıttırılırsa sevk irsaliyesi alıcı tarafından düzenlenir.

37 3. belgeler Düzenlerken dikkat edilecek hususlar
Sevk irsaliyesi en az üç nüsha olarak düzenlenir ve iki nüshası mutlaka emtiayı (malı) taşıyan taşıtta bulundurulur. En az üç nüsha olarak düzenlenmeyen sevk irsaliyeleri hiç düzenlenmemiş sayılır. Sevk irsaliyelerinde tanzim (düzenleme) tarihi ile fiili sevk tarihi ayrı ayrı yer alacaktır. Tanzim tarihi ile sevk tarihinin aynı gün olması halinde de bu tarihler ayrı ayrı kaydedilecek, herhangi birine yer verilmeksizin düzenlenen sevk irsaliyeleri hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

38 3. belgeler İRSALİYELİ FATURA
İrsaliyeli fatura, fatura ve sevk irsaliyesinin yerine düzenlenen bir belgedir (Hem malın taşıma belgesi hem de malın alış ve ya satış belgesidir). İrsaliyeli faturanın kullanılması, mükellefin isteğine bağlıdır. Fatura yerine geçtiğinden dolayı fiyat, tutar ve KDV bilgilerini girmek zorundayız. Kapalı veya açık olma durumu belirtilmelidir. İrsaliyeli fatura kullanma usulünü seçen mükellefin, ayrıca fatura ve sevk irsaliyesi düzenlenmesine gerek yoktur.

39 3. belgeler TAHSİLAT MAKBUZU
Tahsilat makbuzunun anlamı, ödemenin ispatıdır. Biz birine ödeme yapmışsak, ya da müşteri bize ödeme yapmışsa ödemelerin mutlaka tahsilat makbuzu ile ispatlanması gerekir. Tahsilat makbuzları, iki ödeme şekli için ispatlanır: Nakit yapılan ödemeler, Çekle yapılan ödemeler için düzenlenir. Açık fatura ile yapılan alış ve satışlardan doğan borçların ödenmesi durumunda satıcı bize, biz de müşteriye ödemeler için makbuz düzenleriz.

40 3. belgeler Örneğin, bir açık alış faturası TL düşünelim. Belirli bir gün sonra ödeme gerçekleştirildiğinde (tamamı ve ya belli bir kısmı), diyelim ki 750 TL nakit ödedik, bunun karşılığında şirket bize 750 TL’lik bir makbuz kesmiştir. Parayı alan, parayı ödeyene Tahsilat Makbuzu kesmek zorundadır. Elektrik, su, doğal gaz ödemelerinde de durum böyledir. Biz, ödeme yaptığımızda karşılığında tahsilat makbuzu almaktayız. Tahsilat makbuzları sadece nakitle yapılan ödemelerde değil, çekle yapılan ödemelerde de düzenlenmektedir. Eğer çek ile ödeme yaptıysak, Tahsilat makbuzunun ilgili kısmında banka hesap numarası, çek numarası, vadesi ve tutarları da yazılmış olacaktır. Aynı anda hem nakit, hem de çek ile ödeme yapılırsa, nakit bölümüne ödeme tutarı ve çek bölümüne de çek ile ilgili ayrıntılar yazılır.

41 3. belgeler ÇEK Bankadaki hesabımızda bulunan parayı ödeme adı altında kullanabilmemizi sağlayan kıymetli bir evraktır. Çek hangi unsurları taşır? 1- Hangi bankaya ait olduğu, 2- Bankanın şubesi (Çekin üzerinde yazan tutar, çekin üzerinde yazan banka ve şubesinden tahsil edilir. Yalnız banka aynı, şube farklı ise yine çekin üzerinde yazan tutar tahsil edilebilir. Bunun için belli bir oranda kesinti söz konusudur. Banka farklı ise, çekin tahsilatının yapılması söz konusu değildir).

42 3. belgeler 3- Keşide yeri (karşılıksız çıkan çeklerde – karşılıksız çek: çekin üzerinde yazan meblağın banka tarafından ödenememesi, bu da çeki ödeyecek olan kişinin yani imzası olan kişinin çekin üzerinde yazan tutarı bankadaki hesaba yatırmaması demektir, eğer çek karşılıksız ise banka tarafından yazdırılması gerekmektedir. Yazdırılma işlemi ise, keşide yeri il sınırları içerisinde olur. Bunun da “İbra Süresi” vardır. Keşide yeri, il sınırı içerisinde ibra süresi 10 gündür. Yani, 10 gün içerisinde bankaya çekin arka tarafını yazdırma mecburiyetimiz vardır. Keşide yeri il sınırı dışında, yani çekin ödemesini unuttuk, Keşide yeri il sınırı dışına çıkıyoruz. Bu da, 1 aylık süre içerisinde bankada çeki yazdırma olasılığını taşıyor.

