SÖZEL YETENEK MANTIKSAL AKIL YÜRÜTME 2015 2015 KENAN ÖZCAN ERTEKİN KARABÜK

Mantık ,bilginin yapısını inceleyen, doğru ile yanlış akıl yürütmenin ayrımını yapan , doğru düşünmenin kurallarını inceleyen felsefi bir disiplindir. Bu açıdan mantık, bilginin doğruluğunu değil, bilginin doğruluğunu ifade eden düşünce ve kavramların kendi içsel bütünlüğünün doğruluğunu inceler. Böylece mantıksal olarak doğru olan, bilgi ve bilim anlamında yanlış olabilir. Mantıksal akıl yürütme yöntemleri: 1) Tümden gelim (Dedüksiyon): Genel ilkelerden hareket ederek tek tek olgular hakkında yargıya ulaşma yoludur. Bütün çocuklar sevimlidir. Ayşe de bir çocuktur. O halde Ayşe de sevimlidir. 2) Tümevarım (Endüksiyon): Tek tek olgulardan hareketle genel önermelere ulaşmak için izlenen düşünme biçimidir. Erik çekirdekli bir meyvedir. Kayısı çekirdekli bir meyvedir. O halde bütün meyveler çekirdeklidir. 3) Analoji (Benzeşim): Bazı nesnelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkarak bir sıçratma yapmaktır. Yunanistan ve Türkiye aynı enlemdedir Yunanistan’da yazlar sıcak geçer. O halde Türkiye’de de yazlar sıcak geçer.

ÖNERME ÇEŞİTLERİ Yargının Niteliğine Göre Yargının Niceliğine Göre Olumlu Önermeler Olumsuz Önermeler Yargının Niceliğine Göre Tümel Önermeler Tekil Önermeler Tikel Önermeler Yargının Sayısına Göre Basit Önermeler Birleşik Önermeler Birleşikliği Açık Olan Önermeler Koşullu Önermeler Bağlantılı Önermeler Ekli Önermeler Birleşikliği Gizli Olan Önermeler Özgülü Önermeler Çıkarmalı Önermeler Karşılaştırmalı Önermeler Sınırlandırıcı Önermeler

Önerme Çeşitleri Nergis Hemşire Salı gecesi nöbet tutmamıştır. Yargının Niteliğine Göre Önermeler a) Olumlu Önermeler: Yüklemin belirttiği özellik öznede bulunuyorsa önerme olumludur. Hasan yarışmayı lider olarak bitirmiştir. (olumlu önerme) Aykut yarışmayı ikinci sırada tamamlamıştır. (olumlu önerme çünkü yarışmayı tamamlamıştır) b) Olumsuz Önermeler: Yüklemde bildirilen özelliğin öznede bulunmadığı önermedir. Nergis Hemşire Salı gecesi nöbet tutmamıştır. Ayşe matematik dersinde başarılı olamamıştır. 2) Yargının Niceliğine Göre Önermeler a) Tümel Önermeler: Özne bir sınıfın tümünü ifade ediyorsa bu önerme tümeldir. Bütün otobüsler yolculuk süresince sadece bir mola vereceklerdir. Kursiyerlerin tamamı en az bir dersten başarılı olmuştur. Her firma mutlaka bir gün tatil yapmak zorundadır. b) Tikel Önermeler: Özne bir sınıfın tümünü değil bir kısmını ifade ediyorsa bu önerme tikeldir. Öğrencilerin bir kısmı matematik dersinden kalmıştır. Bazı hastalar salı ve çarşamba günleri muayene olmuştur. Kimi işçiler dört saat çalışmaktadır. c) Tekil Önermeler: Özne bir sınıfın bir elemanını ifade ediyorsa bu önerme tekildir. Fizik dersini alan tek öğrenci Gizem’dir. Yalnız Cemre meyve suyu içmemiştir.

3) Yargının Sayısına Göre Önermeler a) Basit Önermeler: Tek yargı bildiren önermelerdir. Tüm personel Pazartesi günü çalışmaktadır. Atların bir kısmı kahverengidir. b) Birleşik Önermeler: Birden fazla yargı bildiren önermelerdir. ba) Birleşikliği Açık olan Önermeler: ba1) Koşullu Önermeler: Bu önermelerde yargı bir koşula bağlanmaktadır. A dişlisi döndüğünde B dişlisi de dönmektedir. Ayşe Hemşire’nin nöbet tuttuğu günler Cansu Hemşire de nöbet tutmaktadır. C lambası yandığında D lambası yanmaz. ba2) Bağlantılı Önermeler: hem… hem…, ne… ne… , ve, ile, da… da… ekleriyle kurulan önermelerdir. Hem A dişlisi hem B dişlisi aynı yöne dönmektedir. Ne Aytaç ne Buse İngilizce dersinde başarılı olmuştur. Ali veya Burak Pazartesi günü gelmemiştir. ba3) Ekli Önermeler: ama, fakat, lakin, ancak gibi bağlaçları olan önermelerdir. Tüm öğrenciler Türkçe dersini aldı fakat Cemre almadı. Cumartesi günü yapılan kampa tüm öğrenciler katıldı ama Derya katılmadı. Ceren pazartesi günü geliyor ancak cuma günleri işe gelmiyor.

bb) Birleşikliği Gizli olan Önermeler: Bu önermelerin birleşikliği biçimlerinde değil anlam ve içeriğindedir. bb1) Özgülü Önermeler: Yalnız, sadece edatlarıyla yapılan önermelerdir. Matematik dersinden yalnız Furkan geçti. Sadece Elif Pazar günleri nöbet tutmaktadır. bb2) Çıkarmalı Önermeler: Dışında, hariç ifadelerinin kullanıldığı önermelerdir. Aykut dışında her yarışmacı yarışmayı tamamlamıştır. B hariç herkes iki enstrüman çalabilmektedir. bb3) Karşılaştırmalı Önermeler: En, daha gibi ifadelerin kullanıldığı önermelerdir. Karşılaşmalar sonunda en çok puanı A takımı toplamıştır. Koşuyu Cemil’den daha önde tamamlayan Ahmet ikinci olmuştur. bb4) Sınırlandırıcı Önermeler: -e kadar, -den beri, -ya kadar gibi ifadelerin kullanıldığı önermelerdir. B firması, Mersin’e kadar gidiyor.

