Algı ve Bireysel Karar Verme

Algı ve Önemi Algı bireylerin çevrelerini duyu organlarıyla hissederek anlamlandırma sürecidir. Algıladıklarımız ile nesnel gerçeklik arasında farklılıklar var ise ne olur?? İnsanların davranışları gerçeğe değil gerçeğin ne olduğuna ilişkin algılarına dayanır. ALGILAYAN - HEDEF (ALGILANAN)

Algıyı Etkileyen Faktörler Algılayıcı ile ilgili faktörler -Tutumlar -Güdüler -İlgiler Deneyim Beklentiler Durumdaki Faktörler -Zaman -iş ortamı -Sosyal Ortam ALGI ALGI Hedefle İlgili Faktörler -Hareket -Sesler -Boyut -Arkaplan -Yakınlık -Benzerlik

Kişi Algısı: Atıf Teorisi ATFETME SÜRECİ Atfetmenin (atribution) Tanımı: Kişinin kendi davranışlarının veya başkalarının davranışlarının nedenlerini açıklaması ve belli hususlara dayandırılmasına verilen addır. Atfetme süreci ile birey hem kendi davranışlarının, hem de diğer insanların davranışlarının ve hem de algıladığı olayların anlama kavuşturulması yada yorumlanmasında önemli yere sahiptir. Diğer kişilerin davranışlarını yorumlarken Nedenlere ineriz. Neden olduğunu ortaya çıkararak atfetme sürecini yaşarlar. Kendi davranışları için de bunu yaparlar. Atfetme NEDEN-SONUÇ ilişkisinin ortaya çıkarıldığı bir analitik düşünme sürecidir.

ATFETME Sürecinin Dayandığı Nedenler İçsel sebepler– Bireyin kontrolü altında olduğuna inanılan nedenlerdir. (Örn. Ali’nin takımdaki başarısı düşük, çünkü antrenman yapmayı sevmiyor ve tembel) Dışsal sebepler– Kişinin kendi kontrolü dışında olduğuna inanılan nedenlerden. (Örn. Salih’ in spor başarı verimliliği düşüktür, çünkü Salih’in çalışırken kullandığı malzemeler eskidir ve sık sık sıkıntı vermektedir, dolayısı ile moral bozmaktadır)

ATFETME Belirleyicilerini Etkileyen Faktörler 1. Ayırtedicilik, Yalnız bir olayla veya durumla ilgili olarak ortaya çıkan belirgin bir davranışın nedenlerine bakmaksızın değerlendirilmesine denir. Örn. Hasan bir sınavda çok kırık not almış, başarısızlığını içsel ve dışsal nedenleri analiz etmeden tembel diyebiliriz, çünkü diğerlerine kıyasla notu düşüktür; ancak Hasan’ı daha önceden tanıyorsak ve onun başarısızlığı bizim için içsel değil dışsal nedenle açıklarız. 2. Görüş Birliği, Bir grup insan aynı ortamda ve eşit koşullarda bulunuyorsa ve insanlardan birisinin ortaya çıkan farklı bir davranışı o kişinin içsel özelliğine atfedilir. Çünkü o ortam herkes için aynı olarak bakılır. (Örn. Aynı takımda Aynı malzeleleri kullanan sporcular arasında Mehmet’in durumu) 3. Tutarlılık (Consistency), Bir davranışın zaman içinde benzer durumlarda tekrar ortaya çıkması durumuna tutarlılık adı verilir. (Mehmet hep başarılı, bir sefer olmadıysa bunu dışsal nedene bağlamak gibi / Hüseyin hep başarılı ise bunu onun içsel durumuna atfetmek)

Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar:

Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: Basmakalıpçılık, Model Örneği Oluşturma (prototip), Hale Etkisi, Seçici Algılama, Yansıtma, Zıtlık Etkisi, Beklentiler

Basmakalıpçılık, İnsan ve nesneleri gruplandırırken zihnimizde oluşturduğumuz kişisel çatışlardan biridir. (Mesleklere, ırklara, renklere, kelimelere, şiveye, vb. ne göre) Örn: Mühendisler içedönüktür, teknik çözümden anlarlar, Dişçiler can yakarlar, korkunçturlar, Bunlar yanılgıları oluştururlar….