43 3. belgeler 4- Tarih (Vade), çekin ödeneceği yani çekin tahsil edileceği süredir. Yalnız kanunen çekte vade yoktur. Ama çekin üzerinde vade yani tarih vardır. Bu da, tacirler arasında oluşan bir olaydır. Ancak, çekin üzerinde yazan tarihi beklemeden, o gün aldığımız gün gidip bankadan tahsili ya da ödemesi yapılabilir. 5- Tutar, çekin ne kadar tutarda ödeneceğidir. Bu, her para birimi bazında yazılabilir. Para tutarını yazarken, başının ve sonun kapatılması önem taşımaktadır. (# TL# gibi).

44 3. belgeler 6- Kimin emrine kesildiği, çek iki şekilde kesilebilir:
Birincisi nama, ikincisi hamiline. Nama, isim ve soy isme ya da şirketin unvanına kesilen çektir. Örneğin, çekin üzerinde Tarık Orkun yazıyor ise, Tarık Orkun’dan başka hiç kimse bu çekin tutarını bankadan tahsil edemez. Hamiline yazılırsa, 18 yaşını doldurmuş herhangi biri bu çeki bankadan tahsil edebilir. Bir de yalnız kısmından sonra harflerle boşluk bırakmadan bitişik bir şekilde örneğin, yalnız beşyüzbintürklirası şeklinde yazılmalıdır. Yazıyla rakam arasında fark varsa, genellikle bankalar çekin ödemesini yapmıyorlar. Mahkeme kararıyla ödeniyor ama genellikle yazı rakamdan daha zor değiştirilebileceği için yazı geçerli oluyor.

45 3. belgeler 7- Hesap Numarası ve Çek Numarası,
8- Hesap Sahibi, yani çekin üzerinde yazan tutardan sorumlu olan ya da üzerinde yazan tutarı ödeyecek olan, borçlu olan kişidir. Hesap sahibinin adı soyadı ya da şirketin unvanı ya da kaşesi, bu kısımda yer alabilir.

46 3. belgeler İki tür çek vardır:
1- Müşteri çeki, müşteriden borcuna karşılık alınan çektir. 2- Firma çeki, satıcıya borca karşılık ödemekle yükümlü olunan çektir. Açık faturalı mal sattığımızda ya da açık faturalı mal aldığımızda ya nakit ödeme, ya çekle ödeme ya banka ya da diğer ödeme şekilleri kullanılıyor. Demek oluyor ki, bütün ödemeler faturalara bağlı oluyor. Niye çek alırız ya da niye çek veririz? Yapılan açık fatura ile borçlanmadan doğan rakamların ödenmesi karşılığında çek verebilir ya da çek alabiliriz.

47 3. belgeler Çekle yapılan ödemeler de tıpkı nakit ödemeler gibi tahsilat makbuzlarıyla ispatlanır. Çekin müşteri çeki mi, firma çeki mi olduğunu tahsilat makbuzundaki firma isimlerinden anlayabiliriz. Eğer tahsilat makbuzu değil de, yalnız çek kupürü varsa, müşteri mi firma çeki mi olduğunu imza kısmından anlayabiliriz. Bizim şirketimizin unvanı varsa, bu bir firma çekidir. Eğer çekin üzerinde başka birinin, yani bizim firmayla ilgisi olmayan birinin veya şirketin imzası varsa bu çek ise, müşteri çekidir.

48 3. belgeler Tahsilat makbuzundaki düzenlemelere göre ya da çeki imzalayan kişilere göre müşteri ya da firma çeki olduğunu anlayabiliriz. Firma çekleri üzerinde yazan tutar, bizim tarafımızdan bankadaki hesabımızdan ödenir. Müşteri çeklerinin ise tarafımızca tahsilatı yapılır. Yani, firma çekleri üzerinde yazan tutarda para çıkışı, müşteri çekleri yazan tutarda ise para girişi olur. Eğer, müşteri (alıcı) bize aynı anda aynı faturaya mahsuben hem nakit hem de çekle ödeme yaparsa, tek tahsilat makbuzuna göre düzenlenir. Yani çek için ayrı bir tahsilat makbuzu nakit için ayrı bir tahsilat makbuzu düzenlememize gerek yoktur. (Bir tahsilat makbuzu üzerinde hem çek, hem de nakit ödemeler belirtilebilir).

