SİNİR SİSTEMİ Öğr.gör. İskender AKBAL

İç ve dış ortam arasındaki haberleşme Stimulusları algılama ve cevap Efektör Sekrasyon

Sinir sisteminde iletim hızlı Endokrin sistemde iletim yavaş Stimulus Hormon

Anatomik olarak sinir sistemi Merkezi sinir sistemi MSS Encephalon ve medulla spinalis Periferik sinir sistemi PSS Kranial (12 çift) ve spinal (31 çift)

Fonksiyonel olarak sinir sistemi Somatik sinir sistemi Çizgili kasların inervasyonu Dış ortamla teması olan vücut yapıları Afferent (deri, çizgili kas, tendon, eklem)- efferent (cerebrum, truncus encephalicus, medulla spinalis)

Visseral sinir sistemi Düz kas, bez ve kan damarları Afferent (kalp-damar, solunum, sindirim, üriner ve üreme) encephelon Efferent (otonon sinir sistemi) düz kas, kalp kası ve bezlerin çalışması

NÖRON Uyarılma- iletim Miyelin kılıf PSS (schwann) MSS (oligodentrositler) Nörilemma

Endoneurium Ganglion, nucleus Nervus, tractus.

Fonksiyonlarına göre nöron tipleri Afferent (duyu taşıyan nöronlar) Efferent (motor) nöronlar İnternöronlar (ara nöronlar)

Uzantılarına göre nöronlar Multipolar nöronlar Bipolar nöronlar Unipolar nöronlar

Sinir sistemi destek hücreleri (Nöroglia) Astrosit (astroglia): Kapiller yatağı boyunca uzanır, kan beyin bariyeri, beslenme Epandim: Ventrikül duvarlarında ve canalis centralisde yer alır, BOS salgısında rol alır. Mikroglia: En küçük nöroglia, fonksiyonu net değildir, fagosiztoz

Oligodendrosit: MSS miyelin kılıf yapım ve onarımı Periferik nöroglia: schwann ve satellit Satellit nöron etrafına kapsül yapar hücre gövdesini dokudan ayırır.

MSS ve BÖLÜMLERİ Medulla spinalis Encephalon (Beyin) Cerebrum Cerebellum Truncus encephalicus

Medulla spinalis Atlasın üst kenarı- L2 Canalis vertebralis 2/3 45 cm Fissura mediana ant. Sulcus medianus post. Sulcus anterolateralis Sulcus posterolateralis

Substantia alba (İnen çıkan yollara ait aksonlar) Substantia grisea (Nöron gövdeleri) Ant. Motor Post. Duyu Lat. Otonon ss. Segmental yapı 31 çift sinir

Periost (epidural aralık) Dura mater Arachnoidea mater (damarsız) 2 Periost (epidural aralık) Dura mater Arachnoidea mater (damarsız) 2. Sacral vertebra Pia mater Subdural aralık Subaraknoid aralık (BOS)

Turuncus encephalicus (Beyin sapı) Bulbus (medulla oblongata) Pons Mesencephalon

Medulla oblongata (Bulbus) Medulla spinalis Atlas kemiği Clivus 3 cm uzunluk 2 cm genişlik Sulcus bulbopontinus Fissura mediana anterior Pyramis: motor yolların sıklaşması Decussatio pyramideum

N. glossopharyngeus (Cr9) N. vagus (Cr10) N. accessorius (Cr11) N N. glossopharyngeus (Cr9) N. vagus (Cr10) N. accessorius (Cr11) N. hypoglossus (Cr12)

Bulbusta bulunan hayati merkezler Kardiak merkez Kalp atışı Vazomotor merkez Damar çapı Respiratuar merkez Solunum Refleks merkezi Kusma, aksırma, öksürme, yutma Pedunculus cerebellaris inf.

Pons Cerebellum’un önünde Sulcus pontocruralis Sulcus medianus Eminentia pyramidalis N. abducens (Cr6)

N. trigeminus (Cr5) N. facialis (Cr7) N. vestibulocochlearis (Cr8)

Fossa rhomboidea Pedunculus cerebellaris 4. ventrikülün döşemesi

Mesencephalon Truncus encephalicus’un en üst bölümü 2- 2,5 cm 3 kısımdan oluşur Crus, tegmentum, tectum Substantina nigra

Colliculus süperior Görme Colliculus inferior işitme

N. oculomotorius (Cr3) N. trochlearis (Cr4)

CEREBELLUM Pons ve bulbus un arkasında Arasında 4. Ventrikül Vermis İşte beyaz cevher Dışta gri cevher Arbor vitale cerebelli

