Sedimanter Çökelme Ortamları STRATİGRAFİ (JFM-203) Sedimanter Çökelme Ortamları ve Litostratigrafi Prof. Dr. Levent Gülen lgulen@sakarya.edu.tr Ders – 10 Prof. Dr. Levent Gülen

Sedimanter Kayaların Oluşum Evreleri Kayaların Bozunması Sedimanların Taşınması Sedimanların Çökelmesi Diyajenez Prof. Dr. Levent Gülen

Sedimanter Çökelme Ortamları Kıtasal Aluvial Yelpaze Nehir, Akarsu (Fluvial) Menderes Tipi Saç Örgüsü Tipi Çöl (Eolian) Göl (Lacustrine) Buzul (Glacial) Delta (Deltaic) Deniz Kıyısı – Sığ Deniz Plaj / Bariyer Adası Östari / Lagün Gel-Git Düzlüğü Sığ Deniz (Neritik) Kıta Sahanlığı Karbonat Resifleri Denizel Kıta Yamacı Derin Okyanus Tabanı Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Litostratigrafi Litostratigrafinin konusu kayaç litolojisi veya tabakaların fiziksel karakteri olup, kayaç birimlerinin düzeni sadece litolojik özelliklerine göre belirlenir. Buna karşılık örneğin biyostratigrafi kayaçların fosil içeriklerini esas alır. Dolayısıyla litostratigrafik birimlerle, biyostratigrafik birimler bire bir çakışmayabilirler. Kronostratigrafinin temelini ise kayaçların yaşları ve aralarındaki zaman ilişkileri teşkil eder. Litostratigrafik birimler sedimanter, magmatik veya metamorfik kaya birimleri olup sadece litolojik karektere göre tanımlanırlar. Prof. Dr. Levent Gülen

En temel litostratigafik birim formasyondur En temel litostratigafik birim formasyondur. Formasyon litolojik olarak çevredeki kayaçlardan ayırt edilebilen, haritalanabilir (1:25,000 ölçeğinde) veya yeraltında izlenebilir bir stratigrafik birimdir. Formasyonlar tek bir litoloji ile temsil edilebildikleri gibi, birden fazla litoloji de içerebilirler. Bazı formasyonlar daha küçük stratigrafik birimlere ayrılabilirler ve bunlar üye olarak tanımlanırlar. Üyeler içinde de daha küçük birimler ayırt edilebilir ki, bunlar da en küçük stratigrafik birim olan tabakalardır. Bazı stratigrafik özelliklerinin benzerliği nedeniyle birden fazla formasyon bir gurup altında toplanabilir. Yine benzer şekilde guruplar da supergurupları oluşturabilirler. Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Uyumsuzluklar Sedimanter tabakalar arasında bir zaman aşımı (Hiatus) bulunması halinde bu tür sedimanter tabaka dokanakları uyumsuzluk olarak tanımlanır. Başlıca dört ana uyumsuzluk türü vardır. 1- Açısal uyumsuzluk (Angular unconformity) 2- Koşut uyumsuzluk (Disconformity) 3- Yalın uyumsuzluk (Paraconformity) 4- Ayrımlı kayaç uyumsuzluğu (Nonconformity) Prof. Dr. Levent Gülen

Açısal Uyumsuzluk (Angular Unconformity) Bu tür uyumsuzlukta genç sedimanter tabakalar, daha yaşlı olan, deformasyona uğramış kıvrımlar veya eğimli tabakalar üzerinde yer alırlar. Uyumsuzluk düzlemini yaşlı kayaların aşınma yüzeyi oluşturur ve bu aşınma yüzeyi bir zaman aşımına karşılık gelir. Prof. Dr. Levent Gülen

Koşut Uyumsuzluk (Disconformity) Eğer uyumsuzluk düzleminin üzerinde ve altında yer alan tabakalar birbirine paralel ve genç ile yaşlı tabakalar arasındaki uyumsuzluk düzeyi bir erozyon yüzeyi ise bu tür uyumsuzluklar koşut uyumsuzluk olarak tanımlanır. Prof. Dr. Levent Gülen

Yalın Uyumsuzluk (Paraconformity) Yalın uyumsuzluğu tabaka ilişkilerine bakarak tanımak oldukça zordur. Çünkü bu tür uyumsuzlukta genç ve yaşlı tabakalar birbirlerine paralel olup, aralarında bir erozyon yüzeyi bulunmaz. Bu tür uyumsuzlukların varlığı ancak paleontolojik veya jeokronolojik yaş saptamaları sonucunda sedimanter tabakaların yaşları arasında bir zaman aralığı bulunması sayesinde anlaşılabilir. Prof. Dr. Levent Gülen

Ayrımlı Kayaç Uyumsuzluğu (Nonconformity) Eğer uyumsuzluk yüzeyi genç sedimanter kayalar ile daha yaşlı magmatik veya metamorfik kayaçların erozyon yüzeyinden oluşuyorsa bu tür uyumsuzluk ayrımlı kayaç uyumsuzluğu olarak tanımlanır. Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Sakarya Bölgesi Litostratigrafik Kesiti Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

SAU KAMPUS DOĞUSU JEOLOJİK KESİTİ Prof. Dr. Levent Gülen