S U Ç ERÇEVE D IREKTIFI KAPSAMINDA ÇEVRESEL HEDEFLER VE ÖNLEMLER PROGRAMI Özge Hande SAHTİYANCI ÖZDEMİR Uluslararası 3. Su Kongresi Havza Yönetimi Hizmetiçi Eğitimi

Su kaynaklarının daha fazla tahrip olmasının engellenmesi, korunması ve iyileştirilmesi, Su kaynaklarının uzun vadeli korunmasıyla sürdürülebilir su kullanımının sağlanması, Sucul ekosistemlerin ileri düzeyde korunmasının sağlanması ve iyileştirilmesi, Yeraltı sularında kirliliğin azaltılması ve daha fazla kirlenmesinin engellenmesi, Taşkın ve kuraklık etkilerinin azaltılması S U Ç ERÇEVE D IREKTIFI ’ NIN A MACI

ÇEVRESEL HEDEFLER 2015 yılına kadar iyi su durumunun sağlanması ve herhangi bir kötüleşmenin engellenmesi Yerüstü SularıYeraltı SularıKorunan Alanlar

N EHIR HAVZA PLANLAMA SÜRECI Su kütlelerinin izlenmesi Su durum sınıflamasının yapılması Hedeflerin belirlenmesi Önlemler Programı UygulamaPerformansın gözden geçirilmesi

I YI YERÜSTÜ SUYU DURUMU İyi Ekolojik Durum İyi Kimyasal Durum İyi Durum

ÇOK İYİ İYİ ORTA ZAYI F KÖ TÜ EKOLOJİK DURUM Kötüleşmenin engellenmesi İyileştirme Yok veya çok az Az Orta Fazla Ciddi I YI YERÜSTÜ SUYU DURUMU

YERÜSTÜ S ULARININ D URUMUNUN SINIFLANDIRILMASI Biyolojik Kalite Unsurları Biyolojik Kalite Unsurlarını Destekleyen Hidromorfolojik Kalite Unsurları Biyolojik Kalite Unsurlarını Destekleyen Fiziko-kimyasal Kalite Unsurları Ekolojik Durum

E KOLOJIK DEĞERLENDIRMEDE KULLANILAN KALITE UNSURLARI Biyolojik Kalite Unsurları Fitoplankton (nehir, göl, kıyı, geçiş) Makrofit ve Fitobentoz (kıyı, geçiş) Bentik Omurgasızlar (nehir, göl, kıyı, geçiş) Makroalg ve Kapalı Tohumlu Bitkiler (kıyı, geçiş) Balık (nehir, göl, kıyı, geçiş) Fizikokimyasal Kalite Unsurları Genel Koşullar (nehir, göl, kıyı, geçiş) Belirli Sentetik Kirleticiler (nehir, göl, kıyı, geçiş) Belirli Sentetik Olmayan Kirleticiler Hidromorfolojik Kalite Unsurları Hidrolojik Rejim (nehir, göl)Nehrin sürekliliği (nehir) Morfolojik Koşullar (nehir,göl, kıyı, geçiş) Gelgit Rejimi (kıyı, geçiş) K Z O İ Çİ İ O İ

E KOLOJIK SINIF DEĞERLENDIRMESI Biyolojik kalite unsurlarının değerleri referans koşulları sağlıyor mu ? Fizikokimyasal koşullar çok iyi durumu sağlıyor mu ? Hidromorfolojik koşullar çok iyi durumu sağlıyor mu ? Çok iyi durum olarak sınıflandırılır Biyolojik kalite unsurlarının değerleri referans koşullardan çok az sapma gösteriyor mu ? Fizikokimyasal koşullar a) ekosistemin işleyişini sağlıyor mu? b) Belirli kirleticiler için ÇKS’yi sağlıyor mu İyi durum olarak sınıflandırılır Referans koşullardan biyolojik sapmayı esas alarak sınıflandırılır Sapma orta düzeyde mi? Orta durum olarak sınıflandırılır Sapma büyük oranda mı? Zayıf durum olarak sınıflandırılır Kötü durum olarak sınıflandırılır Evet Hayır Daha fazla

Y ERÜSTÜ SULARINDA KIMYASAL DURUM DEĞERLENDIRMESI Öncelikli Maddeler (Ek-10) (2013/39/EU) Çevresel Kalite Standartları Su kütlelerinin kimyasal durumunun belirlenmesi için kullanılan araçlardır Su Sediman Biyota

Y ERALTI SULARINDA IYI DURUM İyi yeraltı suyu durumu İyi miktar durumu İyi kimyasal durum

