Kişiliği etkileyen biyolojik yapılar Genetik yapı Sinir sistemi Hormonlar

GENETİK YAPI İnsan vücudunun en küçük yapı taşı, hücredir. İnsan bedeni, milyarlarca hücrenin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Hücrenin iki önemli bölümü vardır. Bu bölümler, sitoplazma ve çekirdektir. Çekirdekte, çekirdekçik ve kromatin bulunur. Kromatin, DNA (deoksiribo-nükleik asit) ve buna bağlı proteinlerden oluşmuştur.

Kromatin, hücre bölünmesi sırasında kısa, kalın büküntülü iplikler haline gelir. Bu büküntülü ipliklere kromozom denir. Kromozomlar, kalıtsal özellikleri bir hücreden bir başka hücreye geçirirler. Bir kromozomun içerisinde milyonlarca gen bulunmaktadır. Kalıtsal özellikler, gen ismi verilen bu yapılar tarafından belirlenir. Gen, deoksiribo-nükleik asitten oluşur (DNA). Genler, hücrelerin işlevlerini kontrol ederler.

İnsanlar, kadın üreme hücresi (yumurtanın) ve erkek üreme hücresinin (spermin) bir araya gelip döllenmesiyle oluşur. Döllenmiş hücreye zigot adı verilir. Her bir zigot, 23 çift kromozom içerir. Kadınlar iki X kromozomuna, erkekler ise bir X bir de Y kromozomuna sahiptir. 23 kromozom, bir araya gelerek 8 milyon olasılıklı sonuçların oluşmasına aracılık etmektedirler. Kromozomlar çift olduğu için toplamda 64 trilyon (8 milyon x 8 milyon) olasılık bulunmaktadır. Altmış dört trilyonluk olasılık, insanlar arasındaki farklılıkları açıklamaktadır.

Peki davranışlar üzerine etkisi? Genetik özellikler tek başına etkili değil; çevresel etmenlerle birlikte etkili. Davranışsal genetik çalışmalarındaki bulgulara göre genetiğin davranışlar üzerindeki etkisi çevresel etmenlerle karşılaştırıldığında genetiğin etkisi yaştaki ilerleme ile daha fazla ortaya çıkmaktadır (en fazla ergenlikten erişkinliğe geçiş dönemi) IQ Antisosyal davranışlar Ebeveyn-çocuk etkileşimi Akran grubu katılımı

Genetik özellikler+çevre+davranışlar+kişilik Pasif gen-çevre korelasyonu Hatırlatıcı gen-çevre korelasyonu Aktif gen-çevre korelasyonu

SİNİR SİSTEMİ Genlerin gelişimi ve işlevde bulunması sinir sistemi aracılığıyla gerçekleşmektedir. Sinir sistemi pek çok psikolojik aktivite için önemli bir iletişim ağı anlamına gelmektedir. Sinir sistemi aracılığıyla dış dünyadan çeşitli bilgiler alınır, değerlendirilir ve sonuçta çevreye uyum sağlayıcı düşünceler ve davranışlar ortaya çıkar. Nefes almaktan hafızaya kadar yaşam için gerekli olan tüm beceriler sinir sistemi tarafından düzenlenmektedir.

Sinir hücreleri (nöronlar), sinir sisteminin temel birimleridir yani sinir sistemi nöronlardan oluşmaktadır. Sinir hücreleri, belirli alanlarda iletişim kurmak için özelleşmişlerdir. Sinirler, elektriksel uyarımlarla çalışırlar. Birbirleriyle kimyasal sinyaller aracılığıyla iletişimde bulunurlar.

Sinirler işlev bakımından üçe ayrılırlar: 1. Duyu sinirleri: Duyu sinirlerine, getirici (afferent) sinirler de denilmektedir. Fiziksel dünyadaki bilgileri alırlar. Alınan bilgileri, duyu organlarından beyine ve omuriliğe iletirler. 2. Motor sinirler: Motor sinirler, götürücü (efferent) sinirlerdir. Beyinden ve omurilikten aldıkları sinyalleri, kaslara ya da diğer tepki organlarına bir başka deyişle bedenin diğer bölgelerine götürürler. 3. Ara sinirler (İnternöron): Beyin ve omurilikte yer alırlar. İki sinir hücresi arasında bağ kurma görevini yerine getirirler.. Bir başka deyişle, iletilerin bir sinir hücresinden diğerine aktarılmasına yardımcı olurlar.

