İNSANIN GELİŞİMİ Canlı varlıklar doğarlar, büyürler ve ölürler. Gelişme insanda olduğu gibi bitki olsun, hayvan olsun bütün canlı varlıkların en belirgin özelliğidir. İnsan sürekli bir oluşum içindedir.

BÜYÜME VE GELİŞME Çocuk zaman ilerledikçe hem büyür hem de gelişir. Günlük dilde büyüme daha ziyade boyun uzaması ve ağırlığın artması, yani bedence irileşme anlamında kullanılır. Bilimsel bakımdan da bu terim nicesel artış anlamına gelir. Kasların, beynin, iskeletin ve genel olarak bedenin büyümesinden söz ederiz. Büyüme genel olarak cm ve kg olarak ölçülebilir. Gelişme ve büyüme kavramları arasında bir yakınlık vardır. Ancak gelişme büyümeye göre daha kapsamlı olup büyümeyi de içine alır. Bir çocuğun gelişmesinden söz edildiği zaman onun hem boyunun uzaması ve ağırlığının artması hem de yetişkinlerde bulunan güçleri elde etmeye ve onların görünüşüne doğru ilerlemesi kast olunur. Çocuk büyüyünce, onun tensel ve psikolojik fonksiyonlarında ilerleme görülür. O daha iyi anlar daha uyumsal davranışlarda bulunur ve duygularını daha iyi kontrol eder. Zaman ilerledikçe çocuk yalnız bedenin büyümesi bakımından değil yapısal bir takım değişikler de geçirir. O halde özgül anlamda gelişme sözünden büyümeden farklı olarak yapısal ve nitelik bakımından değişikliklerde kastedilir.

OLGUNLAŞMA VE ÖĞRENME Gelişme, kısmen de öğrenme ve deney yoluyla meydana gelir. Çocuk doğduğu andan itibaren bir takım denemeler ve yaşantılar sonunda hareketlerini değiştirmeye başlar. O görerek, işiterek, taklit ederek ve belli durumlarda kendi hareketlerini algılayarak öğrenir. Öğrenin; deneylerin sonunda ateşin yaktığını öğrenen çocuk, daha sonra ateş ve alev bulunan yere yaklaşmaz. Ağladığı zaman doyurulduğunun, gülümsediği zaman kucağa alındığının farkına varan çocuk, acıktığı zaman ağlar;kucağa alınmak istediği zaman da gülümser.

Çevresiyle bu türlü etkileşmelerde bulunan çocuk, ayrıca görgü ve taklit yoluyla bir çok şeyler öğrenir. Daha sonraları konuşma, fikir alışverişinde bulunma ve okuma yoluyla bilgisini artırmaya ve bu bilgiler yoluyla gelişmeye devam eder. İşte bu türlü çevresel uyarımlarla meydana gelen değişikliklere öğrenme denir. İnsan, yaşadığı sürece öğrenir. İnsan gelişiminde olgunlaşma ve öğrenme iç içe oluşur. Bunları birbirinden ayırt etmek kolay olmaz. Yani çocuğun hem olgunlaşması hem de bir çok şeyleri görerek, yaparak ve işiterek öğrenmesi lazımdır. Bazı gelişmelerde olgunlaşmanın, bazılarında ise öğrenmenin payı daha büyüktür. Örneğin; Üç aylık bir çocuğa yürümeyi öğretemeyiz. Çünkü o henüz bunun için bedence yeteri kadar olgunlaşmamıştır.

BAŞLICA GELİŞME KANUNLARI Gelişme üzerinde bir çok araştırmalar yapılmış ve bir takım yönelimler gözlenmiştir. Bunlardan en önemlileri şunlardır. Gelişme Sürekli Bir Oluşumdur İnsan, yaşadığı sürece gelişmeye devam eder. Gelişmeyi meydana getiren değişiklikler kesintisiz olarak süre gider.

BAŞLICA GELİŞME KANUNLARI Gelişmenin Hızı Her Dönemde Aynı Değildir Gelişmenin en hızlı olduğu dönem hayatın ilk yıllarıdır. Gelişmenin bazı dönemlerde hızlandığı ve sonra yeniden yavaşladığı olur. Örneğin; boy ve ağırlıkta artış hayatın başlangıcında çok hızlı olduğu halde, zamanla yavaşlar. Ergenlik çağı başında ise boy uzamasının yeniden hızlandığı ve birkaç yıl içinde son sınıra ulaştığı görülür.

İnsanın Değişik Yanlarının Gelişimi Değişik Zamanlarda Hızlanır Nihayet insanda çeşitli alanlardaki gelişmelerin birbirinden ayrı zamanlarda hızlanıp yavaşladığı gözlenebilir. Örneğin; boyun uzamasıyla ağırlığın artması, çocuğun hayatında değişik dönemlerde hızlanır. Beynin gelişiminin en hızlı dönemi beşinci yaşa kadar olan zamandır; bu hız bundan sonra yavaşlar. Cinslik gelişimi ise hayatın ilk yıllarında yavaş olur, on ikinci yaştan sonra hızlanır.