MUAFIYETLER Nihai tarihin uzatılması (4.4. maddesi) Gerekli iyileştirmelerin verilen süre içerisinde gerçekleştirilememesinin sebebi Teknik Uygunsuzluk Teknik bir çözümün mevcut olmaması Sorunu çözmek için gereken zamanın kullanılabilir süreden fazla olması Sorunun sebebine ilişkin bilgi olmadığı için çözümün de belirlenememesi Orantısız Maliyet Doğal Şartlar Maliyet – fayda analizi Faydaların değerlendirilmesi Sosyal ve sektörel etkiler Hiçbir eylem gerçekleştirmemenin sonuçlarının değerlendirilmesi Maliyetin dağılımı Alım gücü Maliyet etkinlik

Daha esnek hedefler (4.5. maddesi) İnsani faaliyetlerden büyük oranda etkilenen su kütleleri veya doğal koşulları sebebiyle; Teknik Uygunsuzluk Orantısız Maliyet Yerüstü suları için mümkün olan en yüksek ekolojik ve kimyasal durumun sağlanması Yeraltı suları için, iyi duruma kıyasla mümkün olan en az değişikliğin yapılması MUAFIYETLER

Doğal sebepler veya mücbir sebeplerden dolayı su durumunda geçici bozulma (4.6. maddesi) Makul olarak öngörülemeyen durumlar Aşırılı Seller Uzun süreli Kuraklık Öngörülemeyen Kazalar MUAFIYETLER

Fiziksel karakterinde meydana gelen değişiklik sonucu su durumundaki bozulmanın önlenememesi (4.7. maddesi) Hidroelektrik santraller, taşkın koruma Hidromorfolojik değişiklik Yeni bir sürdürülebilir insani kalkınma faaliyeti sonucu çok iyi durumdan iyi duruma düşmesi MUAFIYETLER

T EMEL ÖNLEMLER AB Direktifleri Yüzme Suyu Direktifi İçme Suyu Direktifi Büyük Kazalar Direktifi Çevresel Etki Değerlendirme Direktifi Arıtma Çamuru Direktifi Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi Bitki Koruma Ürünleri Direktifi Nitrat Direktifi Kuş Direktifi Habitat Direktifi Entegre Kirlilik Önleme Kontrol Direktifi Diğer Temel Önlemler Su Kullanımında Maliyet Geri Dönüşümü İlkesinin Uygulanması ve Etkin ve Sürdürülebilir Su Kullanımının Sağlanması İçme Suyu Kaynaklarını Korunması Su Durumu Üzerinde Etkisi Olan Su Çekiminin ve Su Tutumunun Kontrolü Su Durumu Üzerinde Etkisi Olan Noktasal ve Yayılı Kaynaklı Kirleticilerin Kontrolü Yeraltı Suyuna Direkt Deşarjın Ruhsatlandırılması Diğer Temel Önlemler Öncelikli Maddelere İlişkin Önlemler Su Durumuna Etki Eden Yerüstü Sularındaki Fiziksel Değişimin Kontrolü Su Durumuna Etki Eden Diğer Faaliyetlerin Kontrolü Kazalardan Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi veya Azaltılmasına İlişkin Önlemlerin Alınması

T AMAMLAYICI ÖNLEMLER Yasama araçları, İdari araçlar, Ekonomik veya mali araçlar, Müzakere edilmiş çevre anlaşmaları, Emisyon kontrolleri, İyi uygulama kodları, Sulak alanların rekreasyonu ve restorasyonu Su çekim kontrolleri, Talep yönetim önlemleri, örneğin kuraklıktan etkilenen bir bölgede daha az su ihtiyacı olan ekinlerin üretiminin teşvik edilmesi Etkinlik ve yeniden kullanım önlemleri, örneğin sanayide etkin su kullanan teknolojilerin ve su tasarrufu sağlayan sulama yöntemlerinin teşvik edilmesi İnşaat projeleri, Tuz arıtma tesisleri, Rehabilitasyon projeleri, Akiferlerin yapay beslenmesi, Eğitim projeleri, Araştırma, geliştirme ve uygulama projeleri, Diğer ilgili önlemler

Ö NLEMLER PROGRAMI Doğru önlemlerin alınabilmesi için; Mevcut su durumunun belirlenmesi Sorunun sebebi, yeri, sebep olan faaliyet Mevcut önlemlerin değerlendirmesi Maliyet etkin çözümlerin belirlenmesi Yeni çözümler veya var olanların maliyet etkinlik yönünden geliştirilmesi Farklı finansman mekanizmalarının araştırılması

Özge Hande SAHTİYANCI ÖZDEMİR Orman ve Su İşleri Uzmanı