Mantık Sorularını Çözerken Dikkat Edilmesi Gerekenler Asla doğruluğundan emin olmadığınızı doğru olarak kabul etmeyin. Her önermeyi uygun olduğu kadar parçalara bölerek inceleyin. Önerme sırasını değil basitten karmaşığa doğru giden ve en çok bilineni olanı tercih edin. Hafızanızda tutmaya çalışmayınız, mümkün olduğu kadar not alın. Önermeleri tabloya dönüştürmeye önem verin. Her sorunun ve her önermenin ayrı bir tablo veya şema gerektirdiğini unutmayın. (Bu nedenle lütfen benden her soruda kullanılmak üzere bir tablo örneği istemeyiniz.) Mutlaka tablo kullanmadan çözülen sorular da olduğunu unutmayın. Tablolarınıza kesin hatlar koymayın, boşluklar bırakın. Tablo kenarlarına notlar almayı unutmayın. Tabloya yazdıklarınızdan kesin olanları belirginleştirin, olasılıklı olanları silik veya daha küçük yazın. Kısaltmalar kullanın. Betül yerine B, Ankara yerine A gibi İşaretleme sisteminizi oluşturun. Benzer olanları gruplamaya, farklı olanları ayrıştırmaya çalışın. Soru köklerindeki altı çizili kelimelere çok dikkat edin. Soruyu anlamadan çözümüne yönelmeyin. Sonra anlarım demeyin. 5 dk. nın tablo hazırlamak için olduğunu ve soruların tablo hazırlandıktan sonra çok kısa sürede çözüleceğini unutmayın. Telaşa kapılmayın. «Kesinlikle doğrudur, kesinlikle yanlıştır, kesin olarak bilinemez» gibi ifadeler varsa her şeyi bilmeyi beklemeyin ve gereksiz zaman harcamayın. (En çok yapılan hata)

Ahmet, Hasan ve Zafer isimli üç kişi; A, B, C, D, E ve K vitamin değerlerinin tamamını ölçtürmüşlerdir. Vitaminlerin değer sonuçları “yüksek”, “normal” ve “düşük” olmak üzere sınıflandırılmıştır. Bu üç kişinin vitamin değeri sınıflandırmalarıyla ilgili olarak bazı bilgiler şöyledir: Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir. A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür. Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir. İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür. Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir. B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir. Soru: I. A II. B III. C Hasan için yukarıdaki vitaminlerden hangileri normal değerde olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Soru: C vitamini sadece Zafer’de normal değerde ölçülmüşse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? A) Hasan’ın D vitamin değeri normaldir. B) Ahmet’in E vitamin değeri yüksektir. C) Hasan’ın C vitamin değeri düşüktür. D) Ahmet’in normal değerde ölçülen vitaminlerinden biri K’dir. E) Zafer’in D vitamin değeri yüksektir.

Soru: Hasan ve Zafer’in sadece iki vitamin değeri düşükse aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Hasan’ın C vitamin değeri normalse D vitamin değeri yüksektir. B) Zafer’in D vitamin değeri yüksekse Ahmet’in C vitamin değeri yüksektir. C) Ahmet’in D vitamin değeri normalse Zafer’in C vitamin değeri normaldir. D) Ahmet’in C vitamin değeri normalse Hasan’ın D vitamin değeri yüksektir. E) Zafer’in C vitamin değeri yüksekse Hasan ve Zafer’in tüm vitamin değerleri aynıdır.

KURALLAR : 1)Beş farklı renkte beş ev var, 2)Her evde beş farklı ülkeden birer kişi oturuyor, 3)Bu evlerde yasayan kişiler; -farklı marka içki içiyor -farklı marka sigara içiyor -farklı cins hayvan besliyor, 4)Sigara, içki ve hayvanların hiçbiri ayni cins değil. VERİLEN BİLGİLER : 1)İngiliz kırmızı evde yaşıyor. 2)İsveçli köpek besliyor. 3)Danimarkalı çay içiyor. 4)Beyaz evin solunda yeşil ev var. 5)Yeşil evin sahibi kahve içiyor. 6)Kuş bakan kişi Pall mall marka sigara içiyor. 7)Sarı evin sahibi dunhill marka sigara içiyor. 8)Tam merkezdeki evde yasayan kişi süt içiyor. 9)Norveçli ilk evde oturuyor. 10)Kedi besleyen kişinin evinin yanındaki evde oturan kişi Blend marka sigara içiyor. 11)Dunhill marka sigara içen kişinin evinin yanındaki evde oturan kişi at besliyor. 12)Blue master marka sigara içen kişi aynı zamanda malt içiyor. 13)Alman Prince marka sigara içiyor. 14)Mavi evin yanında oturan kişi Norveçli. 15)Su içen kişinin komsusu Blend marka sigara içiyor. Balığı besleyen kim?