ANTİMİKROBİK KEMOTERAPÖTİK MADDELER

TARİHÇE - 1 “Kemoterapötik” olarak adlandırılan kimyasal maddelerin infeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılması 17. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Bu tür tedavilerin bilimsel bir temele oturması, bu yüzyılın başında Paul Ehrlich’in “seçici toksik etki” kavramını ortaya atması ile olmuştur.

TARİHÇE - 2 Antimikrobiyal tedavi 1935 yılında Domogk’un sulfamidleri tedavide kullanmasıyla gelişme safhasına girmiştir. 1929’da Fleming’in gözlemlediği ve 1940’da Chain ve Flarey’in Penicillium notatum’dan elde ettiği bir maddenin mikroorganizmalar üzerine öldürücü etkisi ile antibiyotikler tedavide yer almaya başlamıştır.

Antibiyotik Bazı bakterilerden ama çoğunlukla mantarlardan elde edilen, insana verildiğinde çok küçük dozlarda bile diğer bakteriler üzerinde öldürücü ya da üremelerini engelleyici etki gösteren, buna karşın insana zararı hiç olmayan veya çok az olan (seçici toksik etki) ve bakteriyel infeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Anti: Karşı Biyos: Yaşam PENİSİNLER, SEFALOSPORİNLER, MAKROLİDLER, gibi

Kemoterapötik Antibiyotiklerle aynı özellikleri gösteren fakat mikroorganizmalardan elde edilmeyen kimyasal veya sentetik maddelerdir. SULFONAMİDLER, KİNOLONLAR, gibi

Tanım Kimyasal yapıları belli veya yapay olarak elde edilen maddelere kemoterapötik, doğal kaynaklı olanlara ise antibiyotik denmesine karşın, günümüzde antibiyotiklerin çoğunun sentetik ya da semisentetik yöntemlerle elde edilmesi mümkün olduğundan, antibiyotik terimi tedavide kullanılan kemoterapötik ve antibiyotik niteliğindeki maddeler için genel bir ad olarak kullanılır.

BAKTERİSİT SEÇİCİ TOKSİK ETKİ Antibiyotik maddelerin mikroorganizmaları öldürücü etkileri BAKTERİYOSTATİK Antibiyotik maddelerin mikroorganizmaların üremelerini durdurucu etkileri SEÇİCİ TOKSİK ETKİ Antiyotik-kemoterapötik ilaçların insanlara veya memeli hücrelerine zarar vermeden veya çok az zarar vererek yanlızca hastalık etkeni mikroorganizma üzerine toksik veya öldürücü etki göstermesidir.

MİNİMUM İNHİBİTÖR KONSANTRASYON [MİK]. Antibiyotik-kemoterapötik maddelerin mikroorganizmaların üremelerini durdurduğu en düşük yoğunluğudur. MİNUMUM BAKTERİSİD KONSANTRASYON [MBK]. Antibiyotik-kemoterapötik maddelerin mikroorganizmayı öldüren en düşük yoğunluğudur.

ETKİ SPEKTURUMU POST ANTİBİYOTİK ETKİ Antibiyotik-kemoterapötik maddelerin tedavi edici dozda etkili olabildiği mikroorganizma cinsi ve sayısına denir POST ANTİBİYOTİK ETKİ Bakterinin Antibiyotik-kemoterapötik madde kesildikten sonrada üremenin baskılanması sürmektedir.Bu etkiye denir.

Sınıflandırma Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Hedef hücreye etkilerine göre: Bakteriyostatik: Bakterilerin üremelerini engelleyen. Bakteriyositik: Bakterileri öldüren. Sulfonamid Tetrasiklin Kloramfenikol Penisilin Streptomisin

Sınıflandırma Etki mekanizmalarına göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki mekanizmalarına göre: Bakteri hücre duvar sentezini engelleyenler Sitoplazma membran geçirgenliğini engelleyenler Protein sentezini engelleyenler Nükleik asit sentezini engelleyenler Antimetabolik etki gösterenler

Hücre duvar sentezini engelleyenler Beta-laktamlar Glikopeptitler Vankomisin Teikoplanin Sikloserin Basitrasin

Beta-laktamlar Penisilinler Sefalosporinler Monobaktamlar Aztreonam – tek üye Karbapenemler İmipenem Meropenem Ertapenem