49 3. belgeler ÇEKTE KULLANILAN TERİMLER
Ciro… Çekteki tüm hakların başkasına devredilmesi işlemidir. Ciro, sadece ve sadece müşteri çeklerinde kullanılır. Firma çeklerinin, asla ve asla cirosu yapılamaz. Ciro işlemi nasıl yapılır? Çekin üzerinde yazan tutarın parasını alacak olan kişi ciro edebilir. Çeki ciro edebilmemiz için, çekin arka kısmını çeviririz, ciro edecek olan kişi, adını soyadını, adres, telefon numarası yazar, imzasını atar ve yukarı kısma ciro ettiği tarihi yazar. Ve çeki satıcıya vermiş olur. Ya da ciro edecek olan kişi, şirket ise, şirketin kaşesini basar, imzalar yine tarihini atar ve satıcıya çeki vermiş olur.

50 3. belgeler Aynı anda iki farklı çek verildiği takdirde ayrı ayrı tahsilat makbuzu düzenlememize gerek yoktur. Tek bir tahsilat makbuzunda iki çeki de birleştirebiliriz. Bir çek, sınırsız defa ciro edilebilir. Eğer ciro edilen çekin tutarı ödenmezse, çekin üzerinde imzası olan kişiler ya da şirketler çek ödeninceye kadar bu çekten sorumludurlar. Ciro işlemi genellikle uzun vadeli işlemlerde kullanılır. Firmalar ve ya müşteriler ciro yapılan çekleri ellerinde fazla tutmak istemezler. Çeki hemen elden çıkarma yolunu seçebilirler. Eğer çekin arkasında ciro edilecek yer kalmazsa, ALONJ dediğimiz, çek büyüklüğünde boş bir kâğıt parçası çekin uç kısmına yapıştırılır. Ciro etme işlemine devam edilebilir.

51 3. belgeler Çek Kırdırma İşlemi Nasıl Yapılır?
İş hayatında çok sık duyduğumuz çek kırdırma terimi, acil nakit para ihtiyacı olan insanların, ellerinde bulunan çekin kesildiği tarihi beklemeden çeklerini erken tahsil ettirmesine denilir. Çekte vade gibi bir durum olmadığı için, bankaya yapılacak ibrazdan sonra karşılığı varsa tahsil edilir. Uygulamada, çekin kesilmiş olduğu tarih tacirler tarafından vade olarak görülür. Çekte belirtilmekte olan tarihi beklemeyi istemeyen kişiler, yasal bir şekilde faaliyet gösteren faktöring firmalarına başvurur ve komisyon ödeyerek erken tahsilat yapabilirler.

52 3. belgeler SENET Senetler de çeklere benzer ama farklı yönleri vardır. Mesela, çek koçanı bankadan alınırken senetleri kırtasiyeden alabilirsiniz. Senetler de çeklerde olduğu gibi ödeme şekillerinden biridir. Firma senedi ve müşteri senedi olmak üzere 2 çeşit senet vardır. Senedi düzenleyen kişi, senedi elinde bulundurduğu için tahsilat makbuzu ile ödeme gibi herhangi bir belge ispatına gerek yoktur. Senetlerde, ödeme günü, Türk Lirası, Kuruş, No gibi kısımlar var. Senetlerin çeklerden farkı, senetlerde kesinlikle vade durumu vardır. Çeklerde vade yoktur. Sadece tacirler birbirleri arasında ticari ahlak bakımından vade belirleyebilirler. Senetlerde ödeme gününü bekleme mecburiyeti vardır. Tediye tarihi var. Yani senedin düzenlendiği tarih var.

53 3. belgeler Senetlerde de Türk Lirası kısmı doldurulurken sağının ve solunun kapatılması (#beşbintürklirası#) gerekmektedir. Senedin sıra numarası, yani kaçıncı senet olduğu vardır. Senedin üzerine vadesi ve senedin parasını alacak olan kişi yazar. Senette parayı alacak olan kişinin şehri yazılır. Senette bir pul olur. Hem pulun üzerine hem de boş tarafa olmak üzere iki imza atılır. Bir senedin firma senedi mi, müşteri senedi mi olduğunu nasıl anlarız? Ödeyecek olan kısımda şirketimizin ismi varsa firma senedidir, yani borç senedidir. Ödeyecek olan kısımda bizim dışımızda bir kişinin ya da şirketin ismi yazıyorsa, bu müşteri senedidir. Yani alacak senedidir.