Nucleus dentatus Nucleus emboliformis Nucleus globosus Nucleus fastigii

Lobus anterior Lobus posterior Lobus flocculonodularis Pedunculus cerebellaris İnf./ med./ sup. Denge, kas tonusu, kasların uyumu

CEREBRUM Diencephalon Telencephelon Beyin ve omuriliği saran zarlar

Diencephalon Mesencephalon’un üstü Telencephalon’un altı Hypothalamus önde Thalamus arkada

Talamus Gri cevher yapısında Yumurta şeklinde simetrik 3. Ventrikülün her iki yanında bulunur Koku duyusu hariç tüm duyular uğrar Ara istasyon Otonomik ve limbik merkez

Hypothalamus Homeostazis Sıvı dengesi Vücut ısısı Açlık tokluk Seksual duyular Alınan duyunun şekli (ağrılı, hoşnut) Endokrin sistemle bağlantılı Adh: böbrekte su emilimi Oxytocin: uterus kasılması süt salgılama Endokrin otonom limbik merkezi

Telencephalon Encephalon’un en büyük kısmıdır İki hemisfer Corpus collusum Os frontale- os occipitale Fossa crani ant./medius Cerebellum’un üstünde

Cortex cerebri (gri cevher) Sulcus ve gyrus Fissura longitodinalis cerebri cortex 1.3-4.5 mm kalınlık 10-14 milyar nöron

Sulcus centralis Sulcus lateralis Sulcus parietooccipitalis

Hafıza, konuşma Anlama, matematik Yetenek Duyuların algılanıp entegre edilmesi

Beyin Lobları (Lobi cerebri) Lobus frontalis Kişilikle ilgili fonksiyonlar Konuşma merkezi Motor afazi Primer motor cortex Yumuşak damak, dil, laryx, solunum kaslarının idare merkezi Prefrontal cortex: duygu derinliklerinin düzenlenmesi, ufuk daralması, kişilik bozukluğu, sosyal zayıflık

Lobus parietalis Ağrı, ısı, dokunma Geçmiş deneyimlerle bir cismi görmeden tanıma Duyusal angozi Tat merkezi

Lobus occipitalis Primer ve sekonder görme Hareket halindeki cismi gözle yakalama (B18) ve takip (B19) Renkli görme, ton farkı, cismin görüntüsüne ait hafıza örnekleri (B18) Görsel-vizual agnozi (B17)

Lobus temporalis İşitme (B41-42), seslerin tanımlanması ve yorumlanması (B22) Wernice alanı Broca konuşma merkeziyle ilişkili Yazılan bir cümlenin okunarak anlaşılması ve bunun sesli olarak ifade edilmesi Konuşulan lisanın öğrenilmesi Duyusal afazi: Kelimeler duyulur tanınır fakat kişi konuşamaz Okuma yazma merkezi Koku merkezi Yakın hafıza merkezi

Dominant hemisfer Her iki hemisfer simetrik değildir Fonksiyonlarda öne çıkan dominanttır Lisan öğrenme, pozitif bilimler dominant Yetenek ve yüz tanıma non-dominant El-ayak tercihi, göz dominantlığı

Beyaz cevher ve bazal ganglionlar Hemisferlerin iç kısmı Sinir aksonları Substantia alba Substantina grisea Bazal çekirdek Nücleus caudatus Corona radiata

Beyin ventrikülleri ve BOS dolaşımı Her beyin hemisferi içinde Ventriculus lateralis İçinde BOS bulunur For. İnterventriculare 3. Ventriculus tertius Silvius kanalı 4. Ventriculus quartus Magendi-luschka Subaraknoid aralık

Periferik Sinir Sistemi (PSS) Santral sinir sistemi ile çevre arasındaki bağlantıyı kurar Hedef organları Deride yer alan duyu reseptörleri Duyu organları Kas tendon ve eklemler Salgı bezleri Medulla spinalis- spinal Beyin- kraniyal

Spinal Sinirler (Nervi spinales) Medulla spinalisten 31 çift Karışık (mix) tip sinir lifi Radix ventralis Radix dorsalis Foramen intervertebrale Ganglion spinale duyu, motor, otonom sinir lifleri

Ramus posterior Vücut arkasında kalan bölge derisini ve kasları Ramus anterior Üst ve alt ekstremite ile Vucudun ön ve yan kısımındaki deri ve kasların inervasyonu

