TURİZMDE ETİK SORUNLAR

ETİK KAVRAMI Etik kavramı; iyi ile kötünün, doğru ile yanlışın arasında fark olduğunu, bu farklılıkları ayırt ederek, elimizden gelenin en iyisini ve her zaman doğru olanı yapmamız gerektiğini ifade eder. Bir görüşe göre etik, doğru ve yanlışın ahlaki ilkeler ve değerler doğrultusunda düşünülmesidir.

İşletmelerde yöneticilerin karşılaşabileceği ve önemle üzerinde durması gereken etik dışı davranışlar şöyle sıralanabilir; ayrımcılık, kayırma, rüşvet, yıldırma-korkutma, ihmal, sömürü (istismar), bencillik, yolsuzluk, işkence (eziyet), yaranma-dalkavukluk, şiddet-baskı- saldırganlık, ilişkilerine politika karıştırma, hakaret ve küfür, bedensel ve cinsel taciz, kötü alışkanlıklar (alkol, sigara, kumar,vb.), görev ve yetkinin kötüye kullanımı, dedikodu, zimmet, dogmatik davranış ve yobazlık.

Etik yazınında, “deontoloji” ve “teleoloji” olmak üzere, iki ekole odaklanma eğilimi görülmektedir. Buna karşın, davranışlarımızın etik değerlendirilmesinin tam olarak anlaşılabilmesi için, diğer ekolleri de bilmek gerektiği düşüncesinden, etik ile ilgili beş ekol aşağıda kısaca açıklanmaktadır.

Deontoloji Deontolojiye göre, insanların yapmak zorunda oldukları bazı görevleri olmalıdır. Deontolojik değerlendirme, bir eylemin kendi içindeki etiğine bakar.Deontolojide, eylemin ortaya çıkardığı sonuç ikinci planda olup eylemin kendisinin doğru olup olmadığı önemlidir. Adalet Teorisi Bu temel adalet ilkesi, eşitliğin nasıl belirleneceğini açıklamamıştır. Bununla birlikte, filozoflar, insanların ya da performanslarının eşit olmadıkları zaman, adalet dağıtımında kişinin gereksinimi, kişisel çabası, toplumsal çabası gibi bazı ilkelere başvurulması gerektiğini belirtirler.

Görecelik Göreceliğin temel noktası, tüm normatif düşüncelerin bireyin ya da kültürün bir işlevi olduğu ile ilgilidir. Bu nedenle, herkes için geçerli olabilecek hiç bir evrensel etik kuralı yoktur . Bir yerde doğru olan bir şey, başka bir yerde yanlış olabilir. Teleolojik Teoriler: Hazcılık ve Faydacılık Teleolojik teoriler; bir eylemin etik olup olmadığını, eylemin sonucuna göre değerlendirirler. Modern felsefede, genellikle tartışılan iki teleolojik teori, “eylemlerin sonuçlarının sadece bireyler üzerindeki mi, yoksa toplum üzerindeki sonuçları mı değerlendirilmelidir?” sorusuyla açıklanabilir. Bu soruya “birey” yanıtını veren etik teori hazcılıktır. Soruyu, “toplum” şeklinde yanıtlayan teori ise faydacılıktır.

TURİZMDE ETİK Turizm endüstrisi, gelişmekte olan ülkelerde kaynak yaratan, gelir artırıcı bir özelliğe sahiptir. Tamamen insan faktörüne dayalı bir hizmet sektörü olan bu endüstride insan ilişkileri, davranış biçimleri ve kültür farklılıkları sektörün işleyişinde oldukça önem kazanmaktadır.

Turizm endüstrisinde çalışanlar endüstrinin dinamik unsurlarıdır Turizm endüstrisinde çalışanlar endüstrinin dinamik unsurlarıdır. Kendilerine etik olarak davranılması turizm endüstrisi açısından bir zorunluluktur. Turizmin; doğal çevre, kültürel çevre, turistler ve çalışanlar olmak üzere ele alınan ilişkisi turizmin gelişmesi ve ekonomik faydalar sağlaması ile bağlantılı olduğu söylenebilir. Bu dört unsura yönelik davranışlar etik olmadığında, turizmin sürdürebilirliliğinden ve ekonomik faydasından söz edilemeyecektir.

Turizm işletmelerinde satışa sunulan ürünlerin genelde satış atımda satıcı veya alıcıyı aynı ortamda bulundurması, kişisel ilişkileri ön plana çıkarmaktadır. Bu kapsamda, kişisel ilişkilere bağlı olarak müşteriler arasında ilke dışı ayrımcılık yapma, hediye ve rüşvete bağlı olarak satın alma veya satışta bazı müşterilere özel fırsatlar sağlama vb. gibi durumlar çalışanlarla müşteriler arasında etik sorunların oluşmasına neden olmaktadır.

