YÖNLER VE YÖN BULMA Yön, herhangi bir yerin bilinen başka yerlere göre nerede olduğunu belirtir. Yönlerin belirlenmesinde güneşin doğuşu ve batışı dikkate alınır. Güneş'in doğduğu taraf doğuyu, battığı taraf batıyı gösterir. Bunları dik kesen yönler, kuzeyi ve güneyi gösterir. Bunlara ana yönler denir.

YÖNLER ANA YÖNLER VE ARA YÖNLER OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILIR. 1- ANA YÖNLER:DOĞU,BATI,KUZEY,GÜNEY A

ARA YÖNLER Kuzeydoğu : Kuzey ile doğu arasında kalan yöndür. Kuzeybatı : Kuzey ile batı arasında kalan yöndür. Güneydoğu : Güney ile doğu arasında kalan yöndür. Güneybatı : Güney ile batı arasında kalan yöndür.

ÜLKEMİZİN KUZEYİNDE KARADENİZ VARDIR. G B D K G B D AK DENİZ ÜLKEMİZİN DOĞUSUNDA DOĞU ANADOLU BÖLGESİ BULUNUR.

KUZEY YARIM KÜRE (KYK) NEDİR? DÜNYANIN KUZEY TARAFIDIR. ÜLKEMİZ KUZEY YARIM KÜREDE YER ALIR. DÜNYANIN GÜNEY TARAFIDIR. GÜNEY YARIM KÜRE

YÖN BELİRLEME YÖNTEMLERİ 1-PUSULA İLE YÖN BELİRLEME 2-GÜNEŞ İLE YÖN BULMA 3-GÖLGE-ÇUBUK YÖNTEMİ 4- KUTUP YILDIZI(DEMİRKAZIK) İLE YÖN BULMA 5-KARINCA YUVASI 6-KAYA-AĞAÇ YOSUNLARI 7-MİNARE KAPISI

YÖN BULMAK İÇİN HANGİ ARACI KULLANIRIZ? 1.Yönler, en güvenilir şekilde pusula ile bulunur. Pusula, şekil olarak saate benzer. Ortasında sağa, sola hareket eden bir ibre vardır. Bu ibrenin bir ucu renklidir. Renkli olan bu uç, her zaman kuzeyi gösterir.

ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDEDE YÖNÜMÜZÜ BULABİLİRİZ. EN DOĞRU YÖN BULMA PUSULA YARDIMIYLA GERÇEKLEŞTİRİLİR.

PUSULA PUSULANIN RENKLİ UCU HER ZAMAN KUZEYİ GÖSTERİR.

Kuzey yönü belirlenince diğer yönler kolayca bulunur Kuzey yönü belirlenince diğer yönler kolayca bulunur. Yüzümüzü kuzeye dönersek, arkamız güney, sağımız doğu, solumuz ise batı olur. Ancak pusuladan doğru olarak yararlanmak için yatay olarak tutulmasına dikkat edilmelidir

Güneşin battığı yöne BATI denir. 2-Güneş ile yön bulma yöntemi: Güneşin doğduğu yönün adına DOĞU denir. Güneşin battığı yöne BATI denir.

Sabahları Güneş'in doğduğu yöne sağ kolumuzu uzatırsak, sağımız doğuyu, solumuz batıyı, önümüz kuzeyi, arkamız da güneyi gösterir. Kuzey Batı Doğu Güney

3-Çubuk yöntemi: 1m uzunluğunda bir çubuğu yere diker, daha sonra gölgesini izleriz. Güneş, öğle vakti tam tepedeyken, yere diktiğimiz çubuğun gölgesini ölçeriz. Bulduğumuz en kısa gölge uzunluğu, kuzeyi; karşı tarafı da güneyi gösterir. Yüzümüzü kuzeye dönersek, sağ taraf doğuyu, sol taraf da batıyı gösterir.

KUTUP YILDIZI 4. Kutup yıldızı ile yön tayini: a. Büyük ayı yıldız topluluğu bulunur. b. Büyük ayının son iki yıldızı arası mesafe ölçülür. c. Bulunan aralığın 5 katı kadar mesafe kadar 6-7 ‘nci yıldız istikametine paralel gidildiğinde parlak bir yıldız görülür. d. Bu parlak yıldız “KUTUP YILDIZI”,(DEMİRKAZIK,ŞİMAL YILDIZI) bunun gösterdiği istikamet “KUZEY” dir.