31 çift spinal sinir: 8 çift servikal C1-C8 12 çift torakal T1-T12 5 çift lumbal L1-L5 5 çift sakral S1-S5 1 çift koksigal Cx1

PLEXUS Plexus cervicalis Boyun ve omuz kasları Diyafragma (n. phrenicus) inervasyonu. Omuzlar Göğsün üst bölgesi Boyun ve başın arka taraflarının duyusu

Plexus brachialis Omuz kol ve önkol inervasyonu C5-T1 n. ulnaris n Plexus brachialis Omuz kol ve önkol inervasyonu C5-T1 n. ulnaris n. radialis n. medianus

Plexus lumbalis Karın alt duvarının ön yan kısımları Uyluk ve dış genital sistem n. femoralis

Plexus sacralis Kalça, uyluk, bacak ve yakların inervasyonu n Plexus sacralis Kalça, uyluk, bacak ve yakların inervasyonu n.ischiadicus

Kraniyal Sinirler (nervi craniales) N. olfactorius (Cr1) Burundaki duyu reseptörlerinden beyne gider Duyu- koku

N. opticus (Cr2) Gözün retinasından beyne gider. Duyu- görme

N. Oculomotorius (Cr3) Mesencephalondan başlayarak gözün içindeki ve dışındaki kaslara gider Somamotor (göz küresi ve kapağı)- parasempatik (pupilla) lifler

N. trochlearis (Cr4) En ince kraniyal sinir M N. trochlearis (Cr4) En ince kraniyal sinir M. oblicus superiora gider Motor- göz küresinin aşağı dışa doğru hareketi

N. Trigeminus (Cr5) En kalın sinir Duyu lifleri n. ophthalmicus n N. Trigeminus (Cr5) En kalın sinir Duyu lifleri n. ophthalmicus n. maxillaris n. mandibularis Baş ve yüzün duyusu Motor lifleri çiğneme kaslarına gider

N. abducens (Cr6) M. rectus lateralise gider Motor- göz küresinin dışa doğru hareketi

N. facialis (Cr7) Dilin 2/3 ön kısmı tat tomurcukları Yüzün mimik kasları Gözyaşı ve tükrük bezleri Karışık; duyu-tat duyusu Motor; yüzün mimik kasları, parasempatik: gözyaşı ve tükrük salgısı

N. vestibulocochlearis (Cr8) Kohlea ve semisirküler kanal lifleri Duyu- işitme ve denge

N. glossopharyngeus (Cr9) Dilin 1/3 arka kısmı Farinks kasları Parotis bezi Karışık; duyu- tat Motor; yutkunma kasları Parasempatik; tükürük salgısı

N. vagus (Cr10) En uzun seyirli sinir Göğüs ve karın boşluğu içindeki organlar Karışık; duyu- göğüs ve karın boşluğundaki organların duyusu Motor; aynı iç organların parasempatik inervasyonu

N. accessorius (Cr11) Farinks, larinks, baş ve boyun kasları, m N. accessorius (Cr11) Farinks, larinks, baş ve boyun kasları, m. trapezius, m. scm inervesyonu Motor: farinks, larinks, baş ve boyun kaslarının hareketi

N. hypoglossus (Cr12) Bulbustan dil kaslarına giderler Motor: dil hareketleri

Yalnız duyu n. olfactorius Cr1 n. opticus Cr2 n Yalnız duyu n. olfactorius Cr1 n. opticus Cr2 n. vestibulocochlearis Cr8 Yalnız motor n. Trochlearis Cr4 n. accessorius Cr11 n. hypoglossus Cr12 Karışık sinirler n. trigeminus Cr5 n. facialis Cr7 n. glossopharyngeus Cr9 n. vagus Cr10

Vücut duvarını innerve eden liflere somatik İç organları innerve eden liflere visseral Duyu taşıyan lifler afferent Emir taşıyan lifler efferent Afferentler: spinal veya kraniyal gangliyonlar Efferentler: somomotor, viseromotor

Somatik sistem Çizgili kas innervasyonu Vücut duruşunu koordine Bir nöron bağlantısı Hızlı cevap Visseral sistem Kalp kası ve düz kas İç organları koordine İki nöron bağlantısı Yavaş cevap

Otonom sinir sistemi Sempatik sistem Korku dehşet kavga ve kaçma gibi durumlarda gerilim anlarında vücudu uyararak harekete geçirir Kalp atımı ve hızı artar kan basıncı yükselir Parasempatik sistem Vücut enerji kaynaklarının korunması Dinlenme esnasında aktif Kalp atım hızında azalma %75 nervus vagusdan oluşur