PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ

ERGENLİK DÖNEMİ (12-18 Yaş)

İnsanlar, doğumdan itibaren bedensel, düşünsel, sosyal ve duygusal açıdan sürekli ilerleme ve değişim gösterirler. Bu ilerleme ve değişime “gelişim” denir. Benzer gelişim özelliklerinin belli yaş sınırları içinde ortaya çıkmasıyla gelişim dönemleri oluşur. Herkes bu gelişim dönemlerinden geçer. Gelişim dönemlerinde ortaya çıkan ortak özellikler vardır. Bu dönemlerde ortaya çıkan değişimin yapısı, süresi, hızı ve bunların kişiyi etkileme düzeyi kişiden kişiye farklılık gösterir.

Gelişim sürecide oluşabilecek değişiklikler hakkında bilgi sahibi olmamız hem kendimizi hem de çevremizdeki insanları tanımamızı, anlamamızı sağlar. Arkadaşlarımızla, ailemizle daha iyi iletişim kurmamıza yardımcı olur. İçinde bulunduğunuz ergenlik dönemi hassas bir dönemdir. Bu nedenle bu dönemin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmanız önemlidir. Her insanın gelişimini etkileyen bazı faktörler vardır:

1. Kalıtım İnsanların doğuştan getirdikleri özellikleri kapsar. Kişinin anne ve babasından getirdiği özellikler onun kalıtsal yapısında bulunur. Örneğin;  Boy  Kilo (Çok zayıf ya da çok kilolu olma)  Göz Rengi (Yeşil, mavi,siyah vb. gözlü olma)  Saç Rengi ve Yapısı (Sarı, kumral, kıvırcık ya da düz saçlı olma)  Baş, el, kol vb. şekli  Zeka Seviyesi gibi özellikler doğuştan getirilen özelliklerdir.

2. Çevre Doğuştan getirilmeyen faktörlerdir.Örneğin;  Aile yapısı  Ekonomik durum  Arkadaşlık ilişkileri  Toplumsal değerler  Yaşanılan şehir  Yapılan meslek  Gelenek ve görenekler  Anne-baba ve çocuk arasındaki iletişim  Kazalar gelişimi etkileyen çevresel faktörlerdir.

Gelişim Dönemleri  İlk Çocukluk Dönemi (0-6 Yaş)  İkinci Çocukluk Dönemi (6-12 Yaş)  Ergenlik Dönemi (12-18 Yaş)  Yetişkinlik Dönemi ( Yaş)  Yaşlılık Dönemi ( )

Ergenlik Dönemi ( Yaş) İnsanlarda yaşları arasında meydana gelen fiziksel, düşünsel, sosyal ve duygusal değişimlerim oluşturduğu döneme ergenlik dönemi denir. Bu dönemin yaş sınırları kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir. Örneğin bir kişi bu döneme12, diğeri 10, başka biri de 13 yaşında girebilir.

a. Fiziksel Değişimler  Hızlı büyüme ve gelişim ortaya çıkar. Bu büyüme ve gelişim kızlarda erkeklere göre 1-2 yıl önce başlar ve 1-2 yıl erken tamamlanır.  Erkeklerde testosteren, kızlarda östrojen hormonlarının düzeyi yükselir.  Büyüme tüm bedende değişik hızla gerçekleşir. Önce ayaklar ve eller büyür.  Yüzde önce çene ve burun büyür.  Kızlarda kalçalar, erkeklerde omuzlar genişler.  Bu dönemde ter ve yağ bezelerinin salgıları arttığından birikim olmakta ve sivilceler oluşmaktadır.

a. Fiziksel Değişimler  Erkeklerde önce bıyık sonra sakal çıkar. Ses önce incelir sonra kalınlaşmaya başlar. Vücuttaki kıllar artmaya ve koyulaşmaya başlar.  Kızlarda göğüslerde büyüme, kalçalarda genişleme, vücutta yağlanma, adet (regl, aybaşı) kanamaları başlar. Adet kanamaları yaşında da başlayabilir,14-15 yaşında da.. Bu durum kişiden kişiye farklılık gösterir. Adet kanamaları başta çok düzensiz olabilir ve bu çok normaldir.