KUTUP YILDIZI DAİMA KUZEY YÖNÜNÜ GÖSTERİR.

5- KARINCA YUVALARINA BAKARAK YÖN BULMA: K arıncalar yuvalarının toprakları kuzeyine toprak yığarlar.. Bunun amacı yuvayı rüzgar ve yağmurdan korumaktır. Çünkü kuzey yarım kürede rüzgar kuzeyden eser. Karınca yuvalarının ağzı güneyi gösterir. Yaz mevsiminde yönümüzü bulabileceğimiz bir yöntemdir.

KARINCA YUVALARININ AĞZI GÜNEYE BAKAR.

6-AĞAÇ VE TAŞLARDAKİ YOSUNLARA BAKARAK: KUZEY YARIM KÜREDE: RÜZGARLAR DAHA ÇOK KUZEYDEN ESERLER. YAĞMUR, YAĞARKEN ESEN RÜZGARIN ETKİSİYLE YAN (KUZEYDEN) YAĞAR. AĞAÇLARIN VE TAŞLARIN BOL YOSUNLU TARAFI KUZEYİ GÖSTERİR. KUZEYDEN ESEN RÜZGAR

KAYALARIN ve AĞAÇLARIN YOSUNLU TARAFLARI KUZEYE BAKAR.                   

KUZEY TARAFINA ÇARPTIRIR. YOSUNLAR KUZEYDEN ESEN RÜZGAR YAĞAN YAĞMURU AĞACIN KUZEY TARAFINA ÇARPTIRIR. DAHA ÇOK YAĞMUR ALAN TARAF DAHA ÇOK YOSUNLUDUR. AĞAÇLARIN VE TAŞLARIN BOL YOSUNLU TARAFI KUZEYİ GÖSTERİR.

AĞAÇ YOSUNLARI

MİNARE KAPILARI 7-Camilere Bakarak : Camilerde Mihrabın karşısındaki giriş kapısı Kuzey’i gösterir. Minarelerde Şerefe’ye çılan kapılar ( üst kapı ) Güney’e bakar. Hırıstiyanların ibadet yerleri olan Kiliselerde ise kilisenin çanı, kilisenin batısındadır. Mezar Taşlarına Bakarak : Müslüman mezarlarında baş taraf Batı’yı, ayaklar Doğu’yu, yüz ise Güney’i gösterir.

MEZAR TAŞLARI Müslüman mezarlarında baş taraf Batıyı, ayaklar Doğuyu, yüz ise Güneyi gösterir.

KROKİ Kroki: Bir yerin kuş bakışı görünüşünün kabataslak (göz kararı) küçültülerek kağıt üzerine çizilmesidir. Kroki çizilirken yönlere dikkat edilir. Krokinin çizildiği kağıdın bir köşesine kuzey-güney doğrultusunu gösteren bir ok konulur. Krokide ölçek yoktur. Kroki günlük yaşantımızda çok kullandığımız çizimdir.Okulumuzu,sokağımızı, mahallemizi, köyümüzü tanımada yardımcı olur. Ayrıca aradığımız bir adresi bulmak için de krokiden yararlanırız. Bir arkadaşımıza evimizin adresini basit bir kroki çizerek tarif edebiliriz. Kroki ile plan arasındaki en belirgin fark planın belirli bir ölçeğe göre çizilmesidir. ! Krokide ise ölçek kullanılmaz.

HAVA DURUMU VE İKLİM Hava: Atmosferi oluşturan ve içinde çeşitli gazlar bulunan maddeye hava denir. Belirli bir yerde ve kısa süre içinde etkin olan atmosfer koşullarına hava durumu denir. Hava olayları balıkçılar, çiftçiler, pilotlar için de önemlidir. Havanın sıcaklığını ölçen alettir Termometre: Plüviyometre:Yağış miktarını ölçer. Higrometre: Havadaki nemi ölçer. Barometre: Basıncı ölçen alettir.

Hava tahmin uzmanına meteorolojist denir. Geniş bölgelerde ve çok uzun zaman için aynı kalan ortalama hava şartlarına iklim denir. Hava tahmin uzmanına meteorolojist denir. Hava hareketlerini inceleyen kuruma Meteoroloji denir. Devlet Meteoroloji İşleri Müdürlüğü tarafından hava tahminleri 3 günlük ve 7 günlük yapılabiliyor.