Penisilinler Üreidopenisilinler Doğal penisilinler Penisilin G Penisilin V Penisilinaza dayanıklı penisilinler Metisilin Oksasilin Kloksasilin Dikloksasilin Nafsilin Aminopenisilinler Ampisilin Amoksasilin Bakampisilin Pivampisilin Antipsödomonal penisilinler Karbenisilin Azlosislin Tikarsilin Üreidopenisilinler Mezlosilin Piperasilin Beta-laktamaz inhibitörleri ile kombine penisilinler Ampisilin-sulbaktam Amoksisilin-klavulanik asit Tikarsilin-klavulanik aist Piperasilin-tazobaktam

Sefalosporinler Birinci kuşak: Sefazolin Sefalotin Sefadroksil Sefaleksin Sefradin İkinci Kuşak: Sefoksitin Sefuroksim Sefaklor Sefuroksim aksetil Üçüncü kuşak: Sefiksim Sefotaksim Seftizoksim Seftriakson Moksalaktam Sefoperazon Seftazidim Dördüncü kuşak: Sefepim

Membran geçirgenliğini engelleyenler Polimiksin Polienler Amfoterisin B Nistatin Azoller Ketokonazol İtrakonazol Flukonazol

Protein sentezini engelleyenler Aminoglikozidler Tetrasiklinler Makrolidler Linkozamidler Kloramfenikol Fusidik asit Linezolid

Aminoglikozidler Gentamisin Amikasin Tobramisin Netilmisin İsepamisin Streptomisin

Tetrasiklinler Kısa etkililer Orta etkililer Uzun etkililer Klortetrasiklin Terasiklin Oksitetrasiklin Orta etkililer Demekloksiklin Metasiklin Uzun etkililer Doksisiklin Minosiklin

Makrolidler Eritromisin Roksitromisin Klaritromisin Diritromisin Azitromisin Spiramisin

Linkozamidler Klindamisin Linkomisin

Nükleik asit sentezini engelleyenler Kinolonlar Rifampisin Metronidazol Ornidazol Tinidazol

Kinolonlar Birinci kuşak İkinci kuşak Üçüncü kuşak Dördüncü kuşak Nalidiksik asit İkinci kuşak Siprofloksasin Ofloksasin Pefloksasin Norfloksasin Enoksasin Üçüncü kuşak Grepafloksasin Sparfloksasin Levofloksasin Dördüncü kuşak Trovafloksasin Moksifloksasin

Antimetabolik etki gösterenler Sulfonamidler Dapson PAS Trimetoprim İzoniazid Klorokin

Sınıflandırma Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki ettiği mikroorganizma grubuna göre Antibakteriyel Antiviral Antifungal Antiparaziter Antimikobakteriyel

Antiviraller Amantadin Asiklovir Famsiklovir Gansiklovir Lamivudin Oseltamivir Ribavirin Rimantadin Valasiklovir Vidarabin Zanamivir

Antifungaller Polienler Azoller Primidin Amfoterisin B (konvansiyonel) Amfoterisin B lipid kompleks Amfoterisin B lipozomal Azoller Ketokonazol Flokonazol İtrakonazol Primidin Flusitozin

Antiparaziterler Albendazol Amfoterisin B Klindamisin Klorokin Levamizol Mebendazol Metronidazol Ornidazol Niklozamid Primetamin Kinin Spiramisin Tetrasiklin Doksisiklin Trimetoprim-sulfametoksazol

Antimikobakteriyeller İzoniazid Rifampisin Etambutol Pirazinamid Streptomisin PAS Etionamid Kanamisin Amikasin Streptomisin Kinolonlar Makrolidler Tetrasiklinler

Sınıflandırma Etki spektrumuna göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki spektrumuna göre Dar spektrumlu Orta derecede geniş spektrumlu Makrolidler Polimiksin Orta derecede geniş spektrumlu Sulfonamidler Aminoglikozidler Beta-laktamlar Geniş spektrumlu Kloramfenikol Tetrasiklinler

Sınıflandırma İmmunmodülatör etkilerine göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Sınıflandırma İmmunmodülatör etkilerine göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

İmmunmodülatör etkilerine göre Konak immün savunmasına belirgin etkileri olmayanlar: Beta- laktamlar, vankomisin İmmün sistemle sinerjik davrananlar: Kinolonlar (mikroorganizmaları fagositoza elverişli hale getirirler) İmmün fonksiyonları deprese edenler: Tetrasiklinler, kloramfenikol (selüler ve humoral yanıtları olumsuz etkilerler) İmmün fonksiyonları şiddetlendirenler: Sefozidim (CD4 sayısını ve CD4/CD8 oranını arttırır, sitotoksisiteyi, kemotaksisi ve fagositozu güçlendirirler.

Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Kişilerin hastalığına ve bireysel özelliklerine göre; Uygun ilacı, Uygun sürede, Uygun dozda, En düşük maliyetle kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır.

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Örnekleri İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Gerekmediği halde çoklu ilaç kullanımı İlaçların su yerine başka içeceklerle alınması Süresi geçmiş ilaçların kullanılması Hekim önerisi dışında uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Örnekleri Gereksiz yere enjeksiyon kullanımı Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi Gereksiz antibiyotik kullanımı

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Etkileri Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına, İlaç etkileşimlerine bağlı istenmeyen sonuçlara, Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, Yan etki görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

Akılcı İlaç Kullanımındaki Sorumlu Taraflar Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) sssssssss

Antibiyotik Direnci Antibiyotiklerin yanlış nedenlerle veya doğru olmayan biçimde kullanılması, bakterilerin sonraki ilaç tedavilerine karşı direnç göstermesine neden olabilir. Antibiyotik direnci, bakterilerin herhangi bir antibiyotiğin varlığına rağmen üreyebilmesi ve enfeksiyon yapabilmesidir.

Antibiyotik Direnci Antibiyotiklere karşı direnç geliştiğinde, bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde bu antibiyotikler etkili olamaz. Bu durum, yalnızca antibiyotiği uygun olmayan biçimde kullanan kişi açısından değil, sonradan dirençli bakteriye yakalanma riski olan herkes için tehlike oluşturmaktadır.

Bugün Dur Demezsek Yarın Çok Geç Olabilir!

Bunları Biliyor muydunuz? Antibiyotik dozunun yetersiz veya aşırı olmasının yanı sıra doz aralıklarının uygunsuz olmasının da antibiyotik direncine yol açtığını;

Bunları Biliyor muydunuz? Antibiyotiğin etkili olduğu bakterilerin antibiyotiğe maruz kaldıklarında öldükleri halde, dirençli bakterilerin büyümeye ve çoğalmaya devam edebildiğini, Bu dirençli bakterilerin toplumda hızla yayılarak diğer insanlarda enfeksiyonlara neden olabildiğini;

Bunları Biliyor muydunuz? Yeni antibiyotiklerin uzun süredir geliştirilmediğini, Var olan antibiyotiklerin gereksiz kullanılması ile gelişebilecek olan antibiyotik direnci yüzünden, gerçekten ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilecek antibiyotiğin kalmayabileceğini;

Bunları Biliyor muydunuz? Uygunsuz antibiyotik kullanımıyla gelişen antibiyotik direncinin her kıtada endişe yaratmaya devam ettiğini ve dirençli bakterilerin  neden olduğu enfeksiyon hastalıklarının insanların hayatlarını kaybetmesine neden olduğunu;

Bunları Biliyor muydunuz? Antibiyotik direncinin yüksek olduğu ülkelere seyahatte bulunan yolcuların, dirençli bakterileri ülkelerine taşıyarak yaydığını;

Bunları Biliyor muydunuz? Artan antibiyotik direncinin günümüzde ve gelecekte antibiyotiklerin etkinliğini tehdit ettiğini; Etkili antibiyotikler olmadan yoğun bakım, organ nakli, kanser kemoterapisi, yeni doğan bebeklerin bakımı veya kalça ya da diz protezi ameliyatı gibi yaygın cerrahi işlemlerin uygulanmasının mümkün olamayacağını;

Bunları Biliyor muydunuz? Birine iyi gelen antibiyotiğin başkasına zarar verebileceğini; Gereksiz kullanılan her ilaç gibi gereksiz antibiyotik kullanımıyla da istenmeyen yan etkilerin görülebileceğini; Kişinin daha önceki bir hastalıkta kullandığı antibiyotiğin, tekrar benzer hastalığa yakalansa bile etkili olamayabileceğini;  

Bunları Biliyor muydunuz? Uygunsuz antibiyotik kullanımının önemli sonucu olarak; dirençli mikroorganizmaların vücut florasına hakim olacağını ve buna bağlı enfeksiyon seyrinde, hastanede kalış süresinde ve hastalığa bağlı ölüm oranlarında artış olacağını; Hekim önerisi ve eczacı danışmanlığı olmadan kullanılan antibiyotiklerin, sonu ölümlere varabilecek ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini;

Antibiyotik Direncine Karşı Dur Diyelim! Unutmayalım, Çözüm Elimizde!..