Prof.Dr. Mustafa Şahin DÜNDAR Spektroskopi ENSTRÜMENTAL ANALİZ Kromatografi Prof.Dr. Mustafa Şahin DÜNDAR

KİMYASAL ANALİZDE YÖNTEMLER Kimyasal Analiz nedir? Analizlerde Kullanılan Derişim Düzeyleri Analit nedir?, Matriks nedir? Kör nedir? Kalitatif (Nitel) Analiz Kantitatif (Nicel) Analiz Klasik ve Modern Yöntemler, Doğuşu ve Türleri

KLASİK VE MODERN YÖNTEMLER Ölçülen Fiziksel Özellik Kullanılan Analitik Yöntem Kütle Gravimetrik Hacim Volumetrik Işının Soğurulması (Absorpsiyonu) İnfrared, Atomik soğurum, UV-Vis. Spektrometreleri Işının Yayınımı (Emisyonu) X-ışını, UV-Vis., Alev ve Emisyon spektroskopisi Işının Dağıtılması Türbidimetri, Raman Işının Kırılması Refraktometri, İnterferometri Kütle/Yük oranı Kütle Spektrometresi Tepkime oranı Kinetik metotlar Elektrik Akımı Polarografi, Amperometri Elektrik Potansiyeli Potansiyometri

KİMYASAL ANALİZDE YÖNTEM SEÇİMİ PROBLEMİN BELİRLENMESİ Doğruluk ne olmalıdır? Ne kadar numune vardır? Numunedeki Analit derişimi hangi aralıktadır? Numunedeki hangi maddeler girişim yapabilir? Numune matriksinin fiziksel/kimyasal özellikleri? Kaç numune analiz edilecektir?

YÖNTEM SEÇİMİNDE SAYISAL ÖLÇÜTLER Doğruluk, Kesinlik, Duyarlık, Seçicilik Replikasyon Duplikasyon Hatalar Sistematik Hatalar Rasgele Hatalar Belirtme Sınırı (LOD) Tayin Sınırı (LOQ) Doğrusallık Sınırı (LOL)

Doğruluk ve Kesinlik Yüksek Doğruluk Yüksek Kesinlik Düşük Doğruluk Yüksek Kesinlik Yüksek Doğruluk Düşük Kesinlik Düşük Doğruluk Düşük Kesinlik Duyarlılık: Her birim analit kütlesinin verdiği aletsel cevap

Duplikasyon Replikasyon Aynı numuneden iki veya daha fazla paralel numuneler hazırlamak Bir numuneyi iki veya daha fazla analiz etmek

Standart Referans Maddeler Standart Referans Madde (SRM veya CRM) nedir? Ne amaçla kullanılır? Nasıl ve nerede uygulanmalıdır? SRM maddesi bulamazsak ne yapalım??

HATALAR Sistematik Hatalar Rasgele Hatalar Büyük Hatalar Bias; ortalama değer ile gerçek değer arasındaki farktır. Bir cihazla ölçüm yapmadan önce ne tür hatalarla karşılaşabilirsiniz? Sistematik Hatalar Rasgele Hatalar Büyük Hatalar

Sistematik Hatalar Sistematik hatalar çoğunlukla tespit edilemez veya farkında olunmaz. Bu hata türü bias olarak ifade edilir. Deneysel veya aletsel olmak üzere sistemdeki bazı değişikliklerin sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin; cihazın doğru ayarlanmamış olması, yanlış veya standart dışı cam malzeme kullanılması gibi. Düşük doğruluk Kesin Nedenler Tekrarlanabilir

Sistematik Hata Türleri -Aletsel Hatalar (El kitabı kullanımı) -Kalibrasyon Hataları (Cihazların ayarlanması) -Kullanıcı Hataları (Okuma hataları) -Analiz Ortamı Hataları (Cihazın çalışma koşulları %20-50 arası nem oranı) -Farkındalık (Ne ölçeceğim, Nasıl numune alacağım, Karadenizde ½ saatte su sıcaklık ölçümü)

Önlemek için; Hatalar her ölçümde sabit olarak gözlenir. Önlemek için; Kalibrasyon Deneysel süreç kontrolü Farklı bir yöntem ile kontrol

Rasgele Hatalar Kontrol edemediğimiz veya çok az kontrol edebildiğimiz durumlarda oluşur. Örneğin; bir cihazdan gelen elektronik gürültü elde ettiğimiz veriler üzerinde istem dışı rasgele değişimlere sebep olur. Bundan dolayı sonuçların tekrarlanabilirliği ve analizin duyarlılığı, kesinliği etkilenir. örnek olarak porselen krozenin yüzeyinde oluşan çatlakların neden olduğu madde kaybı verilebilir.

Önlemek için; Daha çok küçük hatalar şeklinde ve rasgele olarak gözlenir. Önlemek için: Daha fazla ölçüm yapın, Tekniği geliştirin Cihaz duyarlılığını artırın. Rasgele Hatalar; Ortalama, Standart Sapma, Varyans gibi istatistiksel uygulamalarla düzeltilebilir.

Tayin Sınırları ve Çalışma Aralığı Kör (Şahit, Blank) Tayini Analitsiz bir ortamda analitik değeri elde edilir. Kör ün replike analizi ile; Kalibrasyon eğrisindeki kesim değeri ile elde edilir. Çalışma Aralığı = LOL - LOQ LOD = Xkör + 3Skör LOQ = Xkör + 10Skör