HAVA OLAYLARI Atmosferde meydana gelen yağış, nem, rüzgar meteoroloji ile ilgili olaylara hava olayı denir. RÜZGÂR: Sıcak hava ile soğuk havanın yer değiştirmesi sonucu oluşan esintidir. FIRTINA: Rüzgârın hızlı bir şekilde esmesine denir. YAĞMUR:Bulutlarda oluşan su buharının yeryüzüne su damlacıkları şeklinde düşmesine yağmur denir.

KAR: Yoğunlaşan su damlalarının havanın soğuk tabakasında kristalleşerek yeryüzüne beyaz bir örtü biçiminde düşen yağış biçimidir. DOLU: Yağmur damlalarının aniden soğuk bir hava tabakasıyla karşılaşmasıyla oluşan yağmur damlalarının donmasına dolu denir. YEL: Hafif esen rüzgâra yel denir. NEM: Havada bulunan su buharı miktarıdır.

GÖK GÜRÜLTÜSÜ: Şimşek çakmasının peşinden hızla yer değiştiren havanın hareketinden meydana gelen sestir. HORTUM: Silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür.Hortum, bulutlardan yere kadar uzanır. Büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felâketidir. SİS: Yatay görüş mesafesini 1km’nin altına düşüren meteorolojik bir olaydır. .

ÇİY: Hava buğu durumunda iken sabaha karşı oluşan bitkilerin üzerindeki damlacıklara çiy denir. KIRAĞI: Su buğusunun soğuk havalarda, yerde, bitkiler, ağaçlar ve öteki nesneler üzerinde donmasıyla oluşan ince su damlacıklarına veya kristallerine kırağı denir. GÖKKUŞAĞI: Güneş ışınlarının yağmur damlalarında veya sis bulutlarında yansıması ve kırılmasıyla meydana gelen ışık tayfı renklerinin bir yay biçiminde göründüğü meteorolojik bir olaydır. Gökkuşağında 7 renk bulunur. Bunlar; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, turkuaz, mavi ve mordur

ÜLKEMİZDE GÖRÜLEN İKLİM TİPLERİ: Yurdumuzun üç tarafının denizlerle çevrili olması, dağların uzanışı ve yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi farklı iklim türlerinin doğmasına yol açmıştır. Yurdumuzun kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman bir iklim özellikleri görülür. Ülkemizde görülen iklim tipleri : 1. Karasal İklim 2. Karadeniz İklimi 3. Akdeniz İklimi

  Akdeniz İklimi: Yurdumuzun Akdeniz ve Ege kıyılarında etkisini gösterir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Bu iklim tipinin hakim olduğu yerlerde don olayları az görülür Karadeniz İklimi: Karadeniz kıyıları boyunca görülür. Her mevsim yağışlıdır. Yazlar serin, kışlar ılık geçer, iklimin özelliği bölgenin batısından doğuya doğru gidildikçe daha belirginleşmesidir. Karasal İklim: Deniz etkisinden uzak olan iç kısımlarda görülen iklim tipidir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yaz ve kış mevsimleri arasındaki sıcaklık farkı oldukça yüksektir.

1. KARASAL İKLİM: Karasal iklimin özelliği yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer. Yaz ile kış arasında sıcaklık farkı fazladır.Yağışlar genellikle ilkbahar ve sonbahar mevsiminde gerçekleşmektedir. Bu iklim; İç Anadolu , Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Trakya’nın iç kısmında görülmektedir. Bu iklimin bitki örtüsü bozkırdır. Bozkır: İlkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığı ile fazla boy atmadan sararan kuruyan otsu bitki örtüsüne bozkır denir.

2.AKDENİZ İKLİMİ: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır.Kıyı kesimlerinde kar yağışı ve don olayları nadir olarak görülür. Yüksek kesimlerde kışlar karlı ve soğuk geçer. Yurdumuzun Akdeniz ve Ege kıyılarında etkisini gösterir . Doğal bitkisini her zaman yeşil olan makiler oluşturur. Yükseklerde ise iğne yapraklı karaçam, sedir ve köknar ormanları hakimdir. Maki : Akdeniz ikliminin egemen olduğu bölgelere özgü, ortalama 1-2 metre boyundaki küçük ağaç ya da çalıların oluşturduğu bitki örtüsüdür.