2) Model Örneği Oluşturma (prototip), Zihindeki modele göre olayları algılamaktır. 3) Hale Etkisi, Bir insanın veya olayın etkisinde kalarak diğer insan ve olayları buna göre değerlendirmesidir – (Bir yöneticiye yapılan değerlendirmedeki bulguları diğerlerinde de var gibi davranmak, hata yapınca yönetici bağırıyorsa diğerlerini de öyle zannetmek, vb.)

4) Seçici Algılama, Dikkat ve seçim evresinde olur. Kişi kendi ihtiyaçları, değerleri ve beklentilerini ilgilendiren yönleri dikkate alır. (çıkarlarına göre algılama) Bu durum kişileri yanılgıya götürür (kardeş-miras, Pazarlamadan GM olunca, siyasetçilerin kendi destekçilerine göre bütünü değerlendirmeleri vb.)

5) Yansıtma, Bir kişinin kendine ait başkaları tarafından hoş karşılanmayan kişisel bir özelliğinin başkalarına yakıştırması durumuna yansıtma adı verilir. (Örn. Yönetici çekmecesini kilitler, başkalarına çekmecede önemli evrak olduğunu belirtir sebep olarak, ancak gerçek sebep onun başkalarının çekmecelerini karıştırmasıdır. / kendisi işten çıkarılma endişesi olan, ortada kişilerin güvenliği olursa daha motive çalışacaklarını belirtir) 6) Zıtlık Etkisi, Kişilik özelliklerinden birinin aynısını taşıyan kimselerden olumlu veya olumsuz olarak yapılan değerlendirmeye göre diğerlerinden zıt durum göstermesi.

7) Beklentiler: Beklentiler her zaman nesnel veya gerçekçi olmayabilir.

Kararlar-Algı

Algı ve Karar Verme Arasındaki Bağ Karar Verme algılanmış bir probleme karşı bir tepki olarak ortaya çıkar (Sanders, 1999) Algı: Problemin varlığından farkında olmayı Bilginin yorumlama ve değerlendimesini Sonuçlar ve analizler önyargısını etkiler

Kararlar Nasıl Verilmelidir??

Ussal Karar Verme Süreci Tanımlanmış kısıtlılıklar çerçevesinde tutarlı ve değer arttırıcı tercihlerde bulunabilme. Problemi tanımla Karar kriterini belirle Kriteri ağırlıklandır Alternatifleri belirle Alternatifleri değerlendir En iyi alternatifi seç

Modelin Varsayımları Sorun açıktır Tercihler bilinmektedir Tercihler açıktır Tercihler sabittir Zaman ve maliyet kısıtlamaları yoktur En üst düzeyde getiri elde edilir

Karar Vermede Yaratıcılık Yeni ve Faydalı fikirleri üretme yeteneği İnsanlara: Problemi daha iyi anlamaya Başkaların göremediği problemleri görebilme Tüm seçenekleri belirlemeye yardım eder

Yaratıcılığın Üç Bileşeni Deneyim Yaratıcılık Görev Motivasyonu Yaratıcılık Becerileri Prentice Hall, 2001

Görev alanı ile ilgili becerileri bireyin bir işi kavraması, onu daha etkin ve verimli süreçler ve metotlar geliştirerek hatasız ve ekonomik biçimde yapabilmesini gerektirir. Yaratıcılığa ilişkin becerilere gelince, bunlar bireyin belirli düşünce yapılarına saplanıp kalmaması, bunları kırabilmesi ve yeni görüş açıları geliştirebilmesi, bir sorunu, olayı veya durumu analiz ederek buradaki karmaşıklıklar ve bağlılıkları anlayabilmesi, olgunlaşmamış yargılardan kaçınarak yeni tercih veya seçeneklere açık olması, bunları araştırması ve izlemesi, akla gelmemiş ve ihmal edilmiş olan üretici düşünceleri ortaya çıkarmasına ilişkin olan becerilerdir. İçsel görev motivasyonu, bireyin bir işi yapmaktan ve başarmaktan, merak gidermekten duyduğu kişisel haz ve tatmindir. Bu içsel dürtüler, bireyi bu alanda çalışmaya yönlendirecek ve yaratıcı kılacak en önemli güdüdür.

SORULAR