Yetenek Ve Becerilerin Gelişimi Belli Bir Sıra İzler İnsanın tensel olsun, psikolojik olsun belli görev ve becerilerinin gelişimi belli bir sıraya göre olur. Çocuk, önce yürümeyi, sonra konuşmayı öğrenir. Bebek, üç aylıkken bir oyuncağa bakmasını öğrenir.

Gelişmede Belli Yönelimler Vardır Büyüme baştan ayaklara doğru bir sıra izler. Buna baştan kuyruğa anlamına gelmek üzere “cephalo-caudal” denir. Gelişmede birde içten dışarı, merkezden etrafa doğru giden bir yönelim dikkati çeker. Buna “proximo-distal” yönelim denir.

Gelişimi Hem İç Hem de Dış Faktörleri Etkiler Canlı varlık her an değişmekte, yani gelişmektedir. Bu gelişme hem kalıtım, genel sağlık durumu ve duygusal durum gibi iç, hem de besin ve iklim gibi dış etmenlerle uyarılmaktadır.

Gelişimin çeşitli Yanları Birbirlerini Etkiler İnsan gelişimi çok yanlı ve karmaşıktır. Bu gelişim tensel,düşünsel duygusal ve sosyal olmak üzere birkaç bakımdan incelenebilir.

GELİŞMEDE BİREYSEL AYRILIKLAR İnsan gelişiminde ortak noktalar bulunduğu gibi, pek çokta ayrılıklar vardır. Boy atma, diş çıkarma, konuşma, yürüme ve erinliğe varmada olduğu gibi insan gelişiminin çeşitli alanlarında incelemeler yapılarak ortalama yaşlar saptanmıştır. Her bireyin kendine özgü bir gelişme temposu ve örüntüsü vardır. Bazı çocuklar hem beden hem zihin bakımından hızlı gelişirler. Bazıları bedence hızlı, zihin bakımından yavaş gelişirler. Bazıları ise her iki bakımdan da orta karar gelişirler. Bazıları ise bedence, zihince tamamıyla olgunlaşmış oldukları halde his ve heyecanları bakımından henüz çocukturlar.

GELİŞİME ELVERİŞLİ ZAMANLAR İnsanın hayatında herhangi bir bilgiyi ya da beceriyi öğrenmeye en çok hazır olduğu bir dönem vardır. Bu dönem kaçırılmamalıdır. Örneğin; dil en küçük yaşlarda öğrenilir. Oyun çağında ailesi ile birlikte yabancı ülkelere giden çocuklar orada konuşulan yabancı dili ana-babalarından daha erken ve çok daha iyi öğrenirler.

GELİŞME ÖDEVLERİ Her an bir şeyler öğrenmek ve yeni yönlerde gelişmek insanoğlunun karşısına çıkan görevlerin belki en önemlisidir. Hayatın her döneminde kazanılması gereken bu yeni davranış biçimlerine, alışkanlık sistemlerine gelişme ödevleri denir. İnsanın tüm gelişimine kuşbakışı bir görüş kazandıran bu kavramı Chicago Üniversitesi’nde Robert J. Havighurst ve arkadaşları geliştirmiştir. Her an yeni bir şeyler öğrenmek insan için kaçınılmazdır. İnsan hayatı her an değişmekte, gelişmekte ve yeni biçimler almaktadır. Bunlar genel olarak toplumda onaylanan gelişmelerdir.

Gelişme Ödevlerinin Zamana Bağlı Oluşu Ve Birbiriyle Olan İlişkileri Gelişme ödevlerinden çoğu, hayatın belirli zamanlarında ortaya çıkan ve ancak bu sırada kişiye bu alanda gelişme fırsatı verildiği takdirde en iyi başarılabilir. Bir örnek olarak; anadilini öğrenme, bir ile iki yaşları arasındaki karşılaştıkları bir gelişme ödevidir. Elbette insanın iki yaşından sonra da dil konusunda öğreneceği bir çok şeyler olmakla birlikte, dilin temelini teşkil eden öğeler özellikle bu yaşlarda kazanılır. Zira öğrenmenin kritik zamanı, birinci ile ikinci yaşlar arasındadır. Örneğin; zamanında iyi konuşmasını öğrenemeyen çocuk, ileride olumlu arkadaşlık ilişkileri kurmakta güçlük çeker.

ÇEŞİTLİ ÇAĞLARDA KARŞILAŞILAN GELİŞME ÖDEVLERİ Süt Çağı Süt çağında karşılaşılan başlıca gelişme ödevleri şunlardır; Doğuş sonrası çevresel değişikliklere uyum, Nefes almaya alışma, Emmeyi öğrenme, Belli dönemlerde uyumayı ve uyanık kalmayı öğrenme, Belli zamanlarda dışarı çıkma alışkanlığını kazanma, Katı gıdaya alışma.