3. KARADENİZ İKLİMİ: Karadeniz kıyıları boyunca görülür. Her mevsim yağışlıdır. Yazlar serin, kışlar ılık geçer, iklimin özelliği bölgenin batısından doğuya doğru gidildikçe daha belirginleşir. Bu iklim tipi Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimleri ile Marmara Bölgesi’nin Karadeniz kıyı kuşağında etkilidir. Doğal bitki örtüsünü, ormanlar oluşturur.

4. MARMARA İKLİMİ: Marmara Bölgesi’nin kuzey Ege’yi içine alacak şekilde güney kesiminde görülür. Kışları Akdeniz iklimi kadar ılık, yazları Karadeniz İklimi kadar yağışlı değildir.Karasal iklim kadar kışı soğuk, yazı da kurak geçmemektedir. Bu özelliklerinden dolayı Marmara iklimi; Karadeniz ve Akdeniz İklimleri arasında bir geçiş özelliği göstermektedir.Buna bağlı olarak doğal bitki örtüsünü alçak kesimlerde Akdeniz kökenli bitkiler , yüksek kesimlerde kuzeye bakan yamaçlarda Karadeniz bitki topluluğu özelliğindeki ormanları oluşturmaktadır.

HARİTA İŞARETLERİ Haritalarda; yer şekilleri, nehirler, göller, şehirler, deniz ve karalar olduğu gibi gösterilmez.Çeşitli işaretler kullanılır. Haritalarda verilmek istenen bilgiler, haritanın bir köşesinde, bu işaretlerine anlama geldiğini gösteren tabloya yer verilmektedir.Bu tabloya harita anahtarı(lejant) denir. Fiziki haritalarda deniz seviyesine yakın olan yerler yeşil ve yeşilin tonları ile yüksek dağlar kahverenginin tonlarıyla gösterilir.

Haritalarda genellikle deniz ve göller, mavinin tonlarıyla gösterilmektedir.Derinliği az olan yerler açık mavi ile daha derin yerler koyu mavi ile gösterilir. Akarsular haritalarda koyu mavi ile gösterilir.

DOĞAL VE BEŞERİ UNSURLAR DOĞAL UNSURLAR: İnsan etkisi olmadan kendiliğinden meydana gelmiş varlıklara, yeryüzü şekillerine doğal çevre denir . Dağ, tepe, vadi, ova, plato, göl, ada, körfez, koy, yarımada, akarsu, deniz, kayalıklar ,hava ,yağmur,kar, birer doğal unsurlardır

DAĞ: Yüksekliği çevresinden 500 m ve üzerinde olan yer şekilleridir. Yeryüzüne baktığımızda her yerin aynı yükseklikte olmadığını görürüz. Bu şekillerin hepsine birden yeryüzü şekilleri denir. DAĞ: Yüksekliği çevresinden 500 m ve üzerinde olan yer şekilleridir. Kimi dağlar, bulunduğu yerde tek başına yükselir. Bu dağlara tek dağ denir. Örneğin; Ağrı Dağı,Erciyes Dağı, Uludağ.. , Bazı dağlar ise sıralar hâlinde uzanır. Bu dağlara da sıradağ denir. Örneğin; Toroslar, Doğu Karadeniz Dağları,Bolu Dağları,Köroğlu Dağları…

Kelebekler Vadisi(Muğla ili) Munzur Vadisi (Tunceli) TEPE: 500 m ’ den küçük olan yüksekliklere tepe denir. Hisar Tepesi,Karga Tepesi,Fırka Tepesi(Bolu) VADİ(KOYAK): Akarsuyun içinde aktığı, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluklara vadi (koyak) denir. Kelebekler Vadisi(Muğla ili) Munzur Vadisi (Tunceli)

DAĞ: Çıkıntılı yüksek, yamaçları olan yer VADİ: İki dağ arasında kalmış yer.

OVA: Akarsularla fazla yarılmamış, değişik yüksekliklerde olan az eğimli düzlüklere ova denir. 1. Kıyı Ovaları: Akarsuların denize dökülürken oluşturduğu ovalardır. Örneğin; Çarşamba, Bafra, Çukurova. 2. Yüksek Ovalar: Yükseltileri 500-2000 m ve denizden uzaktaki ovalardır. Örneğin; Erzincan, Malatya, Muş Ovaları

Yurdumuzda Bulunan Bazı Platolar PLATO(YAYLA):Çevresine göre yüksekte kalmış, derin akarsu vadileriyle yarılmış düzlüklerdir. Yurdumuzun İç ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri geniş platolarla kaplıdır. Yurdumuzda Bulunan Bazı Platolar İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Bozok, Cihanbeyli,Obruk Platoları Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır Platoları Akdeniz Bölgesi: Taşeli Platosu, Teke Platosu Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum- Kars Platosu

Yüksekte kalmış düzlük. OVA: Çukurda kalmış düzlük. PLATO(YAYLA): Yüksekte kalmış düzlük. OVA: Çukurda kalmış düzlük.

