STOKİYOMETRİ Kimyasal ve fiziksel değişmelerdeki kütle ve enerji değerlerinin, kimyasal prensipler ve mol kavramından çıkarılan bilgiler yardımıyla hesaplanmasına kısaca “stokiyometri” adı verilmektedir. Basit bir kimyasal denklem olarak, 2 CO + O2 2 CO2 reaksiyonu ele alınacak olursa, n herhangi bir sayı olmak üzere, 2n molekül karbon monoksitin n molekülü oksijen ile birleşerek 2n molekül karbondioksit meydana getirdikleri anlaşılmaktadır. Burada, n = 6,02.1023 alınacak olursa, denklem 2 mol CO in 1 mol O2 ile birleşerek 2 mol CO2 meydana getirdiğini ifade eder.
Örnek (1-1): 12 gram karbon monoksit gazının oksijen gazı ile yanması sonucunda ne kadar karbondioksit meydana gelir? Çözüm: 2 CO + O2 2 CO2 Bu denklemde, 2 mol karbon monoksit gazından 2 mol karbon dioksit meydana geldiğine göre, kullanılan CO molü = oluşan CO2 molü şeklinde stokiometrik ifade yazılabilir. CO2 in ağırlığı = CO2 molü .CO2 in mol ağırlığı = 0,429 . 44 = 18,9 gram
Örnek (1-2): Bakır-1 oksit, Cu2O, ve bakır-2 oksit, CuO, karışımından alınan, 1,50 gramlık bir örnek kantitatif olarak metalik bakıra indirgenmektedir. Reaksiyon sonunda 1,27 gram ağırlığında bakır (Cu) ele geçtiğine göre, karışımda bulunan Cu2O in yüzde miktarını hesaplayınız.(Cu=63,5, O=16) Çözüm: Bakır atomlarının korunduğunu göz önüne alırsak buna göre, stokiyometrik bağıntı şu şekilde yazılabilir. Oksitlerdeki toplam Cu molü = Metalik Cu molü 2 Cu2O molü + CuO molü = Metalik Cu molü Cu2O in ağırlığı = x gram CuO in ağırlığı = 1,50-x gram olacağından, x = 0,836 gram Cu2O yüzdesi =
Örnek (1-3): Çinko sülfür (ZnS) ve piritten (FeS2) meydana gelen bir karışımın 10,40 gramı oksijen akımında kavrulmaktadır. Reaksiyon sonunda elde edilen kükürt dioksit (SO2) gazı bir gazometrede toplanarak, hacminin NK da 3,36 litre olduğu hesaplanmıştır. Buna göre karışımdaki ZnS yüzdesini hesaplayınız. (Zn = 65, Fe = 56, S = 32, O = 16) Çözüm: Kavurma reaksiyonları şöyledir. ZnS + O2 ZnO + SO2 2 FeS2 + 11/2 O2 Fe2O3 + 4 SO2 Stokiyometrik bağıntı şu şekilde yazılabilir. Toplam SO2 molü = ZnS molü + 2 . FeS2 molü 0,15 = 837 = 1008,8 - 37x 37x = 135,8 (ZnS) x = 3,67 gram % ZnS = = 35,29