Oyun Çağı Başlıca gelişme ödevleri; 1. Yürümeyi koşmayı öğrenme, 2 Oyun Çağı Başlıca gelişme ödevleri; 1. Yürümeyi koşmayı öğrenme, 2. Konuşmayı öğrenme, 3. Kendi kendine yemeği öğrenme, 4. Göz ve el faaliyetleri arasında işbirliği ve ahenk kurabilme, 5. Çevresini kontrol edebilmede ve istediklerini yapabilmede gerekli araçları kullanabilme, 6. Cinslik farklarını, cinslik ahlakını öğrenme, 7. Kendi kendine giyinmeyi öğrenme, 8. Sevinmeyi, sevmeyi öğrenme, 9. Sevgiyi gösterme yollarını öğrenme, 10. Kardeşleri ve ana-babasıyla uygun ilişkiler kurabilme, 11. Yanlış ve doğru konusunda vicdan duygusu geliştirme.

Okul Çağı Başlıca gelişme ödevleri; Kasları kullanmayı öğrenme, Oyunlarda beceri kazanma, Kurallara uyarak yaşamayı öğrenme, Yaşıtlarının dünyasında oynama ve yaşamaya alışma, Yabancı yetişkinlerle ilişki kurabilme, Bedenini kendine özgü nitelikleri ile tanıma ve kabul etme, Kendi cinsi ile özdeşe bilme, kendi cinsine uygun rolleri benimseme, Temizlik alışkanlıklarını kazanma, Yaşıtları ile yaşamanın daha önemli olduğunu benimseme, Sorumluluk alabilme, Temel okul becerilerini kazanma, Zaman kavramını öğrenme, Somuttan soyuta doğru uslamlama gücünü kazanma.

Ergenlik Öncesi (Preadolescence) Başlıca gelişme ödevleri; Oyunlarda beceri kazanmaya çalışmak, Bedene iyi bakım alışkanlıklarını kazanmak, Cinslik konusunda ilgilerini gizli tutmayı öğrenmek, Soyut düşünme ve doğrudan doğruya yaşanmamış fikirleri semboller yolu ile kavrayabilme gücünün gelişmesi, Doğru ve yanlış kavramlarını geliştirme, Dilin yazılı sembollerini ustaca kullanabilme, Yetişkinlerle gayri şahsi düzeyde ilişkiler kurabilme, Fiziksel ve sosyal çevreye uyum yollarını öğrenme, Genel ilkeleri soyut durumlara uygulayabilme, Kendi cinsinden olan yaşıtlarıyla özdeşleşme, Küçük kasları ilgilendiren beceriler kazanma, Kendine özgü bir değerler sistemi araştırma.

Ergenlik Çağı (Adolescence) Başlıca gelişme ödevleri; Bedene uyum gösterme, Yaşıtlar aleminde yer edinebilme, Meslek seçme ve buna hazırlanmaya başlama, Ekonomik bağımsızlığı güvence altına alma, Aileden bağımsızlığını kazanma, Yetişkine sosyal statüsüne erişme, Evlenmeye ve aile kurmaya hazırlanma, Kişisel değer duygusunu oluşturma.

Genç Yetişkinlik Çağı Başlıca gelişme ödevleri; Bir eş seçme, Evlendiği kişi ile hayatını sürdürebilme, Ana-baba olma, Çocuk yetiştirme, Ev idare edebilme, Geçim sağlayabilme, Sosyal sorumluluklarını karşılayabilme, Durumuna uygun bir sosyal gruba katılabilme.

Orta Yaşlılık Çağı Başlıca gelişme ödevleri; Yetişkinlere özgü sosyal sorumluluklarını yükümlenebilme, Ekonomik yaşam koşullarını kurup sürdürebilme, Ergenlik çağındaki çocuklarına gereken rehberliği yapma, Kendileri için boş zaman meşgaleleri geliştirme, Eşiyle ilişki kurabilme, Orta yaşlarda kendini gösteren fizyolojik değişikliklere uyum gösterme, Yaşlanan ana-babalarına uyum gösterebilme.

Yaşlılık Çağı Başlıca gelişme ödevleri; Azalan güç ve çabuk bozulabilen sağlık durumuna uyum gösterme, Emeklilik durumuna ve azalan gelire uyum gösterme, Ölen bir eş ile meydana gelen duruma alışma, Kendi yaşıtları çevresine uyum gösterme, Sosyal ve ulusal görevlerini karşılayabilme, Fiziksel yaşama koşullarını düzene koyma.

hazırlayanlar Çağlahan Ceylan Yusuf Temizcan Hilal Aygün Tuğba İngenç Aysun Berk Ayhan Koçkaya İsmail Tulgar