12.Hafta İnsan Hakları Yıldırım TURAN

Öğrenme Hedefleri İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Dersin sonunda öğrencilerin aşağıdaki yeterlilikleri geliştirmeleri hedeflenmektedir: İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırılması Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Türkiye'de İnsan Hakları

İçindekiler İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Dersin Haftalık İçeriği İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırılması Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Türkiye'de İnsan Hakları

Tarih İnsan Hakkı İnsan Hakkı Nedir? İnsanın sadece insan olması nedeniyle sahip olduğu hak ve özgürlükler anlamına gelir. İnsanlık tarihinin en büyük mücadelelerinden biri olan İnsan haklarının güvence altına alınması, son 60-70 yıllık dönemde siyasi yönetimlerin meşruluk ölçütü haline gelmiştir.

İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Tarih İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Özgür düşünüşün ve hümanizmin kökeni, Eski Yunan uygarlıkları olarak kabul edilmektedir. Eski Yunan’da özellikle M.Ö. VI. Yüzyıldaki ekonomik ve toplumsal gelişmelerle birlikte, Sokrates, Plato, Aristo, Zenon gibi düşünürlerin de katkılarıyla insan hakları konusunda düşünsel bir alt yapı oluşmuştur. Batı dünyasında insan haklarının gelişiminin sönük kaldığı Ortaçağ’da İslam dünyasında insanları gerçek mutluluğa ulaştırmayı amaçlayan toplumsal dayanışmaya, evrenselliğe vurgu yapıldığı görülmektedir.

İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Tarih İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi İnsan Haklarının Gelişiminde önemli köşe taşları; 1215 yılında, İngiltere’de kralın yetkilerine karşı soyluların bir takım haklar talep ettiği Magna Charta 1628 tarihli Haklar Dilekçesi, 1689 tarihli Haklar Bildirisi, 1776 tarihli Temel Haklar Virginia Bildirisi, 1789 tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları bildirisinden sonra insan hakları tüm Batı ülkelerinin anayasalarında yer almaya başlamıştır

İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi 19. Yüzyılda, temel insan haklarına ilişkin bir takım düzenlenmelere gidilmiştir. Yine 19. yy.’da Sanayi Devrimi’yle birlikte sos­yal, ekonomik ve siyasal hakların geliştirilmesi ve devletin bu alanlardaki sorumluluklarının genişle­tilmesine yönelik talepler başlamıştır.

İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi 20. Yüzyıl da ise, İnsan hakları doktrini­nin en geniş biçimiyle formüle edildiği bir dönem olmuştur. Bu yüzyılda klasik haklar genişleyerek devletlerin anayasalarına yerleşmiştir. Uluslararası alanda da, özellikle BM’nin etkinliği sayesinde, insan hakları artık evrensel bir nitelik kazanmaya baş­lamıştır. 1945 sonrası uluslararası düzende, öncelikle BM Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi’nin ilanı, daha sonra Amerika, Avrupa, Afrika ve Asya-Pasifik’de bölgesel insan hakları rejimlerinin doğması, uluslararası insan hakları hukukunun gelişimini hızlandırmıştır.

İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Günümüzde İnsan haklarının gelişim süreci, BM’nin, Evrensel Beyanname’nin dışında birtakım sözleşmelerle insan hakları konusunda bir mevzuat oluşturması, Avrupa Konseyi (AK), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Birliği (AB) gibi bölgesel örgütler nezdinde oluşturulan mevzuatlar ve denetleme mekanizmalarıyla ilerlemeye devam etmektedir.

İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması İNSAN HAKLARININ TEMEL NİTELİKLERİ; İnsan haklarının doğuştan sahip olunan haklar niteliğinde olması, İnsan haklarının mutlak olması, İnsan haklarının vazgeçilmezlik özelliği taşıması, İnsan haklarının bireysellik özelliği taşıması,

İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Günümüze kadar genel kabul görmüş, birbirleri ile doğrudan bağlantılı dört insan hakları kuşağı bulunmaktadır. Birinci kuşak haklar, klasik insan haklarıdır; daha çok bireyi devletin müdahalesinden korumakta ve onun devlet karşısında bazı temel haklarını güvence altına almaktadır. Bu haklardan başlıcaları; Yaşama hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, toplanma ve dernek kurma özgürlüğü, mülkiyet hakkı, yasalar önünde eşitlik, dilekçe hakkı, seçme ve seçilme hakkı, tarafsız bir yargıç önünde yargılanma hakkıdır.

İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması İkinci kuşak haklar (sosyal haklar), yalnızca özgürlük değil, aynı zamanda devletten bir hizmet isteme yetkisi veren haklar niteliğindedir. Sosyal haklar, klasik hakların içini dolduran ve bu sayede onları geniş toplum kesimleri için anlamlı hale getiren haklardır. Sosyal hakların belirleyici bir özelliği de, bu hakların gerçekleşebilmesi için devletin pozitif yükümlülük üstlenmesinin gerekli olmasıdır. Bu hakların başlıcaları, sendika kurma hakkı, çalışma hakkı, iş olanaklarının yaratılması, beslenme hakkı, eğitim hakkı, konut hakkı, toplumsal güvenliğin sağlanması, sendika ve grev hakkıdır.

İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Üçüncü kuşak haklar (dayanışma hakları), 20. Yüzyılın ikinci yansından itibaren, insanlık tarihinde gelişen yeni sorun alanları ve bu sorun alanlarını aşmaya dönük talepler çerçevesinde oluşmuştur. Bu haklar, klasik ve sosyal haklar ile karşılanamayacak niteliğe sahip olması dolayısıyla insanlığın gündemine girmiştir. Üçüncü kuşak haklar, tüm insanların dayanışmasını gerektiren haklar niteliğindedir. Self-determinasyon, çevre hakları, barış hakkı, insanlığın ortak mirasına saygı hakkı üçüncü kuşak haklar arasındadır.

İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Tarih tanmlayabilecek İnsan Haklarının İçeriği ve Sınıflandırması Dördüncü kuşak haklar, gelişmekte olan haklar olarak adlandırılmaktadır. Teknolojik alanda yaşanan gelişmelerin yanı sıra, insanlık tarihinde yaşanan gelişme ve değişimlere paralel olarak, hakların niteliği ve yeni hakların gelişimi söz konusu olabilmektedir. Örneğin, bilimin kötüye kullanılmasının önlenmesi çerçevesinde insan kopyalamayı yasaklayan belgeler bu haklara örnek olarak verilebilir.

Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Tarih tanmlayabilecek Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri İkinci Dünya Savaşı’nda yaşanan ağır insan hakları ihlallerinin tekrar yaşanmamasını sağlamak üzere ilk somut adımlar; BM’nin kuruluşu, bu örgütün kuruluş sözleşmesinde insan haklarına yer verilmesi ve BM’nin Evrensel Beyanname’yi ilan etmesi ile atılmıştır. İnsan haklarını güvence altına alma çabaları bundan sonra daha da hızlanmış ve gerek BM zemininde, gerekse diğer uluslararası örgütler bünyesinde insan haklarını konu alan önemli belgeler ortaya çıkmıştır.

Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Tarih tanmlayabilecek Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri AB’ yi insan hakları alanında önemli kılan ise, 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) başta olmak üzere önemli ve etkili insan haklan belgelerini çıkarmış olması ve AİHS çerçevesinde kurulan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) üye devletlerde gerçekleşen insan hakları ihlallerini bireysel ve devlet başvuruları çerçevesinde incelemesidir.

Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Tarih tanmlayabilecek Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri AGİT ise Helsinki Nihaî Senedi’nin imzalanmasıyla; İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesine vurgu yapmış, Katılımcı devletler bakımından, insan haklarının devletlerarası diyalogun meşru konusu ve meşru bir uğraş alanı haline geldiği savunmuştur. AGİT’in 1990 yılında gerçekleştirdiği Kopenhag ve 1992 yılında yapılan Helsinki zirvelerinde de azınlık hakları da dâhil olmak üzere insan haklarına geniş yer verildiği görülmektedir.

Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Tarih tanmlayabilecek Uluslararası Alanda İnsan Hakları Düzenlemeleri Ayrıca; Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi (1969), Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı (1981), İslam İşbirliği Örgütü tarafından kabul edilen İslam İnsan Hakları Kahire Bildirisi (1990), Arap Ligi tarafından kabul edilen İnsan Hakları Arap Şartı (2004) gibi insan hakları düzenlemeleri de bulunmaktadır.

Türkiye’de İnsan Hakları Tarih tanmlayabilecek Türkiye’de İnsan Hakları Uluslararası alanda yaşanan gelişmelerin etkisiyle, insan haklarına ilişkin düzenlemelerle Türkiye birçok ülkeye göre çok ileri bir noktadadır. Türkiye, BM’nin ve AK’nin temel insan hakları sözleşmelerine taraftır. Ölüm cezasının kaldırılması, işkence ile mücadele, ceza reformu, düşünce ve ifade özgürlüğü, dernek kurma ve toplanma hürriyeti, din özgürlüğü, yargının işleyişi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar ve yolsuzlukla mücadele konularında büyük aşamalar kat edilmiştir.

Türkiye’de İnsan Hakları Tarih tanmlayabilecek Türkiye’de İnsan Hakları Ayrıca insan haklarının korunması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalarda bulunmak üzere 2001 yılında Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı’nın kurulması da önemli bir gelişmedir. İnsan Hakları Başkanlığı, insan hakları ile ilgili konularda görevli kuruluşlarla sürekli temas halinde bulunmak ve bu kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamakla görevlidir.

Türkiye’de İnsan Hakları Tarih tanmlayabilecek Türkiye’de İnsan Hakları

‘Türkiye’de İnsan Hakları Tarih tanmlayabilecek ‘Türkiye’de İnsan Hakları Türkiye’ye yönelik olarak BM, AK, AB ve AGİT gibi uluslararası örgütler ile yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının gözlem ve raporlarında yer alan eleştiriler; İfade ve örgütlenme özgürlüğü üzerindeki kısıtlamaların giderilememiş olması, Uzun süren yargı süreçleri ve bu süreç nedeniyle zamanaşımı sorunlarının yaşanması ve adil olmayan yargılamalar, İşkence ve kötü muamele konusunda yaşanan sorunlar, Kadına ve çocuğa yönelik her türlü şiddetin önlenememesi, Uygun olmayan cezaevi koşulları, İşçi hakları, vicdani retçiler, mülteciler ve sığınmacılar, töre cinayetleri, basın özgürlüğü gibi konularda yoğunlaşmaktadır.

Konunun Özeti İnsan hakları en genel çerçevede tanımlanabilmesi İnsan haklarının temel nitelikleri I. II. III. ve IV. kuşak hakların gelişimi ve hangi haklardan oluştuğu BM’nin insan haklarının gelişimine katkısı Avrupa Konseyi çerçevesinde insan haklarına dair kabul edilen uluslararası düzenlemeler AGİT’in uluslararası insan hakları rejiminin gelişimine katkısı Türkiye’de insan hakları alanında yapılan reformlar -Bu derste olmaması gerekenler  

Ek Okuma Önerileri İbrahim Ö. Kaboğlu, Özgürlükler Hukuku: insan Haklarının Hukuksal Yapısı, Altıncı Basım, Ankara: imge Kitabevi, 2002 İhsan D. Dağı, insan Hakları, Küresel Siyaset ve Türkiye, İstanbul: Boyut Yayınları, 2000 Ioanna Kuçuradi, insan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 2011 Jack Donnelly, Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Mustafa Erdoğan-Levent Korkut (çev.), Ankara: Yetkin Yayınları, 1995 Johan Galtung, Bir Başka Açıdan İnsan Hakları, İstanbul: Metis Yayınları, 1999 Mehmet Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Baskı, İstanbul: Beta Yayım, 2003

Kaynakça Şaban Kardaş, Ali Balcı, (Editörler), Uluslararası İlişkilere Giriş, Küre Yayınları, İstanbul, 2014

Ders Bitti…