a. Fiziksel Değişimler  Kızlar genel ergenlik dönemine erkeklerden önce girdiklerinden yaşlarında boyca ve kiloca erkekleri geçerler. Ancak 16 yaşlarında durum yine eskiye döner ve erkekler kızlardan daha uzun ve ağır olurlar.  Ergenler daha önce pek önemsemedikleri boy, kilo, sivilce, güzellik gibi durumlardan daha çok yakınmaya başlarlar.  Kişinin kendini güzel/yakışıklı olarak algılamaması, fiziksel yapısını beğenmemesi kendini değersiz hissetmesine neden olabilir. Bu durum dış görünüşten değil kişinin bakış açısından kaynaklanır.  Ergenlik öncesi çocuk görünümündeki bedensel yapı dönemin sonlarına doğru bir yetişkin görünümüne sahip olur.

b. Bilişsel (Düşünsel) Gelişim  Ergenlik döneminin başlangıcından itibaren düşünme biçimi yetişkinlerinkine benzer hale gelmeye başlar  Soyut düşünme, problemlere değişik çözüm yolları aramaya başlar  Soyut kavramları anlayarak kullanmaya başlarlar. Toplum yapısı, inançlar, gelenekler, fikirler vb. üzerinde düşünür, tartışmalara katılırlar  Atasözleri ve deyimleri anlayıp kullanırlar

b. Bilişsel (Düşünsel) Gelişim  Ergenler daha çok kendi düşünce ve fikirlerinin doğru olduğuna inanır farklı düşünce ve fikirleri önemsemezler. Bu nedenle arkadaşları ya da anne- babalarıyla gereksiz tartışmalara girebilirler.  Ergenler yetişkinlerin kendilerini anlamadıklarını düşünürler  Ergenler bir çok şeyin sadece kendi başlarına geldiğine inanırlar

c. Sosyal Gelişim  Ergen “Ben kimim, amaçlarım, hedeflerim neler?” gibi sorular sormaya ve bunlara cevap aramaya başlarlar.  Kızlar bayanlara özgü, erkekler de baylara özgü davranışlar geliştirmeye başlarlar.  Gelecekte yapmak istedikleri meslekler üzerinde düşünmeye, araştırma yapmaya başlarlar.

d. Etik Gelişim  Başkalarını sevindiren, başkalarınca onaylanan davranışları kabul ederler  Yanlış davranışlardan ceza korkusu nedeniyle değil doğru bulmadıkları için kaçınırlar  Kendilerine ve topluma yararlı davranışları benimserler.  Tutarsız davranışları ayırt eder, çelişkileri sezer, bunları eleştirirler  Toplumun ahlak anlayışına da uygun kendilerine özgü bir ahlak anlayışı geliştirirler.

e. Duygusal Gelişim  Tedirgin, güç beğenen ve çabuk tepki gösteren bir hal alırlar  Duyguları çabuk iniş- çıkış gösterir, tepkileri önceden kestirilemez  Derslere ilgileri azalır, yasakları saçma bulurlar  Anne- baba uyarılarına tepki gösterir, kabalaşır, ters yanıtlar verirler,  Hareketlidirler, evde durmak istemez, eve geç gelir, dağınık ve savruk olurlar  Sürekli yer, sık sık bir şeyler devirirler  Giyime-süse önem verirler, sivilceler en büyük sorunlarından biri olur, ayna karşısında saatlerce vakit geçirebilirler

e.Duygusal Gelişim  Odalarına kapanıp yalnız kalmayı ister, günlük tutmaya başlar, arkadaşlarıyla uzun telefon görüşmeleri yaparlar  Arkadaşlarıyla vakit geçirmekten çok hoşlanır, arkadaşlarına büyük değer verirler  Spor yakmaktan hoşlanırlar  Televizyon yıldızlarından, sanatçılardan, popüler kişilerden, çevrelerindeki başarılı kişilerden etkilenir, onları örnek alırlar  Kız ve erkekler arasında duygusal yakınlaşmalar başlar. Birbirlerine ilgi duymaya, hoşlanmaya başlarlar.

Ergenlik döneminin sonunda bazı davranışları kazanmanız beklenmektedir. Bunlar:  Hem kız hem de erkek arkadaşlarla yakın ve olgun ilişkiler kurma  Bir yetişkin bayan ya da erkek davranışlarını kazanma  Fiziksel görünüşüne beğenme, kabul etme  Anne-baba ve diğer yetişkinlerden duygusal açıdan bağımsız davranabilme  Bir mesleğe yönelip hazırlanmaya başlama  Evlilik ve aile kurmaya hazırlanma  Toplumsal olarak sorumluluk almaya istekli olma ve toplumsal görevleri yerine getirme  Davranışlarına uygun bir etik sistem oluşturma  Olay ve durumlara, problemlere farklı açılardan bakabilme