GÖL: Yeryüzündeki çukurlukların bazılarında sular birikir ve gölleri oluşturur. Göllerin bazılarının suyu tatlı, bazılarının tuzlu ve bazılarınınki de sodalı ya da acıdır. Örneğin; Beyşehir Gölü'nün suyu tatlı, Tuz Gölü'nün suyu tuzlu, Van Gölü'nün suyu sodalı, Burdur Gölü'nün suyu acıdır. KÖRFEZ: denizlerin karaların içine doğru uzanmasına körfez denir. İzmit Körfezi,İzmir Körfezi KOY: Ağzı kapalı körfeze koy denir. Fethiye,Göcek , Belcekız Koyları (Muğla)

GÖL:Etrafı toprakla çevrili su örtüsü VAN GÖLÜ

KÖRFEZ:Karanın içine girmiş deniz. BURUN:Karanın denize uzanmış ince kısmı

AKARSU: Yağmur, eriyen kar suları ve kaynaklardan oluşan suların hemen hemen hepsi yeryüzünde bir eğim boyunca akar. Bu sulara akarsu denir. Akarsuların bazıları denize, bazıları da göllere dökülür. Bir kısmı da buharlaşarak kaybolur. Dere: Boyları kısa, suları az olan akarsulara dere denir. Derelerin birleşmesiyle çaylar, çayların birleşmesi ile ırmaklar (nehirler) oluşur.

Yurdumuzdaki akarsular şunlardır: Karadeniz'e dökülen akarsular: Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh, Sakarya, Filyos, Bartın Çayı. Akdeniz'e dökülen akarsular: Aksu, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Dalaman, Asi, Manavgat Çayı. Marmara Denizi'ne dökülen akarsular: Susurluk, Gönen Çayı. Basra Körfezi'ne dökülen akarsular: Dicle, Fırat. Hazar Denizi'ne dökülen akarsular: Kura ve Aras. Kaynağı ülkemizde olup sınırlarımız dışına dökülen akarsular: Fırat Dicle, Kura, Aras, Çoruh.

AKARSU:Yeraltından başlayıp akan su DENİZ:Birbiriyle bağlı su kütleleri

DENİZ: Yer kabuğunun büyük çukurlukların dolduran sulara deniz denir. Karadeniz,Akdeniz,Ege Denizi,Marmara Denizi OKYANUS:Kıtaların arasındaki büyük, geniş denizlere okyanus denir. Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu, Hint Okyanusu BURUN: Karaların denize doğru uzanmış kısımlarına burun denir. İnceburun(Sinop) ADA: Dört tarafı denizlerle çevrili kara parçasına ada denir. Büyükada ,Heybeliada ,Kınalıada YARIM ADA: Üç tarafı denizlerle çevrili olan kara parçasına yarım ada denir. Türkiye bir yarımadadır. Çanakkale Yarımadası,Gelibolu Yarımadası

YARIMADA:Üç tarafı denizle çevrili kara. ADA:Etrafı denizle çevrili kara.

BEŞERİ UNSURLAR: İnsanların doğayı değiştirerek ortaya koyduğu ürünlere beşeri unsur denir. Binalar, yollar, köprüler, şehirler, tarlalar, barajlar, alt ve üst geçitler, tünelleri beşeri unsurlara örnek olarak verebiliriz. Yurdumuzdaki Barajlar: Kızılırmak: Hirfanlı, Kesikköprü, Altınkaya Fırat: Keban, Atatürk, Karakaya Dicle:Karakaya Sakarya: Hasan Polatkan Büyük Menderes: Kemer, Adıgüzel Ceyhan: Aslantaş Manavgat: Oymapınar Yeşilırmak: Almus, Hasan Uğurlu Doğal unsurların oluşumundan insanların etkisi yoktur. Beşeri unsurları insanlar oluşturur.