İnsan bedeninde yer alan sinir hücreleri, iki önemli sinir sisteminin öğeleri olarak görev yaparlar. Bu sistemlerden ilki, merkezi sinir sistemidir. İkincisi ise, çevresel sinir sistemidir. Beyin Merkezi sinir sistemi Omurilik Sinir sistemi Kafatası sinirleri Somatik (istemli) sinir sistemi Omurilik sinirleri Çevresel sinir sistemi Otonom (istemsiz) sinir sistemi Sempatik sinir sistemi Parasempatik sinir sistemi

Beyin: arka beyin, orta beyin, ön beyin Merkezi sinir sistemi Beyin: arka beyin, orta beyin, ön beyin Omurilik soğanı: istemsiz hareketlerini, solunum, dolaşım, sindirim, boşaltım sistemlerinin çalışması Pons :omurilik ve beyin arasındaki haberleşme Beyincik: kasların çalışması ve denge Orta beyin ise görme, işitme uyuma ve uyanıklık gibi işlev ve süreçlerden sorumludur.

Başta korku olmak üzere duyguların denetiminden sorumludur Ön beyin Gelen duyusal uyarıların ilgili üst korteks merkezlerine iletilmeden önce toplandığı bir duyusal iletim istasyonudur Vücut sıcaklığı,açlık-tokluk gibi birçok metabolik süreci,otonom sinir sisteminin işleyişini düzenleyen bir çekirdektir. Başta korku olmak üzere duyguların denetiminden sorumludur Uzun dönemli belleğin oluşturulup gereğinde yeniden ortaya çıkarılmasını sağlar

BEYNİN HANGİ BÖLGESİ NE İŞE YARAR? hedefleri belirleme, davranışları planlama, geri bildirimi değerlendirme ve görevlere sistematik bir açıdan yaklaşma gibi yüksek seviyeli bilinci düzenler dış çevrenin algılanması ve dış çevre ile daha önce kazanılmış olan algılar yardımıyla anlamlandırılması Görme duyusu ile ilgili bilgilerin işlendiği yer Dili ve mantıkî perspektifi destekler, Ses ve kokunun algılanması hareket ve denge merkezidir Temel yaşamsal faaliyetleri kontrol eder. Nefes alma, kalp atışları, tehlike durumundaki refleksler vb. gibi

FRONTAL LOBTA FONKSİYON BOZUKLUKLARI Dikkati sürdürmede yetersizlik (Dikkat eksikliği) Dürtü kontrol sorunları Hiperaktivite Zamanı Planlayamama, Gecikme Organizasyon ve planlama eksikliği Duygusal donukluk (Şizofreni ve duygu durum bozuklukları) Uygunsuz dürtü Yanlış anlama eğilimi Azalan muhakeme yeteneği Öğrenme güçlükleri Kısa süreli bellekte sorun Sosyal uyumsuzluk

Otonom sinir sistemi

HORMONLAR

Hans Eyesenck araştırmaları Sinaptik plastisite araştırmaları

Biyolojik temelli kişilik teorileri Eyesenck modeli Gray’in ödüle karşı duyarlılık teorisi Cloninger kişilik modeli Kişiliğe ilişkin beşli model

Eyesenck modeli Retiküler oluşum ve limbik sistemi temel alır. Duygu, davranış ve uzun süreli belleği kontrol eden merkezler Bilinç ve uyanıklık Retiküler oluşum ve limbik sistemi temel alır. Kişilik, beyindeki bu iki merkez tarafından kontrol edilen dışadönüklük, nevrotiklik ve psikotiklik süreçleri tarafından oluşturulmaktadır.

Gray’in ödüle karşı duyarlılık teorisi İnsanların ödül ve cezaya verdiği tepkiler ve bu farklı tepkilerin üç farklı beyin yapısından( tehlikel durumlara yatkınlık, uzak durmaya neden olan kaç ya da savaş sistemi; tehlikeli durumlar öncesinde temkinli davranmayı sağlayan endişe sistemi; iyimser ve ödül odaklı davranmayı sağlayan memnuniyet sistemi) kaynaklanmaktadır.

Cloninger kişilik modeli Yenilik arayışı- dopamin Cezaya yönelik- seratonin Ödüle yönelik tepki- epinefrin Beyin görüntüleme çalışmaları sonucunda her bir tepkinin beynin farklı bölgelerindeki gri madde miktarı ile ilişkilidir.

Kişiliğe ilişkin beşli model Yeniliklere açık olma-ilişki yok Dürüst ve insaflı olmak-prefrontal korteks Dışadönüklük-orta korteks Uyumlu olmak-diğer bireyleree edinilen bilgilerin işlendiği beyin bölgesi Duygusal dengesizlik (nevrotiklik)-tehdit cezave olumsuz duyguların etkilediği beyin bölgesi 5den 4ünün görüntüleme teknolojleri ile açıklanması bu teoriyi güçlendirmiştir.