AŞI İLE ÇOĞALTMA Aşı, iki bitki parçasını birleştirip kaynaştırmak ve tek bir bitki gibi büyüme ve gelişmelerini sağlamaktır. Böylece oluşan yeni bitkinin toprak üstü kısmını, yani tacını oluşturan kısmına "Kalem" veya "Çeşit", kök sistemini oluşturan kısmına ise" Anaç" adı verilir.

AŞILAMA NEDİR? İki vegetatif bitki parçasını birleştirip kaynaştırarak yeni bitkiler elde edilmesine yönelik bütün yöntemlere ise "Aşılama" denilmektedir.

Aşıların kullanım amaçları a. Çelik, daldırma veya başka bir eşeysiz çoğaltma yöntemi ile ekonomik anlamda çoğaltılamayan türlerin çoğaltılması Örneğin, elma, armut, kiraz, vişne, kayısı, ceviz, Antep fıstığı gibi önemli meyve türleri, yukarıda belirtilen eşeysiz çoğaltım yöntemlerinin hiç biriyle ekonomik olarak çoğaltılamamaktadır. Bu meyve türlerinin üstün nitelikli çeşitleri ancak aşılama yoluyla korunabilmektedir.

d. Çeşit değiştirme Bir meyve bahçesi veya bağın tamamı veya bir kısmı arzu edilmeyen, düşük verimli, ya da düşük kaliteli, hastalık ve zararlılara duyarlı çeşitlerle kurulmuş olabilir. Böyle meyve bahçeleri ve bağlarda çeşit değiştirme (çevirme) aşıları yaparak, kısa sürede istenilen sonuç alınabilir.

Diğer yandan, uygun aşılama yöntemleri kullanarak, yabani ağaçlar da kısa sürede yüksek verim ve kalite değerlerine sahip kültür çeşitlerine dönüştürülebilmektedir.

e. Ağaçlarda zarar gören kısımların onarılması Zaman zaman meyve ağaçlarının kök, gövde veya ana dallarında so­ğuklar, tarım alet ve makineleri, bazı hastalıklar ve hatta kemiriciler nedeniyle önemli"'zararlar meydana gelmektedir. "Onarma aşıları" ile zararlanmış ağaçlar yeniden sağlıklı duruma getirilmektedir.

f. Islah çalışmaları sonucu elde edilmiş bitkilerde büyümenin hızlan­dırılması Melezleme yoluyla meyve ve asma ıslahı çalışmalarından elde edilen çöğürler, kendi kökleri üzerinde geç meyveye yatarlar. Oysa bunlar, kalem ya da göz alınabilecek yeterli büyüklüğe eriştiğinde, uygun bir anaç üzerine aşılanarak, meyveye yatma süreleri kısaltılabilir.

g. Virüs hastalıklarının incelenmesi Virüs hastalıklarının aşı yoluyla taşınması nedeniyle virüsle bulaşık bir kalem veya gözün bilinmeyerek kullanılması sonucu hastalığın yayıl­ması önemli bir sorun olmaktadır. Virüs taşıdığından şüphe edilen meyve ağaçlarından ve omcalardan alınan aşı kalemleri, virüse duyarlı olduğu bilinen test bitkileri üzerine aşılanarak, ortaya çıkan belirtilere göre virüs testleri yapılmaktadır.

Anaçlar Ağacın veya omcanın kök sistemini oluşturan anaçlar, çoğaltma yöntemlerine göre tohumdan elde edilen "çöğür anaçlar" (veya generatif anaçlar) ve vegetatif yöntemlerle (çelik, daldırına, kök sürgünleri gibi) çoğaltılan "klon anaçlar" (vegetatif anaçlar) olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Asma anaçları, tümüyle vegetatif anaçlar grubu içinde yer alırlar

Anaç elde etmek amacıyla kullanılan tohumlar, kültür çeşitlerine ait ağaçlardan alınmışsa bu tür anaçlara "yoz", yabani tiplerden sağlanmış ise bunlara da "çöğür" adı verilmektedir.

ÇÖĞÜR ANAÇLARIN ÜSTÜNLÜKLERİ a. Kök sistemleri derin ve kuvvetli gelişmiştir. Bu nedenle topraktaki su ve besin maddeleri noksanlıklarına karşı daha dayanıklıdırlar. b. Derinlere giden kök yapıları nedeniyle, toprağa tutunmaları daha güçlüdür. c. Virüs hastalıkları ile bulaşık değildirler.

ÇÖĞÜR ANAÇLARIN SAKINCALARI a. çöğür anaçları ebeveynlerinin heterozigot kalıtsal yapıları ve yüksek oranda yabancı döllenme özellikleri nedeniyle, birörnek bitkiler oluşturamazlar. Bu yüzden meydana gelen ağaçların gelişme kuvvetleri farklı olduğu gibi, soğuğa ve kurağa, hastalık ve zararlılara dayanımları da fark­ıdır. Yine ağaçların ürüne başlama yaşları ile verim ve meyve kaliteleri de farklılık gösterebilir.

b. çöğür anaçlar genelde yüksek boylu ağaçlar meydana getirirler. Bu durum budama, hasat ve tarımsal savaş gibi kültürel işlemleri güçleştirmektedir . c. Ağaçlar geç meyveye yatarlar ve yüksek kaliteli meyve tutma oranları azdır

KLON ANAÇLAR Klon anaçların üstünlükleri: a. Aynı kalıtsal yapıda olmaları nedeniyle, birörnek bireyler meydana getirirler.Bu anaçlar üzerine aşılanan çeşitlere ait ağaçlar ve omcalar aynı büyüme kuvvetinde olup soğuğa, kurağa, hastalık ve zararlılara karşı da­yanımları aynıdır.

b. Bunların belirli özelliklerinden yararlanılmaktadır b. Bunların belirli özelliklerinden yararlanılmaktadır. Örneğin, zayıf anaçların kullanılması ile bodur ağaçlar elde edilmekte, böylece yoğun dikim nedeniyle birim alandan elde edilen verim artmaktadır. Bu yolla elde edilen bodur ağaçlar verime daha erken başlamakta, bol ve kaliteli ürün vermekte ve ayrıca bu bahçelerde budama, mücadele, derim gibi kültürel işlemler daha kolay ve ekonomik olarak yapılabilmektedir.

Klon anaçların sakıncaları a. Çoğaltılacak klon eğer virüs hastalıkları ile bulaşık ve özel önlemler alınmamış ise, yeni çoğaltılan anaçlar da virüs hastalıkları ile bulaşık olacaktır. b. Bodur tipler genellikle, kök sistemlerinin zayıf ve gevrek bir yapıda olması nedeniyle, rüzgar ve meyve yükü sonucu devrilebilmektedirler. Bunlar için kuvvetli dayanaklar kullanılması gereklidir. c. Daha yüzlek kök yapıları nedeniyle, su ve besin maddelerinin yetersiz olduğu toprak ve elverişsiz iklim koşullarına uyumları iyi değildir.