54 3. belgeler Eğer senedin üzerinde tediye tarihi yani düzenleme tarihi yoksa hemen pulun üst kısmına tarih yazılır. Senet evrakları farklı şekilde basılabilir. Ama anlam ve mana aynıdır. Senetler de aynen çeklerde olduğu gibi ciro edilebilir. Senetlerde de ALONJ işlemi sınırsız yapılabilir. Çekler banka yoluyla ödenirken, senetler çoğunlukla elden tahsil edilir. Ancak, az miktarda da olsa banka yoluyla da yapılabilir.

55 3. belgeler Senet Kırdırma İşlemi Nasıl Yapılır?
Halk arasında bilinen tabirle “senet kırdırmak” ekonomideki adı ise bankaya senet ıskonto ettirmek işlemidir. Örneğin senedin değerinin TL olduğunu ve daha vadesine 7 Ay kalmış olduğunu farz edelim. Satın almak istediğiniz bir evin ya da arabanın acilen satışta olduğunu öğrendiniz. Ve satın almak için de çok az zamanınız kalmış olsun, acil paraya ihtiyacınız var. Bankaya başvurup ve TL değerinde ve 7 Ay vadeli senediniz olduğunu ve bunu kırdırmak istediğinizi belirtiyorsunuz… Banka görevlisi size senet kırma oranını söylüyor örneğin “ senet kırma oranımız %20” diyor… Satın almak istediğiniz evi ya da arabayı bir an önce almak için TL’nin TL’sini alıp, TL’sini bankaya bırakıyoruz..

56 3. belgeler Çek Senet Bankadan Kırtasiyeden Vade yoktur Vade vardır.
Banka yoluyla ödemesi yapılır Elden ya da banka yoluyla ödeme yapılır Ortak noktaları; İkisi de bir ödeme şeklidir. İkisinde de müşteri ve satıcı veya alıcı vardır. İkisinde de ödenmediği takdirde kanuni işlemler söz konusu olmaktadır.

57 3. belgeler SERBEST MESLEK MAKBUZU
Serbest meslek faaliyetini dışarıdan yöneten kişilerin düzenlemiş olduğu belgedir. Bu kişiler, muhasebeciler, avukatlar, doktorlar gibi dışarıdan hizmet veren kişilerdir. Serbest meslek kazanç makbuzunda bir özellik, vergi kesme oranı vardır. Ödenen paranın üzerinden % 22 oranında Gelir Vergisi, % 18 KDV Hesaplaması yapılır. Serbest Meslek Kazanç Makbuzu’nda Brüt ve Net cümleleri vardır. Brüt, kesintiye uğramamış rakamdır. Yani henüz üzerinden herhangi bir vergi ya da KDV kesintisi yapılmamış olan rakamdır. Net ise, KDV ya da vergisi kesilmiş, eline geçecek net paradır. Kısaca, Brütten kesinti olur, Net’ten asla kesinti olmaz.

58 Brüt’ ten Net’e Hesaplama Net’ten Brüt’e Hesaplama
3. belgeler Brüt’ ten Net’e Hesaplama Net’ten Brüt’e Hesaplama Örnek 1.000 TL’lik bir muhasebe ücreti olsun. (Muhasebecinin eline geçecek olan para, TL değildir, netinin hesaplanması gerekmektedir) % 22 Gelir Vergisi Kesintisi: x 0,22 = 220 TL (Muhtasar Beyannamesinde gösterilir, her ay ödenir. Vergi olarak ödenir) % 18 KDV Hesaplaması: x 0,18 = 180 TL (KDV Beyannamesinde gösterilir) = TL – 220 = 960 TL (muhasebeciye yapılan net ödeme) 1.000 TL’lik bir muhasebe ücreti olsun. (Muhasebeciye yapılan net ödeme, TL) 1.000 / 0,96 = 1.041,66 TL (Brüt rakam) (0,96 formülü: 100 – 22 = = 96---> 0,96) Gelir Vergisi Kesintisi: 1.041,66 x 0,22= 229,16 TL KDV Hesaplaması: 1.041,66 x 0,18= 187,50 TL 1.041, ,50 = 1.229,16 TL – 229,16= (muhasebeciye yapılan net ödeme)

59 3. belgeler Serbest Meslek Kazancı Makbuzu Nasıl Tanzim Edilir?
Örnek 1 300 TL Brüt muhasebeci ücreti üzerinden hesaplama. % 22 Gelir Vergisi Kesintisi: 300 x 0,22 = 66 TL % 18 KDV Hesaplaması: 300 x 0,18 = 54 TL = – 66 = 286 TL (muhasebeciye yapılan net ödeme) Örnek 2 300 TL Net muhasebeci ücreti üzerinden hesaplama. 300 / 0,96 = 312,50 (Brüt rakam) 312,50 x 0,22 = 68,75 TL (Gelir Vergisi Kesintisi) 312,50 x 0,18 = 56,25 TL (KDV)

60 3. belgeler KİRA MAKBUZU Kira makbuzları da, serbest meslek kazanç makbuzlarında olduğu gibi, % 22 Gelir Vergisi kesintisi söz konusudur. Brüt ve Net hesaplama yöntemleri vardır.