Etik değerlere riayet etmeyen turizm işletmeleri kısa vadede belki kazançlı çıkabilecek ancak, uzun vadede müşteri ve personel memnuniyeti gibi konularda aksaklıklar meydana gelebilecek ve işletmeler bekli de ticari yaşamlarına son vermek zorunda kalacaklardır. Etik kuralları ve temel ilkeleri dikkate almayan turizm gelişimi, doğal çevreyi ve kültürel çeşitliliği bozarak, bu unsurların değişmesine ve özgünlüklerini kaybetmesine yol açacak, personel motivasyonunu düşürecek ve müşteri memnuniyetini dolayısıyla işletme imajına zarar verebilecektir.

Genel Olarak Turizmde Etik Kurallar araştırmacıların değişik tasnifleri incelendiğinde, turizm işletmelerinde etik kurallar aşağıdaki gibi sıralanabilir: İnsanlara saygı-dürüstlük, tarafsızlık, İyi olmak, adalet-eşitlik, özgürlük Zarar vermemek, zarar verme riskine girmemek Zararı önlemek onarım, zararı ortadan kaldırmak Gizlilik, mahremiyet, mülkiyet hakları Yaşamın kutsallığı, yaşamın değeri Sözünde durmak-bağlılık, etkililik Sorumluluk hesap verebilirlik Gizlilik resmi sırlara saygıdır.

Turizmde Etik Sorunlar İşletmelerin başarılı bir şekilde faaliyetlerini sürdürmesinde etik kuralların oluşturulması ve çalışanların bu kurallar doğrultusunda davranışlar sergilemesi son derece önemlidir. Ancak, zaman zaman kurumlarda etik dışı davranışlara da rastlanmaktadır. Etik dışı davranışlar, örgüt içerisinde çeşitli nedenlerle meydana gelen çatışmalar, saldırgan davranışlar ve davranışsal sorunları ifade etmektedir.

Örgütlerde sıklıkla karşılaşılan etik dışı davranışlar şunlardır: Ayrımcılık: Bir grubun haklarını koruyup, onlara daha fazla imkân sağlarken, diğer gruba zarar verecek şekilde davranmaktır. Kayırma: Resmi yükümlülüklerin göz ardı edilmesiyle birlikte duygusal ve geleneksel bağlılıkların ön plana çıkarılmasıdır.  Yobazlık - Bağnazlık: Birey veya grupların mevcutların içinde en doğruyu kendisinin bildiğine inanarak kesin tutum ve tavırlar sergilediği durumdur.

Engelleyici Olma ve Yanlış Yönlendirme: Yapılacak doğru eylemlerin durdurulmasını veya yanlış yönlendirilmesini, bilgi ve belgelerin eksik veya yanlış aktarılmasını içerir. Bencillik: Yönetici veya çalışan sadece kendisinin ihtiyaçlarının olduğunu düşünerek gelişmeleri ben merkezli yöneltmesi ve diğerlerinin ihtiyaçları görmezlikten gelmesidir. Yıldırma ve Korkutma: Yöneticilerin veya aynı statüye sahip çalışanların yasal yetkilerinin haricinde diğer kişi ve/veya grupları etki altına almak için onlara etik dışı meydan okumalarıdır.

Yaranma ve Yakınlığı Kullanma: Çoğunlukla ast-üst ilişkilerinde görülen, özellikle astın üste yakın ve samimi görünmeye çalışması şeklinde rastlanan, iyi niyet içeriyormuş gibi görünen ancak, bir ileri ki aşamasında aynı statüdeki şahısların birbirinden tedirgin olmasına ve işletmede huzurun bozulmasına neden olan bir davranıştır. Şiddet - Baskı: Yapacak hiçbir şeyin kalmadığı inancı ve korkusuna kapılma sonucu oluşan çaresizlik duygusuna bağlı olarak ortaya çıkan, negatif anlamda duygusal taşma durumudur. Rüşvet: İşletmede çalışan görevlilerin maddi çıkar sağlamak amacıyla maddi ödemeyi gerçekleştiren tarafa maddi ve manevi çıkar sağlamadır.

Turizm sektöründe çalışanların hem diğer çalışanlarla hem de değişik ülkelerden ve kültürlerden gelen müşterilerle sürekli ilişki içerisinde olmaları nedeniyle etik dışı davranışlara maruz kalma riski daha fazladır. Turizm sektöründe karşılaşılan en önemli etik sorunlar; yıldırma, taciz, çıkar çatışmaları, maaş ve ödüllendirme adaletsizliği, rüşvet, ticari sırların dışarıya açıklanmasıdır.

Turizm işletmelerinde en sık rastlanılan etik sorunlardan biri yıldırma(Mobbing) diğer ise cinsel tacizidir. Yıldırma, herhangi bir kültür farklılığı olmaksızın her yerde ve her durumda ortaya çıkabilir. Yıldırma, iş yaşamındaki rekabetten kaynaklanan, işyerlerinde çalışan bir kişi ya da gruba bir ya da birkaç kişi tarafından yöneltilen sistemli, planlı, sürekli tekrarlanan, etik dışı ve düşmanca tavırlar ya da baskılar olarak tanımlanmaktadır.

B121310017 Banu Cengiz B121310352 Selahattin Ekinci B121310001 Safiye Ulubınar B121310066 Emre Albay