61 Brüt’ ten Net’e Hesaplama Net’ten Brüt’e Hesaplama
3. belgeler Brüt’ ten Net’e Hesaplama Net’ten Brüt’e Hesaplama 1.000 TL Brüt kira bedeli üzerinden hesaplama. % 22 Gelir Vergisi Kesintisi: x 0,22 = 220 TL (Devlete Muhtasar Beyannamesi ile gelir vergisi ödenir) Kira da KDV hesaplaması yoktur. 1.000 – 220 = 780 TL (Net Kira bedeli olarak işyeri ya da ev sahibine ödenir) 1.000 TL Net kira bedeli üzerinden hesaplama. (0,78 formülü: 100 – 22 = > 0,78) 1.000 / 0,78 = 1.282,05 TL (Brüt rakam) 1.282,05 x 0,22 =282,05 TL (Devlete Muhtasar Beyannamesi ile gelir vergisi ödenir) 1.282, ,05 = TL (Net Kira bedeli olarak işyeri ya da ev sahibine ödenir)

62 3. belgeler Kira Makbuzu Nasıl Tanzim Edilir? Örnek 1
500 TL Brüt kira bedeli üzerinden hesaplama. % 22 Gelir Vergisi Kesintisi: 500 x 0,22 = 110 TL (Devlete Muhtasar Beyannamesi ile gelir vergisi ödenir) 500 – 110 = 390 TL (Net Kira bedeli olarak işyeri ya da ev sahibine ödenir) Örnek 2 500 TL Net kira bedeli üzerinden hesaplama. 500 / 0,78 = 641,02 TL (Brüt rakam) 641,02 x 0,22 = 141,02 TL (Devlete Muhtasar Beyannamesi ile gelir vergisi ödenir)

63 4. Tek düzen hesap Bilanço esası, gider ve gelirlerin bir kod ve isim altında hesaplara geçilmesi işlemidir. İşletmenin her giderinin ve her gelirinin bir kodu ve ismi vardır. Biz buna, “Hesap Planı” diyoruz.

64 4. Tek düzen hesap Hesap Planı 1 Dönen Varlıklar 2 Duran Varlıklar
3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5 Öz Kaynaklar 6 Gelir Hesapları 7 Gider Hesapları 8 Serbest Hesaplar 9 Nazım Hesaplar

65 4. Tek düzen hesap Hesaplar üç çeşittir: 1- Ana hesap 2- Ara hesap
3- Alt hesap Ana hesaplar, hesap planı üzerinde değiştirilemez. Ara ve Alt hesaplarda değişiklik yapılabilir.

66 4. Tek düzen hesap Örnek Hesap Kodu Hesap Adı Hesap Tipi
Kasa Hesabı Ana hesap Bankalar Hesabı Ana hesap Alıcılar Hesabı Ana hesap Satıcılar Hesabı Ana hesap Merkez Kasa Hesabı Alt hesap

67 4. Tek düzen hesap Hesap Kodu Hesap Adı Hesap Tipi
Kasa Hesabı Ana hesap Merkez Kasa Hesabı Alt hesap (Ara hesaba dönüşür) Merkez Ortahisar Kasa Hesabı Alt hesap Yani; Merkez Kasa Hesabı Ara hesap Merkez Ortahisar Kasa Hesabı Alt hesap Merkez Yenimahalle Kasa Hesabı Alt hesap

68 4. Tek düzen hesap Örnek Hesap Kodu Hesap Adı Hesap Tipi
Bankalar Hesabı Ana hesap A Bankası Hesabı Ara hesap A Bankası B Şubesi Hesabı Alt hesap A Bankası C Şubesi Hesabı Alt hesap

69 4. Tek düzen hesap Örnek Hesap Kodu Hesap Adı Hesap Tipi
Alıcılar Hesabı Ana hesap ABC Ltd. Şti. Ara hesap ABC Ltd. Şti. T Şehri Şubesi Alt hesap DEF Ltd. Şti Ara hesap DEF Ltd. Şti. Y Şehri Şubesi Alt hesap Tek Düzen Hesap Planı, 7A ve 7B seçeneğine göre kullanılır. Ama, çoğunlukla 7A seçeneği kullanılmaktadır.